Gezonde leiding voor de hedendaagse jeugd
„Hoor, mijn zoon, en neem mijn woorden aan. . . . Ik wil u zelfs in de weg der wijsheid onderrichten.” — Spr. 4:10, 11.
1, 2. (a) Welke vragen worden er aan jonge mensen gesteld? (b) Waar kunnen betrouwbare antwoorden worden gevonden?
MAAK jij je als jongere bezorgd over je toekomst? Ziet de wereld er af en toe angstwekkend uit? Zou je graag willen weten hoe je de problemen van het leven moet aanpakken en waar je betrouwbare leiding en werkelijke wijsheid kunt vinden?
2 Je kunt een dergelijke hulp aantreffen in een oud boek dat er aanspraak op maakt het vermogen te bezitten „aan een jonge man kennis en denkvermogen” te geven. Welk boek is dat? Het is het bijbelboek SPREUKEN. Als jij een jongere bent, zou het goed zijn dat bijbelboek te lezen, want het kan je helpen gelukkig en succesvol te zijn. Indien u een volwassene bent, vooral een ouder, dan kan dat boek u helpen inzien hoe u uw kinderen of jonge vrienden het beste kunt helpen. De eerste negen hoofdstukken van Spreuken verschaffen raad zoals een liefdevolle vader die aan zijn zoon zou geven. Deze vader zegt: „Hoor, mijn zoon, en neem mijn woorden aan. . . . Ik wil u zelfs in de weg der wijsheid onderrichten.” — Spr. 1:1-4; 4:10, 11.
3. Welke inlichtingen, die waardevol zijn voor jongeren, worden in het boek Spreuken verschaft?
3 Natuurlijk zal niet iedereen een dergelijke hulp willen ontvangen. Sommige mensen willen de dingen graag op hun manier doen. Zij willen geen raad ontvangen — zelfs niet van God. Maar het boek Spreuken zegt: „Een wijze zal luisteren en meer onderricht in zich opnemen” (Spr. 1:5). Dit boek toont aan hoe men een gelukkiger leven kan leiden. Er worden morele wetten in behandeld en het laat zien wat de gelukkige resultaten zijn van een juiste levenswijze. Het kan je helpen verstandige beslissingen te nemen. Er blijkt uit dat wijsheid en kennis genoegen zullen schenken en dat uit de buurt blijven van onruststokers, je leven kan redden. Het boek Spreuken verschaft deskundige leiding, niet alleen aan jonge mensen als jullie, maar ook aan jullie ouders.
Wijsheid en kennis
4, 5. (a) In welke mate is wijsheid beschikbaar? (b) Waarom willen veel mensen niet luisteren? (c) Wat is volgens jou een verstandige handelwijze? Waarom?
4 God, die alle dingen heeft geschapen, is ook de bron van wijsheid. Hij wil dat de mensen zijn verstandige weg kennen. Hij laat deze „op de stráát” bekendmaken, zodat iedereen het kan horen. Maar de meeste mensen willen niet luisteren. Velen hebben iets tegen de bron waar de wijsheid vandaan komt. Spreuken zegt: „De vrees voor Jehovah is het begin van wijsheid.” En: „De vrees voor Jehovah is het begin van kennis. Wijsheid en streng onderricht — slechts dwazen hebben ze veracht.” — Spr. 1:20; 9:10; 1:7.
5 Veel mensen wensen God niet te gehoorzamen. Voor hen hoeft er geen enkele verandering te komen want zij vinden het prettig zoals het is, terwijl „de vrees voor Jehovah betekent het kwade te haten” (Spr. 8:13). Wanneer zij Jehovah zouden vrezen, zou dit hen ervan weerhouden dingen te doen die hem mishagen. Het getuigt alleen maar van wijsheid zijn wegen en beginselen te leren kennen en hem boven alle anderen te gehoorzamen. Dit zal je ervan weerhouden dingen te doen die ertoe kunnen leiden dat je schande te verduren krijgt, letsel oploopt of harteleed hebt, of die je zelfs je leven zouden kunnen kosten.
6. Wat moet je doen om wijsheid te verwerven?
6 Hoewel wijsheid voor allen beschikbaar is, moet je er moeite voor doen deze voortreffelijke hoedanigheid te verwerven. Je verlangen moet ernaar uitgaan, je moet er hard voor werken en er grote waarde aan hechten. Dit kost tijd en moeite. Het zou goed zijn je af te vragen: ’Wat doe ik werkelijk met mijn leven? Wat zijn mijn doeleinden? Besteed ik veel tijd aan nutteloze dingen of gebruik ik de tijd die ik in mijn jeugd ter beschikking heb, om diep te graven naar kennis en wijsheid? Wijsheid is meer waard dan juwelen, en „alle andere verrukkingen zelf kunnen haar niet evenaren” (Spr. 8:1, 5, 6, 11). Graaf jij ernaar zoals je dit naar zilver zou doen of naar verborgen schatten? In Spreuken wordt gezegd: „Indien gij ernaar blijft zoeken als naar zilver, en gij er als naar verborgen schatten naar blijft speuren, in dat geval zult gij de vrees voor Jehovah begrijpen, en gij zult de kénnis van God vinden. Want Jehovah zelf geeft wijsheid; uit zijn mond zijn kennis en onderscheidingsvermogen afkomstig.” Doe jij er zoveel moeite voor om meer over Gods Woord te leren? — Spr. 2:4-6.
7. (a) Wat kun je doen om studie en leren gemakkelijker te maken? (b) Waarom is dit de moeite waard?
7 Misschien denk je wel: ’Maar ik houd niet van studeren — lezen is zo saai!’ Maar hoe meer je leest, des te gemakkelijker wordt het om te lezen. Hoe meer je leert, des te gemakkelijker is het om te leren. Je verbindt nieuwe inlichtingen met dingen die je reeds weet, en je begrijpt ze beter. Wanneer je er moeite voor doet, schenkt God je zijn zegen. Naarmate je kennis en inzicht toenemen, zal het leerproces je veel vreugde schenken, en de dingen die je uit Gods Woord leert, zullen je in de wereld van vandaag beschermen. Dit zijn niet slechts mooiklinkende woorden of wensen. Het is een feit, de waarheid, zoals in Spreuken staat: „Wanneer wijsheid haar intrede doet in uw hart en de kennis zelf aangenaam wordt voor uw zíel, zal het denkvermogen zelf de wacht over u houden, het onderscheidingsvermogen zelf zal u beveiligen, om u te bevrijden van de slechte weg, van de man die verkeerde dingen spreekt, van hen die de paden der oprechtheid verlaten om de wegen der duisternis te bewandelen.” — Spr. 2:10-13.
Misdaad loont niet
8, 9. Welke problemen die in de steden van thans aan de orde van de dag zijn, worden in Spreuken behandeld, en welke belangrijke raad geeft het boek in dit verband?
8 In dit boek (Spreuken) worden problemen en verleidingen behandeld waarmee jongeren niet alleen in bijbelse tijden geconfronteerd werden, maar waar zij ook in deze tijd tegenover komen te staan. De hedendaagse steden zijn broeinesten van misdaad, geweld, jeugdbenden en mensen die op jongeren azen. Welke waarschuwingen die in dit oude boek worden gegeven, zullen ertoe bijdragen dat je tegen zulke problemen wordt beschermd?
9 Het geeft de waarschuwing uit de buurt te blijven van de verkeerde soort van mensen. Wij lezen: „Mijn zoon, indien zondaars u trachten te verleiden, stem niet toe. Indien zij blijven zeggen: ’Ga toch met ons mee. . . . Laten wij allerlei kostbare, waardevolle dingen vinden. Laten wij onze huizen vullen met buit. Uw lot behoort gij in ons midden te werpen. Laat er slechts één buidel blijken te zijn, die ons allen toebehoort’ — mijn zoon, ga niet met hen op weg. Weerhoud uw voet van hun pad. Want het zijn hún voeten die naar louter slechtheid snellen, en zij blijven zich haasten om bloed te vergieten.” — Spr. 1:10-16.
10. Wat zegt Spreuken over het pad van de goddelozen, en waarom is dit belangrijk?
10 Mocht je in contact komen met mensen die misdaden begaan, dan moet je wegvluchten. Salomo schreef: „Wees niet afgunstig op slechte mannen, en betoon u niet hevig begerig om u onder hen te begeven. Want over gewelddadige plundering blijft hun hart mediteren, en louter moeite blijven hun eigen lippen spreken” (Spr. 24:1, 2). Houd in gedachte: Misdaad loont niet. Ook al word je niet door mensen betrapt, God ziet alles. Hoe dwaas om je eeuwige leven te verbeuren voor enkele op kwalijke wijze verkregen voordelen! Spreuken geeft zowel jongeren als oudere personen de raad: „Betreed het pad van de goddelozen niet, en wandel niet regelrecht de weg van de slechtaards op. Mijd die, ga er niet over; wijk ervan af en ga door. . . . Verwijder uw voet van wat slecht is.” — Spr. 4:14, 15, 27.
Stel Jehovah op de eerste plaats
11. Welke zegeningen zul je ontvangen door in rechtschapenheid te wandelen en de dingen op Jehovah’s manier te doen?
11 De weg der goddelozen is volkomen tegenovergesteld aan het pad der wijzen. In Spreuken staat dat Jehovah een „schild” is voor degenen die in rechtschapenheid wandelen en dat hij „zelfs de wég van zijn loyalen [zal] bewaken” (Spr. 2:7, 8). Hij stelt degenen die juist handelen, het vooruitzicht van eeuwig leven voor ogen. „Want de oprechten zijn het die op de aarde zullen verblijven, en de onberispelijken zijn het die erop zullen overblijven” (Spr. 2:21). Door Jehovah op de eerste plaats te stellen, zul je rijkelijk worden gezegend. „Eer Jehovah met uw waardevolle dingen en met de eerste vruchten van heel uw opbrengst. Dan zullen uw voorraadruimten met overvloed gevuld worden; en van nieuwe wijn zullen uw eigen perskuipen overlopen.” — Spr. 3:9, 10.
12. Welke voorbeelden hebben wij van jonge mensen die Jehovah op de eerste plaats stellen, en welke beloningen zijn hun deel?
12 Veel jonge mensen in deze tijd doen dit werkelijk. Zij stellen Jehovah in hun leven op de eerste plaats. Zij brengen hun jeugd in de volle-tijddienst door en werken als pionierbedienaren of verrichten dienst in Bethelhuizen, waar zij meehelpen aan de produktie van bijbels en boeken waardoor anderen worden geholpen meer over God te weten te komen. Vraag hun of Jehovah hen heeft gezegend. Zij zullen je vanuit het diepst van hun hart vertellen dat hij dit op overvloedige wijze heeft gedaan en dat zij veel meer bezitten in de vorm van geestelijke rijkdommen dan hun jonge leeftijdgenoten die zich ten doel hebben gesteld materiële rijkdom te verkrijgen. — Spr. 10:9; 15:16.
Morele verleidingen
13, 14. (a) Van welk andere verlangen heeft Satan gebruik gemaakt? (b) Vormt dit thans een ernstig probleem in jouw omgeving?
13 Adverteerders gebruiken seks om hun produkten te verkopen. Satan heeft ongeoorloofde seks gebruikt om Gods dienstknechten te verleiden. Duizenden Israëlieten, die vele jaren in de wildernis hadden doorgebracht en uiteindelijk vlak bij het Beloofde Land waren aangekomen, zijn bijvoorbeeld tot hoererij vervallen en hebben hun leven verloren. — Num. 25:1-9.
14 Mensen die niet willen dat de jeugd voor dit gevaar wordt gewaarschuwd, sluiten hun ogen voor de toestanden die thans in de wereld heersen. Obscene tijdschriften, smerige films, seksshops, pornografie en prostitutie vormen een normaal beeld langs onze openbare straten. In de eerste paar hoofdstukken van het boek Spreuken worden krachtige waarschuwingen gegeven tegen zulke immorele verleidingen.
15. Welke waarschuwing geeft Spreuken met betrekking tot immoraliteit?
15 Hierin wordt gesproken over een immorele vrouw die onervaren jongemannen verleidt. Wij lezen: „Want als een honingraat blijven de lippen van een vreemde vrouw druipen, en haar gehemelte is gladder dan olie. Maar de nawerking van haar is even bitter als alsem; ze is even scherp als een tweesnijdend zwaard. Haar voeten dalen af naar de dood. . . . Houd uw weg ver van haar vandaan, en kom niet in de nabijheid van de ingang van haar huis, opdat gij niet aan anderen uw waardigheid schenkt, noch uw jaren aan wat wreed is.” — Spr. 5:3-14; 2:16-19; 6:27-29, 32.
16. Wat kan er gebeuren met iemand die niet onmiddellijk wegvlucht wanneer er immorele suggesties worden gedaan?
16 Er wordt ook in verteld over een ’onervaren’ jongeman „die het aan hart ontbrak”. Hij luistert naar listige en suggestieve ideeën en verliest op schandelijke wijze alle zelfbeheersing. „Door de gladheid van haar lippen verleidt zij hem. Plotseling gaat hij haar achterna, als een stier die zowaar naar de slachting gaat, . . . en hij heeft niet geweten dat zijn eigen ziel ermee gemoeid is.” Hij is niet de enige die uit Jehovah’s gunst wordt geleid en de dood tegemoet gaat, want „velen zijn de verslagenen die zij heeft doen vallen”. — Spr. 7:6-27.
17. Hoe ernstig is hoererij van Jehovah’s standpunt uit bezien?
17 Hoewel deze waarschuwingen tot jonge mannen worden gericht, zijn ze evenzeer van toepassing op jonge vrouwen. Ongeacht wat mensen over het resultaat van hoererij denken, Jehovah’s zienswijze is duidelijk. Het beoefenen van hoererij is een weg des doods. Het kan je buiten het aardse paradijs houden dat door God zal worden hersteld. „Wat! Weet gij niet dat onrechtvaardigen Gods koninkrijk niet zullen beërven? Wordt niet misleid. Noch hoereerders, noch afgodendienaars, noch overspelers, noch mannen die er voor tegennatuurlijke doeleinden op na worden gehouden, noch mannen die bij mannen liggen . . . zullen Gods koninkrijk beërven.” — 1 Kor. 6:9, 10; Ef. 5:5.
18. (a) Wat vormt de bijbelse raad over seksuele immoraliteit een last? Waarom antwoord je aldus? (b) Welke goede raad geeft Spreuken in dit verband?
18 Niemand dient het gevoel te hebben dat het toepassen van de wijze raad die de bijbel over seksuele moraliteit geeft, een last is. Het betekent minder echtscheidingen, minder uiteengevallen gezinnen, minder misdadige kinderen, minder prostitutie, minder uitbarstingen van jaloezie, gelukkiger gezinnen en een vreugdevoller leven. Deze verstandige handelwijze wordt in het bijbelboek Spreuken in schitterende poëtische taal aanbevolen. Het geeft de raad geen genoegens te zoeken op straat en deze ook niet te putten uit omgang met een immoreel persoon of met verschillende immorele personen, waardoor men zijn bronnen buitenshuis verspreidt. De raad wordt gegeven dat iemand die getrouwd is, zich dient te verheugen met zijn eigen partner in plaats dat hij zich laat verstrikken door immorele banden aan te knopen met anderen. Elke zwakkeling kan aan de geslachtsdrift toegeven, maar de loopbaan van een ware christen houdt in dat hij zich tot aan het huwelijk weerhoudt van seksuele betrekkingen en dat hij wanneer hij eenmaal getrouwd is alleen met zijn eigen huwelijkspartner seksuele betrekkingen heeft. — Spr. 5:15-23.
Werk en trots
19. Welke raad geeft Spreuken met betrekking tot werk?
19 Het boek Spreuken helpt ook nog in andere opzichten. Het beveelt iets aan waar veel jonge mensen het land aan hebben — een harde werker te worden. Dit is van toepassing op school, in een werkkring of in de christelijke volle-tijddienst. „Ga tot de mier”, luidt de raad. „Zie haar wegen en word wijs.” Evenals een bezige mier zal een christen een eerlijke dagtaak verrichten zonder dat een baas op hem behoeft te letten. — Spr. 6:6-11; Ef. 6:5; Tit. 2:9, 10; Hebr. 6:10-12.
20. (a) Wat haat Jehovah nog meer? (b) Hoe zou je deze raad in je eigen leven toepassen?
20 Ook is het belangrijk nooit hoogmoedig te zijn of moeilijkheden te veroorzaken. „Er zijn zes dingen die Jehovah werkelijk haat; ja, zeven zijn dingen verfoeilijk voor zijn ziel: hovaardige ogen, een leugentong, en handen die onschuldig bloed vergieten, een hart dat schadelijke plannen verzint, voeten die zich haasten om naar het slechte te snellen, een valse getuige die leugens opdist en een ieder die twisten ontketent onder broeders.” — Spr. 6:16-19.
Je ouders
21. Welke raad geeft Spreuken je met betrekking tot je ouders, en waarom is dit belangrijk?
21 Zie niet de hulp over het hoofd die je van je ouders ontvangt. In Spreuken staat: „Bewaar, o mijn zoon, het gebod van uw vader, en verlaat de wet van uw moeder niet. . . . Wanneer gij rondtrekt, zal het u leiden; wanneer gij neerligt, zal het de wacht over u houden; en wanneer gij wakker zijt geworden, zal het u tot het voorwerp van zijn intense belangstelling maken” (Spr. 6:20-22). Dit is vooral het geval wanneer je ouders dienstknechten van God zijn. Maar zelfs indien zij geen gelovigen zijn, hebben zij toch veel dingen meegemaakt die jij nog niet ervaren hebt, zodat hun leiding je voor veel moeilijkheden kan vrijwaren.
22. (a) Wat kan er worden gezegd over de belangrijkheid om gedurende de puberteit op vertrouwelijke voet met je ouders te staan? (b) Wat kun je uit Hebreeën 12:11 en Spreuken 4:10-13 leren?
22 Laat vooral niet toe dat de puberteit — de periode tussen de kinderjaren en de volwassenheid — je ertoe brengt je van je ouders terug te trekken, zoals zoveel jonge mensen doen. Misschien vind je wel dat je ouders ouderwets zijn of er „niets van snappen”. Maar ze kunnen je helpen gedurende deze overgangsperiode je evenwicht te bewaren. Spreek met hen. Probeer hen ertoe te brengen naar je problemen te luisteren. Zij willen je niet op je levensweg belemmeren of je in een keurslijf wringen, maar zij willen hulp bieden, zodat je loopbaan gemakkelijker wordt. Het is waar dat jonge mensen de dingen graag op hun eigen manier doen en vaak gebelgd zijn over raad; maar door nederig te zijn, zal veel van het grievende ervan worden weggenomen. Iemand die nederig is, weet dat hij fouten maakt en hij waardeert de krachtsinspanningen die anderen doen om hem te helpen. In Spreuken staat: „Geef een wijze een terechtwijzing [correctie] en hij zal u liefhebben.” — Spr. 9:8, 9; Hebr. 12:11; Spr. 4:10-13.
23. Wat zijn, voor zover het jou betreft, de belangrijkste punten van deze les?
23 Voor jonge mensen in deze tijd is dus goddelijke wijsheid beschikbaar. Ook al ben je onervaren, toch kun je leren en begrijpen. Wijsheid roept je toe. Ze spreekt over „dingen die van het hoogste belang zijn” en „alle andere verrukkingen zelf kunnen haar niet evenaren” (Spr. 8:6, 11). Om kennis te verkrijgen en wijsheid te ontwikkelen, moet je studeren en graven, zoals je dit zou doen wanneer je op zoek zou zijn naar een zeer bijzondere schat. „Wie [wijsheid] vindt, zal stellig het leven vinden en verkrijgt goede wil van Jehovah.” — Spr. 8:35.
Na dit artikel gelezen te hebben, zul je misschien ook Spreuken 1 tot en met 9 willen lezen, waarop het is gebaseerd.
Herinnert u zich deze punten?
□ Welke hulp verschaft het boek Spreuken aan de jeugd van thans?
□ Waarom weigeren zoveel mensen die hulp?
□ Welke uitwerking dient de beschikbaarheid van wijsheid op je leven te hebben?
□ Tegen welke verleiding, die in de steden van thans iets heel gewoons is geworden, wordt in het boek Spreuken gewaarschuwd?
□ Waarom vormt de bijbelse raad betreffende seksuele moraliteit geen last?
□ Welke hulp kunnen jonge mensen van hun ouders ontvangen?
[Kader op blz. 22]
KENNIS, WIJSHEID EN VERSTAND
Het boek Spreuken heeft veel over deze drie woorden te zeggen. Welk verschil bestaat ertussen?
KENNIS duidt op bekendheid met feiten, die je mogelijk door middel van studie, waarneming of persoonlijke ervaring hebt geleerd. Een wijs persoon ’legt kennis als een schat weg’ en heeft er een voorraad van waaruit hij kan putten. — Spr. 10:14.
WIJSHEID combineert kennis met een gezond oordeel. Wijsheid duidt op het vermogen kennis op een succesvolle wijze te gebruiken, problemen op te lossen en gevaren te vermijden. Ze impliceert een breedte van kennis en een diepte van inzicht, die een gezond en helder oordeel mogelijk maken. Als je kennis zou hebben maar niet zou weten hoe deze te gebruiken, zou het je aan wijsheid ontbreken. „Wijsheid is het voornaamste”, want zonder wijsheid heeft kennis weinig waarde. — Spr. 4:7.
VERSTAND Je hebt nu verstand van het verschil tussen kennis en wijsheid — je kunt er een onderscheid tussen maken of het verschil beoordelen. Misschien volg je een handelwijze omdat God dit heeft geboden, maar als je begrijpt of ’verstaat’ wat de reden ervoor is, welk goede doel erdoor wordt gediend en welke voordelen het afwerpt, wordt je besluit veel sterker. Het boek Spreuken verschaft praktische inlichtingen om je te helpen niet alleen te begrijpen of te ’verstaan’ welke handelwijze juist of verkeerd is, maar ook waarom dit zo is.