Ingcenye 5
Iqiniso Ngemilingo, Nobuloyi
1. Irhatjheke bunjani ikolelo yemilingo, nobuloyi?
“E-AFRIKA, kuyinto engaberegiko ukubuza bonyana abaloyi bakhona namtjhana awa,” kutjho incwadi i-African Traditional Religion, ingezelela bonyana “kuma-Afrika walo loke ihlelo, ubuloyi buyinto ekhona.” Abantu abafundileko nabangakafundi bayakholelwa emilingweni nebuloyini. Abadosi phambili bekolo yamaSulumani nabeLobukholwa nabo bayakholelwa.
2. Ngokwekolelo eyazekako, amandla wemimoya avela kuphi?
2 Ngokwekolelo eyazekako e-Afrika, kunamandla wemimoya ararako. Alawulwa nguZimu. Imimoya nabezimu bangawaberegisa. Nabanye abantu bakgona ukuwaberegisa, bawaberegisela okuhle (imilingo yetjhudu) namtjhana okumbi (imilingo yokulimaza).
3. Yini imilingo yokulimaza, begodu yini abantu abakholelwa bonyana ingayenza?
3 Imilingo yokulimaza, namtjhana ubuloyi, ilayelwa amanaba. Labo abawaberegisako kukholelwa bonyana banamandla wokuthumela umaphelaphelana, iinyoni, iimpukani begodu nezinye iimbandana bonyana zilimaze abantu. Abantu bakholelwa bonyana imilingo yokulimaza yenza abantu balwe, bangabi nabantwana, bagule, bahlongakale.
4. Yini inengi eliyikholelwako ngabaloyi, begodu yini evunywa ngilabo egade baloya?
4 Okuhlobene nayo buloyi. Abaloyi kuthiwa batjhiya iimzimbabo ebusuku baphaphe, bonyana bayobonana nabanye abaloyi namtjhana batjhabalalise amaphilo wabongazimbi babo. Njengombana iimzimba yabaloyi vane ilele eembhedeni yabo, iindabezi zivunywa babantu asele balise ubuloyi. Isibonelo, omunye umagazini we-Afrika udzubhula abagade baloya (inengi bantazana abatjha) bathi: “Ngabulala abantu abayi-150 ngokubangela iingozi zeenkoloyi.” “Ngabulala abantwana abancani ngokudosa zoke iingazi zabo.” “Ngabulala amasokana amathathu ngombana angafuni ukungivuma.”
5. Yini imilingo yetjhudu, begodu yenziwa bunjani?
5 Kudlumbanyanwa imilingo yetjhudu inikela ngevikelo eentweni ezimbi. Labo abenza imilingo yetjhudu bambatha iindzilaminwana namtjhana amabhengele. Basela iinhlahla namtjhana bazizese emzimbenabo. Ngeendlini namtjhana phasi, bafihla iincwadi abanekolelo yokubanyana zinamandla wokuvikela. Bathembe ingomma efumbethe amagama atlolwako kuKoran namtjhana eBhayibhilini.
Amala Nokukhohlisa
6. Yini uSathana namadimonakhe abayenzako ngokudlulileko, kufuneka siwaqale njani amandlabo?
6 Kuliqiniso bonyana uSathana namadimonakhe bamanaba ayingozi ebantwini. Banamandla wokuthonya imikhumbulo namaphilo wabantu, ngokudlulileko bangena ebantwini nembandaneni. (Matewu 12:43-45) Ngesikhathi esifanako akufuneki sehlise amandlabo, begodu ngesikhathi esifanako akufuneki siwakhulise.
7. Yini uSathana afuna siyikholelwe, begodu lokhu kutjengiswe bunjani?
7 USathana mkhohlisi omkhulu. Ukhohlisa abantu bacabange bonyana unamandla amanengi ukudlula lawo anawo. Ukutjengisa: Mhlapha nje kwenye inarha ye-Afrika phakathi kokulwa, amajoni aberegisa iinsetjenziswa zomdumo bonyana zithuse amanaba wawo. Ngaphambi kobanyana ahlasele, amajoni adlala imigadangiso edumela phezulu khulu yeengidi. Gade afuna inaba licabange bonyana lihlaselwa ibutho elineenkhali ezinamandla amakhulu. Ngendlela efanako, uSathana ufuna abantu bakholelwe bonyana unamandla angapheliko. Ihloswakhe kuthusa abantu bonyana benze intando yakhe ingasi intando kaJehova. Akhesitjheje amala amathathu uSathana afuna abantu bawakholelwe.
8. Ngimaphi amala wokuthoma uSathana awathuthukisako?
8 Amala wokuthoma uSathana awathuthukisako ngila: Akunanto elimazako eyenzeka ngebhadi; yoke intwembi engabangelwa mumuntu ibangelwa mamandla ararako. Isibonelo, cabanga ngomntwana obulawa yimalariya. Ummakhe uyazi bonyana imalariya sisifo esiza ngonompopoloza. Kodwana angakholelwa bonyana kunomuntu othumele unompopoloza ngobuloyi bonyana ulume umntwanakhe.
9. IBhayibhili itjengisa bunjani bonyana uSathana akabangeli yoke imiraro?
9 Njengombana uSathana anamandla wokubangela eminye imiraro, akukalungi ukukholelwa bonyana unamandla wokubangela yoke imiraro. IBhayibhili ithi: “Ukujaha akuyi ngabanejubane, nokulwa ngamaqhawe, nesinkwa ngabahlakaniphileyo, nengcebo ngabaqondileyo, nomusa ngabanokwazi, ngokuba bonke bahlangabezana nesikhathi nethuba.” (Umtjhumayeli 9:11) Omunye ephaliswaneni angagijima khudlwana kunabanye, kodwana angathumbi. “Isenzakalo esingakalindeleki” singamenza ahluleke. Mhlamunye akhutjwe awele phasi namtjhana aphathwe bulwelwe namtjhana atshinyeke. Iintwezi zingenzeka nanyana kimuphi umuntu. Azibangelwa nguSathana namtjhana buloyi; ziyazenzakalela.
10. Yini etjhiwoko ngabaloyi, begodu sazibunjani bonyana lokhu mamala?
10 Amala wesibili uSathana awathuthukisako ngila: Abaloyi batjhiya iimzimbabo, bonyana bayokubonana nabanye abaloyi namtjhana batjhabalalise amaphilo wabongazimbi babo. Yeke zibuze: ‘Nangabe abaloyi bangakwenza lokho, yini kuhle kuhle etjhiya umzimba?’ Njengombana sibonile, umphefumulo mumuntu, akusiyinto engaphuma emntwini. Ukungezelela, umoya mamandla wokuphila anikela umzimba amandla kodwana awukgoni ukwenza litho ngaphandle komzimba.
11. Yini esenza sazi bonyana abaloyi ngeze batjhiya iimzimbabo, begodu uyakukholelwa lokho na?
11 Umphefumulo nomoya ngeze kwatjhiya umzimba bonyana kuyokwenza okuhle namtjhana okumbi. Ngalokho, abaloyi ngeze batjhiya iimzimbabo. Abazenzi kwamambala izinto abadlumbanyana bayazenza namtjhana bazenzile.
12. USathana ubenza bunjani abantu bakholelwe bonyana benze izinto abangakazenzi?
12 Ukuvuma kwalabo egade baloya singakuhlathulula bunjani? USathana angenza abantu bakholelwe bonyana balimuka izinto abangakhenge bazilimuke ngaphambili. Ngeembono, uSathana angabangela abantu badlumbanyane babonile, bezwa, benza nezinto abangakazenzi. Ngendlela le, uSathana unethemba lokwenza abantu batjhiye uJehova begodu abenze badlumbanyane iBhayibhili ayikalungi.
13. (a) Ilungile na imilingo yetjhudu? (b) Ithini Imitlolo ngemilingo?
13 Amala wesithathu ngila: Umlingo wetjhudu—ulungile. IBhayibhili alenzi mahluko phakathi komlingo wokulimaza nomlingo wetjhudu. Iyisola yoke imilingo le. Cabanga ngemithetho kaJehova ayinikela isitjhaba sakwa-Israyeli malungana nemilingo nalabo egade bayenza:
● “Ningenzi imilingo.”—Lefitikosi 19:26.
● “Owesilisa noma owesifazane, elikubo idlozi, noma umthakathi bobulawa nokubulawa.”—Lefitikosi 20:27.
● “Makungafunyanwa kuwe umuntu . . . ohlola imihlola, noma owenza imilingo, noma umlumbi, noma owenza iziphonso, noma obhula emadlozini, noma umthakathi, noma umlozikazana.”—Duteronomi 18:10-14.
14. Kubayini uJehova abeka imithetho ephikisana nemilingo?
14 Imithetho le yenze kwabonakala bonyana uZimu khenge afune abantu bakhe benze imilingo. UJehova unikele abantu bakhe imithetho le ngombana abathanda begodu gade angafuni bonyana basabe iinolwana. Gade angafuni bonyana bagandelelwe madimoni.
15. IBhayibhili ikutjengisa bunjani bonyana uJehova unamandla amakhulu kunoSathana?
15 Namtjhana iBhayibhili ingakhulumi khulu ngalokho amadimoni angakwenza nangalokho angeze akgona ukukwenza, iyatjengisa bonyana uJehova uZimu unamandla amakhulu kunoSathana namadimonakhe. UJehova waqotha uSathana ezulwini. (ISambulo 12:9) Yelela godu bonyana uSathana wabawa imvumo ekulingeni uJobhi walalela noZimu nakamyelelisa bonyana angambulali uJobhi.—Jobhi 2:4-6.
16. Ivikeleko kufuneka silifumane kubani?
16 Iziyema 18:10 zithi: “Igama likaJehova lingumbhoshongo onamandla; olungileyo ugijimela kuwo, alondeke.” Ngalokho kufuneka siqale kuJehova nasifuna ukuvikeleka. Iinceku zakaZimu aziqali kubabikezeli bengomuso namtjhana etjhudwini bonyana zivikeleke ezenzweni ezimbi zakaSathana namadimoni namtjhana ekusabeni ubuloyi. Iinceku zakaZimu zikholelwa lokho iBhayibhili ekutjhoko: “Ngokuba amehlo kaJehova aqalaza emhlabeni wonke ukuba abe-namandla kwabanhliziyo yabo iphelele kuye.”—2 Imilando 16:9.
17. Yini uJakobosi 4:7 asiqinisekisa ngakho, yini okufuneka siyenze?
17 Nawe ungaba nesibindi nawungaba siberegi sakaJehova. UJakobosi 4:7 uthi: “Nje-ke zithobeni kuZimu, nijamelane noSathana, uzanibaleka.” Nengabe uberegela uZimu wamambala, uzibeka ngaphasi komthetho wakhe, ungaba nethemba lokobanyana uJehova uzokuvikela.
Abaloyi Bangakgona Ukulawula Umbani?
Ekuthomeni kwabo-1977, abaloyi abayi-14 egade basolwa batjhiswa bafa hlanu kwe-Polokwane, e-Sewula Afrika. Newuphendulako, umagazini we-Sewula Afrika i-Drum wathi: “Isitjhaba samadoda nabafazi sifile kuthukwa. Sisaba ukuloywa nokubethwa ngombani . . .
“Kufuneka kwenziwe okuthileko . . . Ngebanga lelo i-DRUM ilethe isitjhijilo kizo zoke iinyanga: Kune R5 000 [$5 750 (U.S.) ngaleso sikhathi] nge-ofisini, elindele namtjhana ngubani ongabetha uStanley Motjuwadi ambulale ngombani, phakathi no-March 1977. Nawubhalelwako, mdele wazise boke abantu bonyana indaba yokuzenza ngasuthi ukgona ukulawula umbani ibudlhayela, begodu yimbi.
“Nina baloyi ndina, thomani ukudlhabhazisa amakhathakhatha wenu. Soke sibone.”
Abaloyi bakwazi na ukuphendula itjhijilo ekulu le ngokuthumela umbani? Awa, babhalelwa. U-Mnu. Motjuwadi, umtloli we-Drum, khenge bamenze litho begodu waphumelela, ekugcineni wabamhleli ka-magazini.
[Umbuzo Yesifundo]
Ibhoksi: Umtloli we-Sewula Afrika wababekela bunjani isitjhijilo abaloyi, umphumela waba yini?
[Isithombe ekhasini 16]
Abaloyi ngeze batjhiya iimzimba yabo
[Isithombe ekhasini 17]
Ngezinye iinkhathi izinto ezimbi ziyazenzakalela