1921 Vamene Vichitika Vyaka 100 Vapita

NSANJA YA MULONDA ya 1 January, 1921, ikonsha Ophunzila Baibolo konsho yakuti: “Kansi ni ntchito yotyani yatingayembekezele chino chaka?” Monga yankho, magazini yamene iyi ikata mawu ali pa lemba ya Yesaya 61:1, 2, yamene iŵakumbusha za ntchito yawo yolalikila, akuti: “Yehova wanizoza, kuti nikanene uthenga uweme kuli ŵanthu ofasa . . . , wanituma kuti nikalengeze za chaka cha Yehova chowamila ntima ŵanthu, na za nsiku yowejela ya Mulungu wasu.”

ALALIKI OTANG’A NTIMA

Kuti akwanilishe ntchito yawo, Ophunzila Baibolo enzefunika kunkhala otang’a ntima. Ove enzefunika kulengeza “uthenga uweme” kuli ŵanthu ofasa, komasoti “za nsiku yowejela” kuli ŵanthu aipa.

M’bale John Henry Hoskin, wamene enzenkhala ku Canada, elalikila motang’a ntima olo kuti enzeshushiwa. Mu 1921, yove echizakumana na mulaliki muyakine wachipembezo. M’bale Hoskin eyamba makambilano ponena kuti: “Tufunika kukambilana mwachikondi nkhani za m’Baibolo. Ndipo olo tingasiyane maganizo pa vinthu viyakine, tingasilije mphela makambilano ŵasu mwantendele nopitilija mphela kunkhala pa ushamwali.” Koma vamene ivi viliyechitike. M’bale Hoskin efotokoza kuti: “Papita tumaminesi tutontho pavuli pakuti tayamba kukambilana, [mulaliki wamene uyo] echizachinja mwazizizi ndipo echizaniyata chiseko cha ng’anda yake mwamphamvu mpaka newo niganiza kuti gilasi ikulu ifwaike.”

Munthu wamene uyo eŵilikija kuti: “Ndaŵa yanji wewo ulutalini kuli ŵanthu asali Akhilisitu kuti ukalaŵile nawo?” M’bale Hoskin aliyelaŵile chinthu chilichonse, koma penzekuya enzeganizila muntima mwake kuti, ‘Koma mulaliki wala aliyechite vinthu monga ni Mkhilisitu!’

Mulaliki wamene uyo pechiluta ku tchechi kwake nsiku yokonkhapo, echiyalaŵila vinthu vawenye vokhuza m’bale Hoskin. M’bale Hoskin enena kuti: “Mulaliki wamene uyo eziŵisha ŵanthu akutchetchi kwake vokhuza newo, eŵauja kuti newo nenze munthu wawenye ngako kupambana aliyense wamene enze ewelako kale mu tauni yamene iyo komasoti kuti nenzefunikila kulasiwa na mfuti.” Koma vamene ivi viliyemukangishe m’bale Hoskin kulalikila, yove epitilija kulalikila ŵanthu anyinji ndipo enkhala na vokonkhapo viweme. Hoskin, enena kuti: “Newo nisangalala ngakosoti kulalikila kwamene uko. Mpaka ayakine mwa ŵanthu amene awo enena kuti, ‘Newo nuziŵa kuti wewo niwe munthu wa Mulungu!’ ndipo ove elipeleka kuti anipase vinthu venenzefunikila.”

PHUNZILO YAPAWEKA NA YABANJA

Kuti ayavye ŵanthu achidwi kumvwisha luweme Baibolo, Ophunzila Baibolo nthawe zonse enzelemba makonsho na mayankho a m’Baibolo m’magazini yamene masiku ŵano yuitiwa kuti Galamukani! Penze makonsho a m’Baibolo enzeluta kuli achilumbwana amene makolo enzefunika kukambilana nawo. Makolo enzefunika “kukonsha ŵana ŵawo makonsho amene awo noŵayavya kufwana mayankho ŵake m’Baibolo.” Ayakine mwa makonsho monga akuti: “Kansi m’Baibolo muli mabuku angani?,” enzephunzisa mfundo zikulu-zikulu zoyambilila. Ayakine monga akuti: “Kansi Mkhilisitu aliyense wachendi ofunika kuyembekezela kutamanishiwa?,” enzekonzekelesha achilumbwana kuti ankhale alaliki otang’a ntima.

Komasoti penze makonsho na mayankho a m’Baibolo oluta kuli ŵala amene enzeiziŵa ngako Baibolo. Mayankho ŵake enzepezeka m’buku yoyamba Yophunzilila Malemba. Oŵelenga anyinji ephunzila vinthu vinyinji kufumila pa makonsho amene awo, koma pavuli pake pechizapelekewa chilengezo chakuti makonsho amene awo azafalisiwelinisoti. Ndaŵa yanji vichizachinja mwazizizi?

BUKU YANYOWANI!

Buku yakuti Zeze wa Mulungu

Kakhadi kamene kenzewonesha mapedji ŵenzefunika kuŵelenga

Tumakhadi twa makonsho

Abale amene enzesogolela pa nthawe yamene iyo, echizamvwisha kuti ŵanthu enzefunika kuphunzila vinthu vokhuza Baibolo patontho-patontho. Tetyo, mu November 1921, echizafumya buku yakuti Zeze wa Mulungu. Ŵanthu achidwi amene enzevomela buku yamene iyi, nawo enzeyamba kosi ya maphunzilo ndipo enzekwanisha kuphunzila ŵeka. Kosi yamene iyi ya maphunzilo iyavya ŵanthu kuphunzila vinthu vokhuza “cholinga cha Mulungu cha kuzapasa ŵanthu moyo wosasila.” Kansi kosi yamene iyi yenzechitika tyani?

Munthu akalondela buku yamene iyo, enzepasiwasoti kakhadi katontho. Kakhadi kamene ako kenzemuuja mapedji a m’buku yamene iyo kuti akaŵelenge sondo yamene iyo. Ndipo sondo yokonkhapo, munthu wamene uyo enzelondelasoti kakhadi kayakine kamene kenzenkhala na makonsho okatijana na mapedji ŵechiŵelenga sondo yasila. Posilijila pake, kakhadi kamene ako kenzemuwonesha mapedji ŵakuti akaŵelenge mpaka sondo yokonkhapo.

Sondo iliyonse kwa masondo 12, wophunzila wamene uyo enzelondela kakhadi kanyowani kotumijiwa na mpingo wamene wenze pafupi. Kaŵili-kaŵili, makhadi amene awo enzetumijila ŵala okalamba olo ŵala amene enzekwanishalini kulalikila ku ng’anda na ng’anda. Mwachisanzo, Anna Katherine Gardner, waku Millvale, Pennsylvania, U.S.A., enena kuti: “Nsaza wangu Thayle enze wolemala, koma peifumyiwa buku yakuti Zeze wa Mulungu, yove enkhala wotangwanika ngako pa ntchito, kutumija makhadi a makonsho sondo iliyonse.” Wophunzila akasilija maphunzilo amene awo, munthu muyakine wa mumpingo enzewela kuzamuyavya kuphunzila vinthu vinyinji va m’Baibolo.

Thayle Gardner ali pakampando kake ka ŵanthu olemala kamawilo

NTCHITO IKUTI IZACHITIKE KUSOGOLO

Chaka pechenzefwika kumapeto, m’bale Joseph F. Rutherford, etumija kalata ku mipingo yonse. Kalata yamene iyo inena kuti: “Umboni wonena za Ufumu wapelekewa chino chaka wenze ukulu komasoti wokata ntima kupambana wipelekewa m’vyaka viyakine vakuvuli muli ino nthawe yoweja.” Poganizila vinthu vikuti vichitike kusogolo, m’bale Rutherford eyangijila kuti: “Pakali ntchito ikulu yamene yufunika kuchitika. Limbikisani ayakine kuti atoleko mbali pa ntchito yamene iyi yodalisiwa.” Mosakaikila Ophunzila Baibolo eŵakonkheja malangizo amene aŵa. Ndipo mu chaka cha 1922, ove elalikila vokhuza Ufumu motang’a ntima kupambana kale yonse.

Azishamwali otang’a ntima

Ophunzila Baibolo ewonesha chikondi cha Chikhilisitu poyavyana muyake na muyake. Ove enze azishamwali otang’a ntima pa ‘nthawe ya mavuto.’—Miy. 17:17.

Pa Chiŵili, 31 May 1921, munthu mfipa mu tauni ya Tulsa (Oklahoma, U.S.A.) eikiwa mu djeli chifukwa chomuyopejela kuti eniyata mwanakazi nzungu. Pavuli pake, azungu opitilila 1.000 eniyatana na kagulu katontho ka analume afipa. Nkhondo yamene iyo imwajikila mokulumija kudela yuitiwa kuti Greenwood, kwamene kwenzenkhala ŵanthu anyinji afipa. Ng’anda zogulisilamo malonda komasoti ng’anda za ŵanthu zopitilila 1.400 zitolewa ndipo pavuli pake zishokewa. Malipoti onena kuti ŵanthu okwana 36 echifwa, koma vuwoneka kuti namba ngayo-ngayo ingakwane pafupi-fupi 300. Pavuli pake, chisokonezo chamene icho chichizaitiŵa kuti Kupaya ŵanthu ku Tulsa.

M’bale muyakine wophunzila Baibolo mfipa zina yake Richard J. Hill, wamene enzenkhala ku Greenwood, efotokoza vamene vichitika, yove enena kuti: “Nchingulo mwa nsiku yamene iyo ya chisokonezo, tichita misonkhano yasu ya mpingo monga ni mwetenzechitila nthawe zonse. Petisilija misonkhano, tichimvwa mfuti zulila pakati pa tauni ya Tulsa. Mfuti zamene izo zipitilija kulila mpaka usiku ngako.” Pa Chitatu mmawa, pa 1 June, vinthu viipila-ipila. M’bale Richard epitilija kunena kuti: “Ŵanthu ayakine ewela notiuja kuti keno tufuna chitetezo, ni bwino kuti tilute ku Ng’anda yochitila Misonkhano m’tauni.” Tetyo, m’bale Richard, nkazi wake pamozi na ŵana ŵake okwana 5 eutukila ku Ng’anda yochitila Misonkhano yaku Tulsa. Kwamene uko kwenze ŵanthu afipa analume na anakazi pafupi-fupi 3.000 amene enzetetezewa na masodja etumijiwa na boma kuti akasilije nkhondo yamene yenzechitika kwamene uko.

Nthawe yamene iyo, m’bale Arthur Claus, wamene enze nzungu epanga chosankha motang’a ntima. Yove enena kuti: “Newo penichimvwa kuti ŵanthu enzeiŵa komasoti kushoka mang’anda ku Greenwood, niganiza zoluta kwamene uko kuyawona nshamwali wangu wokondewa, wamene ni m’bale Richard, kuti ali tyani.”

M’bale Arthur Claus, eyavya ŵana okwana 14 kuphunzila vinthu vinyinji vokhuza Baibolo pokatishila ntchito buku yakuti Zeze wa Mulungu

Arthur pechifwika kung’anda kwa m’bale Richard, ekumana na nzungu wamene enzenkhala pafupi na m’bale Richard ndipo enze na mfuti. Nzungu wamene uyo, wamene enzesoti nshamwali wa m’bale Richard, eganiza kuti Arthur ali mu gulu ya ŵanthu amene enzeniyata nkhondo yamene iyo. Tetyo, eŵilikija kuti: “Kansi wewo uchita chinji pa ng’anda ya uyo munthu?”

Arthur enena kuti: “Kuti nzungu wamene uyo aliyekhutile na yankho yangu, payakine sembe enilasa na mfuti. Tetyo, newo nimusimikijila kuti nenze shamwali wa m’bale Richard komasoti kuti nenzewela ku ng’anda kwake maulwendo anyinji.” Arthur pamozi na nzungu wamene uyo, ekwanisha kuteteza ng’anda yamene iyo kuli ŵanthu amene enzeshoka mang’anda.

Papita kanthawe katontho, Arthur echizaziŵa kuti m’bale Richard pamozi na banja yake ali ku Ng’anda yochitila Misonkhano. Koma Arthur eziŵa kuti ŵanthu afipa enzefunikila kuchoka kwamene kwala pavuli pakuti apasiwa chilolezo na Nkulu Wololela kwamene uko wa zina yakuti Barrett. Arthur enena kuti: “Venze vovuta ngako kuti nikalaŵile na nkulu wololela kwamene uko. Penimuuja kuti nufuna kufumya banja ya m’bale Richard ku Ng’anda yochitila Misonkhano, yove enikonsha kuti: ‘Kansi wewo ukwanishe kuiteteza banja yamene iyi komasoti kuipezela vosoŵa vayufunikila?’ Mokondwela, newo niyankha kuti eye.”

Pechipasiwa chipepa cha chilolezo, Arthur eutukila ku Ng’anda yochitila Misonkhano. Chipepa chamene icho echiyachiwonesha kuli mulonda, mulonda wamene uyo pechiwona chipepa chamene icho cha chilolezo enena kuti: “Ichi ni chilolezo chosainiwa na nkulu ngaye-ngaye wololela malo ŵano! Kansi uziŵa kuti niwe woyamba lelo kufumya munthu pa malo ŵano?” Mulonda wamene uyo pamozi na Arthur emupeza mokulumija m’bale Richard pamozi na banja yake. Ndipo onse ekwela mu kamotoka ka Arthur noluta kung’anda.

M’bale Arthur echita vonse vangakwanishe kuti ateteze banja ya m’bale Richard. Ŵanthu ayakine pechiwona kutang’a ntima kwake na chikondi chake cha Chikhilisitu echita chidwi. Arthur enena kuti: “Wala nzungu enzenkhala pafupi na m’bale Richard wamene eniyavya kuteteza ng’anda ya m’bale Richard, eyamba kulemekeza ngako Mboni za Yehova kupambana kale. Ndipo ŵanthu anyinji echita chidwi na uthenga wa Ufumu chifukwa ewona kuti, pakati pa ŵanthu a Mulungu olipeleka, paliye kusankhana mitundu, tonse nise olingana.”