Kala Nekolelo Linga Omatokolo Nonondunge!

1. Oityi tyalingisa Kaim okulinga etokolo liapenga? Iya otyo tyaeta-tyi?

KAIM ankho una okulinga etokolo limwe liakolela. Ngwe ankho upondola okuholovona okuyunga nawa onyengo yae, iya otyo ñgeno tyemuetela ouwa. Ankho una okulityilika omalusoke omavi, opo tyihemuetele ovitateka. Ombimbiliya itupopila okuti Kaim walingile etokolo liapenga. Watokola okuipaa ondenge yae Abele iya anyono oupanga wae Nomutungi wae.​—Gênesis4:3-16.

2. Omokonda yatyi tyakolela okulinga omatokolo omawa?

² Tyelifwa notyo, nonthue atuho tuholovona, nokulinga omatokolo omuenyo. Omatokolo amwe akolela unene, iya omakuavo apola pokati. Nkhele omatokolo amwe tulinga apondola okunyona omuenyo wetu. Tyina tulinga omatokolo omawa, matukala novitateka vihehi atukala vali nombembwa. Mahi tyina tulinga omatokolo ahaviukile, matyituetela ovitateka ovinyingi iya atukala tyihena ehambu.​—Provérbios 14:8.

3. (a) Opo tulinge omatokolo omawa, omutyi tuna okuyumba onthumbi? (b) Omapulo patyi matulilongesa?

³ Oityi matyitukuatesako okulinga omatokolo nounongo? Tuesukisa okukala nekolelo mu Huku, nokukala nonthumbi yokuti uhanda okutukuatesako, iya metuavela ounongo tuesukisa opo tulinge omatokolo ekahi nawa. Tupu tuesukisa okukala nekolelo Mondaka yae, nokuyumba onthumbi momalondolo ae. (Tanga Tiago 1:5-8.) Mokonda tuhanda okufuena ku Jeova, tupu tuhole unene Ondaka yae iya otyo tyitukuatesako okukala nonthumbi yokuti wii etyi tuesukisa. Ngotyo, tyina tuhenelinge omatokolo, tuesukisa okutala etyi Ondaka ya Huku ipopia konthele yotyo. Mahi oñgeni tupondola okuyawisa kounongo wetu wokulinga omatokolo omawa? Okuti tyitavela okupilulula omatokolo tualingale?

ATUHO TUESUKISA OKULINGA OMATOKOLO

4. Etokolo patyi Andau alingile iya otyo tyaeta-tyi?

⁴ Okulinga omatokolo otyipuka tyakolela momuenyo wovanthu tunde apa vatungwa. Omulume wotete Andau, ankho una okulinga etokolo, inkha matehelela Komutungi wae Jeova ine matehelela komukai wae Eva. Andau waholovonene okutehelela Eva, iya atyimulundu okulinga omatokolo apenga. Mokonda yotyo, Jeova ataata Andau motyikunino tyo Endene, iya konyima Andau ankhi. Hono, tukahi nokumona ononkhumbi mokonda yetokolo Andau alingile lihaviukile.

5. Oñgeni tutala otyilinga tyokulinga omatokolo?

⁵ Vamwe vasoka okuti omuenyo ñgeno ankho wapepuka inkha ovanthu vetupu ounongo wokulinga omatokolo. Hamwe noove ongotyo usoka. Mahi otyiwa tuhinangele okuti Jeova katungile ovanthu ngovilolo vihasoko, viahalingi omatokolo. Huku wetuavela Ondaka yae itulongesa oñgeni matulingi omatokolo nounongo. Jeova uhanda tulinge omatokolo etu muene, iya otyo tyipondola okutukuatesako. Soka konongeleka mambulandulako.

6, 7. Omatokolo patyi ova Isilayeli ankho vena okulinga, iya omokonda yatyi ankho katyapepukile okuelinga? (Tala olutalatu pefo pahimbikila onthele.)

⁶ Etyi ova Isilayeli vehika Motyilongo Valaelwe, ankho vena okuholovona inkha mavafende Jeova ine ovikahuku ovikuavo. (Tanga Josué 24:15.) Etokolo olio ngoti ankho kalipuiya. Mahi, etokolo liavo ankho lipondola ekuveetela omuenyo ine ononkhia. Mokueenda kuomuvo wo Vakoyesi, ova Isilayeli vatuaileko okulinga omatokolo apenga. Vayekelepo okufenda Jeova iya avahimbika okufenda ovikahuku. (Juízes 2:​3, 11-23) Konyima, mokueenda kuomuvo womuuli Eliya, ovanthu va Huku ankho vena okutokola inkha mavafende Jeova ine mavafende otyikahuku tyomatutu Mbaale. (1 Reis 18:21) Okulinga etokolo olio ngoti tyapepuka mokonda okuumbila Jeova otyipuka tyikahi vali nawa, ovanthu aveho vapondola okulinga. Omunthu omunandunge kafende otyikahuku. Mahi ovanthu vapondola okunguanguana avehetyivili okulinga etokolo like. Ombimbiliya ipopia okuti ova Isilayeli vakalele “nomitima vivali.” Eliya apameka ovanthu nounongo opo vaholovone okufenda Huku yotyotyili Jeova.

⁷ Omokonda yatyi ankho katyapepukile kova Isilayeli okulinga etokolo liaviuka? Tete, omokonda ankho vetupu ekolelo mu Jeova, tupu ankho kavahande okumutehelela. Ankho kavayumbu onthumbi mu Jeova, tupu kavaovola omuvo wokulilongesila ku Jeova no kovipuka atunga. Inkha valingile ngotyo, ñgeno tyevekuatesileko okulinga omatokolo nounongo. (Salmo 25:12) Vali, ova Isilayeli vahongiliyua novanthu vovilongo ovikuavo. Ova Isilayeli avahimbika okusoka ngovanthu ovo, alo umwe ankho valingiluako omatokolo. Mokonda yotyo, ova Isilayeli avahimbika okuhetekela ovanthu ovo, nokufenda ovikahuku viavo. Otyo otyipuka tyimwe Jeova evelondolele omanima omanyingi kohale.​—Êxodo 23:2.

VAKUETU VAPONDOLA OKUTULINGILAKO OMATOKOLO ETU?

8. Otyipuka patyi tyakolela tulilongesila kova Isilayeli?

⁸ Ongeleka yova Isilayeli itulongesa okuti inkha tuhanda okulinga omatokolo no nondunge, tuna okulilongesa Ondaka ya Huku. Omukanda wa Gálatas 6:5 utuhinangelesa okuti kese munthu una okulinga omatokolo ae muene. Tyayandyuluka nawa okuti, katupondola okuita vakuetu opo vetulingileko omatokolo. Mahi, tuesukisa okulilongesa etyi Huku apopia okuti otyo tyaviuka, konyima ngatyo tulinga.

9. Omokonda yatyi tyieta ovitateka okuyeka vakuetu vetulingileko omatokolo?

⁹ Oñgeni tupondola okuyeka vakuetu vetulingileko omatokolo? Oputyina tuveyeka vetuhongiliye okulinga omatokolo apenga. (Provérbios 1:​10, 15) Otyo tyieta ovitateka. Muene onthue tuna okulandula omutima wetu walongesua Nombimbiliya. Inkha tuyeka vakuetu vetulingileko omatokolo, opo ngotyo tuaholovona okulandula vala etyi ovanthu ovo valinga. Omatokolo apondola okueta ovitateka.

10. Elondolo patyi apostolu Paulu aavelele ova Galasia?

¹⁰ Apostolu Paulu walondolele ovakristau voko Galasia opo vahalingilueko omatokolo na vakuavo. (Tanga Gálatas 4:17.) Ovakuatate vamwe voko Galasia ankho vahandele okulingilako omatokolo vakuavo mewaneno. Mokonda yatyi? Omokonda ovalume ovo velungavi, ankho vahanda ovakuatate vevelandule, avahalandula mono apostolu. Ankho kaveliolele omutima, tupu ankho vetupu onthilo nounongo wovakuatate vavo wokulinga omatokolo avo.

11. Oñgeni tupondola okukuatesako vakuetu tyina vahanda okulinga omatokolo?

¹¹ Atuho tupondola okulilongesila kongeleka ongwa ya apostolu Paulu. Ankho utyii okuti ovakuatate muene ovo vena yokulinga omatokolo avo, iya ankho una onthilo nomatokolo valinga. (Tanga 2 Coríntios 1:24.) Hono ovakulu vewaneno vapondola okulandula ongeleka ya Paulu tyina vaavela elondolo omukuatate uhanda okulinga etokolo liae. Ovakulu vewaneno vahambukua unene tyina vapopila ovakuatate nonomphange, onondonga mbatunda Mondaka ya Huku. Tupu ovakulu vewaneno vena okuyeka kese Mukristau alinge etokolo liae muene, mokonda oe muene makala netyi tyipondola okutundililako. Ei ondongeso imwe yakolela: Onthue tupondola okukuatesako vakuetu okunoñgonoka omalondolo Ombimbiliya elikuata nonkhalelo avasiwa. Tupu, ovakuatate vetu nonomphange vena omphitilo, notyilinga tyokuholovona omatokolo avo muene. Putyina vamalingi omatokolo aviuka ovo muene mavapoloko ouwa. Tyayandyuluka nawa okuti, katupondola okusoka okuti tuna epondolo liokutokola etyi ovakuatate vetu no nomphange vena okulinga.

UHAYEKE OMALUSOKO OVE AYUNGE OMATOKOLO OVE

12, 13. Omokonda yatyi hatyiwa okulinga omatokolo tyina tuanumana ine tuasoya?

¹² Hono ovanthu ovanyingi vakuama vala omitima viavo tyina valinga omatokolo. Mahi otyo tyipondola okueeta ovitateka. Ombimbiliya itulondola okuti katupondola okulandula omutima wetu omukuankhali ine omalusoke etu tyina tulinga omatokolo. (Provérbios 28:26) Katupondola okuyumba onthumbi momutima wetu, mokonda “omutima omukengeleli unene upona kese tyipuka, nokuhena ekevelelo.” (Jeremias 17:⁠9) Mombimbiliya muna onongeleka ononyingi mbulekesa etyi tyitundilila kokuyumba onthumbi momutima omukuankhali. (1 Reis 11:9; Jeremias 3:17; 13:10) Tupu oityi tyipondola okumonekapo inkha tulandula vala omutima wetu?

¹³ Jeova ututuma tukale nohole nae nomutima wetu auho, nokukala nohole na munthele yetu ngatyina onthue muene. (Mateus 22:37-39) Mahi tuesukisa okulunguka. Ono testu mbukahi monthele yokualamba mbalekesa okuti tyieta ovitateka tyina tuyeka onkhalelo tulitehelela ihongolele omalusoko etu netyi tulinga. Mongeleka, tyipuiya okulinga omatokolo omawa tyina tuanumana. (Provérbios 14:17; 29:22) Otyo ovanthu vamwe vehetyivilila okulinga omatokolo aviuka tyina vasoya. (Números 32:6-12; Provérbios 24:10) Tuna yokuyeka ovitumino via Huku vihongolele omalusoke etu. (Romanos 7:25) Putyina tulinga omatokolo akolela, katupondola okuyeka onkhalelo tulitehelela ituhindile etyi tuna okulinga.

PUTYINA UPILULULA OMATOKOLO OVE

14. Oñgeni tutyii okuti katyapengele okupilulula omatokolo amwe?

¹⁴ Tuesukisa okulinga omatokolo nounongo. Omunthu omunongo utyii onalupi matale nawa omatokolo alingile no ñgeni mepilulula. Jeova Huku waava ongeleka ongwa kuonthue yokupilulula omatokolo. Tala etyi alingile nova Ninive pomuvo wa Jonas: “Etyi Huku yotyotyili atala ovilinga viavo, amono okuti velikondola konondyila mbavo onombi. Moluotyo, Huku yotyotyili elivele okueta ehanyauno ankho ahanda okuveetela, ehelieta vali.” (Jonas 3:10) Puetyi Jeova amona okuti ova Ninive vapiluluka iya vayekapo ovipuka ovivi ankho valinga, apilulula etokolo liae. Otyo tyilekesa okuti Huku wapola pokati, weliola omutima, iya una onkhenda. Tyelikalela novanthu, Jeova kalingi omatokolo tyihasoko, alo umwe tyina tyimunumanesa.

15. Omokonda yatyi pamwe tuesukisila okupilulula omatokolo?

¹⁵ Movikando vimwe pamwe otyiwa okupilulula omatokolo, atuhatale komapiluluko matyieta. Ngetyi tuelilongesa, ovikando vimwe Jeova wapilululile omatokolo. (1 Reis 21:20, 21, 27-29; 2 Reis 20:1-5) Ovikando vimwe tupilulula omatokolo etu tyina tuamapewa onondonga onomphe. Soka kongeleka Yohamba David. Walingile etokolo liapenga konthele ya Mefibosete omutekula wa Saulu, mokonda yetyi eiva konthele yae. Konyima, etyi David eiva otyili konthele yae, apilulula etokolo liae. (2 Samuel 19:24-29) Pamwe, onondunge okulityilika okulinga otyipuka tyimwe ankho tuhanda okulinga.

16. (a) Oityi tyipondola okutukuatesako okulinga omatokolo omawa? (b) Omokonda yatyi pamwe tuesukisila okupilulula omatokolo tualingile, iya oñgeni tupondola okutyilinga?

¹⁶ Ombimbiliya yati katupondola okukuluminya tyina tulinga omatokolo akolela. (Provérbios 21:5) Tuna okuovola omuvo wokusoka kuetyi etokolo malieta, konyima atulingi etokolo nounongo. (1 Tessalonicenses 5:21) Tyina nkhele ehenesoke etyi malingi, onkhalamutwe yombunga una okuovolola Movihonekua, nomomikanda Vietu. Tupu otyiwa okutehelela etyi ombunga isoka. Hinangela okuti Huku wapopilile Abraiau opo atehelele komukai wae. (Gênesis 21:9-12) Ovakulu vewaneno tupu navo vesukisa okulinga omaovololo. Tyina vamalingi etokolo limwe iya avatambula onondonga onomphe, vapilulula etokolo liavo, mahi kavatili owoma wokuti ovanthu kamavakala nonthilo navo. Ovakulu vewaneno, vesukisa okupola pokati opo vetavele okupilulula omalusoke avo nomatokolo avo tyina tyesukisa. Iya otyo tyikahi nawa pala onthue atuho, inkha tulandula ongeleka yavo. Otyo tyipondola okukuatesako ewaneno okukala nehambu nokulikuata okapandi.​—Atos 6:1-4.

ETYI WATOKOLA OKULINGA

17. Oityi tyipondola okutukuatesako opo tulinge nawa omatokolo?

¹⁷ Omatokolo amwe akolela vali komakuavo. Mongeleka, okutokola onalupi monepe, olie monepe, etokolo liakolela unene. Etokolo ekuavo liakolela, okutala onalupi mohimbika ovilinga viomuvo auho. Tyina tuhenelinge omatokolo oo akolela, tuesukisa okusoka nawa-nawa konthele yotyo nokulikuambela ku Jeova opo etukuateseko. Otyo tyesukisa omuvo, mahi inkha tuhanda okulinga etokolo nonondunge, tuesukisa okuyumba onthumbi mu Jeova, nokutehelela ondaka yae nokulandula ehongolelo liae. (Provérbios 1:⁠5) Jeova utuavela omalondolo ekahi nawa ekahi Mondaka yae. Otyo tuesukisila okulinga omaovololo nokulikuambela ku Jeova opo etuhongolele. Utuavela ovituwa tuesukisa tyina tulinga omatokolo elikuata nehando liae. Tyina tuhenelinge omatokolo akolela, apeho tuesukisa okulipula okuti: ‘Etokolo eli lilekesa okuti ndyihole Jeova? Malietela ehambu nombembwa ombunga yange? Matyilekesa okuti napwa-elundo nokuna ohole?’

18. Omokonda yatyi Jeova etuyekela tulinge omatokolo etu?

¹⁸ Jeova ketukuluminya opo tukale nohole nae ine opo tumuumbile. Mahi wetuavela ounongo wokuholovona, opo tulinge omatokolo. Ketukuluminya opo tulinge etokolo liokumuumbila. (Josué 24:15; Eclesiastes 5:4) Mahi ukevela tulinge omatokolo elikuata Nondaka yae. Putyina tuyumba onthumbi mehongolelo lia Jeova nokuendela monondonga etuavela, matutyivili okulinga omatokolo nounongo. Iya matulekesa okuti tuafuapo mo nonkhalelo ambuho.​—Tiago 1:5-8; 4:8.