Mareferensiya ya Kabukhu ka Mitsonkhano ka Moyo Wanthu na Utumiki
1-7 JANEIRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | MATEU 1-3
“Umambo bwa Kudzulu Bwafendera”
(Mateu 3:1, 2) Mu nsiku zimwezire, Juwau Batista adayenda kukapalizira ku dambo la Judeya, 2 iye akhambapalizira aciti: “Kungulani, pakuti Umambo bwa kudzulu bwafendera.”
Nfundo zakuthumizira pa Mat 3:1, 2 mu nwtsty
kupalizira: Fala la Cigerego lomwe lasanduliziridwa kuti ‘kupalizira’ lingathandauze “kufotokoza ayai kudziwisa wanthu padeca.” Falali limbalewa bza mtundu wa kafotokozedwe: omwe ni kufotokozera wanthu azinji padeca sikuti kufotokoza nkhani kwa thimu la wanthu.
Umambo: Fala la Cigerego lakuti ba·si·leiʹa limbathandauza boma pabodzi na gawo lomwe iro limbatonga na mzika za bomalo. Ndipo m’Bzinembo bza Cigerego, mbuto yakuyamba kugumanika falali ni pa vesiri. Falali limbagumanika maulendo yakukwana 162 m’Bzinembo bza Cigerego bzacikristau, ndipo m’bukhu la Mateu, falali limbagumanika maulendo yakukwana 55, ndipo kawiri-kawiri limbakhala linkulewa bza boma la Mulungu lakudzulu. Mpostolo Mateu adaphatisa basa kwene-kwene falali m’bukhu lace mwakuti tingalicemerembo kuti Bukhu la Umambo.
Umambo bwa kudzulu: M’Bukhu la Mateu, falali limbagumanika maulendo yakukwana 30. M’mabukhu ya Marko na Luka mumbaphatisidwa basa fala lakundendemerana na limweri, lomwe ni ‘Umambo bwa Mulungu’. Falali limbalatiza kuti ‘Umambo bwa Mulungu’ buli kudzulu ndipo mun’dzatonga kucokera kudzuluko.—Mat 21:43; Mar 1:15; Lu 4:43; Dan 2:44; 2Tim 4:18.
bwafendera: Bzimwebzi bzikhafuna kulewa kuti Mtongi omwe angadadzatonga mu Umambo bwa Mulungu akhadasala pang’ono kuwonekera.
(Mateu 3:4) Tsono Juwauyo akhambabvala bzakubvala bza ukuse bwa ngamira na bande la khanda m’ciuno mwace. Cakudya cace cikhali bziwala na uci bwa m’thengo.
Mavidiyo na bzithunzi-thunzi mu nwtsty
Kabvalidwe na Kawonekedwe ka Juwau Batista
Juwau akhabvala bzakubvala bzakukonzedwa na ukuse bwa ngamira, na bande la khanda m’ciuno mwace, ndipo na bandero angadakwanisa kunyamulira tubzinthu tung’ono-tung’ono. Iye akhabvala ninga momwe mpolofeta Eliya akhabvalira. (2Wam 1:8) Bzakubvala bza ukuse bwa ngamira bzikhaphatisidwa basa na wanthu wakusauka. Tsono, wanthu wakudala akhambabvala bzakubvala bzakukonzedwa na sirika ayai nguwo zabwino. (Mat 11:7-9) Pakuti Juwau akhali m’Nazireu, pinango iye alibe kugwata tsisi lace kucokera pomwe iye adabadwa. Kabvalidwe na kawonekedwe kace bzikhalatiziratu kuti iye akhana moyo wakusaya kufuna bzizinji ndipo akhali munthu wakubzipereka pakucita kufuna kwa Mulungu.
Bziwala
Fala la Cigerego lomwe lasanduliziridwa kuti ‘bziwala’ lingathandauze mtundu uli-wense wa bziwala, bzomwe bzina tumanyanga, bzomwe bzimbakwanisa kumbuluka bziciyenda dera linango. Mwakubverana na kafuku-fuku omwe adacitidwa ku Jeruzalemu, bziwala bza m’dambo bzina maproteina 75 pursento. Kuti abzidye, iwo ambacosa msolo, minyendo, matenga na mimba yace, acidya nkhombe yokha. Angabzidye bzakukazinga ayai bziwisi, ndipo bzimbakoma ninga Camarão.
Uci bwa m’Thengo
Pa cithunzi-thunzici pana cipe cakukonzedwa na nyuci (1) na cipe cakudzala na uci (2). Uci bomwe Juwau akhadya m’dambo bukhali bwa nyuci zakudziwika na dzina lakuti Apis mellifera syriaca. Mtundu umweyi wa nyuci, umbakhala m’madera yakupsa ya m’dambo la Judeya ndipo nyucizi zimbafuwika lini thangwe n’zaukali kwene-kwene ndipo zimbapfonda wanthu. Kumayambiriro kwa magole ya m’ma 800 AEC, wanthu omwe akhakhala ku Jirayeri akhafuwa nyuci m’ming’oma ya dongo kuti zikonze uci. Anyakufukula bzinthu bza kale, adagumana bzimadutswa bza bzipe m’dera la mzinda omwe tsapano umbadziwika na dzina lakuti Tel Rehov m’Cigwa ca Joridano. Bzinkuwoneka kuti uci bwa bzipebzi bukhakonzedwa na mtundu wa nyuci zakutengedwa ku mbuto yomwe tsapano imbadziwika na dzina la Turquia.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Mateu 1:3) Juda na Tamari adabereka Peresi na Zera. Peresi adabereka Esiromu; Esiromu adabereka Rawo;
Nfundo yakuthumizira pa Mat 1:3 mu nwtsty
Tamari: Ni dzina lakuyamba pa madzina maxanu ya akazi wakunembedwa mu ndandanda ya abereki wa Jezu m’bukhu la Mateu. Ndipo manango manai ni Rahabi na Rute, akazi omwe akhali lini Ajirayeri (vesi 5); Bateseba ‘mkazi wa Uriya’ (vesi 6); na Mariya (vesi 16). Akazi axanuwa ankucita mbali ya ndandanda ya madzina ya abereki wa Jezu thangwe ra bzomwe bzidawacitikira pa moyo wawo kuti akakhale abereki wa Jezu.
(Mateu 3:11) Inepano ndikukubatizani m’madzi thangwe ra kukungula kwanu, koma omwe ankubwera m’mbuyo mwanguyu, ana mphanvu kuposa inepano, ndipo ndiribe kuthemera kumukhundula nsapato zace. Umweyo an’dzakubatizani na mzimu wakucena na moto.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 3:11 mu nwtsty
an’dzakubatizani: Ayai “kukumizani.” Mu Cigerego fala lakuti ba·ptiʹzo limbathandauza “kumiza m’madzi.” Mareferensiya manango ya m’Bibliya yambalatiza kuti batismo imbathandauza kumiza thupi lense m’madzi. Nthawe inango, Juwau adabatiza wanthu mu mkulo wa Joridano pafupi na Salimu ‘thangwe pakhana madzi mazinji.’ (Ju 3:23) Pomwe Firipi adabatiza nduna ya ku Etiyopia, wense ‘adapita m’madzimo.’ (Mab 8:38) Fala la Cigerego libodzi-bodziri lidaphatisidwa basa mu Septuaginta (bzinembo bza Cihebereu bzakusanduliziridwa mu Cigerego) pa 2 Wamambo 5:14 pomwe pambalewa kuti Naamani ‘adabzimiza acinuka maulendo yakukwana 7.’
8-14 JANEIRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | MATEU 4-5
“Bzomwe Tingapfunze Kucokera pa Nkhani ya pa Phiri ya Jezu”
(Mateu 5:3) ‘An’kondwa ni wale omwe ambazindikira bzakusaya bzawo bzauzimu, thangwe Umambo bwa kudzulu ni bwawo.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 5:3 mu nwtsty
An’kondwa: Falali limbandothandauza lini kukhala wakukomedwa mu mtima ninga momwe munthu ambabvera akakhala wapfatsa. M’mbuto mwace limbakhala linkulewa bza momwe ambabvera wanthu omwe ankusimbidwa na Mulungu na kubvumidwa na iye. Falali limbaphatisidwambo basa pakulewa bza mbiri yomwe anayo Yahova na Jezu.—1Tim 1:11; 6:15.
wale omwe ambazindikira bzakusaya bzawo bzauzimu: Fala la Cigerego lakusanduliziridwa kuti ‘wale omwe ambazindikira’, limbathandauza “wale omwe mbakusauka (mbakusaya ayai anyakuphempheza),” ndipo pa nkhaniyi lidaphatisidwa basa pakulewa bza wale omwe ambazindikira bzakusaya bzawo bzauzimu. Fala libodzi-bodzili lidaphatisidwambo basa pakufuna kulewa bza ‘nyakuphempheza’ Lazaro pa Lu 16:20, 22. Winango adasandulizira fala la Cigeregoli kuti ‘wakusauka mwauzimu’ pakufuna kulewa bza wanthu wale omwe ambacita thupo na moyo wawo wauzimu na kuzindikira kufunika kwa kukhala pa uxamwali na Yahova.
(Mateu 5:7) “An’kondwa ni wanthu wa nsisi, pakuti iwo an’edzacitiridwambo nsisi.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 5:7 mu nwtsty
munthu wa nsisi: M’Bibliya fala lakuti ‘munthu wa nsisi’ na ‘nsisi’ limbandolewa lini bza kulekerera nyakuphonya. Kawiri-kawiri falali limbalewa bza momwe munthu angabve nsisi akawona munthu omwe ankubonera, acimuthandiza.
(Mateu 5:9) “An’kondwa ni wale omwe ambacita mtendere, pakuti an’dzacemeredwa wana wa Mulungu.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 5:9 mu nwtsty
wale omwe ambacita mtendere: Ni wale omwe ambandokhazikisa lini mtendere koma omwe ambabweresambo mtendere pakafunikira.
Kufufudza Cuma Cauzimu:
(Mateu 4:9) Acimuuza kuti: “Bzensenebzi ndin’kupasa, malinge ungagodama, ucindinamata kabodzi kokha.”
Nfundo yakuthumizira pa Mat 4:9 mu nwtsty
ucindinamata kabodzi kokha: Fala la Cigerego lakusanduliziridwa kuti “kunamata” limbalatiza kucita cinthu kabodzi sikuti mwakubwereza-bweza. Mafala yakuti ‘ucindinamata kabodzi kokha’ yambalatiza kuti Sathani alibe kukumbira Jezu kuti amunamate mwakubwereza-bwereza koma ‘kabodzi kokha.’
(Mateu 4:23) Tenepo iye adafamba mu Galileya wense, acipfunzisa mu masinagoga yawo na kupalizira bzipsa bzabwino bza Umambo acipoza matenda ya mtundu uli-wense yomwe wanthu akhanayo.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 4:23 mu nwtsty
acipfunzisa . . . kupalizira: Kupfunzisa kudasiyana na kupalizira pakuti kupfunzisa kumbaphatanidza, kufotokoza mwakubveka bwino na kulewalewa bza umboni bwa bzinthu bzomwe bzinkulewedwabzo sikuti kundolewalewa.
15-21 JANEIRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | MATEU 6-7
“Pitirizani Kuikha Pakutoma Umambo bwa Mulungu”
(Mateu 6:10) Umambo bwanu bubwere. Kufuna kwanu kucitike pansi pano ninga kudzuluko.
Mpembo Ni Mphaso Yakucokera Kwa Mulungu
12 Kodi ni nkhani ziponi zakufunika kwene-kwene zomwe tin’funika kumbazirewa m’mipembo yathu? Ni nkhani zakulewa bza Yahova na cakulinga cace. Tin’funika kumbamutenda na mtima wense pa bzinthu bzense bzomwe iye ambaticitira. (1 Nkhani 29:10-13) Timbadziwa bzimwebzi, thangwe pomwe Jezu akhali pansi pano, iye adapfunzisa anyakupfunza wace momwe iwo angadapembera. (Werengani Mateu 6:9-13.) Jezu adalewa kuti cinthu cakuyamba cikhali kucenesedwa kwa dzina la Mulungu. Patsogolo pace, iye adalewa kuti tin’funika kumbapemba kuti Umambo bwa Mulungu bubwere nakuti kufuna kwa Yahova kucitike pansi pano. Pambuyo pa kulewa bzinthu bzakufunika bzimwebzi, Jezu adalewa kuti tingapemberembo bzakufuna bzathu. Tikambaikha Yahova na cakulinga cace pa mbuto yakutoma m’mipembo yathu, timbalatiza kuti bzimwebzi ndibzo bzakufunika pa moyo wathu.
(Mateu 6:24) ‘Palibe kapolo omwe angakwanise kuphatira basa ambuya awiri; thangwe, an’dzawenga m’bodzi, acidzafuna munango; ayai an’dzabvera m’bodzi, acidzanyoza munango. Imwepo mungakwanise lini kuphatira basa Mulungu na kuphatira basa Cuma pa nthawe ibodzi-bodzi.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 6:24 mu nwtsty
kapolo: M’Cigerego falali limbalewa bza munthu omwe ankuphata basa ninga kapolo, omwe ankutumikira mbuya m’bodzi yekha. Pa vesiri, Jezu akhafuna kulewa kuti bzingakwanisike lini kuti Mkristau akhale wakubzipereka kwa Yahova, ndipo pa nthawe ibodzi-bodziyo acimbalinga bzinthu bzakuthupi.
(Mateu 6:33) “Na tenepo pitirizani kuikha pakutoma, Umambo bwa Mulungu, na cirungamo cace; ndipo bzinango bzense bzin’dzathumiziridwa kwa imwepo.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 6:33 mu nwtsty
Pitirizani . . . kuikha pakutoma: Fala la Cigerego lomwe lasanduliziridwa kuti kuikha pakutoma ayai kulinga limbalatiza kucita cinthu mwa kupitiriza ndipo lingasanduliziridwembo kuti “Kulinga mwa kusaya kulekeza.” Ateweri wacadidi wa Jezu ambandolini kulinga Umambo kwa kanthawe patsogolo pace nkukacita bzinthu bzinango, m’mbuto mwace iwo ambafunikira nthawe zense kuikha umbambobo pa mbuto yakutoma pa moyo.
umambo: Bzinembo bzinango bzakale bza Cigerego bzimbalewa kuti ‘Umambo bwa Mulungu.’
cirungamo: Wale omwe ambalinga cirungamo ca Mulungu, mbakutsimikiza kucita kufuna kwa Mulunguyo mwakubverana na mitemo ya makhalidwe yabwino ya bzomwe mpsabwino na bzakuipa. Bzimwebzi bzinkusiyana na bzomwe Afarizeu akhacita, iwo akhambakhazisikisa cirungamo cawo.—Mat 5:20.
cace: Ankulewa bza Mulungu, ‘Baba wathu wa kudzulu’ wakulewedwa pa Mateu 6:32.
Lingani Umambo, Sikuti Bzinthu
18 Werengani Mateu 6:33. Tikaikha Umambo pa mbuto yakuyamba pa moyo wathu, Yahova an’dzasamalira bzense bzomwe tingafunikire. Jezu adafotokoza thangwe lomwe tingakhalire na cikhulupiro pa piciro limweri. Iye adati: ‘Baba wanu wa kudzulu ambadziwa kuti mpsakufunikambo kwa imwepo.’ Yahova ambadziwa bzomwe imwepo mumbafuna napo imwepo munati kuzindikira bzomwe munkufuna. (Wafiripo 4:19) Iye ambadziwa bzomwe tin’dzabvala. Iye ambadziwambo cakudya comwe mun’dzafunikira. Iye ambadziwa kuti imwepo na banja lanu mun’funika kukhala na mbuto yakukhala. Yahova an’dzawonesesa kuti imwepo mukhale na bzomwe munkufunikiradi.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Mateu 7:12) “Bzinthu bzense bzomwe mun’funa kuti wanthu akucitireni, imwepo muwacitire bzibodzi-bodzibzo, pakuti ndibzo bzomwe Cakutonga na Wapolofeta an’funa kulewa.
(Mateu 7:28, 29) Bzidacitika kuti, pomwe Jezu adamala kulewalewa mafalaya, mathimu ya wanthuyo yadatokonyedwa yacidabwa kwene-kwene na kapfunzisidwe kace, 29 thangwe iye akhawapfunzisa ninga munthu wa utongi, sikuti ninga anembi wawo.
Nfundo zakuthumizira pa Mat 7:28, 29 mu nwtsty
yacidabwa: Fala lakuti kudabwa mu Cigerego lingathandauze “kudabwa kwene-kwene mpaka kufika pakusaya bzakulewa.” Mafala yomwe Jezu adalewaya yadatokonya kwene-kwene wanthuwo mwakuti adakhala ankuyakumbukira kwa nthawe itali.
momwe akhawapfunzisira: Mafalaya yambalewa bza momwe Jezu akhapfunzisira; bzimwebzi bzimbaphatanidza bzomwe iye adapfunzisa pabodzi na bzinthu bzense bzomwe iye adalewa pa Nkhani yace ya pa Phiri.
sikuti ninga anembi wawo: M’mbuto mwakupfunzisa malamulo yomwe yakhadakhazikisidwa na Afarizeu ninga akhacitira wanembi wawo, Jezu akhalewalewa ninga nyakuimira Yahova, ndipo akhalewalewambo ninga munthu wa utongi, mwakuphatisa basa Fala la Mulungu.—Ju 7:16.
22-28 JANEIRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | MATEU 8-9
“Jezu Akhana Lufoyi na Wanthu”
(Mateu 8:1-3) Pomwe adabuluka m’phirimo, thimu la wanthu lidamutewera. 2 Ndipo padafika munthu munango omwe akhana mapere ndipo adagodama pamaso pace, acilewa kuti: “Mbuya penu mun’funa, mungandicenese.” 3 Tenepo Jezu adafuthula boko lace acimukhuya, aciti: “Ine ndin’funa! Khala wakucena.” Pa nthawe ibodzi-bodziyo mapere yaceyo yadamaliratu.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 8:3 mu nwtsty
Jezu adafuthula boko lace acimukhuya: Cakutonga ca Mozeji cikhalewa kuti anyamapere akhafunikira kukhala kwa okha kuti aleke kupasira anzawo. (Mwam 13:45, 46; Mirew 5:1-4) Tsono atsogoleri wa bzipembedzo wacijuda akhadathumizirambo malamulo yawo. Mwa ciratizo, munthu akhafunika kukhala patali na munthu wa mapere metro ibodzi na masentimetro 80. Tsono pa nsiku za conzi munthu akhafunika kutalikirana na nyamapereyo mametro 45. Malamulo yamweya yakhacitisa kuti anyamapere aleke kusamalidwa mwa lufoyi. Bukhu linango limbalewa bza Mfarizeu munango omwe akhambabisala akawona munthu wa mapere ndipo munango omwe akhambathotha anyamapere mwa kumbawathusira minyala. Tsono mwakusiyana na Afarizeuwa, Jezu adabva nsisi kwene-kwene na munthu wa mapere, mwakuti adacita cinthu comwe Ajuda winango angadacicita lini—iye adakhuya munthu wa mapereyo. Jezu adacita bzimwebzi napo angadakwanisa kupoza nyamapereyo mwakundolewa na patali.—Mat 8:5-12.
Ine ndin’funa: Sikuti Jezu adandozindikira mkumbiro wa munthuyo, koma adalatizambo cikhumbo camphanvu cakufuna kumuthandiza, ndipo bzimwebzi bzidalatizambo kuti lufoyi ndiro likhamucitisa kucita bzimwebzo.
(Mateu 9:9-13) Atacoka pamwepo, Jezu adagumana munthu munango wakucemeredwa Mateu omwe akhadakhala pa mbuto yakukhomera mtsonkho, ndipo adamuuza kuti: “Khala mteweri wangu.” Ndipo pa nthawe ibodzi-bodziyo iye adamuka, acimutewera. 10 Ndipo pa nthawe inango, pomwe Jezu akhadya pa citawo m’nyumba, adabwera anyakukhomesa mtsonkho na anyakucita pikado azinji ndipo adayamba kudya na Jezu pabodzi na anyakupfunza wace. 11 Koma pomwe Afarizeu adawona bzimwebzi, iwo adabvunza anyakupfunza wace kuti: “N’thangwe ranyi mpfunzisi wanu ankudya pabodzi na anyakukhomesa mtsonkho na anyapikado?” 12 Pomwe Jezu adabva bzimwebzo adawatawira kuti: “Wanthu wakulimba ambafunika lini dotolo, koma wanthu omwe ankuduwala. 13 Tenepo, ndokoni mukapfunze thandauzo la mafala yakuti: ‘Ndin’funa nsisi, sikuti nsembe.’ Pakuti ndiribe kubwera kudzacemera anyakulungama, koma anyapikado.”
Nfundo yakuthumizira pa Mat 9:10 mu nwtsty
Jezu akhadya pa citawo: Kudya pa citawo (meza) cibodzi na munthu munango kumbalatiza uxamwali bomwe bulipo pakati pa wanthu awiriwo. Tsono mu nthawe ya Jezu, Ajuda angadadya lini pabodzi na wanthu omwe akhali lini Ajuda.
anyakukhomesa mtsonkho: Ajuda azinji akhacita basa la kukhomesa mtsonkho wa utongi bwa Roma. Iwo akhawengedwa na Ajuda anzawo, sikuti thangwe ra kuphatira basa utongi bwa Roma kokha, koma akhawengedwambo thangwe ra kumbalipirisa mitsonkho yakuumira. Ndipopa iwo akhaikhidwa m’gulu libodzi na wanthu wa pikado na mahule.—Mat 11:19; 21:32.
(Mateu 9:35-38) Ndipo Jezu adacita ulendo bwakuyendera mizinda na midzi yense, acimbapfunzisa m’masinagoga mwawo, kupalizira bzipsa bzabwino bza umambo na kumbaciza matenda ya mtundu uli-wense na kutepa kuli-kwense. 36 Pakuwona thimu la wanthulo, iye adawabvera nsisi, thangwe wanthuwo akhali wakunyuka-nyuka na wakumwazika ninga mabira yakusaya m’busa. 37 Ndipo iye adauza anyakupfunza wace wale kuti: “Inde, bzakubvuna mpsizinji koma anyabasa mbang’ono-ng’ono. 38 Tsono kumbirani kuna Mweneciro kubvuna kuti atumize anyabasa kuti wadzam’bvunire.”
Nfundo yakuthumizira pa Mat 9:36 mu nwtsty
adawabvera nsisi: Fala la Cigerego lakuti splag·khniʹzo·mai lomwe lidasanduliziridwa kuti ‘adawabvera nsisi’ ndakundendemerana na lakuti (splagʹkhna), lomwe limbathandauza “matumbo.” Falali limbandothandauza lini kubva nsisi kokha koma ni mabvedwe yomwe yambacitisa munthuyo kutokonyedwa kwene-kwene mu mtima. Limweri ni fala la Cigerego lamphanvu kwene-kwene lakulewa bza kubva nsisi.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Mateu 8:8-10) Mkulu wa acikunda ule adamutawira kuti: “Mbuya, ndine lini munthu wakuthemera kuti imwepo mukapite m’nyumba mwangu, ndolewani mafala yokha ndipo mtumiki wanguyo an’limba. 9 Pakuti inepanombo alipo omwe ambandinyang’anira, ndipo alipombo acikunda omwe inepano ndimbanyang’anira. Ndikauza m’bodzi kuti ‘Ndoko!’ ambayenda, ndipo winango ndikamuuza kuti ‘Bwera!’ ambabwera. Kapolo wangu ndikamuuza kuti, ‘Cita ici!’ iye ambacitadi.” 10 Pomwe Jezu adabva bzimwebzi, adadabwa, aciuza omwe akhamutewerawo kuti: “Kulewa cadidi, ndikanati kuwona munthu wa cikhulupiro cikulu ninga cimweci mu Jirayeri muno.
(Mateu 9:16, 17) Palibe omwe ambasonerera cigamba cipsa pa cakubvala cakale. Pakuti mphanvu ya cigambaco ingapfuwe na kung’amba, cakubvala cakaleco, cicing’abikiratu kwene-kwene. 17 Ndipo wanthu ambaikha lini vinyu mu nthawa zakale-kale. Akacita bzimwebzo nthawazo zin’dzang’ambika, zicidzongeka, ndipo vinyuyo un’dzataika. Tsono wanthu ambaikha vinyu mupsa mu nthawa zipsa, ndipo bzense bziwiribzo bzimbakhala bwino.”
29 JANEIRO–4 FEVEREIRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | MATEU 10-11
“Jezu Ambapereka Mtsangalazo”
(Mateu 10:29, 30) Kodi tumbalame tuwiri, tumbagulisiwa lini na kobiri ibodzi yakucepa mphanvu? Tenepo, palibe ne kabodzi ka tumbalametu komwe kangagwe pansi Baba wanu acisaya kudziwa. 30 Ndipo napo tsisi la mu msolo mwanu, ambalilewenga lense.
Nfundo zakuthumizira pa Mat 10:29, 30 mu nwtsty
tumbalame: Fala la Cigerego lakuti strou·thiʹon ambaliphatisa basa pakulewa bza mtundu uli-wense wa mbalame zing’ono-zing’ono, koma kawiri-kawiri ambaliphatisa basa pakulewa bza tumbalame tung’onoletu tomwe tumbadyedwa.
tumbagulisiwa lini na kobiri ibodzi yakucepa mphanvu: Ayai ‘ambagulisa na kobiri ibodzi ya asariyoni.’ Asariyoni ikhali kobiri yomwe munthu akhapasidwa ninga malipiro yace pambuyo pa kuphata basa mphindi 45. (Onani msolo 18 m’kabukhu kakuti Kabuku Kothandiza Kuphunzira Mawu a Mulungu.) Pa nthawe yomwe Jezu akhacita ulendo bwace bwacitatu m’dera la Galileya, iye adalewa kuti tumbalame tuwiri tukhagulisidwa na kobiri ibodzi ya asariyoni. Nthawe inango, pinango patapita gole libodzi, pomwe Jezu akhapalizira ku Judeya, iye adalewa kuti tumbalame tuxanu tungadagulisidwa na kobiri za asariyoni ziwiri. (Lu 12:6) Tikapenda nkhani ziwirizi, bzinkuwoneka kuti tumbalametu tukhadafewera kwene-kwene mwakuti munthu omwe angadagula tumbalame tunai, angadapasidwa kabodzi ninga mbasera.
napo tsisi la mu msolo mwanu, ambalilewenga lense: Bzimbalewedwa kuti munthu ali-wense ana tsisi lakupitirira 100.000. Tenepo, Yahova ambawabziwa bwino ateweri wa Jezu, ndipo bzimwebzi bzinkulatizambo kuti Yahova ambacita nafe thupo kwene-kwene.
Mavidiyo na bzithunzi-thunzi mu nwtsty
Tumbalame
Pa mbalame zense zakudyedwa zomwe zikhagulisidwa, tumbalametu tukhali twakufewera kwene-kwene. Munthu angadakwanisa kugula tumbalame tuwiri pa malipiro yomwe angadapasidwa ataphata basa mphindi 45 zokha. Fala la Cigerego lomwe lasanduliziridwa pa vesiri, limbalewa bza mitundu yakusiyana-siyana ya mbalame zing’ono-zing’ono, kuphatanidzambo tumbalametu tomwe tumbafuwidwa (Passer domesticus biblicus) na twa ku dziko la Espanha (Passer hispaniolensis). Mtundu umweyu wa mbalame ukalipo uzinji ku Jirayeri.
(Mateu 11:28) Bwerani kuna ine imwe mwensene wakuneta na anyakulemedwa, ndipo ine ndin’dzakudukuzani.
Nfundo yakuthumizira pa Mat 11:28 nwtsty
anyakulemedwa: Wanthu omwe Jezu adawacemera kuti ayende kwa iye akhali ‘wakulemedwa,’ thangwe ra bzinthu bzomwe bzikhawacitisa thupo pabodzi na kutewera miyambo yomwe Anembi na Afarizeu akhadathumizira pa Cakutonga ca Mozeji. (Mat 23:4) Miyambo ya wanthuyi ikhacitisa kuti kunamata Yahova kukhale kwakulemera kwene-kwene kwa wanthuwo.—Kuf 23:12; Mar 2:23-28; Lu 6:1-11.
ine ndin’dzakudukuzani: Fala la Cigerego lomwe lasanduliziridwa kuti ‘kudukuza’ lingathandauze bzense bziwiri, kupuma (Mat 26:45; Mar 6:31) na kuthandiza munthu pa basa lakunetesa kuti abwezerese mphanvu zace (2Wak 7:13; Fil 7). Tsono pa Mateu 11:29 pankulewa bza kunyamula ‘djoki’ la Jezu lomwe ni basa pomwe linango, sikuti kupuma. Tenepo Jezu akhafuna kulewa kuti angadapasa mphanvu na cikondweso wale omwe akhadaneta, ndipo iwo angadafuna kunyamula djoki la Jezu.
(Mateu 11:29, 30) Nyamulani djoki langu mucipfunzira kuna ine thangwe ndine wakufatsa na wakubzicepswa ndipo mun’dzagumana mtendere m’mitima mwanu, 30 thangwe djoki langu ndakufewa, ndipo mtolo wangu ngwakulula.”
Nfundo yakuthumizira pa Mat 11:29 mu nwtsty
Nyamulani djoki langu: Kunyamula djoki kumbaimira kubvuma kubvera utongi pabodzi na utsogoleweri bwa munthu munango. Tenepo, penu Jezu akhalewa bza djoki la mbali ziwiri, ndiye kuti iye akhacemera anyakupfunza wace kuti adzakhalembo pansi pa djoki lace lomwe akhadapasidwa na Mulungu, ndipo Jezuyo angadawathandiza kunyamula. Bzicikhala tenepoyo, ndiye kuti mafalaya yangadasanduliziridwe kuti: “Bwerani mudzakhalembo pansi pa djoki langu.” Tsono penu Jezu akhalewa bza djoki lomwe iye akhaikha pa anyakupfunza wace, ndiye kuti akhauza anyakupfunza wacewo kuti abvume kubvera utongi pabodzi na utsogoleweri bwace.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Mateu 11:2, 3) Tsono pomwe Juwau akhali m’kawoko, adabva bzomwe Kristu akhambacita, ndipo adatumiza anyakupfunza wace, 3 acikamubvunza kuti: “Kodi Mesiya tikhamudikhirira ule ndimwepo ayai tidikhirire munango?”
(Mateu 11:16-19) “Kodi m’badwo uyu ndingaundendemezere nanyi? Uli ninga wana ang’ono omwe adakhala m’misika, acimbakuwira anzawo omwe ankusenzeka nawo 17 kuti: ‘Takuimbirani citoliro, tsono imwepo mulibe kubzina. ‘Talira mwakukuwa, tsono imwepo mulibe kubzimenya pa nkhombe thangwe ra kusunama.’ 18 Mwakundendemerana na bzimwebzi, Juwau adabwera, ndipo akhadya lini ne kumwa. Tsono wanthu akhambamulewa kuti: ‘Ana madimonyo.’ 19 Kudabwera mwana wa munthu ndipo akhadya na kumwa, koma wanthu akhati: ‘Onani! Munthu omwe n’nyamingululi na nyakufunisisa vinyo, xamwali wa anyakukhomesa mitsonkho na wa anyakucita pikado.’ Mwa njira iri-yense, nzeru imbadziwika kuti njakulungama thangwe ra mabasa yace.”