Eshuura Ikumi Na Ina
Na Ina Okuguma Kumwe Okuhitsya omu Bukaikuru
1, 2. (a) Ni mpindahinduka ki ezirikubaho ku turikugyenda nitwiririra emyaka y’abukuru? (b) Abaheereza ba Ruhanga abaabaire bariho obu Baibuli yaabaire neehandiikwa bakatunga bata okumarwa omu myaka yaabo y’abukuru?
NIHABAHO empindahinduka nyingi nk’oku turikuguma nitwiririra emyaka ya bukuru. Bukuru neetureetera kuhwamu amaani. Waayereebera omu ndeeberwamu nooreeba okookootsire kandi oreeba ku otandikire kumera enju omu eishokye—n’oku eishokye ritandikire kukuuka. Noobaasa kutandika kwebwa juba. Nihabaho emikago misya abaana baataaha omu bushwere bakazaara abaana abaabo. Abamwe, okuhuumura aha mirimo nikubareetera kugira ebindi ebi baakora.
2 Buzima, emyaka ya bukuru neeteganisa. (Omubuurizi 12:1-8) Kwonka, teekateeka aha baheereza ba Ruhanga abaabaire bariho obu Baibuli yaabaire neehandiikwa. N’obu baraabe baafiire, bakaba baine obwengye n’okwetegyereza, ebyabareteire kugira okumarwa kwingi omu myaka yaabo ya bukuru. (Okutandika 25:8; 35:29; Yobu 12:12; 42:17) Niki ekyababaasiise kukaikura baine okushemererwa? N’ahabw’okugira ngu bakagyendera aha misingye ei turikushoma omuri Baibuli.—Zaaburi 119:105; 2 Timoseo 3:16, 17.
3. Ni buhabuzi ki obu Paulo yaahaire ahabw’abagurusi n’abakaikuru?
3 Omu baruha ei entumwa Paulo yaahandiikire Tito, akaha abakaikwire obuhabuzi burungi obu: “Ogambire abagurusi barekye kusinda, babe abeerinzi, abaine omutima ogurikweyangisa, kandi babe abahikire omu kwikiriza n’omu kukunda kandi n’omu kugumisiriza; abakaikuru nabo batwaze nk’oku kishemereire abarikwera, abatarikubeiherera bandi, abatari bahuuku b’ebirikusinza; beegyese ebirungi.” (Tito 2:2, 3) Waakuratira obuhabuzi obwo nikibaasa kukuhwera na waahika omu myaka y’abukuru.
MANYIIRA EMBEERA ABAANA BAAWE KU BARATANDIKE KUTUURA BONKA
4, 5. Abazaire baingi nibatwaza bata, abaana baabo ku barikutandika kutuura bonka, kandi abamwe nibamanyiira bata embeera ensya?
4 Abaana ku barikukura bakaruga omuka kandi bakataaha omu bushwere, abazaire baabo nibaba baine kumanyiira empindahinduka egyo ensya. Abazaire baingi obwo nibwo barikutandika kumanya ngu bariyo nibakaikura. N’obu baraabe nibashemererwa ngu abaana baabo bakuzire, abazaire nibakira kwerarikirira yaaba babatendekire gye kwereberera baaba barikutuura bonka. Kandi nibagira eihamba ahabw’okutatuura nabo omu nju.
5 Kwonka, n’obu abaana barikutandika kutuura bonka, abazaire baabo nibaguma nibafayo kumanya ebirikubafaho. Omuzaire omukazi akagira ati: “Nangwa butoosha kuri nimmanya ebirikubafaho, nkamanya ngu tibaine buremeezi—ekyo kikandeteire okushemererwa.” Omuzaire omushaija nashoboorora ati: “Muhara waitu ku yaarugire omuka, bukaba obwire bugumire. Akatutsigira eihamba ahakuba butoosha tukaba tukorera hamwe emirimo.” Abazaire abo babaasize kumanyiira bata eihamba ry’okutatuura n’abaana baabo? Babaasize kumanyiira barikufayo aha bantu abandi kandi bakabahwera.
6. Niki ekirikubaasa kuhwera abazaire n’abaana baabo abataahire omu bushwere kuguma baine omukago murungi?
6 Abaana ku barikutaaha omu bushwere, obujunaanizibwa bw’abazaire baabo nibuhinduka. Okutandika 2:24 nihagira hati: ‘Nikyo omushaija aritsigiraho ishe na nyina, akaguma n’omukazi we; bombi bakaba omubiri gumwe.’ Okugyendera aha misingye ya Baibuli erikukwata aha bwebembezi omu ka n’okugira entebeekanisa nungi nikiija kuhwera abazaire kuguma baine emiteekateekyere mirungi aha mpindahinduka eziraabeho.—1 Abakorinso 11:3; 14:33, 40.
7. Ni miteekateekyere ki emirungi ei omuzaire omwe omushaija yaagizire, bahara be ku baashweirwe?
7 Omushaija n’omukazi we, bahara baabo babiri ku baashweirwe, bakaba nk’abaine busha omu magara gaabo. Omu kubanza omushaija akagirira abakwe ekiniga. Kwonka ku yaateekateekire aha misingye erikukwata aha bwebembezi omu ka, akamanya ngu hati abakwe baine obujunaanizibwa bw’okureeberera amaka agu baagizire. N’ahabw’ekyo, abahara ku baamushabire obuhabuzi, akababuuza eki baibabo baabaire nibakiteekateekaho, kandi akateeraho kubahwera nk’oku arikubaasa. Abakwe hati nibamureeba nk’omunywani kandi nibaikiriza obuhabuzi obu arikubaha.
8, 9. Abazaire abamwe babaasize kumanyiira bata, abaana baabo abakuzire ku batandikire kutuura bonka?
8 Kandi shi abaherize kutaaha omu bushwere, abatarikukora ebirikuhenda emisingye y’ebyahandiikirwe, baaba bataikirizaine n’ebi abazaire baabo barikutwara ngu nibyo birungi? Omushaija n’omukazi we abu abaana baabo bari omu bushwere bakagira bati: “Obutoosha nitubahwera kureeba emiteekateekyere ya Yehova, kwonka n’obu twakuba tutaikirizaine n’ebi bacwiremu, nabwe nitubagumya kandi tubaha obuhwezi.”
9 Omu mahanga agamwe omuri Asia, abakazi abamwe nikibagumira na munonga kwikiriza batabani baabo kutuura bonka. Kwonka, ku barikuha ekitiinisa entebeekanisa y’Ekikristaayo hamwe n’obwebembezi, okutaikirizana ahagati yaabo n’abakamwana baabo nikuba kukye. Omukazi omwe Omukristaayo naagira ngu abatabani kutandika kutuura bonka “nikimureetera okweyongyera kushemererwa.” Naashemererwa kureeba ngu nibabaasa kureeberera amaka gaabo agu bagizire. Kandi, ekyo nikimanyisa ngu omukazi ogwo na iba tibarikwija kugira bingi by’okukora n’okuteekateekaho baahika omu myaka ya bukuru.
OKWONGYERA KUHAMYA OBUSHWERE BWANYU
10, 11. Ni buhabuzi ki obw’omu Byahandiikirwe oburaije kuhwera abantu kwetantara emitego emwe erikubaho omu myaka ya bukuru?
10 Abantu nibatwaza omu miringo etarikushushana ku barikwiririra emyaka y’abukuru. Abashaija bamwe nibajwara omu muringo ogurikubarebekyesa nk’abato. Abakazi baingi nibeerarikirira ahabw’empindahinduka eziraabeho ku baraabe encurazaara. Eky’obusaasi, abantu abamwe ku barikwija nibairirira emyaka y’abukuru, nibareetera abu bari nabo omu bushwere kuguubwa kubi nari kugira eihari barikwemanyiiza abandi abu batari nabo omu bushwere abakiri bato. Abagurusi abarikutiina Ruhanga, kandi ‘abaine emiteekateekyere mirungi,’ nibeerinda ebyetengo bibi. (1 Petero 4:7, NW) Abakaikuru nabo nibafayo kuguma bahamire omu bushwere bwabo, ahabw’okukunda baibabo n’ahabw’okwenda kushemeza Yehova.
11 Arikuhwerwa omwoyo gurikwera, Omugabe Lemueli akahandiika arikusiima “omukazi w’omutima” orikutwariza gye iba ‘ebiro byona eby’amagara ge.’ Omushaija Omukristaayo aine kusiima omukazi we orikuteeraho kugumisiririza empindahinduka zoona eziraamubeho omu biteekateeko yaahika omu myaka y’abukuru. Rukundo ei omushaija ainiire omukazi we neija kumuhiga ‘kumusingiza.’—Enfumu 31:10, 12, 28.
12. Omushaija n’omukazi we nibabaasa kwirirana haihi bata emyaka yaagyenda neehingura?
12 Omu myaka ey’okwororeramu omwana, mwembi nimubaasa kuba mwine ebi mwayefeereriize kubaasa kuha abaana baanyu ebi baabaire nibeetenga. Baatandika kutuura bonka obwo nibwo mwine kuta omutima munonga aha bushwere bwanyu. Omushaija omwe akagira ati: “Bahara bangye ku baarugire omuka, nyowe n’omukazi wangye tukatandika kweriima busya.” Omushaija ondiijo akagira ati: “Buri omwe naafayo aha magara ga mutaahi we kandi nitwijutsyana omugasho gw’okugira eby’emizaano ebi twayejumbamu.” Ahabw’okutenda kugira eihamba, we n’omukazi we nibataayaayisa ab’omu kibiina kyabo. Eego, okufa aha bandi nikureeta emigisha. Kandi, nikushemeza Yehova.—Abafilipi 2:4; Abaheburaayo 13:2, 16.
13. Okugaaniira batarikusherekana nikuhwera kuta omushaija n’omukazi we baija nibakaikura?
13 Otaikiriza ekintu kyona kukuremesa kuguma noogaaniira n’omukundwa waawe. Mugaaniire hamwe mutarikusherekana. (Enfumu 17:27) Omushaija omwe akagira ati: “Nitwongyera kwetegyerezana buri omwe ku arikufayo ahari mutaahi we.” Omukazi we nawe naagira ati: “N’obu turaabe tukaikwire, nitushemererwa kunywa chai turi twembi, turikugaaniira, kandi nitukwatanisa n’omu bi turikukora.” Okuguma nimugaaniira mutarikusherekana nikibaasa kuhamya obushwere bwanyu, kibarinde emitego ya Sitaane, erikushiisha obushwere.
SHEMERERWA NA BAIJUKURU BAAWE
14. Nyinenkuru Timoseo akahwera ata omu kukuza Timoseo nk’Omukristaayo?
14 Abaijukuru omu ka “n’ekirunga” ky’abakaikwire. (Enfumu 17:6) Okuba na baijukuru baawe omu ka nikubaasa kukushemeza kandi kukureetere obugwagye. Baibuli neegamba ahari Loisi nyinenkuru Timoseo, owaahwereire muhara we Yunike kwegyesa Timoseo aha kwikiriza kwabo kuruga omu buto. Omunyeeto ogwo akakura naamanya ngu nyina na nyinenkuru nibatwara amazima g’omuri Baibuli nka kikuru.—2 Timoseo 1:5; 3:14, 15.
15. Aha bikwatiraine n’abaana abaijukuru, baishenkurubo nari baanyinenkurubo nibabaasa kuhwera omuri ki, kwonka baine kwetantara ki?
15 Ogu nigwo muringo mukuru ogu baishenkuru nari baanyinenkuru abaana baine kuhweramu baijukuru baabo. Imwe abaine abaijukuru, mukeegyesa abaana baanyu aha bikwatiraine n’ebigyendererwa bya Yehova. Hati nimubaasa n’okwegyesa na baijukuru baanyu! Abaana bato abaingi nibashemererwa kuhurikiza baishenkurubo nari baanyinenkurubo baaba nibabagambira aha bitebyo by’omuri Baibuli. Kwonka ekyo tikirikumanyisa ngu baishebo nimuba mwabihaho obujunaanizibwa bwabo obw’okwegyesa abaana abo amazima g’omuri Baibuli. (Eky’Ebiragiro 6:7) Kwonka, nimubaasa kuhwera baishebo omu kubeegyesa. Okushaba kwanyu ka kube nk’okw’omuhandiiki wa Zaaburi owaagizire ati: “N’obu ndikura naamera enju, ai Ruhanga, otarintsigaho, okuhitsya obu ndimanyisa amaani gaawe ab’obusingye bwona oburikurataho.”—Zaaburi 71:18; 78:5, 6.
16. Baishenkuru nari baanyinenkuru abaana nibabaasa kwetantara bata okureetaho oburemeezi omu ka?
16 Eky’obusaasi, baishenkuru nari baanyinenkuru abaana abamwe nibabatetsa ekyo kireetaho okutaikirizana ahagati yaabo n’abazaire b’abaana abo. Kwonka nabwe, waayoreka ngu noobafaho nikibaasa kuboorobera kukugambira ebibari aha mutima baaba batarikwenda kubigambira abazaire baabo. Obumwe abaana nibateekateeka ngu baishenkurubo nari baanyinenkurubo nibaija kubashagika omu nshonga ezi batarikwirizanaho n’abazaire baabo. Mbwenu shi niki eki oine kukora? Yoreka obwengye kandi ohige baijukuru baawe kugambira abazaire baabo batarikubashereka. Noobaasa kubashoboororera ngu ekyo nikishemeza Yehova. (Abaefeso 6:1-3) Kyaba nikyetengyesa, noobaasa kugambira abazaire ba baijukuru baawe oburemeezi obu abaana baabo baine. Gambira baijukuru baawe aha bi oyegire omu myaka ehingwiire. Okubooreka ngu ari omwesigwa nikubaasa kubagasira.
HIKAANA N’EMBEERA EZIRIKUREETWAHO BUKURU
17. Ni kumariirira ki kw’omuhandiiki wa Zaaburi oku Abakristaayo abakaikwire baine kutooreza?
17 Waagyenda nookaikura, noija kushanga otakibaasa kukora byona ebi waabaire nookora nari ebi orikwenda kukora. Noobaasa kwemera ota ebirikureetwaho emyaka ya bukuru? Omu biteekateeko byawe noobaasa kwehurira nk’oine emyaka 30, kwonka waayereebera omu ndeeberwamu nooreeba ku okaikwire buzima. Kwonka otahwamu amaani. Omuhandiiki wa Zaaburi akeshengyereza Yehova ati: “Ku ndiba naabaire omugurusi, otarinnaga; kandi ku ndihwamu amaani, otarintsigaho.” Naiwe teeraho kutooreza okumariirira kw’omuhandiiki wa Zaaburi. Akagira ati: “Ndyaguma n’amatsiko obutoosha, nyeyongyere kukuhimbisa buri izooba.”—Zaaburi 71:9, 14.
18. Omukristaayo okaikwire naabaasa kukoresa ata obwire bwe yaahuumura aha murimo?
18 Baingi babaasize kwetebeekanisa kare kwongyera kuhimbisa Yehova baaheza kuhuumura aha mirimo. Omuzaire omwe omushaija owaahuumwire aha murimo naagira ati: “Nkatebeekanisa kare eki ndikora, muhara wangye ku ariheza kushoma. Nkacwamu ngu ku ariheza kushoma ntandikye kubuurira obwire bwona, kandi nkaguza eby’obushuubuzi ebi naabaire nyine kugira ngu ntungye obwire bw’okuheereza gye Yehova ntaine ekirikunteganisa. Nkashaba Yehova obuhabuzi.” Waaba ori haihi kuhika emyaka y’okuhuumura aha murimo, gumibwa ebigambo by’Omuhangi waitu ebi: “Mukahika n’omu bugurusi, nkiba We; kandi muryarugaho mumere enju nkibaheekire.”—Isaaya 46:4.
19. Ni buhabuzi ki oburikuheebwa abo abakaikwire?
19 Okumanyiira embeera ezirikubaho bwanyima y’okuhuumura aha murimo nikibaasa kutooroba. Entumwa Paulo naahabura abashaija abakaikwire kugira ‘emicwe mirungi.’ Eki nikyetengyesa okwetantara kuteekateeka ngu toine eki oshemereire kukora. Omu bwire obwo nikibaasa kwetengyesa kugira ebi waakora butoosha kukira obu waabaire otakahuumwire aha murimo. Gira bingi by’okukora, ‘obutoosha orikukora omurimo gwa Mukama, ahabw’okuba noomanya ngu okukora kwawe ti kwa busha omuri Mukama.’ (1 Abakorinso 15:58) Teeraho kushashaanuka omu mirimo yaawe orikuhwera abandi. (2 Abakorinso 6:13) Abakristaayo baingi nibakora ekyo barikwezirikira okubuurira amakuru marungi nk’oku emyaka y’abukuru erikubabaasisa. Ku oraayeyongyere kukaikura, guma ohamire ‘omu kwikiriza omu kukunda kandi n’omu kugumisiriza.’—Tito 2:2.
OKU ORIKUBAASA KUTWAZA WAAFEERWA OU ORIKUBA OSHWERAINE NAWE
20, 21. (a) Omu bunaku obu, niki ekirikuhika kikataanisa omushaija n’omukazi we? (b) Anna n’eky’okureeberaho kirungi mu muringo ki ahabw’abo abarikufeerwa abu babaire bari nabo omu bushwere?
20 Eky’obusaasi omu nsi egi, obwire nibuhika omushaija n’omukazi we bataanisibwa okufa. Abakristaayo abafeereirwe abu babaire bari nabo omu bushwere nibamanya ngu abakundwa baabo hati bagwejegyeire, kandi baine amatsiko ngu baryazooka. (Yohaana 11:11, 25) Kwonka na hati bakiine obusaasi ahabw’okufeerwa. Mbwenu nibabaasa kutwaza bata?a
21 Baijuka ebiri omuri Baibuli ebi Anna yaakozire nibiija kubahwera. Anna akaba efaakazi aheerize emyaka mushanju ari omu bushwere, kandi ebyahandiikirwe nibyoreka ngu akaba aine emyaka 84 y’obukuru. Nitubaasa kuhamya ngu akagira obusaasi bwingi obu yaafeerwa iba. Niki ekyamuhwereire kugumisiriza? Akaba naaheereza Yehova Ruhanga omuri hekalu nyomushana na nyekiro. (Luka 2:36-38) Okushaba obutoosha kwa Anna hatariho kubanganisa kukamuhwera omu busaasi n’eihamba eri yaabaire aine nk’efaakazi.
22. Abafaakazi hamwe n’abashaija abafeereirwe abakazi baabo bamanyiire bata eihamba?
22 Omukazi w’emyaka 72 omazire emyaka ikumi ari omufaakazi naashoboorora ati: “Oburemeezi bw’amaani obu nyine n’okutagira ibanyi w’okugaaniira nawe. Ibanyi akaba nampurikiriza gye. Tukaba tugaaniira aha birikukwata aha kibiina Ekikristaayo n’aha kubuurira kwaitu okw’Ekikristaayo.” Omufaakazi ondiijo naagira ati: “N’obu okuhinguraho kw’obwire kurikuheezaho obusaasi, nyowe nshangire ngu okugira ebi waakora omu obwire obwo nikyo kirikuhwera munonga. Nooba oine obwire bw’okuhwera abandi.” Omushaija w’emyaka 67 owaafereirwe omukazi we naagira ati: “Omuringo murungi gw’okugumisiriza obusaasi n’okwehayo kugumya abandi.”
OKUSIIMWA RUHANGA OMU MYAKA YA BUKURU
23, 24. Ni kuhuumurizibwa ki oku Baibuli erikuha abakaikwire, na munonga abo abafeereirwe abu babaire bari nabo omu bushwere?
23 N’obu rufu yaakutwara ou orikuba ori nawe omu bushwere, Yehova obwire bwona naaguma ari omwesigwa ahariiwe buzima. Omugabe Daudi akeeshongora ati: “Ekigambo eki nshabire MUKAMA ni kimwe, kandi nikyo ndiguma ninsherura; nikwo kuguma omu nju ya MUKAMA ebiro byona eby’amagara gangye, okureeba oburungi bwa MUKAMA, n’okwehanuuza omuri hekalu ye.”—Zaaburi 27:4.
24 Entumwa Paulo naayehanangiriza ati: “Abafaakazi enshoberwa buzima obahe ekitiinisa.” (1 Timoseo 5:3) Obuhabuzi oburikukurata aha kwehanangiriza okwo nibworeka ngu abafaakazi abaabaire bataine banyabuzaare nibabaasa kuba baabaire nibeetenga obuhwezi bw’ebintu kuruga omu kibiina. Kwonka, ebigambo “obahe ekitiinisa” nibitwariramu n’okubatwara nk’ab’omugasho. Abafaakazi hamwe n’abashaija abafeereirwe abakazi baabo ka nibahuumurizibwa ahabw’okumanya ngu Yehova naabataho omutima kandi ngu naija kubareeberera!—Yakobo 1:27.
25. Abakaikwire nibabaasa kuguma baine kigyendererwa ki?
25 Ekigambo kya Ruhanga nikigira kiti: “Oburungi bw’abagurusi n’enju zaabo. N’ekirunga ky’ekitiinisa, kandi kitungwa ahabw’okugyendera omu muhanda gw’okuhikiirira.” (Enfumu 16:31; 20:29) Yaaba ori omu bushwere nari otaburimu, gumizamu orikwebembeza okuheereza Yehova omu magara gaawe. Ekyo nikiija kukuhwera kugira omukago murungi na Ruhanga hati, hamwe n’amatsiko g’okutunga amagara agatahwaho omu nsi ensya ahu obusaasi bwa bukuru buraabe butari.—Zaaburi 37:3-5; Isaaya 65:20.
[Obugambo obw’Ahansi]
a Okumanya ebirikukiraho aha nshonga egyo, reeba ebiri omu burocuwa When Someone You Love Dies, akaateirwe Abajurizi ba Yehova.
EMISINGYE YA BAIBULI EGI NEEBAASA KUHWERA ETA . . . ABASHWERAINE BAAGYENDA NIBAKAIKURA?
Abaijukuru omu ka “n’ekirunga” ky’abakaikwire.—Enfumu 17:6.
Okukaikura nikubaasa kuha omuntu obugabe bwingi bw’okuheereza Yehova.—Zaaburi 71:9, 14.
Abakaikwire nibehanangirizibwa kugira ‘emicwe mirungi.’—Tito 2:2, NW.
Abafeereirwe abu babaire bari nabo omu bushwere, n’obu baakuba baine obusaasi nibabaasa kutunga okuhuumurizibwa kuruga omuri Baibuli.—Yohaana 11:11, 25.
Abakaikwire abeesigwa Yehova naabatwara nk’ab’omuhendo.—Enfumu 16:31.
[Ebishushani ebiri aha rupapura 166]
Nk’oku muraayeyongyere kukaikura, mube nikwo mwayeyongyera n’okukundana