Jonge mensen vragen . . .

Waarom word ik boos?

„Wanneer ik boos ben, ben ik razend, en dan kun je maar beter niet bij mij in de buurt komen. . . . Mijn gezicht wordt rood . . . Soms ga ik gewoon gillen.” — Evan, 11 jaar.

JE zus ruïneert je favoriete blouse. Je leraar geeft je een te laag cijfer. Juist wanneer je hem het meeste nodig hebt, weigert je föhn. Bij veel jongeren kunnen dergelijke onrechtvaardigheden, ongemakken en inbreuken op hun rechten enorme gevoelens van boosheid oproepen.

In een artikel in het tijdschrift Health legt dr. Georgia Witkin-Lanoil uit: „Als het brein reageert op een boosheid verwekkende gebeurtenis, wordt het autonome zenuwstelsel actief. Adrenaline dat vrijkomt uit de bijnieren, begint in de bloedbaan te stromen, waardoor de hartslag en ademhaling versnelt, en de vrijgave van opgeslagen suikers voor extra energie wordt gestimuleerd.”

Welke uitwerking heeft dat? „Dingen die wij doen onder invloed van onze eigen adrenaline”, vervolgt dr. Witkin-Lanoil, „zijn vaak overdreven sterke reacties. Wij schreeuwen, slingeren iemand hatelijke halve waarheden in het gezicht, slaan, beschadigen, vernielen of lopen nijdig weg.” Een artikel in het tijdschrift ’Teen merkte op dat boosheid „je dingen kan laten zeggen die je niet meende, je je vrienden kan doen verliezen — en je zelfs lichamelijke pijn kan doen voelen”.

Heb jij ooit je kalmte verloren? Als dat zo is, sta je niet alleen. Net als de meesten van ons, voelde je je naderhand ongetwijfeld een idioot en vroeg je je af: ’Waarom deed ik dat?’ Ja, waarom is het voor sommigen zo moeilijk hun kalmte te bewaren? Is het de inspanning waard om het toch te proberen?

Waarom wij boos worden

Een gedeeltelijke verklaring waarom wij van tijd tot tijd boosheid kunnen voelen opkomen, is dat wij naar „Gods beeld” zijn gemaakt (Genesis 1:27). God zelf kan boos worden! De apostel Paulus zei bijvoorbeeld: „Want Gods gramschap wordt van de hemel uit geopenbaard tegen alle goddeloosheid en onrechtvaardigheid van mensen die de waarheid op onrechtvaardige wijze onderdrukken.” — Romeinen 1:18.

Merk echter op dat Jehovah’s gramschap het resultaat is van een liefde voor rechtvaardigheid en recht. Gods gramschap is niet eenvoudig een kwestie van ’zijn kalmte verliezen’. Hij beheerst zijn boosheid en uit die op rechtvaardige wijze. Toen hij verwoesting over een goddeloze wereld bracht door middel van een wereldomvattende vloed, liet hij de situatie dan ook niet uit de hand lopen. In plaats daarvan heeft hij ’Noach met zeven anderen veilig bewaard’ (2 Petrus 2:5). Jehovah kan daarom worden beschreven als „een God barmhartig en goedgunstig, langzaam tot toorn en overvloedig in liefderijke goedheid en waarheid”. — Exodus 34:6.

Omdat God mensen naar zijn beeld heeft geschapen, hebben wij allen een ingebouwd gevoel voor rechtvaardigheid. Wanneer wij dus worden geconfronteerd met een oneerlijke behandeling of iets onrechtvaardigs, is het heel natuurlijk een gevoel van boosheid in onszelf te voelen opkomen. Dit overkwam een aantal godvruchtige mensen in bijbelse tijden.

Mozes bijvoorbeeld, de leider van het volk Israël, werd boos toen verscheidene mannen tot opstand tegen hem aanzetten (Numeri 16:1, 15). En zelfs Jezus Christus gaf uiting aan boosheid! Toen hij zag dat mannen handel dreven in Gods tempel van aanbidding, gebood hij verontwaardigd: „Neemt deze dingen hier vandaan! Maakt het huis van mijn Vader niet langer tot een huis van koopwaar!” (Johannes 2:13-16). Gerechtvaardigde boosheid is dus heel passend voor een christen.

Helaas ontbreekt er aan veel van onze boosheid een gerechtvaardigd motief. Dit komt omdat wij, zoals de bijbel zegt, „allen onder de zonde zijn”. Daarom staat er vervolgens: „Er is geen rechtvaardige, zelfs niet één” (Romeinen 3:9, 10). Onze eigen onvolmaaktheden — en de tekortkomingen van anderen — zijn derhalve krachtige bronnen van frustratie. „Soms werken mensen je te veel op je zenuwen”, zegt de jonge Stephanie.

Maar wij zijn vaak boos zonder geldige reden! In tegenstelling tot Jehovah die alles ziet, is onze kijk op een willekeurige kwestie slechts beperkt (Hebreeën 4:12, 13). De wijze man Salomo merkte bijvoorbeeld op dat „een woord dat smart veroorzaakt, . . . toorn [doet] opkomen” (Spreuken 15:1). Soms wordt er echter „een woord” gesproken zonder een bijbedoeling, of is het slechts een grapje op een ongelegen tijdstip of een speels plagerijtje. Doordat wij dat niet beseffen, zetten wij onze stekels op.

Ten slotte is het een feit dat er verschillen zijn in temperament, en sommigen meer tot boosheid geneigd schijnen dan anderen. En als jongere begin je nog maar net te leren hoe je al de nieuwe verlangens en prikkels waarmee de puberteit gepaard gaat, moet beheersen. Je voelt je wellicht onzeker van jezelf, overgevoelig voor kritiek. Totdat je hebt geleerd je gevoelens enigszins onder controle te houden, ben je kwetsbaar voor provocaties — vooral vanuit de gezinskring. „Ik kan mij vreselijk kwaad maken om mijn zuster”, bekent de 15-jarige Lorie. „Zij weet hoe zij mij kwaad kan krijgen door iets stoms te zeggen of door alles te verbeteren wat ik zeg.” Zo kunnen er ook spanningen oplaaien tussen jou en je ouders.

Maar in feite kun je bijna om alles boos worden als je dat zou toelaten. De vraag is: Hoe ga je met die gevoelens van boosheid om?

Boosheid die de vrije teugel wordt gelaten

In het boek Reaching Your Teenager werd opgemerkt dat „veel mensen niet weten hoe zij hun boosheid op verstandige wijze moeten uiten”. Sommigen krijgen kinderachtige driftbuien. Sommigen gaan in de aanval, hetzij met woorden of lichamelijk. Anderen zijn uiterlijk kalm maar koken inwendig. Een jonge vrouw zei: „Wanneer ik boos word, ga ik niet schreeuwen, ik word ijzig en zeg niet veel.” Weer anderen kruipen achter het stuur van hun auto en luchten hun gemoed door hun manier van rijden.

Boosheid die de vrije teugel wordt gelaten, is echter zelden constructief. Professor Gary Schwartz van de Yale University betoogt dat woede ’gevolgen voor het hart heeft die ernstiger en langduriger zijn dan van elke andere emotie, zelfs angst’. Dr. Redford B. Williams jr. van de Duke University zei: „Verscheidene onderzoeken doen nu vermoeden dat verschrikkelijk veel voortijdige sterfgevallen wellicht in verband staan met gevoelens van vijandigheid.” Het kan beslist niet gezond zijn om bij wijze van gewoonte bij elke provocatie ’op te vliegen’. „Een kalm hart is het leven van het vleselijke organisme”, zegt een oude spreuk. — Spreuken 14:30.

Bovendien maakt onbeteugelde woede een slechte situatie gewoonlijk erger. Denk eens terug aan het bijbelse verslag van twee broers, Simeon en Levi, wier zuster werd verkracht. Begrijpelijkerwijs waren zij heel kwaad toen zij ervan hoorden! Maar hoe uitten zij hun woede? De bijbel zegt dat zij de aangelegenheden zo manoeuvreerden dat zij de jongeman die voor de verkrachting verantwoordelijk was, meedogenloos konden vermoorden — te zamen met de mannelijke leden van zijn familie en dorpsgenoten! — Genesis hfdst. 34.

Jaren later bracht hun vader Jakob op zijn sterfbed dit gewelddadige voorval weer ter sprake. Prees hij hen voor hun in woede uitgevoerde wraak? Integendeel, hij vervloekte hun toorn, „want die is wreed, en hun verbolgenheid, want die handelt hardvochtig” (Genesis 49:7). Ja, wat zij hadden gedaan door hun kalmte te verliezen, was erger dan de provocatie die hen aanvankelijk in woede had doen ontsteken! Zij hadden niets constructiefs bereikt en hun reputatie te gronde gericht.

Het is daarom geen wonder dat de spreuk zegt: „Hij die haastig tot toorn is, zal dwaasheid begaan” (Spreuken 14:17). Iemand die zich geïrriteerd voelt, kan zelden verstandelijk denken of handelen. Zelden zal iemand die kwaad is, een christelijke manier zoeken om iets verkeerds recht te zetten. De woorden van de bijbelschrijver Jakobus hebben dus de klank van waarheid: „De gramschap van een man bewerkt niet Gods rechtvaardigheid” (Jakobus 1:20). Driftaanvallen, beledigende opmerkingen en mokken hebben een averechtse uitwerking.

Toegegeven, jezelf laten gaan en tegen iemand uitvaren die je te kort heeft gedaan, geeft je op dat moment misschien een goed gevoel. Maar gewoonlijk zul je de uitbarsting later betreuren — vooral wanneer die persoon een werkgever, leraar of ouder is! (Vergelijk Prediker 10:4.) Spreuken 29:11 zegt daarom: „Heel zijn geest laat een verstandeloze de vrije loop [door boos te worden], maar wie wijs is, houdt die tot het laatst toe kalm.”

Maar hoe kun je dat doen? Dit zal in een toekomstig artikel worden besproken.

[Inzet op blz. 22]

Onze eigen onvolmaaktheden — en de tekortkomingen van anderen — zijn krachtige bronnen van frustratie.

[Illustratie op blz. 23]

Is het de moeite waard daar je kalmte voor te verliezen?