Okuti Ankho Utyiyale?
Pomuvo wa Jesus, oñgeni ovanthu ankho valinga oviawa mondyuo ya Huku?
Omphangu yokupaka omalumono mondyuo ya Huku, ankho ikala Potyitali Tyovakai. Omukanda The Temple—Its Ministry and Services wati: “Otyitali otyo ankho tyikahi pokati kovimato vikahi ngo nomphandyi, iya mokati kavio ankho muna omilindi 13, ine ‘ononkhuino’ [omu] ankho vapaka onombongo mbuawa.”
Omilindi ovio ankho viihanwa okuti ononkhuino mokonda ankho viahita keulu avihandyuka kombuelo. Kese omulindi ankho wahonekwa onondaka mbulekesa oñgeni onombongo mbatyo mambuundapeswa. Jesus ankho ukahi Potyitali Tyovakai etyi amuene ovanthu ovanyingi ankho valinga oviawa, okukutikinyamo omuhepe.—Lucas 21:1, 2.
Ankho muna omilindi vivali vipakwa onombongo pala okufeta elilimu liondyuo ya Huku, mokueenda kuomanima evali. Okupolelela momulindi wa 3 alo mowa 7 ankho mupakwa onombongo pala okulanda omakuti, no nopomba, nononkhwi, no isesu, no nombiya mboolu. Inkha wokuava uhanda okuava vali tyipona etyi tyiitwa, etyi ayauisako katyipolwamo. Momulindi wa 8 ankho mupakwa onombongo mbahupa koviawa viokuhita ononkhali. Okupolelela momulindi wa 9 alo mowa 12 ankho mupakwa etyi tyahupa koviawa viokulivela onombei, no kovilikutila vioviila, no kovilikutila viova Nazireu, no koviawa via vana vena otyilundu. Momulindi wa 13 ankho mupakwa oviawa viotyali.
Okuti etyi Luka ahoneka Mombimbiliya otyili umwe?
Luka wahoneka o Evandyeliu iihanwa enyina liae, nomukanda wa Atos dos Apóstolos. Luka wapopia okuti “naovolola nawa ovipuka aviho, tunde konthyimbi monkhalelo yaviuka,” mahi ovanongo vamwe vapatana konthele yovipuka ahoneka. (Lucas 1:3) Mahi okuti etyi ahoneka otyili umwe?
Luka wapopia konthele yovipuka ankho viliko umwe tyili. Mongeleka, wapopia omanyina enkhimano ankho aundapeswa nova Roma, mo Filipu, nomo Tesalonika no mepundaumbo lio Efesu. (Atos 16: 20; 17: 6; 19: 31) Luka waihanene Herodes Ântipas okuti omutumini wotyilongo, na Sérgio Paulo okuti omutumini wotyilongo tyo Chipre—Atos 13:1, 7.
Omanyina enkhimano Luka aundapesa aviuka, mokonda etyi omanyina omapundaumbo o Roma apiluluka, nomanyina enkhimano ovatumini aapiluluka. Omunongo umwe konthele Yombimbiliya utiwa Bruce Metzger wati: ‘Etyi tyahonekwa momukanda wa Atos konthele yomanyina enkhimano, nomanyina onomphangu, otyili mokonda kohale ankho otyo mbuihanwa.’ Omunongo William Ramsay waihana Luka okuti “omuhipululi omuwa mokonda atyiho ahoneka otyili.”