Obutabanguko omu by’Obutegyeki Oburikuhikiiriza Obunabi bwa Baibuli
Obunaku obu abantu beebaganisemu munonga omu by’obutegyeki. Tibarikwikirizana n’ebiragiro ebirikukwata aha mbeera zaabo za butoosha, kandi nibagambisa ekiniga aha ku barikwehurira aha nshonga z’eby’obutegyeki. Kandi omu gavumenti, abarikukora ebiragiro n’ab’obushoboorozi abandi nibakira kuba batarikwikirizana. Obutaikirizana obwo nibureetaho obutabanguko omu by’obutegyeki, kandi nibubaasa kuremesa gavumenti kuhikiiriza emirimo yaayo.
Obutabanguko bw’eby’obutegyeki oburi omu United States na Bungyereza (erikumanywa nka United Kingdom) ni bukuru munonga. Ahabw’enki? Ahakuba Baibuli ekagamba aha butabanguko obwabaire nibuza kubaho omu mahanga ago abiri, omu bwire obu gavumenti ya Ruhanga ey’omu iguru yaabaire neeza kutaha omu nshonga kuhindura embeera eziri omu nsi.
Obutabanguko omu by’obutegyeki omu biro by’emperu
Baibuli erimu obunabi oburikushemeza omu kitabo kya Danieli. Omu bunabi obwo, Ruhanga akagamba aha byabaire nibiija kubaho “omu biro ebiriija,” arikumanyisa obwire obu haabaire nihaija kubaho empinduka ezirikukwata aha bantu boona.—Danieli 2:28.
Obunabi obwo Ruhanga akaburabiza omu kirooto eki yaahaire omugabe wa Babulooni. Omu kirooto ekyo omugabe akareeba ekishushani rutaaba ekikozirwe omu byoma by’emiringo etari emwe. Bwanyima, nabi Danieli akashoboorora amakuru g’ekishushani ekyo kuruga aha mutwe kuhika aha bigyere, kandi yaayoreka ngu nikijwekyera obutegyeki kirimaani obwabaire nibwija kwihaihana omu kutegyeka ensi kuhika aha muheru.a Bwanyima, ekishushani ekyo kikaba nikiija kucwekyerezibwa eibaare eryabaire nirijwekyera Obukama bwa Ruhanga nari gavumenti ei Ruhanga ataireho.—Danieli 2:36-45.
Kurugiirira aha bunabi obwo, Obukama bwa Ruhanga bukaba nibwija kuza omu mwanya gwa gavumenti z’abantu. Obukama obwo nibwo Yesu yaagambiire abakuratsi be kushaba obu yaagira ati: “Obukama bwawe bwije.”—Matayo 6:10.
Kwonka shi ni nkahi omu bunabi obwo aharikworeka ngu hakaba nihaija kubaho obutabanguko omu by’obutegyeki? Yetegyereze ngu Baibuli neeyoreka ngu ebigyere by’ekishushani ekyo bikaba bikozirwe omu “kyoma n’eibumba.” (Danieli 2:33) Orujwangye orwo rukaba nirutaana n’ebicweka by’ekishushani ebyabaire bikozirwe omu byoma, ekirikworeka ngu obutegyeki kirimaani obwo bukaba nibwija kutaana munonga aha bundi. Mu muringo ki? Obunabi bwa Danieli nibushoboorora buti:
Kurugiirira aha bunabi, obutegyeki kirimaani oburikujwekyerwa ebigyere bukaba nibwija kugira obutabanguko. Amaani gaabwo gakaba nigaija kuguma nigahakanisibwa abantu abu burikutegyeka.
Okuhikiirira kw’obunabi bwa Danieli obunaku obu
Ebigyere by’ekishushani ekyo nibijwekyera obutegyeki kirimaani oburiho hati obutegyeki bw’amakwatane obwa Bungyereza na Amerika. Mbwenu shi ebiriyo nibibaho obunaku obu nibishagika bita enshonga egyo?
Ebigyere by’ekishushani ekyo bikozirwe omu ‘kyoma n’eibumba,’ ebintu bibiri ebitarikubaasa kukwatanisibwa bikahama. (Danieli 2:42) N’ahabw’ekyo obunaku obu, obutegyeki bwa Amerika na Bungyereza nibwongyera kuhwa amaani ahabw’abantu abu burikutegyeka. Nk’eky’okureeberaho, amahanga ago gombi garimu emihondano, abantu nibeesharinga barikurwanirira obugabe bwabo, kandi abeebembezi baabo nibakira kuremwa kwikirizana. Ahabw’okwebaganisamu okwo, gavumenti ezo obumwe niziremwa kuta omu nkora ebigyendererwa byazo.
Embeera ya zaagavumenti ekagambwaho omu Danieli eshuura 2
Garuka oteekateeke aha kicweka ekindi eky’obunabi obu n’oku kiriyo nikihikiirira obunaku obu:
Obunabi: ‘Obwo bugabe nibwija kwebaganisamu, kwonka omuribwo nihaija kubamu okuguma kw’ekyoma.’—Danieli 2:41.
Eki burikumanyisa: N’obu baraabe baine obutabanguko omu by’obutegyeki, Amerika na Bungyereza baine amahe g’amaani. N’ahabw’ekyo baine obushoboorozi n’amaani agari nk’ekyoma aha mahanga agandi.
Okuhikiirira kwabwo
Kurugiirira ahari Stockholm International Peace Research Institute, omu 2023, Amerika na Bungyereza bakashohoza esente nyingi aha by’okurwanisa kukira amahanga agandi 12 agarikukirayo kushohoza esente aha by’okwerinda ogagaitsire hamwe.
“Omukago gw’eby’okwerinda ogwa Bungyereza na Amerika . . . gubaire omukago mukuru kandi oguhami kuhwera amahanga ago abiri omu by’okwerinda. . . . Nitukorera hamwe, tuhwerahwerana, kandi turwana hamwe.”—Strategic Command, U.K. Ministry of Defence, April 2024.
Obunabi: “Kandi nk’oku enkumu z’ebigyere zibaire ziri ekyoma kandi eibumba, nikwo n’obwo bugabe buriba, ekicweka kyabwo kiryaba ekigumire, n’ekindi kibe ekirikwatwa busha.”—Danieli 2:42.
Eki burikumanyisa: N’obu Amerika na Bungyereza baine amaani omu by’okurwanisa, oku eby’obutegyeki omu mahanga ago bikozirwe nikibaremesa kukoresa obushoboorozi bwabo omu bwijwire. Abantu nyamwingi abu barikutegyeka baaba bataikirize, gavumenti ezo niziremwa kuhikiiriza ebi zirikwenda.
Okuhikiirira kwabwo
“Abakugu omu by’obutegyeki nibagira ngu obutabanguko oburi omu by’obutegyeki bya United States nibigiremesa kuhikiiriza ebigyendererwa byayo omu nsi yoona kyahika aha by’okwerinda n’eby’obushuubuzi.”—“The Wall Street Journal.”
“Habaireho obutabanguko bwingi omu by’obutegyeki bya Britain obutakabahoga, n’ahabw’ekyo nibuhuzya ab’eby’obutegyeki, kandi buremesa abakozi ba gavumenti kukora empinduka z’okuhwera abantu baabutoosha.”—Institute for Government.
Obunabi: “Nikwo barishwerana [obutegyeki] bakajwangana [abantu] kwonka tibariguma hamwe.”—Danieli 2:43.
Eki burikumanyisa: Abantu baabutoosha nabo nibabaasa kugira omukono omu bi gavumenti erikukora, kandi obumwe eki tikirikushemeza abategyeki n’abateezi b’akaruuru.
Okuhikiirira kwabwo
“Obunaku obu, abantu ba Amerika baine emiteekateekyere mibi aha by’obutegyeki n’abeebembezi.”—Pew Research Center.
“Waagyeragyeranisa obwesigye obu abantu baabaire baine omuri gavumenti n’oku erikukoramu emirimo yaayo emyaka 50 ehingwire, nooreeba ngu buzima hati butuubire.”—“National Centre for Social Research.”
Oku obunabi bwa Danieli buraahikiirire omu biro by’omumaisho
Kurugiirira aha bunabi bwa Danieli, obutegyeki kirimaani obwamakwatane obwa Bungyereza na Amerika, nibwo buraabe nibukitegyeka Obukama bwa Ruhanga bwaza kwihiraho kimwe gavumenti z’abantu zoona.—Danieli 2:44.
Obunabi obundi obwine akakwate n’enshonga egi oburi omu Okushuuruurwa nibworeka ngu “abagabe b’ensi zoona” nibaija kwerundaana hamwe kurwanisa Yehovab Ruhanga omu rutaro rwa Haramagedoni nari “orugamba orw’ekiro kikuru kya Ruhanga.” (Okushuuruurwa 16:14, 16; 19:19-21) Omu rutaro orwo, Yehova naija kucwekyereza gavumenti z’abantu, kandi ekyo nikimanyisa ngu naija kwihiraho kimwe gavumenti kirimaani ezirikujwekyerwa ekishushani ekiri omu bunabi bwa Danieli.
Kubaasa kumanya ebirikukiraho, reeba ekicweka “Orutaro rwa Haramagedoni Niki?”
Oku orikubaasa kugasirwa omu bunabi bwa Danieli oburikukwata aha butabanguko omu by’obutegyeki
Baibuli ekagamba ngu hakaba nihaija kubaho obutabanguko omu by’obutegyeki bya Amerika na Bungyereza, kandi okumanya ebirikubukwataho nikiza kukuhwera kugira emiteekateekyere mirungi aha biriyo nibibaho obunaku obu.
Noija kwetegyereza ahabw’enki Yesu yaabaire atarikwenda ngu abakuratsi beejumbe omu by’obutegyeki eby’ensi egi. (Yohaana 17:16) Kandi noija n’okwetegyereza ahabw’enki Yesu ou Ruhanga yaatooraine kuba omugabe omu Bukama bwe yaagizire ati: “Obugabe bwangye ti bw’ensi egi.”—Yohaana 18:36.
Noija kugira obwesigye ngu Obukama bwa Ruhanga buri haihi kugira eki bwakora kuhindura embeera y’abantu, kandi obutegyeki obwo nibwija kureeta emigisha yoona ei Ruhanga yaaraganiise abantu.—Okushuuruurwa 21:3, 4.
Noija kugira obwesigye ngu nyentsya tiharaije kubaho obusaasi oburikureetwa obutabanguko bw’amahanga g’ensi egi.—Zaaburi 37:11, 29.
Obunabi bwa Danieli nibworeka ngu obutegyeki bw’amakwatane obwa Bungyereza na Amerika, nibwo obutegyeki kirimaani oburaahererukyeyo kutegyeka abantu. Ekiraakurateho ni gavumenti ehikiriire ey’Obukama bwa Ruhanga oburaategyekyere omu iguru!
Kubaasa kumanya ebirikukiraho ebirikukwata aha ki Obukama bwa Ruhanga buraatukorere, reeba vidiyo Obukama bwa Ruhanga Niki?
a Reeba akabokusi “Ni Butegyeki Ki Kirimaani Oburikugambwaho Omu Bunabi Bwa Danieli?”
b Yehova n’eiziina rya Ruhanga. (Zaaburi 83:18) Reeba ekicweka “Yehova n’Oha?”