Obuba b’oMungu bulole embere erituteya

1-2. Munabwire tuli n’amaligho wahi nga w’oko biro bya Loti?

OMUGHULU tukalangira emighendere mibi y’abandu ba munabwire, tukayowa nga Loti. Iye “abya akagalwa busana nʼemikolere eyitisirire yʼabandu bʼomwaga,” kundi abya inasi ngoko Tata wetu w’elubula aponire emighendere mibi. (2 Pet. 2:7, 8) Kundi Loti abya akengire oMungu yo kutsibu n’erimwanza, mwapona emighendere mibi y’abandu ab’oko mughulu wiwe. Netu kutya tutimbirweko n’abandu abatesikaya esyokanuni sya Yehova esy’emighendere. Nomo kine kitya, itwe twanganasighala itunerire twamabilola embere eryanza Yehova n’erikulya obuba obuwene ob’oMungu.​—Emi. 14:2.

² Yehova akatuwatikaya erikola ekyo erilabira amahano awakabanika omo kitabu ky’Emisyo. Abakristo bosi, abalume n’abakali, abakine balere n’abakekeluhire, banganabana endundi omwikolesya amahano aw’amenge ayo.

ERYUBAHA OMUNGU LIKATUTEGHAYA

3. Ngoko kiri omo Emisyo 17:3, ni mwatsi wahi w’akaleka ikabya ky’omughaso munene eriteya omutima wetu? (Ulebaye n’epitsa.)

³ Ekikaleka ikyabya ky’omughaso munene eriteya omutima wetu ow’ekisosekanio ni busana Yehova akalenga emitima yetu. Ekyo ni bugha ambu iye akalangira omw’itwe ebyo abandi sibangalangira kandi anasi ndeke-ndeke nga tuli bandu b’omughanda wahi. (Soma Emibiri 17:3.) Akenditwanza twamabilola embere erilengekania oko mahano wiwe awakendisyatuwatikya eribyaho kera na kera. (Yoa. 4:14) Neryo isitwendihambwa n’amalengekania awatuwene kandi aw’amabehi awa Sitani n’abandu biwe babi b’oko kihugho kino. (1 Yoa. 5:18, 19) Twamalola embere eriyitunda hakuhi na Yehova itukendilola embere erimwanza n’erimukenga. Kundi sitwanzire erikosera Tata wetu, tukendipona nibya n’erilengekania oko kibi. Omughulu tukendisonda erilengwako erikola ekibi itukendiyibulya tuti, ‘Nanganakosera niti omwiyiririra omundu oyuwabirinikangania olwanzo munene ng’olu?’​—1 Yoa. 4:9, 10.

4. Obuba bwa Yehova mubwateya buti mwali wetu mughuma eritendikola ekibi?

⁴ Mwali wetu Marta, ow’omo kihugho kye Croatia oyuwalengawako orikola emyatsi y’obusingiri mwahandika ati: “Mukyanikalako erilengekania ndeke n’erikinda esyongumbu esituwene. Aliwe obuba bwa Yehova mubwaniteya.”b Obuba b’oMungu mubwamuteya buti? Marta mwabugha ati mwalengekania oko bitsibu ebyangalwira omwiyisogha liwe. Netu twanganabya tukakola tutya. Ekitsibu kinene ekyangalwira omwiyisogha lyetu ry’erihitania Yehova n’eritendibya oko bandu abakendisyamuramya kera na kera.​—Enz. 6:5, 6.

5. Eky’erileberyako kya mughala wetu Leo kyamatwighisyaki?

⁵ Omughulu tukubaha Yehova, kumbe isitwabya bira b’abandu abakakola emyatsi mibi. Leo, oywikere omo Congo mwayilangirirekyo. Emyaka ini enyuma sy’eribatisibwa mwatsuka eribya n’obwira n’abandu abakakola emyatsi eyituwene. Mwalengekania ati ekyo si kibi kundi iye syalikola emyatsi mibi. Muhatakya biro, abira biwe abatuwene bamaleka inyatsuka eribya akanywa obwabu bunene n’erikola emyatsi y’obusingiri. Neryo ibwa mwatsuka erilengekania oko myatsi eyo babuti biwe Bakristo babya bakamukangirirya n’oko butseme obo abya nabo omughulu abya akakolera Yehova. Neryo mwatasyatsuka erikola ebyuwene. N’abasyakulu b’endeko mubamuwatikya eritasyasubira Yehova. Lino anemukolera Yehova n’obutseme. Ni musyakulu w’endeko kandi ni mupainia w’embaghane.

6. Tukendikania oko bakali bahi ab’ekisosekanio?

⁶ Tukanaye oko mwatsi ow’akabanika omo Emisyo esura 9, owakakanaya oko bakali babiri, Omughuma akasosekanaya amenge n’oghundi inyasosekania obukiru. (Tasyalebya n’ Abanya Roma 5:14; Abanya Galatia 4:24.) Tukalola embere n’omwatsi oyu, wibuke ngoko ekihugho kino kya Sitani kiswiremo emyatsi y’obusingiri ne pornografia. (Efe. 4:19) Busana n’ekyo, ni ky’omughaso munene okw’itwe erilola embere erikulya obuba b’oMungu n’eriyihighula oko bibi. (Emi. 16:6) Neryo, itwe bosi, tubye balume kutse bakali, itukendibana endundi omo myatsi eyo esura eyi ikakanayako. Obuli mughuma w’oko bakali babiri abakakanibawako anemubirikira omukiru, ni bugha ambu, oyukahulawamo “oyute nʼobowika.” Obuli mukali anemubugha ati, ‘Wase omo nyumba yaghe, ulye oko kalyo.’ (Emi. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) Aliwe ebikahikira abakaligha eribirikira ly’abakali babiri abo sibisosene.

ISIWALIGHA ERIBIRIKIRA LY’OMUKALI MUKIRU

7. Ngoko kiri omo Emisyo 9:13-18, niki kyo kikahikira abosi abakakwama omulenge w’omukali mukiru? (Ulebye n’epitsa.)

⁷ Tutsuke n’eribirikira lyo “mukali mukiru.” (Soma Emibiri 9:13-18.) Anemubirikira butsira isoni ati: “Omukiru akite muno” ase oko kisendebele. Niki kyo kikabahikira abakiru abo? Omulondo ati: “Abaholi ko baliyo!” Oghundi musyo owalingene n’oyu akabanika omo syosura sy’embere-mbere esy’ekitabu ky’Emisyo. Omusyo oyo akatukunga oko “mukali oyutasibwe” nʼomukali “mulua-hali.” Omusyo oyo akatubwira ati: “Enyumba yiwe yegemere oko luholo.” (Emi. 2:11-19) N’oghundi musyo owakabanika omo Emisyo 5:3-10 akatuhana oko oghundi “mukali wʼehandi” oyo “ebisando biwe bikandagalira oko luholo.”

8. Twanganayeya omo mibere eyiri yiti eyikasaba eriyisogha?

⁸ Abakowa omulenge wo “mukali mukiru” banganayisogha nga bakendimukwama kutse iyehe. Netu twanganayeya omo mibere eyikasaba eriyisogha eriri ng’eryo. Twangayira tuti omundu mulebe amabitusaba erikola naye emyatsi y’obusingiri kutse twamayeya embere sy’osyopitsa sye pornografia?

9-10. Ni myatsi yahi eyangaleka itwabya tukayihighula oko myatsi y’obusingiri?

⁹ Hane emyatsi mingyi eyikaleka ikyabya ky’amenge eritendikola obusingiri. “Omukali mukiru” oyukakanibawako akabugha ati: “Amagetsi wʼeriibwa asihire.” “Amagetsi wʼeriibwa” niki? EBiblia yikasosekanaya emyatsi y’engyingo eyo omulume n’omukali abatahenie bakakola n’amaghetse awakabugha enyota. (Emi. 5:15-18) Omulume n’omukali abatahenie bahamulirwe eritsemera emyatsi y’engyingo. Ekyo kisighene na “magetsi wʼeriibwa.” Anganasosekanibwa n’emyatsi y’engyingo eyighanisibwe. Kangyi-kangyi yikakolawa omo bubiso-biso ngoko n’omwibi akaniba omo bubiso-biso. “Amagetsi wʼeriibwa” akabya ngakasiha kutsibu kundi abakakola emyatsi y’obusingiri bakalengekanaya bati alinga sihali omundu oyukendiminya ebyo bakakola. Bakayiteba! Yehova akabya inyanalangire ebyosi. Sihali omwatsi owakalihire ng’eriherya obwira bwetu haghuma na Yehova. Ekyo ni kitsibu, kandi w’omwatsi owatuwene omo myatsi yosi eyanganatuhikira. Simwatsi “asihire” n’ahake. Si w’eritsemesya. (1 Kor. 6:9, 10) Aliwe hane n’ekindi ekikaleka itwaghana kotso-kotso emyatsi y’obusingiri.

¹⁰ Twamabikola emyatsi y’obusingiri twanganahemuka, twanganayowa mo bandu bule, twanganabya n’amakule agho si twanzire, twanganatsandya n’esyondwa syetu. Kwesi kilangirikire ndeke-ndeke ngoko ni ky’amenge eritendingira omo ‘nyumba’ y’omukali mukiru n’erilya oko kalyo kiwe. Eritomeka okwiherya obwira bwabo haghuma na Yehova, abakakola emyatsi y’obusingiri bakabana n’amakoni awakaleka ibahola luba. (Emi. 7:23, 26) Esura ye 9 omulondo we 18 akabuyirira ati: “Nʼabageni buwe ko bali omo mirindi yʼeKulimu.” Neryo ibwa, busanaki abandu bangyi bakaligha eribirikira erikatwala oko luholo eryo?​—Emi. 9:13-18.

11. Busanaki sikyuwene eribya tukalebya epornografia?

¹¹ Ekitegho kighuma ekikakolesibawa kutsibu ekyo litolere itwayihighulako ye pornografia. Abandu balebe bakalengekanaya bati si kibi erilebya epornografia. Aliwe bakayiteba. Epornografia yikatsandaya abandu bangyi, yikaleka ibatayisikya n’eritendisikya abandi, kandi yikayirabo mo bakobe bayo. Omundu amabya akalebya esyopitsa esy’abandu abali ndumbu, kikamukalako erilusyasyo omo bwenge bwiwe. N’ekindi, epornografia siyiriwatikaya omundu erikakiria esyongumbu siwe nyibi; aliwe yikakanyirirayasyo. (Kol. 3:5; Yak. 1:14, 15) Abangyi abakalebaya epornografia bakahikira erikola emyatsi y’obusingiri.

12. Tukakanganaya tuti ngoko tunemuyikasa eriyihighula oko sy’opitsa esyanganaleka itwabya n’amalengekania awatuwene?

¹² Neryo Omukristo angakolaki epitsa y’epornografia yamabiyileta oko kyombo kiwe ky’ekielektronike? Atolere erilusya luba ameso wiwe okuyo. Kyanganatulobera erikola tutya twamabya tukibuka ngoko ekindu ky’omughaso munene ekyo tuwiteko b’obwira bwetu haghuma na Yehova. Nibya n’esindi pitsa, esyanganalangirika nga si sy’epornografia syangaleka itwabya mw’esyongumbu sy’erikola emyatsi y’obusingiri. Busanaki litolere itwabya tukayihighula oko sy’opitsa esiri ng’esyo? Ni kundi sitwanzire nibya n’erilengekania oko myatsi y’obusingiri n’omo mutima wetu. (Mat. 5:28, 29) Mughala wetu musyakulu w’endeko owe Thailande oyukahulamo David akabugha ati: “Ngayibulaya niti: ‘Nomo esyopitsa esi syamalangiraka nga si pornografia, aliwe Yehova akenditsemesibya namalola embere erilebyasyo?’ Eribya ngalengekania nitya kikaniwatikaya eriyisogha n’amenge.”

13. Ekikatuwatikaya erikola n’amenge niki?

¹³ Eribya tukasagha erikola omwatsi owangaleka Yehova inyatatsema kyanganatuwatikya erikola n’amenge. Obuba b’oMungu ye “nzuko,” kutse efondasio “y’amenge [w’ekwenene].” (Emi. 9:10) Ekyo kikanganibwe oko nzuko y’esura ye 9 y’ekitabu ky’Emisyo, aho bakakanaya oko ghundi mukali w’ekisosekanio, oyukahulawamo “Amenge [w’ekwenene].”

ULIGHE ERIBIRIKIRA “LY’AMENGE [W’EKWENENE]”

14. Ni rindi birikira lyahi elikabanika omo Emisyo 9:1-6?

¹⁴ Soma Emisyo 9:1-6. Omo mulondo ono mukabanika eribirikira lya Yehova Omuhangyiki wetu, Enzuko ey’amenge wosi. (Emi. 2:6; Rom. 16:27) Omulondo oyo akakanaya oko nyumba nene eyiwite esyonduyi 7. Ekyo kikakanganaya ngoko Yehova si muhemu kandi akakokaya abosi abanzire erikolesya amenge wiwe omo ngebe syabo.

15. OMungu akatusaba erikolaki?

¹⁵ Eky’erileberyako eky’omukali oyukasosekanaya “Amenge [w’ekwenene],” ekikabanika omo Emisyo esura 9, kikatuwatikaya eriminya ngoko Yehova ni mwenge kandi akatuha emyatsi mingyi eyuwene. Omulondo oyo akabugha ati omukali oyo mwakabirikira abagheni omo nyumba yiwe n’erihukirabo akalyo akasihire n’enyama n’eribaha oko binyu. (Emi. 9:2) Omo mulondo 4 ne 5: “Omukali w’amenge ow’ekisosekanio akabwira omukiru ati: ‘Wase, ulye oko bundu bwage.’” busanaki litolere itwasa omo nyumba y’omukali w’amenge n’erilya oko kalyo kiwe? Yehova anzire abana biwe ibabya n’amenge kandi ibabya buholo. Syanzire tukakola amakosa awangaleka itwateseka. Busana n’ekyo “akabikira abatunganene bʼamenge awahikene.” (Emi. 2:7) Twamabya n’obuba bwa Yehova obuwene, itukendibya tukasonda erimutsemesya. Tukahulikirira amahano wiwe aw’amenge n’erikolesyagho butsira eriyilungumula.​—Yak. 1:25.

16. Obuba b’oMungu mubwawatikya buti mughala wetu Alain eriyisogha n’amenge, n’ekyo mukyalwiramoki?

¹⁶ Tulebaye ngoko obuba b’oMungu mubwawatikya mughala wetu Alain eriyisogha n’amenge. Alain ni musyakulu w’endeko kandi ni mughalima ow’akalasi. Akabugha ati: “Abalume bangyi abo twabya tukakola nabo ibakalangira esyofilme sye pornografia nga ni nzira ey’eriminyiramo emyatsi mingyi oko myatsi y’engyingo.” Aliwe Alain abya inyasi ngoko ekyo sikyuwene. Akatasyatomekako ati: “Busana n’obuba b’oMungu, munaghana kotso-kotso erilebya esyofilme esyo. Kandi munabwirabo ekikaleka inaghana.” Mughala wetu Alain mwakolesya erihano ry’ “Amenge [w’ekwenene]” erikabugha liti: “Mulendere omo nzira yʼobowika.” (Emi. 9:6) Abaghalimu balebe abakakola na mughala wetu Alain mubaswekera kutsibu eriyisogha liwe. Lino nabo banemwigha eBiblia n’erihindana oko mihindano y’eKikristo.

17-18. Abakahulikirira eribirikira lya “menge [w’ekwenene],” bakabana emiyisa yahi munabwire, kandi banganalindiliraki omo biro ebikasa? (Ulebaye n’epitsa.)

¹⁷ Yehova akakolesaya eby’erileberyako by’abakali babiri ab’ekisosekanio eritukangirirya ebyo twangakola tutoke eribya n’obutseme omo biro ebikasa. Abakaligha eribirikira lyo “mukali mukiru” banzire eriyitsemesya omo myatsi y’obusingiri. Bakabirirawa ngoko ebyo bakakola munabwire by’asyatula oko ngebe yabo y’omo biro ebikasa. Byasyakolyabo “omo mirindi yʼeKulimu.”​—Emi. 9:13, 17, 18.

¹⁸ Tubughe tutiki oko bandu abakaligha eribikira ly’omukali oyukasosekanaya “Amenge [w’ekwenene]”! Lino abagheni biwe banemutsemera akalyo akateghekanibwe ndeke kandi bali n’obutseme kundi bawite ebyosi ebyo balaghireko batoke eriyitunda hakuhi na Yehova. (Isa. 65:13) Erilabira omuminyeri Isaya, Yehova akabugha ati: “Mumbulikirire ndeke, kandi mulye ekibuya, uyitsemesaye omo binunire.” (Isa. 55:1, 2) Tunemwigha eryanza ebyo Yehova anzire n’eripona ebyo aponire. (Esy. 97:10) Kandi tuli n’obutseme kundi netu twanganabirikira abandi base babane “Amenge [w’ekwenene].” Tuli ng’abakabirikira “omo syosingi syʼomuyi” bati: ‘Omukiru akite muno.’” Emiyisa eyo tukabana itwe n’abakatuhulikirira si ya munabwire lisa. Emiyisa eyo yikendisyamala n’erituha akanya ‘ak’eribyaho’ kera na kera ‘tukalendera omo nzira yʼobowika.’​—Emi. 9:3, 4, 6.

19. Ngoko kiri omo Omugambuli 12:13, 14, litolere itwayisogha erikolaki? (Lebaya n’akasanduku “Obuba b’oMungu bukatuletera endundi.”)

¹⁹ Soma Omugambuli 12:13, 14. Kwesi obuba b’oMungu bulole embere eriteya emitima yetu n’erituwatikya erisikya esyokanuni sy’emighendere esy’oMungu n’eriyitunda hakuhi naye omo mighulu mibi ey’ebiro by’enduli bino. Obuba b’oMungu obuwene obo bukenditukuna erilola embere eribirikira abandu bangyi ngoko twangatoka base babane “Amenge [w’ekwenene]” n’emiyisa eyikaluira mugho.