Goed contra kwaad — Een eeuwenlange strijd

IN OUDE films versloeg de „goede vent” altijd de krachten van het kwaad. Maar in werkelijkheid is het nooit zo simpel geweest. Heel vaak lijkt de realiteit erop neer te komen dat het kwaad de overhand heeft.

Het spookbeeld van het kwaad doemt voortdurend in de avondjournaals op. In het noorden van de Verenigde Staten vermoordt een man uit Milwaukee elf mensen en stopt zijn diepvriezer vol met de overblijfselen van hun verminkte lichamen. Meer naar het zuiden rijdt een vreemdeling met een geweldige klap een cafetaria in Texas binnen en begint tien minuten lang in het wilde weg te schieten, en doodt daarbij 23 personen, inclusief zichzelf. Een misnoegde tegenstander in Korea steekt een Koninkrijkszaal van Jehovah’s Getuigen in brand, waardoor hij 14 gelovigen vermoordt.

Behalve deze sporadische uitbarstingen van kwaad is er nog een weerzinwekkend kwaad waar de wereld zwaar door getroffen wordt — rassenmoord. Naar schatting zijn alleen al in deze eeuw een miljoen Armeniërs, zes miljoen joden en meer dan een miljoen Kambodjanen in raciale en politieke zuiveringsacties uitgeroeid. Zogenaamde etnische zuivering heeft velen in het voormalige Joegoslavië getroffen. Niemand weet hoeveel miljoenen onschuldige mensen over de hele wereld wreed zijn gemarteld.

Tragedies als deze dwingen ons de verontrustende vraag onder de ogen te zien: Waarom handelen mensen zo? Wij kunnen deze wreedheden niet van de tafel vegen als het voortbrengsel van een paar krankzinnige geesten. Alleen al de omvang van het kwaad dat in onze eeuw wordt begaan, spreekt zo’n uitleg tegen.

Een slechte daad wordt gedefinieerd als een daad die in moreel opzicht verkeerd is. Het is een daad verricht door iemand die kan kiezen of hij goed zal doen of kwaad zal doen. Op de een of andere manier wordt zijn morele oordeel verwrongen en het kwaad wint. Maar waarom en hoe gebeurt dat?

Religieuze verklaringen voor het kwaad zijn vaak onbevredigend. De katholieke filosoof Thomas van Aquino beweerde dat „veel goede dingen er niet zouden zijn als God het kwaad niet zou laten bestaan”. Veel protestantse filosofen houden er soortgelijke meningen op na. Zoals in The Encyclopædia Britannica staat, was Gottfried Leibniz bijvoorbeeld van mening dat het kwaad „louter een tegenwicht vormt tegen het goede in de wereld, en het door een contrastwerking versterkt”. Met andere woorden, hij geloofde dat wij het kwaad nodig hebben om het goede te kunnen waarderen. Zo’n redenatie is net alsof men aan een kankerpatiënt vertelt dat zijn ziekte precies datgene is wat nodig is opdat iemand anders zich werkelijk fit en gezond kan voelen.

Kwade bedoelingen moeten ergens vandaan komen. Kan God hier indirect de schuld van krijgen? De bijbel antwoordt: „Laat niemand, wanneer hij wordt beproefd, zeggen: ’Ik word door God beproefd.’ Want met kwade dingen kan God niet worden beproefd, noch beproeft hij zelf iemand.” Als God niet verantwoordelijk is, wie dan wel? De volgende verzen geven het antwoord: „Een ieder wordt beproefd doordat hij door zijn eigen begeerte meegetrokken en verlokt wordt. Vervolgens baart de begeerte, als ze vruchtbaar is geworden, zonde” (Jakobus 1:13-15). Een slechte daad wordt dus geboren wanneer een slecht verlangen gevoed in plaats van verworpen wordt. Maar het beeld is nog niet compleet.

In de Schrift wordt uitgelegd dat slechte verlangens ontstaan doordat de mens een fundamenteel gebrek heeft — overgeërfde onvolmaaktheid. De apostel Paulus schreef: „Zoals door één mens de zonde de wereld is binnengekomen en door de zonde de dood, en aldus de dood zich tot alle mensen heeft uitgebreid omdat zij allen gezondigd hadden” (Romeinen 5:12). Vanwege overgeërfde zonde zou in onze denkwijze vriendelijkheid heel goed door zelfzucht verdrongen kunnen worden, en wreedheid zou de plaats kunnen innemen van mededogen.

Natuurlijk weten de meeste mensen instinctief dat een bepaald gedrag verkeerd is. Hun geweten — of ’de wet die in hun hart staat geschreven’ zoals Paulus het noemt — probeert hen ervan te weerhouden een slechte daad te begaan (Romeinen 2:15). Maar een wrede omgeving kan zulke gevoelens onderdrukken, en een geweten kan ongevoelig worden als het herhaaldelijk wordt genegeerd.a — Vergelijk 1 Timotheüs 4:2.

Kan menselijke onvolmaaktheid op zich een verklaring vormen voor de samenbundeling van kwaad in onze tijd? De historicus Jeffrey Burton Russell merkte op: „Het is waar dat er in ieder van ons kwaad zit, maar zelfs al het kwaad van een groot aantal personen samen verklaart nog geen Auschwitz . . . Kwaad op deze schaal lijkt zowel kwalitatief als kwantitatief anders te zijn.” Het was niemand minder dan Jezus Christus die deze in kwalitatief opzicht andere bron van kwaad uiterst nauwkeurig aanduidde.

Niet lang voor zijn dood legde Jezus uit dat de mensen die plannen smeedden om hem te doden, niet geheel en al uit eigen wil handelden. Een onzichtbare kracht leidde hen. Jezus zei tot hen: „Gij zijt uit uw vader de Duivel, en gij wenst de begeerten van uw vader te doen. Die was een doodslager toen hij begon, en hij stond niet vast in de waarheid” (Johannes 8:44). De Duivel, die door Jezus „de heerser van deze wereld” werd genoemd, speelt duidelijk een belangrijke rol in het stimuleren van het kwaad. — Johannes 16:11; 1 Johannes 5:19.

Zowel menselijke onvolmaaktheid als satanische invloed eisen al duizenden jaren hun tol. En er is geen aanwijzing dat hun greep op de mensheid zwakker wordt. Zal het kwaad blijven bestaan? Of zullen de krachten van het goede uiteindelijk het kwaad met wortel en tak uitroeien?

[Voetnoot]

[Illustratieverantwoording op blz. 2]

Omslag: U.S. Army photo

[Illustratieverantwoording op blz. 3]

U.S. Army photo