Vragen van lezers

● Ik besef dat abortus onjuist is van bijbels standpunt uit bezien, omdat men hierbij moedwillig leven vernietigt. Ik heb altijd begrepen dat Exodus 21:22, 23 hier een ondersteuning voor vormde. Nu las ik onlangs een bijbelvertaling die een andere betekenis aan deze verzen geeft. Hoe luiden de verzen in feite en wat betekenen ze?

De Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift geeft Exodus 21:22, 23 als volgt weer: „En ingeval mannen met elkaar vechten en zij werkelijk een zwangere vrouw letsel toebrengen en haar kinderen inderdaad te voorschijn komen maar er geen noodlottig ongeval geschiedt, dient er zonder mankeren schadevergoeding van hem te worden geëist, naar hetgeen de eigenaar van de vrouw hem mocht opleggen; en hij moet die door tussenkomst van de rechters geven. Maar geschiedt er een noodlottig ongeval, dan moet gij geven ziel voor ziel.”

Enkele andere vertalingen geven deze passage echter dusdanig weer dat men zou kunnen concluderen dat abortus niet zo ernstig is. Zo luidt bijvoorbeeld de Nieuwe Vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap: „Wanneer mannen vechten en een van hen stoot een zwangere vrouw, zodat haar vrucht afgaat, maar zonder ander letsel, dan zal zeker een boete worden geëist. . . . Maar indien er een ander letsel is, zult gij geven leven voor leven.” De indruk die men kan krijgen is, dat de ernstige bezorgdheid alleen de vrouw geldt, niet de foetus. Men zou uit een dergelijke vertaling kunnen concluderen dat indien er door de stoot een abortus plaatsvond maar er geen ander letsel werd toegebracht aan de vrouw, de schuldige alleen een boete opgelegd moest worden. De abortus zou dus niet ernstig schijnen te zijn.

Wellicht zijn dergelijke weergaven beïnvloed door de manier waarop de eerste-eeuwse joodse geschiedschrijver Flavius Josephus deze verzen parafraseerde: „Hij, die eene zwangere vrouw zoodanig met den voet heeft geschopt, dat zij eene miskraam heeft, zal door de rechters met eene geldboete gestraft worden, daar hij door de vernietiging van de ongeboren vrucht het volk in aantal verminderd heeft; daarenboven zal hij aan den man der vrouw eene som gelds betalen. Sterft de vrouw ten gevolge van den schop, dan zal ook degeen, die hem toebracht, den dood ondergaan, want de wet oordeelt het rechtmatig, dat men leven voor leven betale.” Professor William Whiston, die Josephus’ geschriften in het Engels heeft vertaald, vermeldt dat deze opvatting van Exodus 21:22, 23 „de verklaring van de Farizeeën in de tijd van Josephus” weerspiegelde. — Joodsche Oudheden, volgens de bewerking van Dr. W. A. Terwogt, Boek IV, Hoofdstuk viii, paragraaf 33.

Hier staat tegenover dat de vertalers die de Griekse Septuagintavertaling verzorgden, een andere kijk op de zaak hadden. In hun vertaling wordt in Exodus 21:22, 23 gezegd dat „indien twee mannen vechten en een zwangere vrouw treffen, en haar kind onvolkomen gevormd wordt geboren [of, „zij een miskraam heeft van een embryo”], hij gedwongen zal worden een boete te betalen”. Zij dachten dus dat indien het te vroeg geborene te jong was om herkenbare menselijke trekken ontwikkeld te hebben, een geldboete voldoende zou zijn. Was de foetus echter „volkomen gevormd” of „organisch compleet”, dan moest de man die de miskraam had veroorzaakt, betalen met leven voor leven. — Naar de Engelse vertalingen van de Septuaginta door Sir L. L. Brenton en Charles Thomson.

Met het oog op al die uiteenlopende meningen, is het duidelijk dat het verstandig zou zijn terug te gaan naar het oorspronkelijke Hebreeuws om te zien wat er wel en wat er niet staat.

Exodus 21:22, 23 staat in een deel van de Mozaïsche wet dat de vergoeding voor letsel behandelt. Zoals uit de volgende verzen blijkt, was het fundamentele beginsel „oog voor oog, tand voor tand”. Wat moest er echter gebeuren als een zwangere vrouw letsel opliep?

In feite kon dit letsel een aantal gevolgen hebben. Laten we eerst de vrouw nemen. Zij zou gewond kunnen zijn, zelfs verminkt, maar niet dodelijk. Òf het letsel had haar dood teweeg kunnen brengen. Laten wij nu eens stilstaan bij het zich ontwikkelende kind of de kinderen in haar schoot. Als haar zwangerschap al vergevorderd was, zouden door de slag of de stoot de weeën te vroeg kunnen beginnen zodat zij voortijdig een levende baby ter wereld bracht. Of het zou kunnen zijn dat door het letsel dat de moeder opliep, een miskraam werd veroorzaakt, een verwoesting van het leven dat zich in haar schoot ontwikkelde. Het is dus duidelijk dat wat de Wet over letsel zei dat aan een zwangere vrouw werd toegebracht, een reeks van mogelijkheden moest beslaan.

Wat zei de Wet precies? Wij laten hier de letterlijke weergave zien in de Hebreeuws-Engelse interlineaire tekst van Dr. G. R. Berry (te lezen van rechts naar links):

וְכִי־יִנָּצוּ אֲנָשִׁים וְנָגְפוּ אִשָּׁה

^2​woman a strike they and ,men contend when And

הָרָה 22 וְיָצְאוּ יְלָדֶיהָ וְלאֹ

not and ,child her forth goes and ,^1​pregnant

יִהְיֶה אָסוֹן עָנוֹשׁ יֵעָנֵשׁ

,fined be shall he surely ;injury is

כַּאֲשֶׁר יָשִׁית עָלָיו בַּעַל

of husband the him upon put may as

הָאִשָּׁה וְנָתַן בִּפְלִלִים ‏׃

.judges the with give shall he and ,woman the

23 וְאִם־אָסוֹן יִהְיֶה וְנָתַתָּה נֶפֶשׁ

soul give shalt thou (and) ,is injury if And

תַּחַת נָפֶשׁ ‏׃

,soul for

De letterlijke vertaling hiervan in het Nederlands luidt: „En wanneer strijden mannen, en zij treffen een ^2​vrouw ^1​zwangere, en komt te voorschijn haar kind, en niet is letsel; stellig hij zal worden beboet, zoals kan opleggen aan hem de man van de vrouw, en hij zal geven aan de rechters. En indien letsel is, (en) gij zult geven ziel voor ziel,”

Het Hebreeuwse woord dat in deze interlineaire vertaling is weergegeven met „injury” („letsel”), („ander letsel”, Nieuwe Vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap) is asón. Volgens het lexicon van W. L. Holladay betekent asón „dodelijk ongeluk”. Dit wordt ondersteund door het gebruik van asón in de drie andere gevallen waarin het in de bijbel voorkomt (Gen. 42:4, 38; 44:29). De weergave „noodlottig ongeval” in de Nieuwe-Wereldvertaling stelt ons dus in staat nauwkeuriger te begrijpen wat de Wet hier zei.

Dan rijst echter de vraag: Op wie is de uitdrukking „noodlottig ongeval” van toepassing? Op het kind, de moeder, of op beiden? Sommige vertalingen geven een interpretatie van de zaak. De Willibrordvertaling luidt bijvoorbeeld: „Wanneer mannen in een gevecht gewikkeld zijn en daarbij een zwangere vrouw raken zodat zij een miskraam krijgt, dan geldt het volgende. Blijft de vrouw in leven dan moet aan de schuldige een geldboete worden opgelegd, vastgesteld door haar echtgenoot; . . . sterft zij echter, dan moet gij leven voor leven eisen” (Ex. 21:22, 23, wij cursiveren). Deze vertaling laat duidelijk zien dat het om een dodelijk ongeval gaat, maar het ingevoegde verklarende „de vrouw” en „zij” wekt de indruk dat indien de slag tot gevolg had dat de vrouw een miskraam kreeg maar zij in leven bleef, er slechts een boete werd opgelegd. Zegt de Hebreeuwse tekst dat echter werkelijk?

De bovengenoemde interlineaire weergave onthult dat het Hebreeuws de toepassing van „letsel” (noodlottig ongeval) niet tot slechts de moeder beperkt. Zo zegt het gerespecteerde commentaar door C. F. Keil en F. Delitzsch dat een boete alleen dan voldoende was als „geen letsel [noodlottig ongeval] werd toegebracht aan hetzij de moeder òf het kind dat werd geboren”. Dit commentaar laat zien dat indien de Wet bedoelde dat, zolang de moeder maar in leven bleef, een simpele boete elke aangerichte schade zou goedmaken, de Hebreeuwse tekst lah ( „aan haar”) toegevoegd zou hebben. Het vers zou dan geluid hebben: ’Wanneer mannen strijden en zij een zwangere vrouw treffen en haar kind te voorschijn komt en aan haar geen letsel [dodelijk ongeval] is toegebracht, moet een boete worden betaald.’ Vandaar dat deze commentators tot de conclusie komen: „Het ontbreken van lah maakt het tevens klaarblijkelijk onmogelijk de woorden toe te passen op letsel alleen de vrouw berokkend.”

Bijgevolg werd een boete opgelegd wanneer door het berokkende letsel het kind voortijdig levend werd geboren, zonder dodelijke gevolgen voor moeder of kind. Indien echter de slag het leven kostte aan òf de moeder òf haar kind in de baarmoeder, dan eiste de Wet „ziel voor ziel”.

Dit is in harmonie met andere bijbelpassages die aantonen dat Jehovah God een levend menselijk embryo of een foetus niet beschouwt als slechts een stukje weefsel in de schoot van een vrouw (Ps. 139:13-16). Als bevestiging hiervan zei Jehovah tegen de profeet Jeremia: „Voordat ik u in de buik vormde, kende ik u, en voordat gij vervolgens uit de moederschoot te voorschijn kwam, heiligde ik u” (Jer. 1:5). Tevens zou het vereiste „ziel voor ziel” in het geval van een man die de dood veroorzaakte van een vrouw of er de oorzaak van was dat zij een miskraam kreeg, in overeenstemming zijn met de totale bijbelse leer van respect voor het leven en veroordeling van doodslag. — Gen. 9:6; Num. 35:30, 31; Openb. 21:8.

Daarom bagatelliseert Exodus 21:22, 23 geenszins de ernstige laakbaarheid van abortus, maar maakt veeleer duidelijk dat de zware straf van „ziel voor ziel” in de Mozaïsche wet voor iedereen gold die een „noodlottig ongeval” berokkende aan een vrouw of aan een kind dat zich in haar schoot ontwikkelde.