Ebibuuzo Ebi Baibuli Erikugarukamu / Ebiro Bikuru n’Emikoro / Yesu Akazaarwa ryari?
Eki Baibuli erikugarukamu
Baibuli terikugamba eizooba ryenyini obu Yesu Kristo yaazaarwa, nk’oku kirikworekwa omu bitabo by’okucoondozamu ebi:
“Eizooba eri Yesu yaazaariirweho erihikire tiririkumanywa.”—New Catholic Encyclopedia.
“Eizooba ryenyini eri Kristo yaazaariirweho tiririkumanywa.”—Encyclopedia of Early Christianity.
N’obu Baibuli eraabe etarikugarukamu butunu ekibuuzo ekirikugira ngu, ‘Yesu akazaarwa ryari?’ neegamba aha byabaireho obu Yesu yaazaarwa ebireetaire baingi kuhamya ngu tarazairwe Desemba 25.
Tarazairwe omu bwire bw’obutiti
Okwehandiikisa. Harikuburayo obwire bukye Yesu akazaarwa, Kaisaari Augusto akaragiira “ab’omu nsi yoona okwehandiikisa.” Buri muntu akaba aine kwehandiikisiza “omuri tauni y’owaabo,” orugyendo orurikubaasa kuba rwatwariire abazaire ba Yesu wiiki emwe n’okurengamu. (Luka 2:1-3) Ekiragiro ekyo obundi ekyabaire kigyendereire kwongyera aha mubaro gw’abahi b’emishoro nari abarikuza omu mahe, kikaba kitarikubaasa kuteebwaho omu bwire nk’obwo, Augusto akaba atarikubaasa kugyema abantu be kugyenda engyendo ndaingwa kuza kwehandiikisa omu bwire bw’obutiti bwingi.
Entaama. Abariisa bakaba ‘nibatuura omu ishwa, barikurinda amasyo gaabo nyekiro.” (Luka 2:8) Ekitabo Daily Life in the Time of Jesus nikigira ngu amasyo gakaba nigatuura omu ishwa kuruga “omu saabiiti y’Okuhingurwaho [aha muheru gwa Maaci]” kuhitsya nk’ahagati ya Novemba. “Omu bwire bw’obutiti, amasyo gakaba gari omu bihongore, ekyo kyonka nikyoreka ngu eizooba rya Noiri erikubaho omu bwire bw’obutiti niribaasa kuba ritahikire, kandi n’ebitabo by’engiri nibyoreka ngu abariisa bakaba bari omu ishwa obu Yesu yaazaarwa.”
Yesu akazaarwa Okitoba erikutandika
Nitubaasa kuteebereza obu Yesu yaazaarwa turikubara nitugaruka enyima kwiha obu yaafa aha kuhingurwaho, Nisaani 14, 33 Y.A.K, nka Apuri 1. (Yohaana 19:14-16) Yesu akaba aine emyaka nka 30 obu yaatandika obuheereza bwe aha omu nsi kumara emyaka eshatu n’ekicweka, n’ahabw’ekyo akazaarwa nka Okitoba, 2 Y.A.—Luka 3:23.
Ahabw’enki Noiri neebaho Desemba 25?
Ahabw’enki Noiri neebaho Desemba 25, kandi obwo hatariho obuhame oburikworeka ngu Yesu Kristo akazaarwa aha izooba eryo? Ekitabo Encyclopædia Britannica nikigira ngu abeebembezi b’ediini nibabaasa kuba baatooraine eizooba eryo “kugira ngu rihikaane n’ekiro kikuru ky’obugyenyi bw’Abarooma abakaafiire ‘obw’okukuza amazaarwa g’eizooba eritasingurwa.’” Kurugiirira aha kitabo The Encyclopedia Americana, abacondooza baingi nibagira ngu ekyo kikakorwa “kureetera abakaafiire kwongyera kukunda Obukristaayo.”