Obunabi shi Nibuhamya ngu Yesu Niwe Mesia?
Eki Baibuli erikugarukamu
Eego. Obu Yesu yaabaire ari omu nsi akahikiiriza obunabi bwingi oburikukwata ahari Mesia ‘omunyiginya owaashukirweho amajuta,’ owaabaire naija kuba “Omujuni w’ensi.” (Danieli 9:25; 1 Yohaana 4:14) Kandi na bwanyima ya Yesu kufa, akagumizamu naahikiiriza obunabi oburikukwata ahari Mesia.—Zaaburi 110:1; Ebyakozirwe 2:34-36.
Abantu abarengire ahari omwe shi bakaba nibabaasa kuhikiiriza obunabi oburikukwata ahari Mesia?
Mbwenu shi Mesia akaba naija kureebeka omu biro by’omumaisho?
N’obunabi bungahi oburikukwata ahari Mesia oburi omu Baibuli?
Obunabi obumwe oburikukwata ahari Mesia obwahikiriziibwe Yesu
Mesia nikimanyisa ki?
Ekigambo ky’Oruheburaayo Ma·shiʹach (Mesia) ekirikuhikaana nakyo eky’Orugriika ni Khri·stos (Kristo) byombi nibimanyisa “Oshukirweho Amajuta.” N’ahabw’ekyo, “Yesu Kristo” nikimanyisa “Yesu Oshukirweho Amajuta,” nari “Yesu Mesia.”
Omu bwire bwa Baibuli, omuntu akaba naakira kushukwaho amajuta aha mutwe yaaba naatooranwa kuheebwa obushoboorozi bw’omutaano. (Abaleevi 8:12; 1 Samueli 16:13) Yesu akatooranwa Ruhanga kuba Mesia, omwanya gw’obushoboorozi bwingi. (Ebyakozirwe 2:36) Kwonka Ruhanga akatoorana Yesu yaamushukaho omwoyo gurikwera omu mwanya gw’amajuta.—Matayo 3:16.
Abantu abarengire ahari omwe shi bakaba nibabaasa kuhikiiriza obunabi oburikukwata ahari Mesia?
Ngaaha. Nk’oku buri muntu aine ekinkumu ekye, n’obunabi bwa Baibuli bwona bukahikiirira omuri Mesia omwe, nari Kristo. Kwonka, Baibuli neerabura ngu ‘abarikweyeta Kristo na baanabi b’ebishuba, bakaba nibaija kukora obumanyiso bukuru n’eby’okutangaaza, babone kuhabisa n’entoore, kyaba nikibaasika.’—Matayo 24:24.
Mbwenu shi Mesia akaba naija kureebeka omu biro by’omumaisho?
Ngaaha. Baibuli ekagira ngu Mesia akaba naija kuba mwijukuru w’Omugabe Daudi owa Israeli. (Zaaburi 89:3, 4) Kwonka, ebihandiiko by’Ekiyudaaya eby’obukomooko bwe kuhika ahari Daudi bikaba byabuzire bitakiriho, obundi bikacwekyerezibwa obu Abarooma baataahirira Yerusaalemu omu gwa 70 Y.A.K.a Kuruga obwo, tihaine owaabaire naabaasa kuhamya ngu Yesu naaruga omu runyiriri rwa Daudi. Kwonka, ebihandiiko bw’obuzaare ebyo bikaba biriho obu Yesu yaabaire ari omu nsi, nangwa n’abazigu be tihaine owaabaasize kuhakana ngu ni mwijukuru wa Daudi.—Matayo 22:41-46.
N’obunabi bungahi oburikukwata ahari Mesia oburi omu Baibuli?
Tikirikubaasika kugamba obunabi bwenyini oburikukwata ahari Mesia. Nk’eky’okureeberaho, omuringo gw’okubara obunabi nigutaana nangwa n’omu byahandiikirwe byenyini ebirikukwata ahari Mesia. Isaaya 53:2-7 nihagamba aha bunabi bwingi oburikukwata ahari Mesia. Kwonka abamwe nibabaasa kubara emishororongo egi yoona nk’obunabi bumwe, kandi abamwe nibabaasa kugireeba nk’obunabi bw’omutaano.
Obunabi obumwe oburikukwata ahari Mesia obwahikiriziibwe Yesu
Obunabi |
Ahu buri |
Okuhikiirira |
---|---|---|
Oruzaaro rw’Abrahamu |
Okutandika 22:17, 18 |
Matayo 1:1 |
Mwijukuru wa Isaaka mutabani wa Abrahamu |
Okutandika 17:19 |
Matayo 1:2 |
Okuzaarirwa omu Israeli omu ruganda rwa Yuda |
Okutandika 49:10 |
Matayo 1:1, 3 |
Kuruga omu runyiriri rw’Omugabe Daudi |
Isaaya 9:7 |
Matayo 1:1 |
Okuzaarwa oshugaine |
Isaaya 7:14 |
Matayo 1:18, 22, 23 |
Okuzaarirwa omuri Betelehemu |
Miika 5:2 |
Matayo 2:1, 5, 6 |
Okwetwa iziina Emanuelib |
Isaaya 7:14 |
Matayo 1:21-23 |
Okutandika kutari kw’omuhendo |
Isaaya 53:2 |
Luka 2:7 |
Abaana bato kwitwa yaaheza kuzaarwa |
Yeremia 31:15 |
Matayo 2:16-18 |
Okwetwa kuruga Misiri |
Hosea 11:1 |
Matayo 2:13-15 |
Okwetwa Omunazarayoc |
Isaaya 11:1 |
Matayo 2:23 |
Entumwa kumubandiza |
Malaki 3:1 |
Matayo 11:7-10 |
Okutooranwa kuba Mesia omuri 29 Y.A.K.d |
Danieli 9:25 |
Matayo 3:13-17 |
Ruhanga okumweta Omwana we |
Zaaburi 2:7 |
Ebyakozirwe 13:33, 34 |
Okugirira enju ya Ruhanga omujinya |
Zaaburi 69:9 |
Yohaana 2:13-17 |
Omubuurizi w’amakuru marungi |
Isaaya 61:1 |
Luka 4:16-21 |
Okujwisa omushana omu Buheereza bw’orweteeraine omuri Galilaaya |
Isaaya 9:1, 2 |
Matayo 4:13-16 |
Omukozi w’eby’okutangaaza nka Musa |
Eky’Ebiragiro 18:15 |
Ebyakozirwe 2:22 |
Okugamba ebiteekateeko bya Ruhanga nka Musa |
Eky’Ebiragiro 18:18, 19 |
Yohaana 12:49 |
Okukiza endwara z’abantu baingi |
Isaaya 53:4 |
Matayo 8:16, 17 |
Okuteetaho omutima |
Isaaya 42:2 |
Matayo 12:17, 19 |
Okugirira embabazi abarikutwarizibwa kubi |
Isaaya 42:3 |
Matayo 12:9-20; Mako 6:34 |
Okworeka oburingaaniza bwa Ruhanga |
Isaaya 42:1, 4 |
Matayo 12:17-20 |
Omuhabuzi murungi |
Isaaya 9:6, 7 |
Yohaana 6:68 |
Okurangirira eiziina Yehova |
Zaaburi 22:22 |
Yohaana 17:6 |
Okugamba omu nfumu |
Zaaburi 78:2 |
Matayo 13:34, 35 |
Omwebembezi |
Danieli 9:25 |
Matayo 23:10 |
Baingi okwanga kumwikiriza |
Isaaya 53:1 |
Yohaana 12:37, 38 |
Eibaare eririkuteeza entsibo |
Isaaya 8:14, 15 |
Matayo 21:42-44 |
Okwangwa abantu |
Zaaburi 118:22, 23 |
Ebyakozirwe 4:10, 11 |
Okwangirwa busha |
Zaaburi 69:4 |
Yohaana 15:24, 25 |
Okutaaha omuri Yerusaalemu omu kitiinisa ari aha ndogoya |
Zekaria 9:9 |
Matayo 21:4-9 |
Okuhimbisibwa abaana |
Zaaburi 8:2 |
Matayo 21:15, 16 |
Okwija omu iziina rya Yehova |
Zaaburi 118:26 |
Yohaana 12:12, 13 |
Munywani we ow’aha mara okumureebya |
Zaaburi 41:9 |
Yohaana 13:18 |
Okumureebya ahabw’ebicweka by’efeeza 30 e |
Zekaria 11:12, 13 |
Matayo 26:14-16; 27:3-10 |
Abanywani okumuhunga |
Zekaria 13:7 |
Matayo 26:31, 56 |
Abajurizi b’ebishuba okumubeiherera |
Zaaburi 35:11 |
Matayo 26:59-61 |
Okuhunama omu maisho g’abarikumwomesereza |
Isaaya 53:7 |
Matayo 27:12-14 |
Okucwerwa amacwante |
Isaaya 50:6 |
Matayo 26:67; 27:27, 30 |
Okuteerwa aha mutwe |
Miika 5:1 |
Mako 15:19 |
Okuteerwa |
Isaaya 50:6 |
Yohaana 19:1 |
Tarayangiire abaamuteire |
Isaaya 50:6 |
Yohaana 18:22, 23 |
Abategyeki bakeegaita kumurwanisa |
Zaaburi 2:2 |
Luka 23:10-12 |
Okumucumita emisimaari omu ngaro n’ebigyere |
Zaaburi 22:16 |
Matayo 27:35; Yohaana 20:25 |
Abantu okubagana ebijwaro bye |
Zaaburi 22:18 |
Yohaana 19:23, 24 |
Okubarirwa hamwe n’enkozi z’ebibi |
Isaaya 53:12 |
Matayo 27:38 |
Okujumwa, n’okuhemangurwa |
Zaaburi 22:7, 8 |
Matayo 27:39-43 |
Okubonabonesibwa ahabw’abasiisi |
Isaaya 53:5, 6 |
1 Petero 2:23-25 |
Okureebeka nk’otsigirweho Ruhanga |
Zaaburi 22:1 |
Mako 15:34 |
Okumuha ebirikushaarira kubinywa |
Zaaburi 69:21 |
Matayo 27:34 |
Okugira eiriho atakafiire |
Zaaburi 22:15 |
Yohaana 19:28, 29 |
Okuta omwoyo gwe omu mikono ya Ruhanga |
Zaaburi 31:5 |
Luka 23:46 |
Okuhayo amagara ge |
Isaaya 53:12 |
Mako 15:37 |
Okuba ekitambo kwihaho ekibi |
Isaaya 53:12 |
Matayo 20:28 |
Okutahenda amagufa ge |
Zaaburi 34:20 |
Yohaana 19:31-33, 36 |
Okucumitwa |
Zekaria 12:10 |
Yohaana 19:33-35, 37 |
Okuziikwa n’abagaiga |
Isaaya 53:9 |
Matayo 27:57-60 |
Okuzoorwa omu bafu |
Zaaburi 16:10 |
Ebyakozirwe 2:29-31 |
Okuta ondiijo omu mwanya gw’owaamureebize |
Zaaburi 109:8 |
Ebyakozirwe 1:15-20 |
Okushutama aha rubaju rwa buryo rwa Ruhanga |
Zaaburi 110:1 |
Ebyakozirwe 2:34-36 |
a Ekitabo McClintock and Strong’s Cyclopedia nikigira kiti: “Hatariho kubangaanisa ebihandiiko ebyabaire nibyoreka enganda z’Abayudaaya n’amaka gaabo nibibaasa kuba byayokiibwe obu Yerusaalemu yaacwekyerezibwa beitu butari enyima.”
b Eiziina ry’Oruheburaayo Emanueli eririkumanyisa ngu “Ruhanga Ari Naitwe,” nirishoboorora gye omwanya gwa Yesu nka Mesia. Okwija kwe omu nsi n’ebi yaakozire bikooreka gye ngu Ruhanga ari n’abarikumuramya.—Luka 2:27-32; 7:12-16.
c Ekigambo “Omunazarayo” nikiruga omu kigambo ky’Oruheburaayo neʹtser, ekirikumanyisa “okutooka.”
d Kumanya ebirikukiraho omu Baibuli ebirikworeka ngu omwaka 29 Y.A.K. nibwo Yesu yaareebeka, reeba ekicweka “Oku Obunabi bwa Danieli Burikugamba aha Kwija kwa Mesia.”
e Obunabi obu buri omu kitabo kya Zekaria, kwonka omuhandiiki wa Baibuli Matayo naagira ngu “ekyagambirwe nabi Yeremia.” (Matayo 27:9) Nikireebeka ekitabo kya Yeremia ekyo kikaba nikiteebwa omu mwanya gw’okubanza omu Byahandiikirwe ebirikwetwa “Baanabi.” (Luka 24:44) Matayo naabaasa kuba yaagambire “Yeremia” arikumanyisa ebitabo byona ebirikutwariramu ekitabo kya Zekaria.