De zienswijze van de bijbel

„Eén Jehovah” — In welke betekenis?

TOEN de Israëlieten zich op de drempel van het Beloofde Land bevonden, zei Mozes tot hen: „Luister, o Israël: Jehovah, onze God, is één Jehovah” (Deut. 6:4). Wat bedoelde Mozes daarmee?

Alvorens deze vraag te beantwoorden, zal het de moeite waard zijn de mening te onderzoeken van personen die beweren dat Mozes’ verklaring betekent dat God een „drieëenheid” is, ofte wel drie gelijke, eeuwige personen, verenigd in één God.

Het bewijs hiervoor willen zij ontlenen aan het woord dat vertaald is met „God” (elohim), dat namelijk in het Hebreeuws in het meervoud staat. Het meervoud zou er dan op duiden dat God meer dan één persoon is. Een verdere ondersteuning voor dit standpunt zoekt men in het Hebreeuwse woord voor „één” (èchad). Zo nu en dan gebruiken bijbelschrijvers deze uitdrukking voor een eenheid van meer dan één persoon, zoals in het geval van een man en zijn vrouw die „één vlees” zijn (Gen. 2:24). Op die basis beredeneert men dat de uitdrukking „één Jehovah” een „samengestelde eenheid” van drie personen in één betekent.

Laat ons de argumentatie beschouwen die gebaseerd is op het meervoudige woord voor God in het Hebreeuws, namelijk, elohim. Dit hoeft geenszins te betekenen dat God meer dan één persoon is. In het Hebreeuws duidt een meervoudig woord wel vaker een enkelvoudig voorwerp of één enkele persoon aan. Aaron Ember schrijft in The American Journal of Semitic Languages and Literatures (Deel XXI, juli 1905): „Verscheidene verschijnselen in het universum werden in het Hebreeuws aangeduid met uitdrukkingen in het meervoud omdat ze de Hebreeuwse geest vervulden met de gedachte aan grootheid, majesteit, verhevenheid en heiligheid.” Bij wijze van illustratie zet Ember uiteen dat „de Perzische koning . . . in een aantal passages in het O[ude] T[estament] wordt aangeduid met het meervoud melakim ’koningen’, d.w.z. De Grote Koning, en het Perzische Rijk met het meervoud mamlakoth, ’koninkrijken’, d.w.z. Het Grote Koninkrijk”. Met betrekking tot het Hebreeuwse woord voor God, verklaart dezelfde schrijver:

„Er zijn verschillende theorieën naar voren gebracht om het gebruik van de meervoudsvorm elohim als aanduiding van de God van Israël te verklaren. Het minst aannemelijk is de zienswijze van de oude theologen, te beginnen met Petrus Lombardus (12de eeuw), dat in de meervoudsvorm een verwijzing naar de Drieëenheid moet worden gezien . . . Dat de taal van het O[ude] T[estament] ieder idee van meervoud in elohim (zoals toegepast op de God van Israël) volledig heeft laten varen, blijkt vooral uit het feit dat het bijna onveranderlijk wordt verbonden met een enkelvoudige werkwoordsvorm, en een enkelvoudige bijvoeglijke bepaling bij zich heeft. . . . elohim moet veeleer uitgelegd worden als een versterkend meervoud, dat duidt op grootheid en majesteit, overeenkomend met De Grote God. Het valt in dezelfde categorie als de meervouden adonim [„meester”] en baälim [„eigenaar”, „heer”] die met betrekking tot menselijke wezens gebruikt worden.”

Er bestaat dus geen basis om op grond van het meervoudige Hebreeuwse woord elohim te betogen dat God meer dan één persoon is.

Wat valt er te zeggen over de bewering dat het Hebreeuwse woord voor „één” in Deuteronomium 6:4 aantoont dat God een samenstelling van meer dan één persoon is? Ook voor deze bewering zijn geen goede gronden aanwezig, omdat „één” in de Schrift vaak één met uitsluiting van anderen betekent. Bijvoorbeeld: „Er bestaat er één, maar geen tweede”; „twee zijn beter dan één”; „één is er die mijn duif is, mijn onberispelijke. Eén is er die haar moeder toebehoort.” — Pred. 4:8, 9; Hoogl. 6:9.

We kunnen nu terugkeren naar de vraag die aan het begin van dit artikel werd gesteld: Wat wordt er bedoeld met de verklaring, „Jehovah, onze God, is één Jehovah”?

De context onthult dat Mozes zojuist voor „heel Israël” de Tien Geboden had herhaald (Deut. 5:1-22). In de eerste hiervan werd uiteengezet dat Israël „nooit enige andere goden” mocht hebben „tegen mijn persoon in” (Deut. 5:7). Toen Mozes verklaarde dat Israëls God „één Jehovah” was, bestreed hij klaarblijkelijk twee aspecten van de valse aanbidding der heidense natiën. Hoe dat zo?

Ten eerste bestonden deze volken uit polytheïsten, aanbidders van vele goden. In tegenstelling daarmee had Israël slechts één God, Jehovah. De apostel Paulus bracht dit goed tot uitdrukking toen hij zei: „Want ook al zijn er die ’goden’ worden genoemd, hetzij in de hemel hetzij op aarde, zoals er vele ’goden’ en vele ’heren’ zijn, in werkelijkheid is er voor ons maar één God, de Vader.” — 1 Kor. 8:5, 6.

Ten tweede, zelfs wanneer de heidenen één bepaalde god aanbaden, bestonden er van die god dikwijls talloze aspecten, die ieder afzonderlijk eigen waren aan een bepaalde plaats. Baäl was bijvoorbeeld één god. Maar de Schrift onthult dat verschillende plaatsen verschillende Baäls hadden, zoals Baäl van Peor in Moab, Baäl-Berith in Sichem en Baäl-Zebub in Ekron (Num. 25:3, 5; Recht. 8:33; 2 Kon. 1:2-6). Aangaande de uitwerking die dit had op de eenheid van de vereerde god, zette vroeg in de 19de eeuw de oriëntalist E. F. C. Rosenmüller uiteen dat „[de heidenen] niet alleen vele goden [aanbaden], maar door een dwaze religieuze gewoonte werd zelfs één en dezelfde god vereerd alsof hij door verschillende namen was verveelvoudigd tot vele andere, zeer uiteenlopende goden”.a Wanneer mensen uit verschillende plaatsen verschillende „Baäls” aanbaden, ieder met zijn eigen bijzonderheden, was het alsof Baäl uit vele goden bestond. Een naslagwerk van recentere datum illustreert het op deze manier:

„De vele ’plaatselijke’ uitingen van de Baäl-aanbidding zouden vergeleken kunnen worden met die van de rooms-katholieke Maria-verering. Net zoals iemand kan spreken over Notre Dame (Onze Vrouwe) van Parijs, of van Lourdes, of van het Noorden, kan hij ook spreken van de Heer [Baäl] van Sapān, of van Sidon, of van Oegarit, zelfs al heeft men alleen maar variaties van één enkele figuur in gedachten.” — Theological Dictionary of the Old Testament, Deel II (1975), blz. 186.

Zich uitsprekend tegen zulke vormen van bijgeloof, verklaarde Mozes dat Israëls God „één Jehovah” was. Dit betekende dat Jehovah de enige ware God was, en ook als één God aanbeden moest worden, niet als verdeeld in een aantal aspecten, of plaatselijke ’Jehovah’s’, zoals met „de Baäls” gebeurde. — Recht. 2:11; 3:7; 8:33.

Volgens de Schrift komt de dag snel naderbij waarop de gehele mensheid zal erkennen dat Jehovah één is. Ten aanzien hiervan verklaarde God door middel van de profeet Zacharia: „Jehovah moet koning worden over de gehele aarde. Op die dag zal Jehovah één blijken te zijn, en zijn naam één” (Zach. 14:9). Dit betekent dat de gehele menselijke familie de soevereiniteit van Jehovah zal erkennen. Hij zal de enige God zijn die aanbeden wordt. En mensen zullen heilige dienst verrichten voor Jehovah, niet alsof hij verdeeld is in talloze aspecten die van plaats tot plaats verschillen, maar als één enkele persoon en met één verenigde, wereldomvattende vorm van aanbidding. (Zie Efeziërs 4:4-6.) Dan zal men over de gehele wereld eensgezind met het volgende instemmen: „Jehovah, onze God, is één Jehovah.”

[Voetnoten]