De sleutel tot succesvol ouderschap
„IK ZAL u vertellen wat het kost om een succesvolle ouder te zijn”, zegt Raymond, vader van vijf kinderen. „Bloed, gezwoeg, zweet en tranen!”
Raymonds vrouw is het hier hartgrondig mee eens. Zij voegt er echter aan toe: „Het is in deze tijd niet gemakkelijk kinderen groot te brengen, maar als je ze tot volwassenen met verantwoordelijkheidsbesef ziet opgroeien, is het harde werk de moeite alleszins waard.”
Het grootbrengen van kinderen is nooit volledig vrij geweest van zorgen. Maar in deze tijd hebben veel ouders de indruk dat kinderopvoeding erg problematisch is geworden. „Ik denk dat het in deze tijd moeilijker is een ouder te zijn dan in de tijd van mijn ouders, omdat het leven gecompliceerder is geworden”, zegt Elaine, veertig jaar en moeder van een tienerzoon. „Je weet niet altijd wanneer je strikt en wanneer je meegaand moet zijn.”
Wat is een succesvolle ouder?
Een succesvolle ouder is iemand die zijn kind zodanig grootbrengt dat het elke gelegenheid heeft om tot een volwassene met verantwoordelijkheidsbesef op te groeien, iemand die God actief zal blijven aanbidden en liefde voor zijn medemens tentoon zal spreiden (Matthéüs 22:37-39). Maar op hun beurt groeien, droevig genoeg, niet alle kinderen op tot volwassenen met verantwoordelijkheidsbesef. Hoe komt dit? Is het altijd aan de ouders te wijten wanneer dit gebeurt?
Beschouw eens een illustratie. Een bouwondernemer beschikt misschien over de beste blauwdrukken en bouwmaterialen die voorhanden zijn. Maar wat zou er gebeuren als hij weigert de blauwdrukken te gebruiken en misschien zelfs herhaaldelijk toestaat dat er een onverstandige kortere weg wordt gevolgd om iets klaar te krijgen of toelaat dat kwaliteitsprodukten door inferieure materialen worden vervangen? Zou het voltooide gebouw dan niet gebrekkig zijn en zelfs gevaarlijk voor gebruik? Maar stel dat de ondernemer gewetensvol is geweest en zijn best heeft gedaan om de blauwdrukken te volgen en kwaliteitsmaterialen te gebruiken. Zou de eigenaar van het voltooide gebouw dan nu niet de verantwoordelijkheid hebben om het gebouw in goede staat te houden? Is het dan ook niet zijn verantwoordelijkheid om niet de kwaliteitsmaterialen te verwijderen en door inferieure materialen te vervangen?
In figuurlijk opzicht zijn ouders met een bouwproject bezig. Zij willen een voortreffelijke persoonlijkheid in hun kinderen opbouwen. De bijbel verschaft hiervoor de beste blauwdruk. De kwaliteitsmaterialen, „goud, zilver, kostbare stenen”, worden in de Schrift vergeleken met hoedanigheden als een krachtig geloof, godvruchtige wijsheid, geestelijk onderscheidingsvermogen, loyaliteit en een liefdevolle waardering voor de almachtige God en zijn wetten. — 1 Korinthiërs 3:10-13; vergelijk Psalm 19:7-11; Spreuken 2:1-6; 1 Petrus 1:6, 7.
Naarmate een kind ouder wordt, neemt ook zijn eigen verantwoordelijkheid om een ware, rechtschapen persoonlijkheid in zichzelf op te bouwen, steeds meer toe. Hij moet bereid zijn dezelfde blauwdruk, Gods Woord, te volgen en dezelfde kwaliteitsmaterialen te gebruiken als waarvan zijn ouders zich hebben bediend. Weigert een kind dat tot volwassenheid opgroeit, dit te doen of breekt hij het prachtige bouwwerk af, dan is het hieruit voortvloeiende onheil aan hemzelf te wijten. — Deuteronomium 32:5.
Waarom is het moeilijk?
Thans een succesvolle ouder zijn, is wegens op zijn minst twee redenen moeilijk. In de eerste plaats zijn zowel ouders als kinderen onvolmaakt en maken zij fouten. Vaak omvat dit wat de bijbel zondigen noemt, en de neiging tot zonde is overgeërfd. — Romeinen 5:12.
De tweede reden is deze: Opgroeiende kinderen komen in aanraking met meer invloeden dan slechts die van hun ouders. De gehele gemeenschap heeft een bepaalde uitwerking op de waarden en levensopvatting van een kind. Met het oog hierop is Paulus’ profetie over onze tijd van belang voor ouders. Hij zei: „Eén ding moet je goed beseffen: in de laatste tijden van de wereld zullen er moeilijke situaties ontstaan. De mensen geven dan alleen nog maar om zichzelf en om hun geld, het zullen grootsprekers zijn die alle mensen uit de hoogte behandelen en God verachten, die geen eerbied hebben voor hun ouders en geen dankbaarheid, geen innerlijke beschaving en geen genegenheid. Onverzoenlijke roddelaars zullen het zijn, zacht voor zichzelf en hard voor andere mensen, onverschillig tegenover alles wat goed is, onbetrouwbaar, eigenzinnig en opgeblazen. Geen God-zoekers, maar genotzoekers, die nog wel godsdienstig willen blijven, maar het niet meer werkelijk willen zijn. Hou je afzijdig van die lui.” (Wij cursiveren.) — 2 Timótheüs 3:1-5, Het Nieuwe Testament in de taal van onze tijd.
Is het, gezien de slechte structuur van de hedendaagse maatschappij, vreemd dat sommige ouders in hun frustratie een wanhoopsgebaar maken en de moed dreigen op te geven wat kinderopvoeding betreft? Kijk eens terug naar het jaar 1914. In dat noodlottige jaar vond er een fundamentele verandering in de maatschappij plaats, en het was geen verandering ten goede. De twee wereldoorlogen die sindsdien zijn gestreden, hebben meer dan alleen vrede van de aarde weggevaagd. De huidige maatschappij mist thans de morele kracht die ze nodig heeft om zich volledig te kwijten van haar taak kinderen voor te bereiden op een volwassenheid die door verantwoordelijkheidsbesef wordt gekenmerkt. Rechtgeaarde ouders staan zelfs tegenover een maatschappelijk milieu dat zich vijandig heeft opgesteld tegenover de waarden die zij hun kinderen willen bijbrengen.
Ouders hebben dus minder helpers in het team. In het verleden rekenden zij erop dat openbare scholen zouden meehelpen hun kinderen dezelfde fundamentele waarden bij te brengen die zij als ouders bij zich thuis in ere hielden. Thans is dit echter niet meer het geval.
„De druk die thans op de jeugd wordt uitgeoefend, is anders geworden”, zegt Shirley, die in 1960 van de middelbare school kwam. „Toen ik op de middelbare school zat, hadden wij geen drugs of vrije seks. Stiekem een trekje aan een sigaret doen, werd dertig jaar geleden als iets slechts beschouwd. Toen mijn oudste dochter in de periode van 1977 tot en met 1981 op de middelbare school zat, vormde druggebruik een groot probleem. Nu zijn drugs tot de lagere scholen doorgedrongen. Mijn jongste dochter, die dertien is, heeft gedurende de afgelopen twee jaar elke dag het hoofd moeten bieden aan die pressie om drugs te gebruiken.”
Ook konden ouders er in het verleden op rekenen dat grootouders, familieleden en buren meehielpen toezicht uit te oefenen op het gedrag van „Jantje”. Maar nogmaals, dat is veranderd. En het droevige feit doet zich voor dat in een toenemend aantal gezinnen zelfs niet eens een uit twee leden bestaand team bestaat; de gehele last van de kinderopvoeding is op de schouders van één ouder komen te rusten.
Succesvolle blauwdruk voor ouders
Hoewel kinderopvoeding thans moeilijker is geworden, kunnen ouders succes hebben als zij gebruik maken van een beproefd hulpmiddel — de bijbel. Gods Woord kan uw blauwdruk, of actieprogramma, voor de uitoefening van het ouderschap zijn. Evenals een verstandige aannemer een goed gebruik van een blauwdruk zal maken en zich er bij de succesvolle voltooiing van een bouwwerk door zal laten leiden, kunt u de bijbel als uw gids gebruiken om uw kinderen tot volwassenen met verantwoordelijkheidsbesef op te voeden. Het is waar dat de bijbel niet louter als een handboek voor succesvol ouderschap was bedoeld, maar hij bevat wel degelijk rechtstreekse raad voor ouders en kinderen. Ook vormt hij een rijke bron van beginselen die, wanneer ze worden toegepast, u als ouder tot voordeel kunnen strekken. — Deuteronomium 6:4-9.
Beschouw bijvoorbeeld Diane eens. Toen haar veertienjarige zoon, Eric, jonger was, was hij „een zeer gevoelig kind, waarmee moeilijk te praten viel”, zegt zij. Op dat punt ontdekte zij de wijsheid achter de volgende bijbelse spreuk: „Raad [iemands intentie of bedoeling] in het hart van een man is als diepe wateren, maar de man van onderscheidingsvermogen, die zal hem naar boven halen” (Spreuken 20:5). In het geval van sommige kinderen zijn hun gevoelens en gedachten — hun werkelijke bedoelingen — in hun hart als wateren die zich op de bodem van een diepe bron bevinden. Eric was zo’n kind. Het kost een ouder veel moeite die bedoelingen aan de oppervlakte te brengen. „Als hij van school thuiskwam, liep hij niet over van dingen die hij mij wilde vertellen”, herinnert Diane zich. „Daarom nam ik er de tijd voor om te weten te komen waaraan hij op school het hoofd had moeten bieden. Soms praatte ik letterlijk urenlang met Eric voordat hij onthulde wat er werkelijk diep in zijn hart leefde.”
De reden voor de grote waarde van de bijbel als gids is eenvoudig: Jehovah God is er de Auteur van. Hij is ook onze Schepper (Openbaring 4:11). Hij kent onze aard en is bereid ’ons te leren onszelf baat te verschaffen en ons te doen treden op de weg die wij dienen te bewandelen’. Dit is het geval of men nu een ouder of een kind is (Jesaja 48:17; Psalm 103:14). Hoewel sommige mensen er meer moeite voor moeten doen dan anderen om een betere ouder te worden, kunnen allen vorderingen maken in de uitoefening van het ouderschap door de in de Schrift uiteengezette richtlijnen te volgen.
Behandel elk als een afzonderlijke persoon
Het is niet mogelijk goede kinderen voort te brengen door een stel pasklare menselijke regels te volgen, evenmin als elke ouder in de wieg is gelegd om een „volmaakte” ouder te zijn. Elk kind heeft zijn eigen persoonlijkheid en elk kind moet als een afzonderlijke persoon behandeld worden. De bijbel erkent dit feit. Om ouders te helpen het te vermijden het ene kind in ongunstige zin met het andere kind te vergelijken, is het beginsel achter de volgende bijbelse raad passend: „Maar laat een ieder zich ervan vergewissen wat zijn eigen werk is, en dan zal hij alleen met betrekking tot zichzelf, en niet in vergelijking met de andere persoon, reden tot opgetogenheid hebben.” — Galaten 5:26; 6:4.
John, vader van twee kinderen, heeft gemerkt dat bovenstaande schriftuurlijke raad hem heeft geholpen ervoor te zorgen dat zijn kinderen elkaar of zelfs andere gezinnen evenwichtig blijven bezien. „Ik moedig mijn kinderen aan niet te kijken naar wat andere gezinnen hebben of doen”, legt John uit. „Wij hebben onze eigen gezinsmaatstaf waaraan wij willen vasthouden.”
„Van kindsbeen af” opleiden
Wanneer dient religie deel uit te gaan maken van de succesvolle uitoefening van het ouderschap? „Men kan er niet vroeg genoeg mee beginnen”, aldus Gary, wiens zoontje net op de kleuterschool is. Gary gelooft dat kinderen nog voordat zij naar school gaan, ware vrienden in de plaatselijke christelijke gemeente moeten hebben. Dat is één reden waarom Gary en zijn vrouw hun zoontje Evan bijna vanaf de dag van zijn geboorte hebben meegenomen naar de christelijke vergaderingen. Gary volgt het voorbeeld dat Eunice, een ouder die in de bijbel wordt geprezen, ten aanzien van haar zoon Timótheüs heeft gegeven. Timótheüs leerde het abc van de schriftuurlijke leer „van kindsbeen af”. — 2 Timótheüs 1:5; 3:15.
Timótheüs’ moeder, en waarschijnlijk ook zijn grootmoeder, Loïs, vergewisten zich ervan dat het niet hun persoonlijke ideeën waren die een stempel op hem drukten; zij wisten veeleer dat Jehovah’s onderwijzingen hem wijs zouden maken tot redding. In de brief die de christelijke apostel Paulus aan Timótheüs schreef, staat: „Blijft gij echter in de dingen die gij hebt geleerd en waarin gij door overtuiging zijt gaan geloven, daar gij weet van welke personen gij ze hebt geleerd en dat gij van kindsbeen af de heilige geschriften hebt gekend, die u wijs kunnen maken tot redding door middel van het geloof in verband met Christus Jezus.” — 2 Timótheüs 3:14, 15.
Loïs en Eunice hielpen Timótheüs dus over het Woord te redeneren en zich te verlaten op wat in het geschreven Woord van God stond opgetekend. Als gevolg hiervan was zijn geloof niet louter gebaseerd op wat zijn ouders zeiden, maar op de goddelijke wijsheid van Jehovah’s Woord. Hij volgde de christelijke waarheid niet alleen maar omdat zijn moeder en grootmoeder aanbidders van Jehovah waren, maar hij overtuigde zichzelf ervan dat wat hij via hen leerde werkelijk de waarheid was.
Timótheüs heeft ongetwijfeld ook in aanmerking genomen wat voor personen zijn moeder en grootmoeder waren — werkelijk geestelijk gezinde personen. Zij zouden hem niet bedriegen en de waarheid niet met zelfzuchtige bedoelingen verdraaien; ook waren zij geen huichelaars. Timótheüs trok datgene wat hij leerde daarom niet in twijfel. En wij kunnen rustig aannemen dat zijn latere leven als een actieve christen het hart van zijn getrouwe moeder heeft verwarmd.
Ja, de succesvolle uitoefening van het ouderschap betekent hard werk, maar zoals de reeds eerder geciteerde moeder zei, „is het harde werk de moeite alleszins waard”. Dit is vooral zo wanneer ouders over hun kinderen kunnen zeggen wat de apostel Johannes aan zijn geestelijke kinderen schreef: „Ik heb geen grotere reden tot dankbaarheid dan deze dingen, dat ik hoor dat mijn kinderen voortgaan in de waarheid te wandelen.” — 3 Johannes 4.
[Kader op blz. 6]
Opleidingsprogramma gevolgd door ouders in Israël
In het Israël uit de oudheid waren de ouders verantwoordelijk voor de opvoeding en opleiding van hun kleinen. Zij moesten hun kinderen onderwijzen en leiden. Bij de hedendaagse uitoefening van het ouderschap kan het nuttig zijn een soortgelijk programma te volgen. Het opvoedingsprogramma in Israël kan als volgt worden samengevat:
1. Vrees voor Jehovah werd onderwezen. — Psalm 34:11.
2. De vermaning werd gegeven vader en moeder te eren. — Exodus 20:12.
3. Kennis van de Wet, alsook van de activiteiten van Jehovah, werd door onderricht in de geest geprent. — Deuteronomium 6:7-21.
4. Op respect voor ouderen werd de nadruk gelegd. — Leviticus 19:32.
5. Gehoorzaamheid kreeg veel aandacht. — Spreuken 23:22-25.
6. Er werd praktische scholing voor het leven gegeven. — Markus 6:3.
7. Er werd onderricht gegeven in lezen en schrijven. — Johannes 7:15.
[Illustratie op blz. 5]
Gods Woord is een blauwdruk, of actieprogramma, voor het ouderschap