Tyina Omulume Wove Atala Evi Viasila

• “Tyankhalele umwe ngatyina uti omulume wange wandyenda konyima, mahi etyipalaika ehimbwe.”

• “Ndyilitehela umwe ñgaa nakunda, ngoti naina ndyimuvi vala, hisilivila-le.”

• “Ankho hihande-ale okutyitomphola otyipuka otyo. Mwene ankho ndyiti ndyoomeneko vala.”

• “Tyina ndyilitehela ñgaa ngoti ankho Siovaa kesukile-ale naame.”

Onondaka ombo, mbulekesa umwe nawa oñgeni omukai wanepwa nomulume utala evi vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila (o pornografia) akala. Ine utyilingila pokamphengi onohanyi umwe ononyingi, hamwe omanima, tyipondola umwe okupwiya omukai wae okumuyumba onthumbi. Otyo tyapopia omukai umwe wanepwa wati: “Pahe ankho ndyilipula ndyiti: ‘Omulume watyo ou nanepwa nae nanyo ukahi ñgeni-ale? Okuti kapena-le ovipuka ovikwavo alinga eli nokunthyoleka?’”

Onthele ei yalingilwa umwe ovakai vanepwa novalume vatala ovipuka vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila.a Matutale onondunge mbumwe mbuli m’Ombimbiliya mbupondola umwe okuvepameka omutima, mbulekesa okuti, Siovaa wahanda ovakai vatekulwe nawa, tupu mbupondola okuvekwatesako avatulu omutima, avahayeke-po Siovaa.b

OITYI OMUKAI ENA OKULINGA?

Namphila wahametyivili-ale okuyunga aviho omulume wove alinga, mahi una etyi upondola okulinga wahalinge vala unene otyiho, utule omutima. Tala etyi tyalinga-linga vamwe.

Wehelivele onombei. Omukai upondola okusoka ati, ine omulume wange utala evi vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila, omokonda hamwe ame ndyina etyi nalinga tyapenga. Umwe utiwa o Alicec ankho usoka okuti omulume wae utala tupu ovipuka viasila omokonda ngwe hamuwa-ko-ale. Ankho ulipula ati: ‘Omokonda yatyi omulume wange atalela ku vakai vakwetu, ahatale kwaame?’ Ovakai vamwe velivela onombei, vati hamwe evi veli nokulinga ovio vina nokuvilisapo ovipuka. Omukai umwe utiwa o Daniela wati: “Ankho tyinumanesa umwe unene, komutima katyitundu-ko, pahe ankho ndyisoka okuti hamwe tyokunumana tyiya vala nokuvilisapo ovipuka.”

Ine noove otyo ukala ngootyo, noñgonoka okuti ove have-ko uvelwa onombei mokonda yeevi vilinga omulume wove. Tiaku 1:14 yati: “Kese munthu ulolwa mokukengelelwa nehando liae muene iya alimuyapula.” (Loma 14:12; Fili. 2:12) Naina, Siovaa kekuvele onombei, mahi uhambukwa unene tyina ekutala ukakatela mwe. — 2 Crô. 16:9.

Ovanongo vamwe vokutyipopia otyo yatyo, vati, ovipuka viatyo ovio viokutwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila, vipaka momunthu ovipepe vimwe ovinene, ngakala-kala vala nomukai kavipu-ale. Naina, omulume okutala ovipuka viatyo ovio, hakuti omokonda omukai wae hamuwa-ko.

Likwatehila wahalinge vala unene otyiho. Omukai umwe utiwa o Kataline wati, apa eli usoka vala okuti omulume wae uya nokutala evi vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila. Frances wati: “Ndyilinga unene otyiho tyina nehepei apa omulume wange eli. Onthiki yatyo oyo aiho ndyihimama umwe vala nomutima watokota.” Ovakai vamwe vati tyina vena vakwavo vetyii okuti omulume wae ovio alinga ovio, vakunda vala. Ovakwavo vati, mwene pahe ndyoomene-ko vala, mokonda vasoka okuti nga vapopi vala petupu-ale ou manoñgonoka otyipuka tyeveihama.

Katyapengele okukala ngootyo. Mahi okukalela vala okusoka kotyitateka una-tyo, tyivilisapo vala otyiho tyove. Naina, lipaka mokupameka oupanga wove na Siovaa. Ine otyo ulinga otyo, momono ononkhono otyivili okukoleleya. — Sal. 62:2; Efe. 6:10.

Otyipuka tyimwe upondola okulinga, okutanga, nokusoka kovakai vamwe vapopiwa m’Ombimbiliya navo veihamenenwe unene, mahi etyi velikwambela ku Siovaa, avapame umwe omutima. Siovaa kevepolele otyitateka vali natyo, mahi wevetulihile omutima. Umwe wakalele ngootyo, o Ana, “weihamenenwe unene” mokonda yotyitateka ali natyo. Mahi etyi akala “omuvo omunyingi nokulikwambela ku Siovaa,” akala umwe nawa naapa ehetyii umwe oñgeni otyitateka otyo matyilambe. — 1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kol. 1:3, 4.

Tomphola novakulu vewaneno vekukwateseko. Ngwe vapondola okukala “ngohinge yokuholama omphepo, ngomphangu yokuywama ombila.” (Isa. 32:2, okatoi) Ovakulu vewaneno vapondola okukupopila omunthu umwe upondola okupopila atyiho tyili komutima wove, opo utule vali omutima. — Pro. 17:17.

OITYI UNA OKULINGA UKWATESEKO OMULUME WOVE?

Okuti pena etyi upondola okulinga ukwateseko omulume wove ayeke-po okutala evi viasila? Hetekela-ko vala. Ombimbiliya yati pokulwisa ondyale ina ononkhono ononene, no motyitateka tyokwalema, “hahe vevali tyipona wike.” (Ecl. 4:9-12) Ovanongo vamwe vati, putyina omulume na mukai velikwatesako umwe aveho, vapondola umwe okutyivila okulipola ovipepe viokutala ovipuka vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila, aveliyumbu vali onthumbi motyinepo tyavo.

Mahi haunene, mwene tyitei vali komulume wove ine nae wahanda umwe okuviyeka-po. Okuti ulikwambela umwe unene ku Siovaa emukwateseko? Okuti wapopia-le novakulu vewaneno vemukwateseko? (2 Kol. 4:7; Tia. 5:14, 15) Okuti uli nokuliyunga kweevi vimutwala kokutala ovipuka viasila? Okuti nae mwene walinga omphango yokuliyunga ahakwate unene onotelefone, nokuliyunga kovipuka ovikwavo vipondola okumulingisisa? (Pro. 27:12) Okuti nae wahanda umwe okukwatesiwako, ukupopila umwe atyiho kekuholeka natyike? Ine ovio alinga ovio, motyivili okumukwatesako.

Oñgeni momukwatesako? Tala etyi tyalinga Felicia. Omulume wae Ethan, welipakele unene mokutala evi vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila pweetyi omona. Felicia uyeka umwe omulume wae apopie atyiho tyili komutima wae tyina amatehela komutima kweya tyokwahanda okutala evi vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila. Ethan wati: “Ame ndyipopila omukai wange atyiho tyili komutima, himuholeka-le natyike. Ngwe unkhwatesako umwe nolwembia, nehevitale vali. Uti umwe akala-po, amphulu ine ndyina nokutyivila. Umphopila umwe nahakale ehimbwe mo Internete.” Otyili, tyalema umwe tyina Felicia atala omulume wae ututumba nokulipola ovipepe ovio ovivi. Mahi Felicia wati: “Okunkhila vala ononyengo omulume wange, kamatyimukwatesako-ale eviyeke-po. Tyina tuli nokutomphola etyi eli nokulinga eviyeke-po, ngwe nae unkhwatesako vali olwihamo ndyina-lo komutima lutepuluke.”

Omatompho atyo ngoo, apondola umwe okukwatesako omulume ayeke-po ovipepe ovio ovivi, nomukai wae pahe ayumbu vali onthumbi mwe. Tyina omulume apopia umwe atyiho nomukai wae ehemuholeka natyike, okumupopila umwe apa enda, neetyi akalinga-po, nomukai memuyumbu vali onthumbi mokonda utyilwete okuti kena nokumuholeka natyike.

Okuti noove upondola okulinga ngootyo ukwateseko omulume wove? Naina, mupondola okutanga amuho onthele ei, amutomphola etyi mwatanga-mo. Omulume wove una okusuka nokuyeka-po ovipuka viatyo ovio viasila, nokulinga evi mavikutwala kokumuyumba vali onthumbi. Kapondola okunumana tyina ove wahanda okutomphola nae otyitateka otyo ena-tyo. Ngwe wesukisa okunoñgonoka oñgeni ove otyipuka otyo tyikukalesa. Mahi pahe ove, etyi una okusuka natyo, okukwatesako omulume wove ayeke-po otyituwa otyo otyivi, alinge evi mavikutwala kokumuyumba vali onthumbi. Otyiwa amuho vevali munoñgonoke otyityi tyitwala omunthu kokutala ovipuka ovio viasila, neetyi ena okulinga etyiyeke-po.d

Ine tyina ove utala ñgana, etompho liatyo ngoolio nomulume wove malieeta vala onondyaya, mupondola okwiihana omukulu wewaneno onwe muyumba onthumbi, akale-po tyina mutomphola. Wahalimbweko okuti, na tyina umwe omulume wove ametyiyeke-po, nkhele matyikupwiya umwe okumuyumba vali onthumbi. Mahi wahasoye. Tala vali koupuka oututu muli-ale nokulinga mukale vali noupanga ukahi nawa. Wahaponwe, ine upwa umwe elundo, otyinepo tyenyi matyikala umwe vali tyakola ngeetyi tyali. — Ecl. 7:8; 1 Kol. 13:4.

MOLINGI ÑGENI INE TYIVILAPO VALA?

Ine ukati ñgaa omulume wove watokela-mo vali, okuti otyo tyilekesa okuti naina kelivelele-ale, tyitupu-ale tyakala-po umwe? Au, otyo hatyoko. Ine omulume wove welipakele-mo unene mokutala ovipuka viatyo ovio viasila, matyimulemena umwe pokuviyeka-po. Na tyina umwe amakala omanima omanyingi tyehevitale vali, upondola ukati umwe ñgaa nthiki imwe, wevitala vali. Opo ahotokele-mo vali mokuvitala, una umwe okuliyunga kweevi vipondola okumulingisisa, na tyina umwe atala ñgaa pahe ngoti wayovoka-ko umwe. (Pro. 28:14; Mat. 5:29; 1 Kol. 10:12) Otyipuka otyikwavo ena okulinga, “okukala nonkhalelo omphe yokusoka,” nokulilonga ‘okuyala ovivi’ — movivi omo mwati umwe, nokutala evi vitwala ovanthu kokulinga ovinepo viasila, novikwavo vali vilii noovio, nokulisekaita komapita. (Efe. 4:23; Sal. 97:10; Loma 12:9) Okuti nae otyo umwe esuka natyo otyo? Ine otyo esuka natyo, opo yumba-ko onthumbi, metyivili umwe.e

Mahi pahe, ine omulume wove kahandele umwe okutyiyeka-po? Mokutala matyikusoyesa umwe, matyikunumanesa, mokala umwe ngatyina uti wekweenda konyima. Tyipakula pomavoko a Siovaa, ove ukale nomutima upumphi. (1 Pet. 5:7) Lilongesa apeho Ondaka ya Siovaa, otyo usoka, likwambela, mukale noupanga omuwa na Siovaa. Ine otyo ulinga otyo, Siovaa nae mafwene kwoove. Malingi etyi tyapopia Isaías 57:15 yati, ukala na vana “veihamenwa, omapongo,” evekwateseko vakale vali nehambu. Likwatehila umwe olingila Siovaa atyiho uvila. Popia novakulu vewaneno vekukwateseko. Wahaponwe, nthiki imwe, omulume wove upondola umwe okupiluluka etyiyeke-po. — Loma 2:4; 2 Pet. 3:9.