Abakazi Baine Mwanya Ki omu Kigyendererwa kya Yehova?
“Abakazi abarikutwara amakuru n’eihe rihango.”—ZAB. 68:11.
1, 2. (a) Ruhanga akaha Adamu biconco ki? (b) Ahabw’enki Ruhanga yaahaire Adamu omukazi? (Reeba ekishushani aha kutandika.)
YEHOVA akahanga ensi aine ekigyendererwa. “Akagihanga kutuurwamu.” (Isa. 45:18) Akabanza kuhanga Adamu yaamuha eka nungi nigwo omusiri Edeni. Adamu ka aine kuba yaashemereirwe kureeba emiti eboneire, emigyera hamwe n’enyamaishwa zirikuzaana! Kwonka haine ekintu kikuru eki yaabaire atakatungire. Ekyo Yehova akakyoreka obu yaagira ati: “Ti kirungi omuntu kuguma wenka; ka mmukorere omuhwezi omushemereire.” Ruhanga akagwejegyeza Adamu yaamwihamu orubaju rumwe, reero “orwo rubaju . . . yaaruhangamu omukazi.” Adamu ku yaasiisimukire ka aine kuba yaashemereirwe munonga! Akagira ati: “Ogu n’eigufa eryaruga omu magufa gangye, kandi n’omubiri ogwaruga omu mubiri gwangye; ayetwe omukazi, ahakuba yaihwa omu mushaija.”—Kut. 2:18-23.
2 Ekiconco ekyo kuruga ahari Ruhanga kikaba kiri eky’omutaano ahakuba omukazi ogwo akaba naija kuba omuhwezi murungi w’omushaija. Akaheebwa n’obujunaanizibwa bw’okuzaara abaana. Kandi Adamu akeeta “omukazi we eiziina Haawa ahakuba niwe nyina w’abahuriire boona.” (Kut. 3:20) Abantu b’okubanza abo Ruhanga ka yaabahaire ekiconco kirungi munonga! Bakaba nibabaasa kuzaara abantu abandi abahikiriire. Kandi ensi ekaba neija kuba paradiso etuurwemu abantu abahikiriire barikutegyeka ebihangirwe ebindi.—Kut. 1:27, 28.
3. (a) Ruhanga kubaasa kuha Adamu na Haawa emigisha bakaba baine kukora ki, kwonka niki ekyabaireho? (b) Ni bibuuzo ki ebi turikuza kushwijuma?
3 Adamu na Haawa kubaasa kutunga emigisha, bakaba baine kworobera Yehova kandi bakaikiriza obutegyeki bwe. (Kut. 2:15-17) Obwo nibwo ekigyendererwa kye eki yaabaire abahangiire kyabaire nikiza kuhikiirira. Kwonka bakaikiriza kutegwa “Omuregi,” Sitaane kandi baagomera Ruhanga. (Kush. 12:9; Kut. 3:1-6) Okugoma okwo kukwatsire kuta aha bakazi? Ira abakazi abaabaire niboorobera Ruhanga bakakora bintu ki? Ahabw’enki abakazi Abakristaayo omu bunaku obu nibeetwa “eihe rihango”?—Zab. 68:11.
EBYARUGIRE OMU BUGOMI
4. N’oha owaateirweho orubanja ahabw’okushiisha kw’abantu b’okubanza?
4 Adamu ku yaabuziibwe ahabw’enki yaashiisha, akenda kweihaho orubanja arikugira ati: “Omukazi ou waampaire kuguma naanye, niwe yampa aha bijuma by’ogwo muti, naanye nkarya.” (Kut. 3:12) Adamu taraikiriize nshobe ye kandi akeekwatsa Ruhanga hamwe n’omukazi ou Ruhanga yaamuhaire. N’eky’amazima bombi Adamu na Haawa bakashiisha, kwonka Adamu niwe yaatairweho orubanja ahabw’ekibi eki baakozire. N’ahabw’ekyo, entumwa Paulo akahandiika ati: ‘Ekibi kikaija omu nsi ahabw’okushiisha kw’omuntu omwe [Adamu].’—Rom. 5:12.
5. Ruhanga okureka abantu kwetegyeka kumara obwire kibaasize kworeka ki?
5 Adamu na Haawa bakabeihwabeihwa baateekateeka ngu Yehova tiwe ahikire kubategyeka. Ekyo kikareetaho ekibuuzo kikuru eki: N’oha ohikire kutegyeka? Ruhanga kubaasa kuha eky’okugarukamu, akabareka kwetegyeka kumara obwire. Akaba naamanya ngu okwetegyeka kwabo tikurikubaasa kurugamu ebirungi. Okumara ebyasha bingi, obutegyeki nk’obwo bubaasize kureetera abantu oburemeezi bwingi. Omu kyasha ekyahweire kyonka, abantu abarikuhika 100,000,000 bakafa ahabw’entaro, kandi abo nibatwariramu abashaija, abakazi n’abaana baingi munonga abataine rubanja. Ebyo byona nibyoreka ngu “omuntu weena ogyenda tabaasa kwehabura mu rugyendo rwe.” (Yer. 10:23) Okumanya ekyo nikituhwera kwikiriza Yehova kuba omutegyeki waitu.—Shoma Enfumu 3:5, 6.
6. Omu mahanga maingi abaana b’abaishiki nibatwarizibwa bata?
6 Abashaija n’abakazi nibatwarizibwa kubi omu nsi egi erikutegyekwa Sitaane. (Mub. 8:9; 1 Yoh. 5:19) Kwonka abakazi nibo barikukirayo kutwarizibwa kubi. Omu nsi yoona, abakazi ebicweka 30 ahari 100 nikigambwa ngu nibatwarizibwa kubi abashaija baabo. Omu bicweka ebimwe abaana b’aboojo nibateebwaho omutima munonga ahakuba baingi nibateekateeka ngu aboojo ku barikukura nibaija kureeberera abazaire baabo abakuzire hamwe na baishenkurubo na baanyinenkurubo bakanyise n’oruganda. Omu mahanga agamwe, abaana b’abaishiki tibarikureebwa nk’ab’omugasho kandi enda z’abaishiki nizaihwamu okukira ez’aboojo.
7. Ruhanga akaha abashaija n’abakazi obutandikiro bwa muringo ki?
7 Okutwariza kubi abakazi buzima Ruhanga tarikukusiima. Ruhanga naaha abakazi ekitiinisa kandi naabatwariza omu buringaaniza. Haawa okuhangwa ari ohikiriire kandi atari muhuuku kureka ari omuhwezi oshemereire Adamu, nikyoreka omuringo ogu Yehova arikutwaramu abakazi. Egi n’enshonga emwe erikworeka ahabw’enki Ruhanga aha muheru gw’ekiro kya mukaaga eky’okuhanga, ‘akareeba byona ebi yaahangire; kandi reeba, bikaba biri birungi munonga.’ (Kut. 1:31) Buzima “byona” ebi Yehova yaahangire bikaba “biri birungi.” Ruhanga akaha abashaija n’abakazi obutandikiro burungi!
ABAKAZI ABAABAIRE NIBASHAGIKWA YEHOVA
8. (a) Shoboorora oku abantu barikutwaza ebiro ebi. (b) Kuruga ira, ni bantu ki abu Ruhanga atwire naahwera?
8 Emicwe y’abashaija n’abakazi ekatandika kusiisikara bwanyima y’obugomi kubaho omuri Edeni, kandi omu byasha ebihingwire, eyeyongyeire kusiisikarira kimwe. Baibuli ekagira ngu hakaba nihaija kubaho emitwarize mibi omu biro “by’emperu.” Ebikorwa bibi by’abantu byeyongyeire kukanya byareetera ebiro ebi byaba ‘eby’akabi’ munonga. (2 Tim. 3:1-5) Kwonka omu byafaayo by’abantu, “Mukama RUHANGA” Yehova ahwereire abashaija n’abakazi abarikumwesiga, bakoorobera ebiragiro bye kandi bakashagika obutegyeki bwe.—Shoma Zaaburi 71:5.
9. Obu haabaho omwegyemure ni abantu bangahi abahonokireho kandi n’ahabw’enki?
9 Obu Ruhanga yaahwerekyereza abantu ababi arikukoresa omwegyemure omu biro bya Noa, abantu bakye nibo baahonokireho. Banyaanya Noa hamwe na beene ishe ku baraabe baabaire bakiriho nabo bakafeera omu mwegyemure ogwo. (Kut. 5:30) Kandi aha baahonokireho abakazi bakaba nibaingana n’abashaija. Noa n’omukazi we, abatabani bashatu hamwe n’abakazi baabo nibo baahonokireho. Bakahonokaho ahabw’okuba bakaba niboorobera Ruhanga kandi barikukora ebi akunda. Abantu abariho hati boona bakakomooka aha bantu munaana abu Yehova yaahweraire kandi akarinda.—Kut. 7:7; 1 Pet. 3:20.
10. Ahabw’enki Yehova yaashagikire abakazi ab’abaheereza be abeesigwa?
10 Ku haahingwireho emyaka mingi, abakazi b’abaheereza ba Ruhanga aba ira, nabo akaguma naabahwera. Ruhanga akaba atarikubaasa kubahwera kuri baagumire nibeetomboita. (Yud. 16) Omwe aharibo ni Saara. Ku baagambiirwe kuruga omu ka yaabo kugyenda bakatuura omu mahema tareetomboitsire kureka ‘akoorobera Abrahamu, yaamweta mukama we.’ (1 Pet. 3:6) Teekateeka ahari Rebeka, akaba ari ekiconco kuruga ahari Yehova kandi akaba ari omukazi w’omutima. Kandi nikyo iba Isaaka, ‘yaamukundiire, akeebwa enaku z’okufa kwa nyina.’ (Kut. 24:67) Ka nikitushemeza kureeba ngu hati hariho abakazi abarikworobera Ruhanga abari nka Saara na Rebeka!
11. Abakazi Abaheburaayo abazaarisa bakooreka bata obumanzi?
11 Abaisraeli obu baabaire bari abahuuku omuri Misiri, bakaguma nibeyongyera kukanya, kandi Faraho yaataho ekiragiro ngu abaana b’Abaheburaayo aboojo abarazaarwe baitwe. Kwonka, teekateeka aha ki abakazi Abaheburaayo abazaarisa Shifira na Pua baakozire. Bakanga kwita abaana abo ahabw’okuba bakaba nibatiina Yehova. Bwanyima Yehova akabaha emigisha baagira amaka agaabo.—Kur. 1:15-21.
12. Niki ekirikumanywa munonga ahari Debora na Yayeli?
12 Omu bunaku bw’abaramuzi omuri Israeli, Ruhanga akaba naahwera nabikazi Debora. Debora akahiga omuramuzi Baraki kandi yaakora kihango omu kuhwera Abaisraeli kuruga omu kubonabonesibwa, kwonka akagira ngu Baraki tiwe yaabaire naija kusingura Abakanaani. Kureka, Ruhanga akaba naija kuhayo Sisera omukuru w’amahe g’Abakanaani “omu mikono y’omukazi.” Ekyo nikyo kyabaireho obu omukazi otari Mwisraeli orikwetwa Yayeli yaamwita.—Bar. 4:4-9, 17-22.
13. Baibuli neetugambira ki ahari Abigaili?
13 Abigaili n’omukazi orikumanywa munonga owaabaire ariho omu kyasha kya 11 Yesu atakazairwe. Akaba ari omukazi orikwetegyereza, kwonka iba Nabali akaba aine emitwarize mibi ataine mugasho n’obwengye. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Daudi n’abashaija be bakarinda ebintu bya Nabali kumara obwire, kwonka ku baashabire eky’okurya, “yabajuukirira” kandi tihaine eki yaabahaire. Eki kikagwisa kubi Daudi yaacwamu kwita Nabali n’abashaija be. Abigaili ku yaakihuriire, yaatwarira Daudi n’abashaija be eby’okurya n’eby’okunywa, ekyo kyahwera kutasheesha eshagama. (1 Sam. 25:8-18) Daudi bwanyima akagira ati: “MUKAMA Ruhanga wa Israeli, owaakwohereza kumbugana eri izooba, asiimwe!” (1 Sam. 25:32) Bwanyima Nabali ku yaafiire, Daudi akatwara Abigaili kuba omukazi we.—1 Sam. 25:37-42.
14. Bahara ba Shalumu bakeejumba mu murimo ki, kandi abakazi Abakristaayo obunaku obu nibahwera mu murimo ki?
14 Abashaija baingi, abakazi, n’abaana bakafa obu amahe g’Abababulooni gaacwekyereza Yerusaalemu na hekalu omuri 607 Yesu atakazairwe. Omurimo gw’okugaruka kwombeka engo z’orurembo orwo gukeebemberwa Nehemia omu gwa 455 Yesu atakazairwe. Omuri abo abaahwereire omu kuhuunduza engo ezo hakaba harimu bahara ba Shalumu, omunyiginya w’ekicweka ky’eishaza rya Yerusaalemu. (Neh. 3:12) Bakeehayo kukora omurimo gw’ahansi. Ka nitusiima munonga abakazi baingi Abakristaayo, omu miringo mingi abarikushagika omurimo gw’okwombeka Ebyombeko by’Obukama!
ABAKAZI ABAABAIRE NIBOOROBERA RUHANGA OMU KYASHA KY’OKUBANZA
15. Ni mugisha ki ogu Ruhanga yaahaire Mariamu?
15 Omu kyasha ky’okubanza n’obu kyabaire kitakahikire, Yehova akaha obujunaanizibwa abakazi abamwe. Omwe aharibo akaba ari omwishiki oshugaine Mariamu. Yosefu akaba naamugamba obugyenyi, kwonka atakagaitsirwe nawe, yaatunga enda y’omwoyo gurikwera omu muringo gw’eky’okutangaaza. Ahabw’enki Ruhanga yaamutooraine kuba nyina wa Yesu? Hatariho kubanganisa akaba aine emitwarize erikusiimwa Ruhanga, eyaabaire neyetengyesa kworora omwana we ohikiriire kuruga omu buto kuhitsya yaakura. Ka gwabaire guri omugisha gw’amaani kuba nyina w’omushaija rugambwa oraatwireho omu nsi!—Mat. 1:18-25.
16. Ha eky’okureeberaho kimwe ekirikworeka oku Yesu yaabaire naatwara abakazi.
16 Yesu akaba naatwariza gye abakazi. Nk’eky’okureeberaho, teekateeka aha mukazi owaabaire aine ekyejwiso kumara emyaka 12. Omukazi ogwo akareetwa enyima ahagati y’abantu baingi yaakwata aha kijwaro kya Yesu. Yesu omu mwanya gw’okumugambira kubi, omu muringo gw’embabazi akamugira ati: “Mwana wangye, okwikiriza kwawe nikwo kwakukiza, yegyendere n’obusingye, okirire kimwe endwara yaawe.”—Mak. 5:25-34.
17. Ni kintu ki ekirikutangaaza ekyabaireho aha Pentekoote omu gwa 33?
17 Abakazi abamwe abaabaire bari abeegi ba Yesu bakaba bamuheereza hamwe n’entumwa ze. (Luk. 8:1-3) Kandi ahari Pentekoote omu gwa 33, abashaija n’abakazi barikuhika nka 120 bakashukwaho omwoyo gurikwera omu muringo gw’omutaano. (Shoma Ebyakozirwe 2:1-4.) Ekyo kikaba kyagambirweho ngu nikiija kubaho omu bigambo ebi: ‘Ndyashuka omwoyo gwangye aha bantu boona; batabani baanyu na bahara baanyu baryaragura . . . Nangwa n’abahuuku bangye n’abazaana bangye ndyabashukaho omwoyo gwangye omu biro ebyo.’ (Yoel. 2:28, 29) Omu muringo gw’eky’okutangaaza, aha Pentekoote Ruhanga akooreka ngu takishagika eihanga rya Israeli erigomi kureka ngu hati naashagika ‘Abaisraeli ba Ruhanga,’ abarimu abashaija n’abakazi. (Gal. 3:28; 6:15, 16) Bamwe aha bakazi Abakristaayo abayejumbire omu buheereza omu kyasha ky’okubanza hakaba harimu bahara ba Filipi omubuurizi w’engiri.—Byak. 21:8, 9.
‘EIHE RIHANGO’ RY’ABAKAZI
18, 19. (a) Aha bikwatiraine n’okuramya, ni migisha ki ei Ruhanga ahaire abashaija n’abakazi? (b) Omuhandiiki wa zaaburi naagamba ki aha bakazi abarikubuurira amakuru marungi?
18 Omu myaka ya 1800, abashaija n’abakazi bakye nibo baabaire nibakunda okuramya okw’amazima. Nibo baagarwireho omurimo ogu turikwejumbamu hati kuhikiiriza ebigambo bya Yesu ebi: “Engiri egi ey’obukama eryagambwa omu nsi zoona okuba eky’okuhamya aha mahanga goona; obwo nibwo emperu erihika.”—Mat. 24:14.
19 Abeegi ba Baibuli abo bakye barugiremu Abajurizi ba Yehova nka 7,900,000 obunaku obu. Abantu abandi abarikurenga 11,300,000 nibooreka ngu nibakunda Baibuli hamwe n’omurimo gwaitu barikwija aha mukoro gw’okwijuka okufa kwa Yesu. Omu mahanga maingi, abarikwija aha omukoro ogwo abaingi n’abakazi. Kandi, abarikuheereza omu buheereza obw’obutwire abarikurenga 1,000,000 omu nsi yoona, baingi aharibo n’abakazi. Buzima Ruhanga ahaire abakazi omugisha gw’okwejumba omu kuhikiiriza ebigambo by’omuhandiiki wa zaaburi ebi: “Mukama aha ekiragiro, abakazi abarikutwara amakuru n’eihe rihango.”—Zab. 68:11.
Abakazi abarikubuurira amakuru marungi buzima “n’eihe rihango” (Reeba akacweka 18, 19)
EMIGISHA ERIKUKIRAYO EI ABAKAZI BARAATUNGYE OMU BIRO BY’OMUMAISHO
20. Ni bintu ki ebi turikubaasa kwegaho?
20 Omu kicweka eki, titurikubaasa kuhandiika aha abakazi abeesigwa boona abarikugambwaho omu Baibuli. Kwonka twena nitubaasa kubashomaho omu Kigambo kya Ruhanga nari omu bitabo byaitu. Nk’eky’okureeberaho, nitubaasa kuteekateeka aha bwesigwa bwa Ruusi. (Rus. 1:16, 17) Twashoma ekitabo kya Baibuli ekirikwetererwa eiziina ry’omugabekazi Esteeri n’ebirikumukwataho, okwikiriza kwaitu nikwija kuhama. Nitubaasa kwega ebirikukwata aha bakazi nk’abo omu Kuramya kw’Eka. Kandi twaba nitutuura twenka, nitubaasa kubeegaho omu kwega kwaitu.
21. Abakazi abarikuheereza Yehova boorekire bata ngu n’abeesigwa ahariwe omu bwire bw’oburemeezi?
21 Hatariho kubanganisa, Yehova naaha emigisha abakazi Abakristaayo omu kubuurira, kandi abahwera omu bwire bw’oburemeezi. Nk’eky’okureeberaho, Ruhanga akahwera abakazi baingi kuguma bari abeesigwa omu bwire bwa Nazi, obu baingi baabaire nibabonabona kandi abandi bakaitwa ahabw’okworobera Ruhanga. (Byak. 5:29) Nk’oku kyabaire kiri ira, n’obunaku obu banyaanyazi-itwe, n’abandi baheereza ba Yehova nibamuha ekitiinisa nk’ohikire kutegyeka byona. Yehova naabahamiza nk’oku yaahamiize Abaisraeli ati: “Otatiina, naija kukuhwera.”—Isa. 41:10-13.
22. Ni migisha ki ei twine ekihika ky’okutunga omu biro by’omumaisho?
22 Juba, abashaija n’abakazi abarikuheereza Ruhanga, nibaija kuhindura ensi Paradiso, reero bahwere abantu obukaikuru n’obukaikuru abaraazookye kwega ebirikukwata aha bigyendererwa bya Yehova. Kwonka obunaku obwo butakahikire, twena abashaija n’abakazi ka tuteereho kusiima omugisha gwaitu ogw’okumuheereza “n’omutima gumwe.”—Zef. 3:9.