Is de „Heilige Drieëenheid” een bijbelse leer?

ZIJ stierf in 1550 in Engeland op de brandstapel. Haar naam? Joan Bocher. Haar misdaad? De Encyclopædia Britannica (1964) zegt: „Zij werd veroordeeld wegens openlijke godslastering daar zij de Drieëenheid had geloochend, het enige vergrijp dat de hele kerk sedert de strijd tegen het arianisme als onvergeeflijk beschouwde.”

De Drieëenheid is een fundamenteel dogma van de overgrote meerderheid der kerken. Maar wat is de Drieëenheid precies? Volgens de definitie in The Waverley Encyclopedia is ze „het mysterie van één God in drie personen — de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, in alle dingen aan elkaar gelijk en van gelijke eeuwigheid”. Maar The New Encyclopædia Britannica (1981) zegt: „Noch het woord Drieëenheid noch de expliciete leerstelling als zodanig komt in het Nieuwe Testament voor.” Dit doet onmiddellijk vragen rijzen ten aanzien van deze leerstelling.

Om de zaak nog gecompliceerder te maken, komt de New Catholic Encyclopedia met een openlijke erkenning in de vorm van een vraag die dikwijls door seminaristen wordt gesteld: „Maar hoe moet men de Drieëenheid prediken?” Dit katholieke naslagwerk vervolgt met de woorden: „Indien de vraag symptomatisch is voor de verwarring waaraan de studenten ten prooi zijn, is ze wellicht niet minder symptomatisch voor de soortgelijke verwarring waaraan hun professoren ten prooi zijn. Indien ’de Drieëenheid’ hier de drieëenheidstheologie betekent, zou het beste antwoord zijn dat men die helemaal niet moet prediken . . . aangezien de preek, en in het bijzonder de bijbelpredikatie, bestemd is voor het woord van God, niet voor een ingewikkelde theologische verhandeling daaromtrent.”

Wanneer is er een begin gemaakt met deze „ingewikkelde theologische verhandeling”? The New Encyclopædia Britannica (1981) antwoordt: „De leerstelling heeft zich in de loop van verscheidene eeuwen en onder veel conflicten ontwikkeld.” Klinkt dat u in de oren als een rechtstreeks van God afkomstige, duidelijke openbaring? En hoe kan het dan, zoals wordt beweerd, een openbaring uit de Heilige Schrift zijn?

Een bijbelse uitspraak die door theologen dikwijls wordt gebruikt ter ondersteuning van de Drieëenheid is Jezus’ gebod dat zijn volgelingen discipelen moeten maken, „hen dopende in de naam van de Vader en van de Zoon en van de heilige geest” (Matthéüs 28:19). Het is beslist waar dat er in deze passage drie afzonderlijke grootheden worden genoemd, maar er wordt niet gezegd dat het drie personen betreft of dat ze alle één zijn. En trouwens, wij kennen de naam van de Vader (Jehovah) en van de Zoon (Jezus), maar wat is de naam van de heilige geest? Dit brengt ons op de vraag . . .

Is de heilige geest een persoon?

Het feit dat de bijbel er nergens op zinspeelt dat de heilige geest een persoonlijke naam zou hebben, suggereert op zijn minst dat die geest misschien geen persoon is. Ook zou u kunnen vragen: ’Heeft men de heilige geest ooit gezien?’ Welnu, bij Jezus’ doop werd de heilige geest zichtbaar in de gedaante van een duif en met Pinksteren in de vorm van tongen als van vuur (Matthéüs 3:16; Handelingen 2:3, 4). Als hij een persoon is, waarom is hij dan niet als een persoon verschenen? En als de heilige geest geen persoon is, wat is hij dan wel? De heilige geest is zonder enige twijfel de werkzame kracht van God die met Pinksteren op de discipelen werd ’uitgestort’ (Handelingen 2:17, 18). Door middel van deze werkzame kracht verrichtte Jehovah zijn scheppingswerken — „Gods werkzame kracht bewoog zich heen en weer over de oppervlakte van de wateren” (Genesis 1:2). Door middel van dezelfde werkzame kracht werden de schrijvers van de bijbel geïnspireerd. — 2 Timótheüs 3:16.

Een van die geïnspireerde schrijvers was de profeet Daniël. In Daniël hoofdstuk 7 beschrijft hij een prachtig visioen dat Jehovah hem gaf. Hij zag „de Oude van Dagen” op zijn hemelse troon, in gezelschap van een reusachtige menigte engelen die hem dienden. Daniël zag ook „iemand gelijk een mensenzoon [Jezus]”, aan wie „heerschappij en waardigheid en een koninkrijk” werd gegeven, „opdat de volken, nationale groepen en talen alle hèm zouden dienen” (Daniël 7:9, 10, 13, 14). Maar hoe zat het nu met de heilige geest? In dit hemelse tafereel zien wij hem nergens als een persoon verschijnen.

Het laatste boek van de bijbel — Openbaring — beschrijft andere opmerkelijke hemelse visioenen. Het Opperwezen, Jehovah, wordt hier afgebeeld als gezeten op zijn troon, terwijl het Lam, Jezus Christus, bij hem is. Maar ook hier wordt met geen woord gerept van de heilige geest als een afzonderlijke persoon (Openbaring hfdst. 4–6). Zelfs het laatste boek van de bijbel onthult dus niet dat er drie personen in één god zijn. Dit geeft aanleiding tot . . .

Nog een belangrijke vraag

Het dogma van de Drieëenheid is wel beschreven als „de centrale leerstelling van de christelijke religie”. Als dit echt zo was, waarom heeft Jezus die leerstelling dan niet geopenbaard toen hij op aarde was? Zijn discipelen, die immers Israëlieten waren, geloofden dat Jehovah uniek is. Tot op de dag van heden zeggen joden nog steeds Deuteronomium 6:4 op: „Luister, o Israël: Jehovah, onze God, is één Jehovah.” Nergens in de Hebreeuwse Geschriften wordt de gedachte geopperd dat het Opperwezen uit drie personen zou bestaan. Terecht kunt u zich afvragen: ’Als dit wel zo was, waarom is deze „centrale leerstelling” dan pas in de vierde eeuw tot een dogma geworden — onder verbitterde conflicten die wijdverbreide verwarring hebben veroorzaakt?’

Sommigen betogen misschien: ’Maar Jezus heeft wel degelijk gezegd: „Ik en de Vader zijn één”’ (Johannes 10:30). Inderdaad. Maar in welke zin zijn zij één? Jezus zelf heeft dit later verduidelijkt door in gebed te zeggen: „Heilige Vader, waak over hen [zijn discipelen] . . . opdat zij één mogen zijn evenals wij één zijn” (Johannes 17:11, 22). De eenheid van Vader en Zoon is derhalve dezelfde eenheid die onder Christus’ ware volgelingen heerst — een eensgezindheid in doel en samenwerking.

Toch werpen sommigen misschien op dat, hoewel Jezus de leerstelling van de Drieëenheid niet met zoveel woorden heeft geformuleerd, de apostel Johannes dat in 1 Johannes 5:7 wel heeft gedaan. Daar staat namelijk, volgens de Statenvertaling: „Want Drie zijn er, Die getuigen in den hemel, de Vader, het Woord en de Heilige Geest; en deze Drie zijn één.” Modernere vertalingen laten deze passage echter achterwege. Waarom? De Katholieke Jerusalem Bible zet in een voetnoot uiteen dat deze tekst in geen enkel van de vroege Griekse of de beste Latijnse handschriften van de bijbel voorkomt. Hij is niet authentiek. Hij is later toegevoegd, ongetwijfeld in een poging de Drieëenheid kracht bij te zetten.

Zoals u in uw eigen bijbel kunt zien, gebruikte de apostel Paulus in de aanhef van zijn brieven dikwijls uitdrukkingen als: „Mogen onverdiende goedheid en vrede u ten deel vallen van God, onze Vader, en de Heer Jezus Christus” (Romeinen 1:7). Waarom noemde hij de heilige geest niet als persoon? Omdat Paulus nooit van de „Heilige Drieëenheid” had gehoord. Jakobus, Petrus en Johannes bezigden soortgelijke uitdrukkingen in hun brieven en maakten daarbij evenmin melding van de heilige geest. Waarom niet? Omdat ook zij geen trinitariërs waren. De heilige geest is geen persoon, zoals God en zijn Zoon. Maar aangezien de Zoon wel een persoon is, rijst de vraag . . .

Is Jezus het Opperwezen?

Wie in de Drieëenheid gelooft, zegt van wel. Maar voor u zou het belangrijker moeten zijn wat Jezus zei: „De Vader is groter dan ik” (Johannes 14:28). „De Zoon kan niets uit zichzelf doen, maar alleen datgene wat hij de Vader ziet doen” (Johannes 5:19). En verder zei Paulus: „God [is] het hoofd van de Christus.” — 1 Korinthiërs 11:3.

Denk ook eens zorgvuldig na over de volgende vragen: Heeft Jehovah een God? Uiteraard niet, hij is oppermachtig, de Almachtige. Heeft Jezus een God? Na zijn opstanding zei Jezus tot Maria Magdalena: „Ik stijg op naar mijn Vader en uw Vader en naar mijn God en uw God.” De apostel Petrus schreef: „Gezegend zij de God en Vader van onze Heer Jezus Christus.” — Johannes 20:17; 1 Petrus 1:3.

Is God ooit gestorven? ’Natuurlijk niet’, zou u heel terecht kunnen reageren. God is onsterfelijk. De profeet Habakuk zei over Jehovah: „Mijn Heilige, gij sterft niet” (Habakuk 1:12). In tegenstelling hiermee is Jezus wel gestorven. Wie heeft hem dan uit de doden opgewekt? Petrus zei: „God heeft [Christus] uit de doden opgewekt.” Het wordt dus volkomen duidelijk dat Jezus niet het Opperwezen is. — Handelingen 3:15; Romeinen 5:8.

En zo kunt u doorgaan. Heeft men God ooit gezien? „Geen mens heeft ooit God gezien” (Johannes 1:18). Toch hebben duizenden mensen Jezus gezien toen hij op aarde was. Heeft God ooit tot iemand gebeden? Tot wie zou hij kunnen bidden? Hij is de grote „Hoorder van het gebed” (Psalm 65:2). En Jezus? Hij bad veelvuldig tot zijn Vader, en bracht zelfs een hele nacht door in gebed. Is God een priester? Kennelijk niet. En Jezus dan? Wij lezen: „Beschouwt de apostel en hogepriester die wij belijden — Jezus.” — Hebreeën 3:1.

Is het niet zonneklaar dat Jezus niet het Opperwezen is?

Is het dogma van de Drieëenheid nadelig?

Ja. Dit wijdverbreide dogma verdraait de eenvoudige bijbelse waarheden dat alleen Jehovah het Opperwezen is, dat Jezus zijn Zoon is en dat de heilige geest Gods werkzame kracht is. De leerstelling zaait verwarring door het te doen voorkomen alsof God zich in een nevel van mysterie heeft gehuld, met geestelijke duisternis tot gevolg.

U hoeft echter niet in die duisternis te verkeren. U kunt enkele feiten duidelijk in uw geest prenten.

In de bijbel wordt geen gewag gemaakt van het dogma van de Drieëenheid. Het is een „ingewikkelde theologische verhandeling” die eeuwen na de dagen van Jezus tot ontwikkeling kwam en werd opgelegd onder bedreiging met de dood op de brandstapel. Het heeft de aanbidding van het Opperwezen omlaaggehaald omdat het geloof in een mysterie onderwijst.

Als u altijd in de Drieëenheid hebt geloofd, wat moet u dan nu doen? Wij raden u dringend aan een studie van Gods Woord te maken en van publikaties zoals deze, die u zullen helpen de bijbel te begrijpen. Het is van het grootste belang dat u dit doet. Jezus noemde als voorwaarde voor eeuwig leven dat men kennis in zich opneemt van hem en van Jehovah — „de enige ware God”. — Johannes 17:3.

[Kader/Illustratie op blz. 5]

Gods vinger

„Het is de vinger van God!” erkenden de magie-beoefenende priesters van Egypte toen zij er niet in slaagden stof in muggen te veranderen zoals Mozes had gedaan (Exodus 8:18, 19). Op de berg Sinaï gaf Jehovah Mozes „tafelen van steen, beschreven door Gods vinger” (Exodus 31:18). Was dit een letterlijke vinger? Neen. Jehovah heeft uiteraard geen letterlijke vingers. Wat was het dan wel? De bijbelschrijvers Lukas en Matthéüs geven ons de sleutel. De een heeft opgetekend dat Jezus „door middel van de vinger Gods” demonen uitwierp. De ander verklaarde dat Jezus dit deed „door middel van Gods geest” (Lukas 11:20; Matthéüs 12:28). Dus de heilige geest is „Gods vinger”, waarvan hij zich bedient om zijn wil te volbrengen. Het is geen persoon, maar Gods dynamische, werkzame kracht.

[Illustraties op blz. 7]

De heilige geest verscheen als een duif en als tongen van vuur — nooit als een persoon

[Illustratieverantwoording op blz. 4]

Voorstelling van de Drieëenheid in een katholieke kerk uit de 14de eeuw in Tagnon (Frankrijk)