Nkhani Yophunzila N.° 32
Mukokonkheja Yehova mwa kunkhala—ololela
“Ŵanthu onse aziŵe kuti nimwe ololela.” —AFIL. 4:5.
NYIMBO N.° 89 Nkhalani omvwila kuti mulondele madaliso
VATIKUTI TIPHUNZILEa
Kansi mwewo mungakonde kunkhala monga n’chimuti chotyani? (Onani ndime 1.)
1. Kansi Akhilisitu ofunikila kunkhala monga ni chimuti mwanjila yotyani? (Onanisoti chithunzi.)
“MPHEPO ingakwanishelini kutyola chimuti chamene chukwanisha kupetekeka.” Mwambi wamene uyu, uwonesha chinthu chiyakine chofunika ngako chamene chuyavya vimiti viyakine kuti vinkhale votang’a: chamene ni kuchinja mokulumija. Kuti akule mwauzimu, Akhilisitu ofunika kunkhala okulumija kuchinja komasoti okonzeka kupetekeka. Motyani? Sewo tufunikila kunkhala ololela mwa kudjaila vinthu vikachinja pa moyo wasu, komasoti kulemekeza maganizo a ŵanthu ayakine na vosankha vawo.
2. Kansi ni minkhalidwe yotyani yamene ingatiyavye kudjaila vinthu vikachinja pa moyo wasu, ndipo tikambilane chinji muli ino nkhani?
2 Monga atumiki a Yehova, sewo tufuna kunkhala ololela. Tufuna soti kunkhala olichefya komasoti achifundo. Mu nkhani ino, tiwone mwamene minkhalidwe yamene iyi mweiyavyila Akhilisitu ayakine kuti vinthu viŵayendele luweme penzelimbana na kuchinja kwa vinthu pa moyo wawo. Tiwonesoti mwamene minkhalidwe yamene iyi mwaingatiyavyile sewo. Koma choyamba tiyeni tiphunzile kuli Yehova na Yesu, amene ni visanzo viweme ngako pa nkhani ya kulolela.
YEHOVA NA YESU NI OLOLELA
3. Kansi ni umboni wotyani watili nawo wamene uwonesha kuti Yehova ni wololela?
3 Yehova otomolewa kuti “Mwala” chifukwa yove ni wotang’a komasoti wosanyang’anyika. (Deut. 32:4) Koma olo n’tetyo, yove ni wololela soti. Vinthu pavuchinja muli chino chalo, Yehova ochinja mokulumija ndipo owoneshesha kuti vinthu vonse vakulonjeza vizakwanilishiwe. Yehova elenga ŵanthu mu chifanizilo chake kuti akokwanisha kuchinja mokatijana na mwavilili vinthu. Yove etipasa mfundo za m’Baibolo zomvwika luweme zamene zingatiyavye kupanga vosankha mwanzelu mosasamala kanthu za mavuto ŵatingakumane nawo. Chisanzo chake komasoti mfundo zawatipasa, vutiyavya kuziŵa kuti olo kuti yove ni “Mwala” Yehova ni wololela soti.
4. Pelekani chisanzo chowonesha kuti Yehova ni wololela. (Levitiko 5:7, 11)
4 Njila za Yehova ni zangwilo, ndipo yove ni wololela. Yove ochitalini vinthu mwaukali na ŵanthu. Mwachisanzo, ganizilani mwamene Yehova mwechiwoneshela kuti ni wololela pochita vinthu na Aisiraeli. Yove enzefunalini kuti ŵanthu akopeleka nsembe zolingana mosasamala kanthu keno ni olemela kapena osauka. Nthawe ziyakine, yove enzelola munthu aliyense kupeleka nsembe mokatijana na mwavilili vinthu pa moyo wake.—Ŵelengani Levitiko 5:7, 11.
5. Pelekani chisanzo chowonesha kulichefya komasoti chifundo cha Yehova.
5 Kulichefya komasoti chifundo vumuchitisha Yehova kunkhala wololela. Mwachisanzo, kulichefya kwa Yehova kwiwonekela pa nthawe yamene yove penzefuna kuwononga ŵanthu aipa amu Sodomu. Kupitila muli angelo ŵake, Yehova elangiza munthu wolungama Loti kuti athaŵile ku dela yamalupili. Loti echita wowa kuti athaŵile kwamene uko. Tetyo, yove epapatila Yehova kuti amulole yove pamozi na banja yake kuti athaŵile ku Zowari, tauni itontho yamene nayo yenze isankhiwa kuti iwonongewe. Yehova sembe emukakamija Loti kuti akonkheje Malangizo ŵechimupasa. Koma mmalo mwake, yove emvwila vechimusenga Loti olo kuti vamene ivo venzetanthauza kuti osati awononge tauni ya Zowari. (Gen. 19:18-22) Pavuli pa vyaka vinyinji, Yehova ewonesha chifundo kuli ŵanthu aku Nineve. Yove etumija mneneli Yona, kuti akauje ŵanthu aipa aku Nineve kuti ove pamozi na tauni yawo azawonongewe. Koma ŵanthu aku Nineve pechilapa, Yehova ewamvwila chisoni, ndipo aliye wononge tauni yamene iyo.—Yon. 3:1, 10; 4:10, 11.
6. Pelekani chisanzo chowonesha mwamene Yesu mwechikonkhejela Yehova pa nkhani ya kulolela.
6 Yesu ekonkheja chisanzo cha Yehova cha kunkhala wololela. Yove enze etumiwa pano pa chalo kuti alalikile kuli “mbelele zotaika za m’ng’anda ya Isiraeli.” Koma yove ewonesha kuti enze wololela pokata ntchito yamene iyo. Pa nthawe iyakine, mwanakazi muyakine wamene enzelini Mwisiraeli emupapatila kuti amupojekele mwana wake mwanakazi wamene ‘enze ekatiwa na chiŵanda mochitisha wowa.’ Yesu mwachifundo echita mokatijana na mwechimusengela mwanakazi wamene uyo, ndipo emupojekela mwana wake mwanakazi. (Mt. 15:21-28) Ganizilani chisanzo chiyakine. Kumayambililo kwa utumiki wake, Yesu enze enena kuti: “Aliyense wokana newo . . . , nane soti nizamukane.” (Mt. 10:33) Koma kansi yove emukana Petulo wamene emukana maulwendo atatu? Yayi. Yesu enzeziŵa kuti Petulo enzelimvwila chisoni ngako pa vinthu vechichita komasoti kuti yove enze munthu wokhulupilika. Pavuli pakuti waushiwa, Yesu ewonekela kuli Petulo ndipo emusimikijila kufumila pansi pa ntima kuti emukhululukila, komasoti kuti akalipitilija kumukonda.—Lk. 24:33, 34.
7. Mokatijana na Afilipi 4:5, kansi ni mbili yotyani yatufunishisha kunkhala nayo?
7 Sewo tawona kuti Yehova Mulungu na Yesu Khilisitu ni ololela. Lomba tyani ponena za sewo? Yehova oyembekezela kuti sewo tinkhale ŵanthu ololela. (Ŵelengani Afilipi 4:5.) Baibolo iyakine imasulila vesi yamene iyi ponena kuti: “Nkhalani na mbili yakuti nimwe ololela.” Tingachite luweme kulikonsha kuti: ‘Kansi ŵanthu oniwona kuti nine munthu wololela komasoti wokulumija kuchinja? Olo payakine ove oniwona kunkhala munthu wanthota olo wakumvwa vake veka? Kansi nuyumilija ŵanthu ayakine kuchita vinthu ndendende mokatijana na mwanuganizila newo? Olo kansi numvwishila ŵanthu akolaŵila nogonjela pa vakufuna ove keno kuchita vamene ivo n’koyenelela?’ Tikankhala ololela ngako niyesoti patukonkheja Yehova na Yesu pa nkhani ya kulolela. Tiyeni tikambilane mbali ziŵili zamene zatufunikila kuchita vinthu mololela—vinthu vikachinja pa moyo ŵasu komasoti keno maganizo a ŵanthu ayakine osiyana na maganizo ŵasu.
MUKONKHALA OLOLELA VINTHU VIKACHINJA
8. Kansi n’chinji chingatiyavye kunkhala ololela vinthu vikachinja? (Onanisoti mawu amnyansi.)
8 Sewo tufunikila kunkhala ololela komasoti okulumija kuchinja vinthu vikasintha pa moyo wasu. Kuchinja kwa vinthu kungatiletele mavuto osayembekezeleka. Sewo tingalwale matenda akulu mwazizizi. Payakine tingakumane na mavuto azizizi a kuchinja kwa vinthu pa nkhani ya zachuma, kapena pa nkhani ya zandale vamene vingachitishe moyo wasu kunkhala wovuta ngako. (Mlal. 9:11; 1 Akor. 7:31) Olo kuchinja pa nkhani ya utumiki wasu chingankhale chiyeso kuli sewo. Mosasamala kanthu za vuto yatingakumane nayo, vinthu vingatiyendele luweme keno sewo tingakonkheje njila izi 4 zokonkhapo: (1) mukovomeleja kuti vinthu vachinja, (2) mukololesha pa vinthu vakusogolo, (3) mukowona vinthu viweme vamene vuchitika pa moyo wanu, komasoti (4) mukoyavya ŵanthu ayakine.b Tiyeni tiwone mwamene mwechipindulila abale na alongo ayakine pochita vinthu vamene ivi.
9. Kansi banja iyakine ya amishonale ipilila tyani mavuto osayembekezeleka?
9 Mukovomeleja kuti vinthu vachinja. Emanuele na Francesca, enze etumijiwa kuti akatumikile monga amishonale m’chalo chiyakine. Pechingoti ayamba kuphunzila chilaŵilo chanyowani cha kwamene uko noziŵana na abale na alongo a mumpingo wawo wanyowani, mulili wa COVID-19 wiyamba ndipo ove enzefunikila lini kuvwendelelana na ŵanthu ayakine. Pavuli pake, amayi ŵake Francesca emwalila mwazizizi. Francesca enzefunishisha ngako kuti akankhale pamozi na a banja ŵake, koma yove sembe aliye kwanishe kupanga ulwendo chifukwa cha mulili. Kansi n’chinji chimuyavya kuti akwanishe kupilila mavuto onse amene awo? Choyamba, Emanuele na Francesca enzepemphela posenga nzelu kuti akwanishe kupilila nsiku iliyonse, komasoti kuti osati aŵe na nkhaŵa ngako. Yehova eyankha mapemphelo ŵawo pa nthawe iweme pokatishila ntchito gulu yake. Mwachisanzo, ove elimbikisiwa ngako na m’bale muyakine wamene elaŵila mu vidiyo ya vochitika pa moyo wa ŵanthu ayakine wamene enena kuti: “Tikakulumija kuvomeleja vinthu vamene vatichitikila, chisangalalo chasu niyesoti pachukulumija kujokela. Tikachita tetyo, tizachite vonse vatingakwanishe pa moyo wasu kuti tidjaile moyo wamene uyo wanyowani.”c Chachiŵili, ove esankha kuti ayangijile luso yawo pa ulaliki wapafoni ndipo eyambisha phunzilo ya Baibolo. Chachitatu, ove elola kuti abale na alongo akoŵayavya, ndipo enzetembeja vochita vawo vowonesha chikondi. Mulongo muyakine muweme ntima, enzeŵatumijila meseji yonkhala na vesi imozi ya m’Baibolo nsiku iliyonse kwa chaka chonse. Keno sewo nase tuvomeleja vinthu vikachinja, tingankhale osangalala na vonse vatingakwanishe kuchita.
10. Kansi mulongo muyakine echita tyani na kuchinja kukulu kwamene kwichitika pa moyo wake?
10 Mukololesha pa vinthu va kusogolo, ndipo mukowona vinthu viweme vamene vuchitika pa moyo wanu. Christina, mulongo muyakine wachi Romania wamene onkhala ku Japan, ekhumudwa pa nthawe yamene mpingo wa Chingelezi wamene niye wenzesonkhana yove peŵivaliwa. Koma olo n’tetyo, yove aliyeike maganizo ŵake pa vinthu va kuvuli. Mmalo mwake yove esankha kuti akochita vonse vangakwanishe mu mpingo wachilaŵilo chachi Japan komasoti kuti akolalikila mokata ntima mu gawo yamene iyo. Yove esenga mwanakazi muyakine wamene kale enze muyake waku ntchito kuti amuyavye kuti akokwanisha kulaŵila luweme chilaŵilo chamene icho. Mwanakazi wamene uyo evomela kukatishila ntchito Baibolo komasoti kabulosha ka Sangalalani na moyo kosasila!, pophunzisa Christina chi Japanese. Sikuti Christina echingoziŵa tyala kulaŵila luweme chi Japanese, komasoti mwanakazi wamene uyo eyamba kuwonesha chidwi na nkhani yokhuza choonadi. Keno sewo tuika menso ŵasu pa vinthu vakusogolo nowona vinthu viweme vamene vuchitika pa moyo wasu, kuchinja kosayembekezeleka kungatiletele madaliso osayembekezeleka.
11. Kansi n’chinji chiyavya banja iyakine yamene yenzekumana na vuto ya zachuma?
11 Mukoyavya ŵanthu ayakine. Banja iyakine yamene yunkhala m’chalo mwamene ntchito yasu niyoleshewa, iyamba kukumana na vuto yakusowa ndalama zokwanila chalo chamene icho pechikumana na vuto ya kusila mphamvu kwa ndalama. Kansi ove echita tyani kuti adjaile vuto yamene iyo? Choyamba, ove echitapo kanthu kuti akonkhala moyo wosalila vinthu vinyinji. Pasogolo pake, mmalo moganizila ngako za mavuto ŵawo, ove esankha kuika maganizo ŵawo pa kuyavya ayakine mwakunkhala bize pa ntchito yolalikila. (Mac. 20:35) Mwanalume wake enena kuti, “Chifukwa chakuti tenzenkhala nthawe ikulu tili mu ulaliki tenzeve nthawe ikulu yoganizila mavuto ŵasu, ndipo nthawe ikulu yamene yetenze nayo yenze kuchita venzefuna Mulungu kuti tikochita.” Keno vinthu vachinja pa moyo wasu tufunika kukumbukila kufunika kopitilija kuyavyako ayakine maka-maka kupitila mu utumiki wa Chikhilisitu.
12. Kansi chisanzo cha ntumwi Paulo chingatiyavye tyani kuchinja mokatijana na mwavilili vinthu mu utumiki wasu?
12 Pa utumiki wasu, sewo tufunikila kunkhala okulumija kuchinja. Ŵanthu amene ŵatulalikila ali na maganizo osiyana-siyana ponena za Mulungu, ndipo ni ofumila m’madela osiyana-siyana na vinkhalidwe vosiyana-siyana. Ntumwi Paulo enzekwanisha kuchinja mokulumija, ndipo sewo tingaphunzilepo kanthu kufumila pa chisanzo chake. Yesu esankha Paulo kunkhala “ntumwi wotumiwa ku mitundu iyakine.” (Aro. 11:13) Tetyo, Paulo elalikila kuli Ayuda, Agiliki, ŵanthu ophunzila, ŵanthu akuminzi, akulu-akulu a boma, komasoti mafumu. Pofuna kuti aŵafwike pantima ŵanthu osiyana-siyana amene awo Paulo enkhala “vinthu vonse kuli ŵanthu osiyana-siyana.” (1 Akor. 9:19-23) Yove enzeganizila ngako kwechifumila ŵanthu amene ŵenzelaŵila nawo komasoti vinthu venzekhulupilila. Vamene ivi vimuyavya kuti akokwanisha kuchinja nolaŵila na munthu aliyense mwanjila yamene ingamuchitishe kunkhala na chidwi ponena za Mulungu. Sewo nase tingayangijile luso yasu mu utumiki keno tingankhale okulumija kuchinja noganizila njila iweme yatingayavyile munthu aliyense payeka-payeka.
MUKOLEMEKEZA MAGANIZO A ŴANTHU AYAKINE
Keno sewo nise ololela tizalemekeze maganizo a ŵanthu ayakine (Onani ndime 13.)
13. Kansi ni ngozi yotyani yufotokozewa pa 1 Akorinto 8:9 yamene yatingapewe keno tulemekeza maganizo a ŵanthu ayakine?
13 Kunkhala wololela kutiyavya soti kuti tikolemekeza maganizo a ŵanthu ayakine. Mwachisanzo, ayakine mwa alongo ŵasu okonda kuliwamililisha mwa kulipenta-penta, pamene ayakine okondalini. Akhilisitu ayakine osangalala kumwa mowa mosapitilila muyezo, pamene ayakine omwelatulini. Akhilisitu onse ofuna kunkhala na thanzi iweme, koma ove osankha njila zosiyana-siyana za mwangasamalilile thanzi yawo. Keno tuganiza kuti vinthu vatusankha sewo ni viweme nthawe zonse noyeja-yeja kuchitisha abale na alongo ŵasu kuti akochita monga ni mwatuchitila sewo, tingakhumudwise ayakine ndipo tingasokoneze nkatijano mu mpingo. Kulaŵila chendi sewo tingafunelini kuchita vamene ivo! (Ŵelengani 1 Akorinto 8:9; 10:23, 24) Tiyeni tikambilane visanzo viŵili vowonesha mwamene kukonkheja mfundo za m’Malemba mwakungatiyavyile kunkhala oganiza luweme nopitilija kunkhala mwantendele.
Keno sewo nise ololela tizalemekeze maganizo a ŵanthu ayakine (Onani ndime 14.)
14. Kansi ni mfundo zotyani za m’Baibolo zatufunika kukumbukila tikosankha vovwala komasoti kasamalilidwe ka sisi yasu?
14 Kuvwala na kuliwamililisha. Yehova otiujalini vovwala vamene vatingafunike kuvwala, koma yove watipasa mfundo zakuti tikokonkheja. Sewo tufunika kuvwala mwanjila yoyenelela monga atumiki a Mulungu, mowonesha kulolela, ulemu, komasoti “mwanzelu.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Tetyo, sewo tupewa kuliwoneshela mopambanisha kupitila mu kavwalidwe kasu. Mfundo za m’Baibolo zizayavye soti akulu kupewa kuika malamulo ŵawo-ŵawo pa khani ya kavwalidwe komasoti kasamalilidwe ka sisi. Mwachisanzo, nkulu wa mumpingo uyakine, enzefuna kuyavya abale achilumbwana amene enzekonkheja achilumbwana ayawo amene enzeŵazenguluke amene enzesunga sisi yasaizi koma yosasamalila bwino. Kansi akulu sembe eŵayavya tyani achilumbwana amene awo paliye kuŵaikila malamulo? Wopanamila dela muyakine elangiza akulu kuti akaŵauje abale amene awo kuti, “Keno muli pa pulatifomu ndipo omvwishila ŵanu oikila ngako nzelu pa mwamuwonekela kupambana pa vamulaŵila, niye kuti kavwalidwe na kuliwamilisha kwanu vililini bwino.” Kafotokozedwe kosavuta monga ni kamene aka keyavya abale achilumbwana amene awo kumvwisha venzefunikila kuchita, ndipo akulu aliyeŵaikile lamulo.d
Keno sewo nise ololela tizalemekeze maganizo a ŵanthu ayakine (Onani ndime 15.)
15. Kansi ni malamulo otyani ali m’Baibolo komasoti mfundo zamene zutisogolela posankha thandizo yachipatala? (Aroma 14:5)
15 Kusamalila thanzi. Mkhilisitu aliyense ofunikila kusankha yeka mwangasamalilile thanzi yake. (Aga. 6:5) Akhilisitu akosankha thandizo yachipatala, ofunikila kumvwila mamulo a m’Baibolo okhuza kupewa milopa komasoti kukhulupilila mizimu. (Mac. 15:20; Aga. 5:19, 20) Koma kusiyapo vamene ivo, angalisankhile ŵeka ntundu wa thandizo yachipatala wangavomele. Ayakine osakila thandizo yachipatala pofuna tyala kusamalila thanzi yawo, pamene ŵanthu ayakine ofunikila njila ziyakine zathandizo yachipatala. Payakine kuli sewo njila iyakine ya thandizo ya chipatala ingawoneke kunkhala yoyavya kapena yowononga, koma tufunika kulemekeza ufulu wa abale na alongo ŵasu wolisankhila ŵeka ponena za mwangasamalilile thanzi yawo. Tetyo, sewo tufunika kukumbukila mfundo 4 izi: (1) Ni Ufumu wa Mulungu weka ukuti uzapojeke ŵanthu bwino-bwino komasoti mpaka kale-kale. (Yes. 33:24) (2) Mkhilisitu aliyense ofunikila kunkhala “wosimikija na mtima wonse” pa vinthu vamene n’viweme kuli yove. (Ŵelengani Aroma 14:5.) (3) Sewo tuweluza lini ŵanthu ayakine pa vosankha vawo, ndipo tuchita lini chilichonse chamene chingaŵakhumudwise. (Aro. 14:13) (4) Akhilisitu owonesha chikondi ndipo ove omvwisha kuti nkatijano mu mpingo niwofunika ngako kupambana maganizo ŵawo. (Aro. 14:15, 19, 20) Tikokumbukila mfundo zamene izi, tizapitilije kunkhala pa ushamwali wotang’a na abale na alongo ŵasu, komasoti tizayavye kuti mumpingo munkhale ntendele.
Keno sewo nise ololela tizalemekeze maganizo a ŵanthu ayakine (Onani ndime 16.)
16. Kansi nkulu angawoneshe tyani kulolela pochita vinthu na akulu ayake? (Onanisoti chithunzi.)
16 Akulu ofunikila kupeleka chisanzo chiweme pankhani yololela. (1 Tim. 3:2, 3) Mwachisanzo, nkulu ofunikilalini kuyembekezela kuti malingalilo ŵake akokatishiliwa ntchito nthawe zonse, pa chifukwa tyala chakuti yove ni nkulu kupambana akulu ayake. Yove oziŵa kuti mzimu wa Yehova ungachitishe nkulu aliyense kunena chinthu chiyakine chamene chingezeŵayavya kupanga chosankha mwanzelu. Komasoti keno akulu anyinji akatijana pa chosankha chiyakine chamene chufwaya lini mfundo za m’Baibolo, nkulu wamene niwololela azalemekeze chosankha chamene icho olo kuti payakine yove okatijanalini nacho.
MADALISO AMENE OWELA CHIFUKWA CHONKHALA OLOLELA
17. Kansi Akhilisitu amene ni ololela osangalala na madaliso otyani?
17 Tikankhala ŵanthu ololela tupindula mu njila zinyinji. Sewo tunkhala pa ushamwali uweme na abale komasoti alongo ŵasu, ndipo mpingo unkhala mwa ntendele. Sewo tusangalala na mitundu komasoti vinkhalidwe vosiyana-siyana pakati pa ŵanthu a Yehova. Ndipo n’vokondwelesha kuziŵa kuti olo kuti nise osiyana, tulambila Mulungu monga banja yokatijana. Kupambana vonse, sewo tusangalala poziŵa kuti tukonkheja Mulungu ŵasu wololela, Yehova.
NYIMBO N.° 90 Tikotang’ishana
a Yehova na Yesu ni ololela, ndipo ove ofuna kuti nase tikulishe nkhalidwe yamene iyi. Keno sewo nise ololela, vizankhale vosavuta kuli sewo kudjaila vinthu vikachinja pa moyo ŵasu monga pa nkhani ya thanzi yasu, olo pa nkhani ya zachuma. Tizayavye soti kuti mumpingo munkhale ntendele komasoti nkatijano.
b Onani nkhani yakuti “Zimene Mungachite Zinthu Zikasintha” mu Galamukani! N.° 4 2016.
c Lolelani vidiyo yakuti Kucheza Ndi M’bale Dmitriy Mikhaylov, yamene yupezeka mu nkhani ya mutu wakuti “Yehova ochinja chinzunzo kunkhala mwayi wolalikila” mu kabuku ka Utumiki—komasoti moyo wasu wachikhilisitu ka Malichi-Epulayelo 2021.
d Kuti muziŵe vinyinji pa nkhani ya kavwalidwe komasoti kuliwamililisha onani mutu 52 mu buku ya Sangalalani na moyo kosasila!