OSAPI YO KONDYE | OITYI JESUS AMONESILILWE ONONKHUMBI IYA AIPAWA?
Okuti Otyo Tyaendele-ko Umwe Tyili?
Pondyovo yenima lio 33 P.K., Jesus omu Nazare aipawa. Ankho watendeleyua okuti uhongiliya ovanthu okutyitukila-po ovatumini, iya avetwa unene, apapelwa momuti wemone. Eihamenwa unene, konyima ankhi. Mahi Huku emupindula-po, iya etyi palamba ononthiki 40, Jesus akondoka keulu.
Ehipululo olio tulivasa mono Evandyeliu ononkhuana mbo Vihonekwa vio Vakristau melaka lio Gregu, tupu mbuihanwa okuti o Testamendu Omphe. Okuti ovipuka ovio viaendele-ko umwe tyili? Epulo olio liaviuka tupu liakolela unene. Inkha kaviaendele-ko, ekolelo lio Vakristau litupu esilivilo, iya ekevelelo liomuenyo wahapu Momphangu Yombembwa, ondyoi vala. (1 Coríntios 15:14) Mahi, inkha ovipuka ovio viaendele-ko umwe tyili, naina ovanthu vakevelela ouwa omunene komutwe, ouwa nove upondola okukamona. Ngotyo, etyi ono Evandyeliu mbupopia otyili umwe, ine onoñgano vala?
ETYI OMAHIPULULO OTYOTYILI ALEKESA
Tyelikalela no noñgano mbuhuvisa, ono Evandyeliu mbupopia nawa ovipuka vio tyotyili. Mongeleka, muvasiwa omanyina omanyingi onomphangu mbo tyotyili, mbupondola okutalelwa-po hono. Mbupopia konthele yovanthu vali-ko, vapopiwa alo umwe novahipululi vomouye.—Lucas 3:1, 2, 23.
Jesus wapopiua novahoneki vomouye vo kotyita tyo tete no tya vali.a Onkhalelo Jesus aipaelwe, ngetyi tyipopia ono Evandyeliu, yelifwa nawa nononkhalelo ova Roma ankho vaipaa ovanthu. Tupu, ovipuka ovio viahipululwa monkhalelo yaviuka, vapopia alo umwe oviponyo vimwe viovalongwa va Jesus. (Mateus 26:56; Lucas 22:24-26; João 18:10, 11) Ovipuka ovio aviho, vilekesa nawa okuti ovahoneki vono Evandyeliu, ankho ovakuatyili monkhalelo vahoneka konthele ya Jesus.
IYA KONTHELE YETUTILO LIA JESUS?
Namphila ovanthu ovanyingi vetavela okuti Jesus wali-ko iya aipawa, mahi vamwe kavetavela okuti watutilisua. Alo umwe ono apostolu mbae, po tete kavetavelele okuti wapindulua-po. (Lucas 24:11) Mahi, apostolu novalongwa ovakuavo vetavela vala, etyi vamona Jesus ovikando ovinyingi. Onthiki imwe, amonwa novanthu valamba po 500.—1 Coríntios 15:6.
Ovalongwa va Jesus velipakele motyiponga tyokukuatwa nokuipawa, opo vapopile ovanthu aveho okuti Jesus watutilisua. Vapopilile alo umwe vana vemuipaele. (Atos 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Inkha ovalongwa ovo aveho ankho vetyii nawa okuti Jesus tyotyili katutilisilwe, okuti ñgeno vapopile ngotyo nomutima wakola? Okunoñgonoka okuti tyotyili Jesus watutilisua, otyo tyikahi nokulunda ovanthu okukala Ovakristau, tunde kohale alo hono.
Etyi ono Evandyeliu mbupopia konthele yononkhia netutilo lia Jesus, tyilekesa nawa okuti olio, ehipululo lio tyotyili. Inkha umbutanga nawa, mokala nonthumbi yokuti tyotyili ovipuka ovio viaendele-ko umwe. Tupu, inkha unoñgonoka nawa oityi ovipuka ovio ankho vina okumonekela, matyipameka vali onthumbi yove tyina wamanoñgonoka omokonda yatyi ovipuka ovio viaendeleleko. Onthele mailandula-ko maityihangununa
a Tacitu, watyitua menima 55 P.K., wahonekele okuti “Kristu, una kuatuka enyina [Ovakristau], wamonesilue ononkhumbi ononene na Posiu Pilatu, mokueenda kuoutumini wa Tibeliu.” Tupu, Jesus wapopiua na Suetoniu (kotyita tyo tete), na Josefu omuhipululi omu Judeu (kotyita tyo tete), na Pliniu o Moço, ankho omutumini wo Bitinia (konthyimbi yotyita tyo tete).