Kghani Bewazi?
Iintina ezafumaneka eBhabhiloni yekadeni nendlela iintinezi ezenziwa ngayo kutjengisa njani ukuthi iBhayibheli linembile?
AMA-ARCHAEOLOGISTS afumana iintina ezibhagiweko ezinengi eBhabhiloni yekadeni ezasetjenziselwa ukwakha idorobho. Ngokuya ngokwe-Archaeologist u-Robert Koldewey, iintina ezinjengalezi bezibhagwa emlilweni “ebewungaphandle kwedorobho, lapho bekunebumba elihle neembaseli . . . ezinengi.”
Ama-Archaeologist, afumana nokuthi iimphathimandla zakarhulumende zeBhabhiloni zasebenzisa umlilo lo ukwenza izinto ezimbi. U-Paul-Alain Beaulieu, onguphrofesa osisazi somlando nelimi lesi-Asiriya lekadeni uthi: “Imitlolo yeBhabhiloni . . . itjengisa ukuthi ikosi yayala labo abangayilaleliko nabangahloniphi izinto ezicwengileko bona batjhiselwe lapho.” Ngokwesibonelo umtlolo wangesikhathi seKosi uNebukadinetsari uthi, “Batjhabalalise, batjhise, ubapheke . . . nge-ondweni yompheki . . . wenze intuthwabo itjhinge phezulu, babulale ngokubaphosela emlilweni.”
Lokhu kukhumbuza abafundi beBhayibheli ngezenzakalo ezenzeka kuDanyela isahluko 3. Lapho sifunda ukuthi iKosi uNebukadinetsari yenza isithombe esikhulu segolide emmangweni othabaleleko weDura ngaphandle kwedorobho leBhabhiloni. Lokha amaHebheru amathathu uTjhedreke, uMitjhaka no-Abhedinigo bala ukukhothamela isithombesi, uNebukadinetsari wakwata wadlhabhaza wayala ukuthi ikehla yomlilo ibaselwe “ngokubuyelelwe kalikhomba ukudlula okujayelekileko” begodu waphosela amadoda amathathu la ‘ngekehleni yomlilo ovuthako.’ Ingilozi enamandla yabasindisa ekufeni.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Isitina esibhagiweko esinamathiselwe igama lakaNebukadinetsari
Iintina ezafunyanwa eBhabhiloni nazo ziyatjengisa ukuthi iBhayibheli linembile. Eentineni ezinengezi ezinye zazo zinamezwi adumisa iKosi. Amanye amezwi lawo afundeka bunjesi: “Nebukadinetsari, Kosi yeBhabhiloni . . . Isigodlo mina iKosi eKulu eyasaKhako . . . Kwanga iinzululwana zami zingabusa kiso ngokungapheliko.” Amezwi la afana nalawo akuDanyela 4:30, lapho uNebukadinetsari azikhakhazisa khona athi: “Kghani le akusiliBhabhiloni eliKhulu engilakhele indlu yobukhosi ngamandlami nengilakhele iphazimulo yobukhosi bami?”