LAIBULALE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAIBULALE YA PA INTANETI
Chinsenga (Mozambique)
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MISONKHANO
  • g21 N.° 3 map. 10-13
  • Vayutiuja Baibolo

Pambali yamwasankha paliye vidiyo.

Sole, palipaphoniyeka peyenzezenguluka vidiyo

  • Vayutiuja Baibolo
  • Ukani!—2021
  • Tumitu
  • Nkhani Volingana
  • Vaisalaŵila Baibolo
  • Kansi moyo wiyamba tyani?
    Sangalalani na moyo kosasila!—Kosi ya maphunzilo a m’Baibolo
Ukani!—2021
g21 N.° 3 map. 10-13

Vayutiuja Baibolo

“Iyi ninkhani yufotokoza mwevilengelewa kululu na chalo.” (Genesis 2:4) Na mawu amene aŵa, Baibolo yufotokoza mwachidule vechitika kuti chalo chinkhalepo. Kansi vayulaŵila Baibolo vukatijana na vakunena asayansi? Onani visanzo vokonkhapo:

Pachiyambi: Kululu na chino chalo vilengewa

Kansi chilengedwe chankhala chilipo kufumila kale-kale?

Lemba ya Genesis 1:1 yunena kuti: “Poyamba, Mulungu elenga kululu na chalo.”

Vikaliyefwika vyaka vam’ma 1950, asayansi anyinji oziŵika luweme enzekhulupilila kuti chilengedwe ichi chiliye chiyambi. Koma chifukwa cha vinthu vafwana kwalombapano, asayansi anyinji ayamba kuvomekeja kuti chino chilengedwe, chenze na chiyambi.

Kansi chalo chenzewoneka tyani poyamba?

Lemba ya Genesis 1:2, 9 yufotokoza kuti poyamba, chalo “Chenzeve mawonekedwe ngawo-ngawo komasoti chenzeve kanthu,” ndipo penze manzi ŵeka-ŵeka.

Mokatijana na vafwana, asayansi ovomekeja vamene ivi masiku ŵano. Wasayansi muyakine zina yake Patrick Shih elemba kuti “mumlenga-lenga mwenzeve umphuye wa okisidjeni kuti munthu angaŵese . . . komasoti chalo chenzeve mawonekedwe ngawo-ngawo.” Magazini iyakine ya sayansi (Astronomy) inena kuti: “Pakafuku-fuku muyakine wechitika kwalombapano efwana kuti chalo chenze na manzi ŵeka-ŵeka, ndipo payakine ntunthu wenzewoneka patontho.”

Kansi mmalele mwechinja tyani mkupita kwa nthawe?

Lemba ya Genesis 1:3-5 yuwonesha kuti kungweleŵela pekwiyamba kupita mmalele, kwenzefumila kungweleŵela kwenzewonekalini pachalo. Koma pavuli pake zuŵa na mwezi viyamba kuwoneka pano pachalo.—Genesis 1:14-18.

Baibolo yunenalini kuti vamoyo vilengewa masiku 6 yama awazi 24.

Bungwe iyakine yuchita kafuku-fuku inena kuti poyamba, kungweleŵela kutontho tyala niye kwenzekwanisha kutendesha mmalele nofwika pachalo. Bungwe yamene iyi ilaŵila kuti: “Chalo pechinkhazikishiwa chenzezengulukiwe na umphuye wa Methane, pavuli pake umphuye wamene uyo wefumapo ndipo kululu kweyamba kuwoneka kwa buluu.”—Smithsonian Environmental Research Center.

Kansi nivamoyo votyani veyamba kupezeka pano pachalo?

1—Nsiku yoyamba: Vuwoneka kuti ni kungweleŵela kutontho tyala kwamene kwenzetendesha mlenga-lenga nofwika pachalo.—Genesis 1:3-5

2—Nsiku yachiŵili: Pachalo penze manzi ŵeka-ŵeka na fulele inyinji. Manzi na fulele vesiyanishiwa, ndipo pakati pake penkhala mpata.—Genesis 1:6-8

3—Nsiku yachitatu: Manzi apachalo epwila, ndipo ntunthu wiyamba kuwonekela. —Genesis 1:9-13

4—Nsiku ya 4: Zuŵa na mwezi viyamba kuwoneka pachalo.—Genesis 1:14-19

5—Nsiku ya 5: Mulungu elenga vinthu va mmanzi komasoti vundalala ndipo evipasa mphamvu kuti vikwanishe kuvyalana monga mwa mitundu yake.—Genesis 1:20-23

6—Nsiku ya 6: Nyama za kuntunthu, zikulu-zikulu na zitontho-zitontho kumo, zilengewa. Nsiku ya 6 isila na kulengewa kwa ŵanthu aŵili oyambilila.—Genesis 1:24-31

Lemba ya Genesis 1:20-27 yunena kuti nsomba niye ziyamba kulengewa nowela tunyoni, nyama za kuntunthu, ndipo posilijila pake elenga ŵanthu. Asayansi okhulupilila kuti nsomba peziyamba kuwoneka pachalo pepita nthawe kuti nyama ziwonekele ndipo ŵanthu echizayamba kuwonekela pavulipake.

Baibolo yushushalini kuti pakapita nthawe vamoyo vingachinje mwevipangiliwa

“Vayulaŵila Baibolo pa lemba ya Genesis 1 ni vachidule, koma n’vochitisha chidwi kuti vukatijana na vafwana asayansi masiku ŵano.”—Gerald L. Schroeder, kaswili wa sayansi.

Vaisalaŵila Baibolo

Ŵanthu ayakine olaŵila kuti vayulaŵila Baibolo vusiyana na vapeza asayansi masiku ŵano. Koma nthawe zinyinji, ŵanthu onena vamene ivi chifukwa chosamvwisha vayufotokoza Baibolo.

Baibolo yunenalini kuti vinthu vakululu vankhalapo kwa vyaka 6.000 tyala. Koma mmalo mwake, yulaŵila tyala kuti vakululu komasoti vinthu vapachalo vilengewa “poyamba.” (Genesis 1:1) Baibolo yunenalini kuti vamene ivi vechitika nthawe yanji.

Baibolo yunenalini kuti vamoyo vilengewa masiku 6 yama awazi 24.Koma mmalo mwake, yukatishila ntchito mawu akuti “nsiku” ponena za nthawe itali. Mwachisanzo, yunena—kuti m’masiku 6 olenga vinthu amene otomolewa pa Genesis chapitala 1—Mulungu elenga chalo komasoti vamoyo. Pavuli pake, yunena kuti vonse vamene ivi vichitika mu “nsiku yamene Yehovaa Mulungu elenga kululu komasoti chalo.” (Genesis 2:4) Tetyo nsiku iliyonse pa “masiku” 6 yenzepanga chalo nolenga vinthu vamoyo angatanthauze nthawe itali ngako.

Baibolo yushushalini kuti pakapita nthawe vamoyo vingachinje mwevipangiliwa.Buku ya Genesis yufotokoza kuti nyama zilengewa “monga mwa mitundu yake.” (Genesis 1:24, 25) Mawu am’Baibolo akuti “mitundu” ni mawulini asayansi, koma vuwoneka kuti otanthauza magulu osiyana-siyana avamoyo. Ndipo ntundu umozi ungankhale na mitundu iyakinesoti itontho-itontho. Mawu amene aŵa owonesha kuti ni vokwanishika kuti vamoyo va “ntundu” umozi mkupita kwanthawe vikochinja nopanga mitundu itontho-itontho mokatijana na malo ŵazunkhala.

Kansi mwewo muganiza tyani?

Monga ni mwatawonela, Baibolo yufotokoza vachendi komasoti mosavuta kumvwa ponena za mweviyambila vinthu vakululu, mwechenzele chalo poyamba, komasoti mweviyambila vamoyo. Kansi Baibolo yulaŵilasoti vachendi ponena za wamene elenga vinthu vamene ivi? Buku iyakine inena kuti: “mfundo yakuti muyakine wamphamvu ngako kupambana ŵanthu niye echitisha kuti vamoyo vinkhaleko, yushushanalini ngako na vafwana asayansi kwalombapano.”b—Encyclopædia Britannica.

Lolelani vidiyo ya 4 minisi ya mutu wakuti Kansi vinthu va kululu na vapachalo vilengewa tyani? Sakilani mutu wa vidiyo yamene iyi pa jw.org.

Ganizilani ivi:

Ŵelengani Genesis 1:1-2:4. Lomba yelekezelani na vazunena nthano zakale. Mwachisanzo, ŵanthu akale ku Babulo enzekhulupilila kuti vinthu vakululu na ŵanthu vechokela ku chitanda cha mulungu munakazi, na milopa a mulungu munalume. Ŵanthu akale ku Iguputo enzeganiza kuti mulungu muyakine zina yake Ra epanga ŵanthu kufumila ku misozi. Ku China, ŵanthu ayakine enzekhulupilila kuti muŵili wakufwa wa chimunthu chiyakine chikulu iyaluka  chalo, ndipo ŵanthu efumila kunthata zammuŵili wake. Kansi muganiza kuti nkhani zam’buku ya Genesis zilisoti m’gulu ya nthano zamene izi? olo muwona kuti yukatijana na vakunena asayansi?

a Yehova ni zina ya Mulungu ndipo yupezeka m’Baibolo.

b Buku ya Encyclopædia Britannica yuikilalini kuvuli nkhani yakuti vamoyo vechita kulengewa.

    Mabuku a Chinsenga (2014-2025)
    Fumani
    Loŵani
    • Chinsenga (Mozambique)
    • Tumijilani muyanu
    • Yamukonda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible Tract Society of Pennsylvania
    • Malangizo okatishila ntchito
    • Nkhani yosunga chisinsi
    • Kuika chitetezo
    • JW.ORG
    • Loŵani
    Tumijilani muyanu