Ni Matsiko Ki g’Abari Kukundwa Abaafiire?
“Omuntu ku afa, agaruka abaho?” nikwo omushaija Yobu yabuurize atyo ira munonga. (Yobu 14:14) Obundi naiwe otuura eki n’okitangaarira. Nohurira ota waheza kukimanya ngu nikibaasika kugaruka kweteerana na banywaani baawe aha mpaha omu nsi omu mituurire mirungi munonga?
Mbwenu Baiburi neraganisa eti: “Abantu baawe abaafiire baryaba abahuriire. Emitumbi yaabo ezookye.” Kandi Baiburi eyongyera egira eti: “Abahikiriire baryahungura ensi bagituuremu ebiro byona.”—Isaaya 26:19; Zaaburi 37:29.
Okugirira kimwe obwesigye omu biraganiso nk’ebyo, nitwetenga kugarukamu bimwe aha bibuuzo bikuru ebi: Ahabwenki abantu ni bafa? Abafu batuura hi? Kandi tukaahamya tuta ngu baryagaruka kubaho?
Rufu Hamwe n’Ekibaho ku Tufa
Baiburi nekyooreka gye ku Ruhanga omu kutandika ataratebeekanisiize bantu kufa. Akahanga abantu babiri Adamu na Haawa yabata omu Kibanja kya Ruhanga ekiri kweetwa Edeni, atyo yabaragiira kuzaara abaana n’okuhangutsya obutuuro bwaabo omu Kibanja kya Ruhanga okubuga ensi yoona. Okutoorobera biragiro bye nikyo kyonka ekyakubareteire kufa.—Okutandika 1:28; 2:15-17.
Ku babuzirwemu okusiima Ruhanga aha bw’embabazi ze, Adamu na Haawa baagoma, nikwo kuragiirwa kwihura ekifubiro ekyabaire kyabaga mbiirweho. “Oryagaruka omu itaka,” Ruhanga agambira Adamu, “ahakuba nimwo waihirwe; ahabwokuba ori omucuucu, n’omu mucuucu nimwo origaruka.” (Okutandika 3:19) Atakahangirwe Adamu akaba atariho, akaba ari omucuucu. Aha bw’obugomi bwe nari okushiisha Adamu akacweera orubanja kugaruka omu mucuucu omuringo gw’obutabaho.
Nahabwekyo okufa nikimanyisa okutagira magara. Baiburi neki taanisa eti: “Ebihembo by’ekibi n’okufa, kwonka ekiconco kya Ruhanga n’amagara agatahwaho.” (Abarooma 6:23, eby’omukono n’ebyaitu.) Okworeka ngu okufa n’omuringo ogutarimu kumanya kwoona Baiburi negira eti: “Abahuriire bamanya ku barifa; kwonka abafiire tibagira ki bamanya.” (Omubuurizi 9:5, eby’omukono n’ebyaitu.) Omuntu ku afa Baiburi negira eti: “Omwiitsyo ku gumuhwamu agaruka omu itaka rye, eryo izooba ebiteekateeko bye bihwaho.”—Zaaburi 146:3, 4, eby’omukono n’ebyaitu.
Hoona shi, Adamu na Haawa ka nibo bonka abaagomeire ekiragiro ekyo omuri Edeni, ahabwenki tweena tufa? Nahabwokuba tweena tukazaarwa bwanyima y’obugomi bwa Adamu, tutyo tweena tukamuhunguraho ekibi n’okufa. Nk’oku Baiburi eri kushoboorora eti: “Nk’oku ekibi kyaizire omu nsi ahabw’okushiisha kw’omuntu omwe, [Adamu] kandi kikarugamu okufa, nikwo n’okufa kwabugire omu bantu boona.”—Abarooma 5:12; Yobu 14:4.
Baitu omwe akaabuuza ati: ‘Abantu titwiine omwoyo ogutari kwiitwa rufu?’ Baingi ni begyesa batyo n’obundi bongyeraho ngu okufa n’omuhanda gw’okuza omu magara agandi. Kwonka enteekateeka nk’egyo teri kuruga mu Baibuli. Kwonka, Ekigambo kya Ruhanga kyeegyesa ngu iwe ori omwoyo, omwoyo buzima niiwe, hamwe n’ekyemerero kyaawe n’emiteekateekyere yaawe, byona. (Okutandika 2:7; Yeremia 2:34: Enfumu 2:10) Kandi Baiburi eyongyeraho eti: “Omwoyo ogukora ekibi nigwo gurifa.” (Ezekieli 18:4) Tihariho nahamwe ahu Baiburi eyegyeseza ngu omuntu aine omwoyo ogutari kwiitwa kufa kw’omubiri.
Oku Abantu Baakubaasa Kubaho Obundi
Bwanyima y’ekibi n’okufa kuza omu nsi, Ruhanga akashuuruura ku kyabaire kiri ekigyendererwa kye ngu abaafiire bagarurirwe amagara kurabira omu kuzooka. Aho Baiburi eshoboorora negira eti: “Abrahamu . . . akateekateeka ngu Ruhanga [akaba] naabaasa kuzoora [omutabani Isaaka okuruga n’omu] bafu.” (Abaheburaayo 11:17-19) Obwesigye bw’Abrahamu tiburafiire busha aha bwokuba Baiburi negamba aha w’Obushoborozi bwona eti: “Ruhanga ti Ruhanga w’abafu kureka ow’abahuriire, ahakuba omu maisho ge boona baba abahuriire.”—Luka 20:37, 38.
Eego Ruhanga ow’Obushoborozi taine bushoborozi bw’okuzoora bwonka, kureka aine n’ekyetengo kuzoora abantu abu ari kutoorana. Yesu Kristo wenka akagira ati: “Mutatangaarira eki; ahakuba obunaku nibwiija, abari omu bituuro boona obu barihurira eiraka rye bakarugamu.”—Yohaana 5:28, 29; Ebyakozirwe 24:15.
Tiharahweireho bwiire bwingi aherize kugamba ebyo, Yesu abugana ababaire nibaza kuziika bari kuruga Naini rumwe aha ndembo z’omuri Israeli. Omushaija muto owabaire afiire niwe wenka ou nyina kandi efaakazi yazaire. Ku yareebire obusaasi bwe bwingi Yesu yamugirira esaasi. Obwo arikugambira omutumbi, aragiira ati: “Mwojo ’we, ninkugira nti: Imuka.” N’omushaija yashutama, na Yesu yamuha nyina.”—Luka 7:11-17.
Nk’oku yatwaarize n’egyo faakazi, hakabaho okukangarana kuhango obu Yesu yatayaayira eka ya Yairo, omunyamurwa omukuru omu iramizo ry’Abayudaaya. Omuhara w’emyaka 12 akaba afiire. Kwonka Yesu ku yahikire omwa Yairo yagyendera kimwe aha mwana ofiire, yagira ati: “Mwishiki ’we, imuka.” Nawe yaimuka!—Luka 8:40-56.
Bwanyima y’ebyo munywaani wa Yesu, Laazaaro afa. Obu Yesu yahika owa Laazaaro akaba amazire kana afiire. N’obu arabe yabaire ari omu maganya Mariza munyanya akooreka amatsiko nagira ati: “Nimmanya ku arizooka aha kuzooka okw’aha mperu.” Kwonka Yesu akaza aha kituuro, yaragiira kwihaho eibaare, yayeta ati: “Laazaaro shohora oije.” Atyo nawe yaija!—Yohaana 11:11-44.
Mbwenu teekateeka ahari eki: Nimuringo ki ogu Laazaaro yabaire arimu omuri ebyo biro bina ebi yamazire afiire? Laazaaro taine ki yagambire nakimwe aha by’okuza omu iguru nari omu mwanya gw’okubonabonesibwa, kandi buzima eki yabaire ashemereire kugambaho kuri niyo yabaire ari. Buzima Laazaaro akaba ataine kumanya kwoona omu kufa kandi akaba naija kugumirayo atyo okuhitsya aha “kuzooka kw’aha mperu” kuri Yesu obwo ataramugarwire kuba ohuriire.
Neky’amazima eby’amahano bya Yesu ebi, bikagasha akanya kakye ahakuba abu yazooire bakagaruka baafa. Kwonka akabaha obuhame emyaaka 1,900 ehweire ngu ahabw’obushoborozi bwa Ruhanga abafu buzima nibabaasa kugaruka ni babaho! Atyo n’eby’okutangaaza bye, Yesu aha rurengo rugufu akooreka ebiriija kubaho omu nsi omu Bukama bwa Ruhanga.
Ori Kukundwa ku Afa
Omuzigu rufu ku arwaana, amaganya gaawe gabaasa kuba maingi, n’obu wakuba oine amatsiko omu kuzooka. Abrahamu akaba aine okwikiriza ngu omukazi we naija kugaruka nabaho, kwonka nitushoma ngu “Abrahamu yaataaha omu ihema kuririra Saara n’okumucurira.” (Okutandika 23:2) Kandi shi we Yesu? Lazaaro ku yafiire “yatsinda omu mutima gwe yaagira obusaasi,” nabwanyimaho “yaarira.” (Yohaana 11:33, 35) Nahabwekyo ou ori kukunda ku ari kufa, okurira tikiri kworeka bweremwa.
Ku hari kufa omwana, nyina niwe ari kugumirwa munonga omuri boona. Aho niho Baiburi eri kworekyera amaganya maingi agu nyina yakubaasa kugira. (2 Abagabe 4:27) Namazima hoona nikigumira na ishe kifa. “Kuri ninye naafa omu mwanya gwawe,” nikwo yatongize atyo Omugabe Daudi obu omutabani Absolomu yaafa.—2 Samueli 18:33.
Kwonka, ahabw’okugira obwesigye omu kuzooka, amaganya gaawe tigari kwija kurengyesereza. Nk’oku Baiburi eri kugira tori kwija “kuganya nk’abandi abataine matsiko.” (1 Abatesalonika 4:13) Kureka noija ku yeiriza haihi na Ruhanga omu kushaba kandi na Baiburi neturaganisa ngu “[uwe wenka] aryaguma nakukwatirira.”—Zaaburi 55:22.
Okwihaho kyayorekwa omu muringo ogundi, Ebyahandiikirwe byoona nibiihwa omu Baiburi ey’Orunyankore eya 1964.