MATEN EN GEWICHTEN.

Voornamelijk op grond van archeologisch bewijsmateriaal, de bijbel zelf en andere oude geschriften worden aan de verschillende door de Hebreeën gebruikte maten en gewichten bij benadering bepaalde waarden toegekend.

LENGTEMATEN

De door de Hebreeën gebruikte lengtematen werden kennelijk ontleend aan het menselijk lichaam: de vinger, de hand, de arm, enz. Aangezien vastgesteld kan worden in welke verhouding het ene lichaamsdeel qua lengte of breedte tot een ander lichaamsdeel staat, is het ook mogelijk de verhouding van de ene lengtemaat tot een andere lengtemaat na te gaan. Op grond van archeologisch bewijsmateriaal dat een el ongeveer 44,5 cm was, kunnen aan de in de bijbel genoemde lengtematen vrij nauwkeurig hedendaagse waarden worden toegekend. (Zie EL [II].) De onderstaande tabel laat zien in welke verhouding de Hebreeuwse lengtematen tot elkaar staan en geeft bij benadering hun hedendaagse equivalent.

Hedendaags equivalent

1 vingerbreedte = ¹/₄ handbreedte ca. 1,85 cm

1 handbreedte = 4 vingerbreedten ca. 7,4 cm

1 span = 3 handbreedten ca. 22,2 cm

1 el = 2 span ca. 44,5 cm

1 lange el = 7 handbreedten ca. 51,8 cm

(mogelijk dezelfde als de „vroegere” el in 2 Kronieken 3:3)

1 riet = 6 el ca. 2,67 m

1 lang riet = 6 lange ellen ca. 3,11 m

Er bestaat enige onzekerheid over de met de Hebreeuwse uitdrukking goʹmedh aangeduide maat, die alleen in Rechters 3:16 in verband met de lengte van Ehuds zwaard voorkomt. In een groot aantal vertalingen wordt dit woord met „el” weergegeven (SV; Lu; LV; NW). Sommige geleerden zijn van mening dat goʹmedh betrekking heeft op een kleine el, die ruwweg overeenkomt met de afstand van de elleboog tot aan de knokkels van de gebalde vuist. Dat zou ongeveer „vijftien duim” (ca. 38 cm) zijn. — NEB, uitg. 1970.

Andere in de Schrift genoemde lengtematen zijn de vadem (ca. 1,8 m; 6 voet), de staʹdi·on of stadie (ca. 185 m) en de mijl (waarschijnlijk de Romeinse mijl [ca. 1480 m]). Het woord ’dagreis’ wordt vaak in verband met een niet nader omschreven afgelegde afstand gebruikt (Gen. 31:23; Ex. 3:18; Num. 10:33; 33:8). Een dagreis was misschien 30 km of nog meer, terwijl een sabbatsreis naar het schijnt maar ongeveer 1 km was. — Matth. 24:20; Hand. 1:12; zie MIJL; REIS; STADIE; VADEM.

INHOUDSMATEN

Op grond van oude kruikscherven waarop in Oudhebreeuwse letters de benaming „bath” staat, wordt de capaciteit van de bath-maat op ongeveer 22 l geschat. In de onderstaande tabellen zijn de inhoudsmaten voor droge waren en vloeistoffen berekend in hun verhouding tot de bath-maat. Wanneer de verhouding van de ene maat tot de andere niet in de bijbel wordt aangegeven, zijn de opgaven op andere oude geschriften gebaseerd. — Zie BATH; GOMER (II); HIN; HOMER; KAB; KOR; LOG; SEA.

Inhoudsmaten voor vloeistoffen

Hedendaags equivalent

1 log = ¹/₄ kab 0,31 l

1 kab = 4 log 1,22 l

1 hin = 3 kab 3,67 l

1 bath = 6 hin 22 l

1 kor = 10 bath 220 l

Inhoudsmaten voor droge waren

Hedendaags equivalent

1 log = ¹/₄ kab 0,31 l

1 kab = 4 log 1,22 l

1 gomer = 1 ⁴/₅ kab 2,2 l

1 sea = 3 ¹/₃ gomer 7,33 l

1 efa = 3 sea 22 l

1 homer = 10 efa 220 l

Andere inhoudsmaten voor droge waren en vloeistoffen

Het Hebreeuwse woord ‛is·sa·rōnʹ, dat „tiende” betekent, is vaak een aanduiding voor een tiende van een efa (Ex. 29:40; Lev. 14:10; 23:13, 17; Num. 15:4). Volgens rabbijnse bronnen zijn de in Ruth 3:15 genoemde „zes maten gerst” (letterlijk: „zes van gerst”) zes sea-maten. Op grond van de misjna en de Vulgaat wordt aangenomen dat de Hebreeuwse uitdrukking leʹthekh een halve homer aanduidt (Hos. 3:2, NW, SV). De Griekse uitdrukking me·treʹtes (die in Johannes 2:6 in het meervoud voorkomt en met „vloeistofmaten” [NW] weergegeven is) en het Griekse woord baʹtos (dat in Lukas 16:6 in het meervoud staat) worden door sommigen met de Hebreeuwse bath-maat gelijkgesteld. De Griekse choiʹnix („liter”, NW) is, naar men algemeen aanneemt, iets meer dan een liter. — Openb. 6:5, 6.

GEWICHTEN

Op grond van archeologische vondsten neemt men aan dat een sikkel ongeveer 11,4 g woog. Uitgaande van dit gegeven toont de onderstaande tabel de verhouding waarin de Hebreeuwse gewichten tot elkaar staan en stelt bij benadering hun hedendaagse equivalent vast.

Hedendaags equivalent

1 gera = ¹/₂₀ sikkel 0,57 g

1 beka = 10 gera 5,7 g

(halve sikkel)

1 sikkel = 2 beka 11,4 g

1 mine = 50 sikkelen 570 g

(mane)

1 talent = 60 minen 34,2 kg

Het Griekse woord liʹtra wordt over het algemeen met het Romeinse pond (ca. 327 g) gelijkgesteld. De in de christelijke Griekse Geschriften genoemde mine wordt op 100 drachmen geschat. (Zie DRACHME.) Dit zou betekenen dat de Griekse mine ongeveer 340 g woog en het Griekse talent ongeveer 20,4 kg. — Zie GELD, GERA, MINE, SIKKEL (I), TALENT.

OPPERVLAKTEMATEN

De Hebreeën bepaalden de grootte van een stuk land ofwel aan de hand van de hoeveelheid zaad die nodig was om het te bezaaien (Lev. 27:16; 1 Kon. 18:32), of aan de hand van de oppervlakte die een juk stieren op een dag kon omploegen. — 1 Sam. 14:14, NW, Stud., voetn.; zie JUK (II).