Waar kreeg Mozes zijn inlichtingen vandaan?

HET getuigenis van niemand minder dan de Zoon van God, Jezus Christus, wijst op Mozes als de schrijver van het eerste boek van de bijbel, Genesis (Luk. 24:27, 44). Aangezien de gebeurtenissen die in dat boek beschreven worden, vóór Mozes’ geboorte plaatsvonden, rijst de vraag: Waar kreeg hij zijn inlichtingen vandaan?

Reeds in de achttiende eeuw dacht de Nederlandse geleerde Vitringa over deze vraag na. Op grond van het gebruik van de uitdrukking „dit is de geschiedenis”, concludeerde Vitringa dat elke maal dat deze uitdrukking in het boek Genesis voorkwam, er een reeds bestaand document door werd geïdentificeerd. In latere jaren zijn anderen tot een overeenkomstige conclusie gekomen. De archeoloog P. J. Wiseman schrijft bijvoorbeeld in zijn commentaar op „dit is de geschiedenis” (of, „dit zijn de oorsprongen”) dat het duidelijk is „dat de betreffende zinsnede niet een inleiding is van een geslachtsregister maar het einde vormt van zulk een register of van een vertelling . . . [en dat] eerder de bezitter of de schrijver van het tablet wordt aangeduid, dan de persoon wiens geschiedenis in het voorgaande wordt beschreven”. — Ontdekkingen over Genesis, blz. 61, 63.

Een onderzoek van de inhoud van deze geschiedenissen oppert echter veel twijfel ten aanzien van de juistheid van deze zienswijze. Volgens dit standpunt zou bijvoorbeeld het gedeelte dat met Genesis hoofdstuk 36:10 begint, eindigen met de woorden van Genesis 37:2: „Dit is de geschiedenis van Jakob.” Maar bijna het gehele verslag heeft betrekking op Esau’s nakomelingen, terwijl Jakob en zijn familie slechts terloops worden genoemd. Als de theorie juist was, zou dit bovendien betekenen dat Ismaël en Esau de schrijvers of bezitters van de uitgebreidste documenten over Gods bemoeienissen met Abraham, Isaäk en Jakob waren. En dit schijnt niet redelijk te zijn, want dit zou erop neerkomen dat degenen die niet in het Abrahamitische verbond opgenomen waren, de meeste belangstelling voor dat verbond hadden. Men kan zich moeilijk voorstellen dat Ismaël zoveel belangstelling had voor gebeurtenissen in verband met Abrahams huishouding dat hij er moeite voor zou doen er een gedetailleerd verslag over te verkrijgen, een verslag dat handelde over vele jaren nadat hij met zijn moeder Hagar was weggezonden. — Gen. 11:27b–25:12.

Zo zou er ook voor Esau, die geen waardering had voor heilige dingen, geen reden hebben bestaan een verslag te schrijven of in zijn bezit te hebben waarin uitvoerig wordt ingegaan op gebeurtenissen in Jakobs leven, gebeurtenissen waarvan Esau geen ooggetuige was geweest (Gen. 25:19–36:1; Hebr. 12:16). Ook schijnt het niet logisch te zijn de conclusie te trekken dat Isaäk en Jakob Gods bemoeienissen met hen bijna geheel over het hoofd zien en er tevreden mee zijn slechts een kort verslag te hebben over de geslachtslijn van iemand anders. — Gen. 25:13-19a; 36:10–37:2a.

Hoewel de uitdrukking „dit is de geschiedenis” niet in alle gevallen op redelijke wijze met de schrijver of eigenaar van een dergelijke geschiedenis in verband gebracht kan worden, wil dit niet noodzakelijkerwijs zeggen dat Mozes sommige van zijn inlichtingen niet uit vroeger geschreven berichten heeft geput, met inbegrip van verslagen die vóór de vloed van Noachs dagen op schrift gesteld werden. Hoewel de bijbel geen definitieve verwijzingen naar geschriften uit de tijd vóór de Vloed bevat, dient er opgemerkt te worden dat er lang vóór de Vloed steden werden gebouwd, muziekinstrumenten werden gemaakt en ijzeren en koperen voorwerpen werden gesmeed (Gen. 4:17, 21, 22). Het is dan ook redelijk te veronderstellen dat de mensen er weinig moeite mee gehad zullen hebben ook een schrijfmethode te ontwikkelen. En archeologische bewijzen geven te kennen dat er geruime tijd vóór de dagen van Mozes reeds werd geschreven. Er moet echter worden toegegeven dat een rechtstreeks getuigenis met betrekking tot het bestaan van geschriften uit de tijd vóór de Vloed ontbreekt.

Het is waar dat de Assyrische koning Assurbanipal vermeldde dat hij „inscripties op steen uit de tijd vóór de vloed” las. Maar deze inscripties zouden wel eens eenvoudig vóór een plaatselijke grote vloed opgetekend kunnen zijn of het zouden verslagen kunnen zijn die betrekking hadden op gebeurtenissen vóór de Vloed. Datgene wat bekend staat als „De Sumerische koningslijst” verklaart bijvoorbeeld, na vermeld te hebben dat acht koningen 241.000 jaren regeerden: „(Toen) spoelde de Vloed over (de aarde).” Het is duidelijk dat een dergelijk verslag niet authentiek is.

Volgens de bijbelse chronologie geschiedde de wereldomvattende vloed van Noachs dagen in 2370 v.G.T. Archeologen hebben aan talloze kleitabletten die zij hebben opgegraven datums toegeschreven die verder in de geschiedenis teruggaan. Maar deze kleitabletten zijn niet gedateerd. De datums die eraan worden toegeschreven, zijn dus slechts op gissingen gebaseerd en verschaffen geen deugdelijke basis op grond waarvan men de gebeurtenissen qua tijd met de bijbelse vloed in verband kan brengen. Van geen van de kunstprodukten die zijn opgegraven, weet men definitief dat ze uit de tijd vóór de Vloed dateren. Archeologen die voorwerpen in de periode vóór de Vloed plaatsen, hebben dit gedaan op grond van vondsten waarvan men, op zijn hoogst, alleen maar kan zeggen dat ze op het bestaan van een grote plaatselijke vloed duiden.

Er kan dus niet met stelligheid worden vastgesteld dat Mozes sommige van zijn inlichtingen uit verslagen vóór en na de Vloed heeft geput. Ook is er geen basis voor te ontkennen dat dit is gebeurd, want er wordt al heel lang van de schrijfkunst gebruik gemaakt om inlichtingen door te geven. Niettemin behoeft Mozes zijn inlichtingen niet uit vroeger geschreven berichten te hebben geput. Het is duidelijk dat iemand door goddelijke openbaring inlichtingen ontvangen moet hebben over de gebeurtenissen die vóór ’s mensen schepping zijn gebeurd. Daarom zou Mozes deze inlichtingen alsmede de rest van zijn materiaal door een rechtstreekse openbaring van God ontvangen kunnen hebben. Indien deze inlichtingen evenwel aan iemand anders dan Mozes werden onthuld, zouden deze inlichtingen en de basis voor de rest van de inhoud van het boek Genesis door middel van mondelinge overlevering aan Mozes doorgegeven kunnen zijn. Als gevolg van de lange levensduur van mensen in die periode, zouden er voor het doorgeven van de inlichtingen vanaf de eerste mens Adam tot Mozes slechts vijf menselijke schakels nodig zijn, namelijk Methusalah, Sem, Isaäk, Levi en Amram. Dit zou vanzelfsprekend betekenen dat de laatste schakel in deze keten, Amram, het gehele boek Genesis in zijn hoofd gehad moet hebben.

In deze tijd kan men niet tot een definitieve conclusie komen met betrekking tot de onmiddellijke bron waaruit Mozes de door hem opgetekende inlichtingen heeft ontvangen. Hij kan ze ontvangen hebben door middel van rechtstreekse openbaring, mondelinge overlevering of geschreven berichten. Misschien zijn alle drie de bronnen wel aangewend. Er dient echter in gedachten gehouden te worden dat de belangrijke factor niet de onmiddellijke bron is, maar het feit dat Jehovah God, door middel van zijn geest, de profeet Mozes heeft geleid om het betrouwbare bericht op te tekenen dat in het Genesisverslag bewaard is gebleven.