Mareferensiya ya Kabukhu ka Mitsonkhano ka Moyo Wathu na Utumiki
1-7 OUTUBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 9-10
“Jezu Ambasamalira Mabira Yace”
(Juwau 10:1-3) “Ndinkukuuzani kuti: Munthu, omwe anipita m’thanga la mabira mwakucita kumoga na pa mbuto inango sikuti mwakupita na pa msuwo, umweyo ni mbava, ndipo ni kambowa; 2 Koma omwe anipita na pa msuwo, umweyo ni makabusa wa mabirayo. 3 Nyakunyang’anira pa msuwo ambamufungulira, ndipo mabirayo yambabvera fala lace. Iye ambacemera bira liri-lense na dzina lace ndipo ambayacosa panja.
(Juwau 10:11) Inepano ndine m’busa wabwino; m’busa wabwino ambapereka moyo wace thangwe ra mabira yace.
(Juwau 10:14) Inepano ndine m’busa wabwino. Ndimbayadziwa mabira yangu, ndipo mabirayo yambandidziwambo,
Bzithunzi-thunzi na mavidiyo mu nwtsty
Thanga la Mabira
Thanga la mabira likhambakonzedwa na cakulinga cakukhotcerera mabirayo kwa mbava na bzirombo bzakulusa. Amakabusa akhambafungira mabira yawo m’thangamo usiku. Mu nthawe za m’Bibliya mathanga ya mabira yakhambakhala yalibe nsodzi, koma mamangidwe yace yakhali yakusiyana-siyana, ndipo kawiri-kawiri yakhacita kumangidwa na minyala ndipo yakhakhala na nsuwo m’bodzi basi. (Mirew 32:16; 1Sam 24:3; Sof 2:6) Juwau adalewa bza kupita m’thanga la mabira na ‘pa nsuwo’ omwe ukhanyang’aniridwa na ‘mulindiri wa pa nsuwopo.’ (Ju 10:1, 3) M’mathanga manango mukhambagona mikumbi ya mabira ya wanthu wazinji, ndipo mulindiri akhalindira kuti akhotcerere mabirayo. Kumacibese, mulindiriyo akhafungula nsuwo wa thangalo, ndipo makabusa ali-wense akhatenga mabira yace mwa kuyacemera, ndipo bira ali-wense akhazindikira fala la makabusa wace ndipo akhayenda kuna iyeko. (Ju 10:3-5) Jezu adayezezera cakucitikaci pakufuna kubvekesa momwe iye akhasamalirira anyakupfunza wace.—Ju 10:7-14.
(Juwau 10:4, 5) Akacosa panja mabira yace yense, iye ambayenda patsogolo pa mabirayo, ndipo iyo yambamutewera thangwe yambadziwa fala lace. 5 Iyo cipo yacitewera munthu wakusaya kudziwika, m’mbuto mwace yambamuthawa thangwe yambadziwa lini fala lace.”
(Juwau 10:16) “Ndipo ndina mabira yanango, yomwe ni ya thanga lini limweri, yamweyo ndiniyabweresambo, ndipo iyo yan’dzabva fala langu ndipo yan’dzakhala thimu libodzi na m’busa m’bodzi.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 10:16 mu nwtsty
ndiniyabweresambo: Ayai “kuyatsogolera.” Fala lacigirego lakuti aʹgo lomwe laphatisidwa basa pamwepali, lingathandauze “kubweresa” ayai ‘kutsogolera,” mwakubverana na nkhani yomwe inkulewedwa. Bukhu linango lacigirego lomwe lidanembedwa m’magole 200 EC, lidaphatisa basa fala lacigirego lakuti (sy·naʹgo) lomwe kawiri-kawiri limbasaduliziridwa kuti “kukonkhanisa.” Ninga M’busa Wabwino, Jezu ambakonkhanisa, ambatsogolera, ambakhotcerera na kudyesa mabira yomwe yambacita mbali ya thanga iri (yomwe yambacemeredwambo kuti “kathimu ka mabira” pa Luka 12:32) na mabira manango. Ndipo yadakhala mabira mabodzi yacimbausidwa na m’busa m’bodzi. Mafala ya m’vesiya yakhatsindika kuphatana komwe ateweri wa Jezu angadadzakhala nako.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 9:38) Iye adalewa kuti: “Inepano ndimbakhulupira iye Mbuya!” Ndipo adamugodamira.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 9:38 mu nwtsty
adamugodamira: Fala lacigirego lakuti pro·sky·neʹo likaphatisidwa basa pakulewa bza kunamata mulungu, iro limbasanduliziridwa kuti “kunamata.” (Mat 4:10; Lu 4:8) Mu nkhaniyi mwamuna wakupozedwa ule omwe akhadabadwa zimola, adazindikira kuti Jezu akhaimira Mulungu, tenepo iye adamugodamira. Iye alibe kuwona Jezuyo ninga Mulungu, koma ninga ‘Mwana wa munthu,’ Mesiya omwe akhana mphanvu, ninga momwe bzikhadalewedweratu m’mbuyomu. (Ju 9:35) Pomwe mwamunayu adagodamira Jezu, iye adandocita bzibodzi-bodzi na bzomwe wanthu wakulewedwa m’Bzinembo bzacihebereu akhambacita. Iwo akhambagodama pomwe akambagumana na mpolofeta, mambo ayai ali-wense omwe akhali nyakuimira Mulungu. (1Sam 25:23, 24; 2Sam 14:4-7; 1Wam 1:16; 2Wam 4:36, 37) Nthawe zizinji, wanthu akhagodamira Jezu pakufuna kulatiza kutenda kwawo pa bzabwino bzomwe Mulungu akhawacitira.—Onani nfundo zakuthumizira pa Mateu 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
(Juwau 10:22) Pa nthaweyo mu Jeruzalemu mudacitika Cikondweso Cakuperekedwa templo kwa Mulungu. Ikhali nyengo ya mphepo,
Nfundo yakuthumizira pa Ju 10:22 mu nwtsty
Cikondweso Cakupereka templo kwa Mulungu: Mu Cihebereu cikondwesoci cikhacemeredwa kuti Hanuka (chanuk·kahʹ), kuthandauza “kupereka.” Cikondwesoci cikhambacitidwa kwa nsiku zisere kuyambira pa nsiku ya 25 ya mwezi wa Kisilevi, ndipo cikhamala kuyamba kwa nthawe ya mainza (onani msolo 19 mu Kabuku Kothandiza Kuphunzira Mawu a Mulungu) kuti asekerere kuperekedwa pomwe kwa templo ku Jeruzalemu mu 165 AEC, mambo wa Asiriya Antiyoko Epifaniyo Wacinai, adanyoza Yahova Mulungu wa Ajuda, mwa kupswipiza templo Yace. Mwa ciratizo, iye adamanga mphatso padzaulu pa mphatso ikulu yomwe akhaperekera nsembe zakupsereresa kwa Yahova nsiku zense. Kuti apswipiziretu templo ya Yahova, pa Kisilevi 25, mu 168 AEC, Antiyoko adapereka nsembe nkhumba pa mphasoyi ndipo mafuta ya nkhumbayo adakayawazira mu templo mwense. Iye adacontha misuwo ya templo, adagwesa bzipinda bza wansembe, mphatso ya oro, meza ya mikate na cakuikhira kandiyero ca oro. Iye adapereka templo ya Yahova kwa mulungu wace Zeu wa ku Olimpo. Patapita magole mawiri mtsogoleri wa Ajuda dzina lace Juda Makabeu adakunda mzinda omwe ukhali m’manja mwa mamboyu pabodzi na temployo. Patsogolo pace adacenesa temployo, ndipo kuperekedwa kwace kudacitika pa 25 Kisilevi mu 165 AEC, patapita magole matatu kucokera pomwe Antiyoko adapereka mphaso yace yakupswipa pa mphatso ya Zeu. Kucokera pamwepa, Ajuda adayamba pomwe kupereka nsembe zakupsereresa kwa Yahova nsiku zense. Palibe mafala ya m’Bzinembo yomwe yambalatiza kuti Yahova adacitira cinthu cakupambulika Juda Juda Makabeu thangwe ra kubwezeresa na kucenesa templo Yace. Tsono Yahova adaphatisirambo basa wanthu wa mitundu inango ninga Siro wa ku Perisi kuti akwanirise cakulinga cakupambulika pa nkhani ya kunamata. (Zai 45:1) Ndipo mpsakubvekambo kulewa kuti Yahova angaphatise basa munthu m’bodzi mwa wanthu wace wakubzipereka kwa iye kuti akwanirise kufuna Kwace. Ndipo Bzinembo bzimbalatizambo kuti templo ikhafunika kupitiriza kuphata basa kuti mapolofesiya yense yakulewa bza Mesiya, utumiki bwace na nsembe yace bzikwanisike. Ndipo, nsembe zomwe Alevi akhapereka zikhafunika kupitiriza mpaka Mesiya kudzapereka nsembe ikulu, yomwe ikhali moyo wace kuti alombole wanthu wense. (Dan 9:27; Ju 2:17; Waheb 9:11-14) Nsiku zino, ateweri wa Kristu alibe kupasidwa lamulo kuti ambacite Cikondwesoci. (Wakol 2:16, 17) Ndipo palibe umboni bwakuti Jezu ayai apostolo wace adaletsa kucita cikondwesoci.
8-14 OUTUBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 11-12
“Tewezerani Nsisi za Jezu”
(Juwau 11:23-26) Jezu adamuuza iye kuti: “M’bale wako an’dzamuka.” 24 Marta adatawira kuti: “Ndin’dziwa inde, kuti an’dzamuka, pakudzamuka anyakufa, pa nsiku yakumalizira.” 25 Ndipo Jezu adamuuza kuti: “Inepano ndine kumuka na moyo. Munthu, omwe an’ndikhulupira, napo acifa, an’dzakhala pomwe na moyo; 26 ndipo ali-wense omwe anikhala na moyo acikhulupirambo inepano, cipo acidzafa. Kodi unkukhulupira bzimwebzi?”
Nfundo zakuthumizira pa Ju 11:24, 25 mu nwtsty
Ndin’dziwa inde, kuti an’dzamuka: Marta, akhakumbuka kuti Jezu akhalewa bza cilamuso cakutsogolo, pa nsiku yakumalizira. (Onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 6:39) Cikhulupiro cace pa cipfunzisoci cikhali cakulimba. Atsogoleri winango wa bzipembedzo wa mu nthawe imweyire wakucemeredwa Asaduki, akhakhulupira lini bzakuti kungadadzakhala cilamuso, napo kuti cipfunzisoci cikhali cakubveka na cakucokera m’Bzinembo bzakufuliziridwa. (Dan 12:13; Mar 12:18) Ndipo Afarisi akhakhulupirambo bzakuti mzimu umbafa lini. Koma Marta akhadziwa kuti Jezu akhapfunzisa bza cidikhiro ca cilamuso ndipo iye akhalamusambo wanthu wakufa, napo kuti Jezuyo akhanati amusa kale munthu omwe akhadafa nsiku zizinji ninga Lazaro.
Inepano ndine kumuka na moyo: Infa ya Jezu na kulamusidwa kwace, kudafungula njira yakuti wanthu omwe adafa adzakhale pomwe na moyo. Pambuyo pa Jezu kulamusidwa, Yahova alibe kundomupasa mphanvu yakulamusa anyakufa yokha koma adamupasambo moyo wamuyaya. (Onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 5:26) Pa Cibvumbulutso 1:18, Jezu adabzirewa kuti ni yekha ‘wa moyo’ omwe ana ‘mifungulo ya infa na ya Thenje.’ Tenepo, Jezu ni cidikhiro ca wamoyo na wakufa. Iye adapicira kufungula thenje acipasa moyo wanthu omwe adafa, penu ni kudzulu ninga anzace anyakudzatonga naye pabodzi ayai mu dziko lipsa lomwe lin’dzatongedwa na boma lakudzulu.—Ju 5:28, 29; 2Pe 3:13.
(Juwau 11:33-35) Pomwe Jezu adamuwona ankulira na Ajuda womwe adabwera naye ankulirambo, iye adabuula ndipo adawawidwa mu mtima. 34 Ndipo adabvunza kuti: “Kodi mwamuikha kuponi?” Iwo adamutawira kuti: “Mbuya, bwerani mudzawone.” 35 Jezu adagwesa misozi.
Nfundo zakuthumizira pa Ju 11:33-35 mu nwtsty
ankulira: Fala lacigirego lomwe lasanduliziridwa kuti “ankulira” kawiri-kawiri limbalewa bza kulira mwakubveka fala. Fala libodzi-bodziri, lidaphatisidwa basa na Jezu pa nthawe yomwe akhalewa bza kudzapfudzidwa kwa mzinda wa Jeruzalemu.—Lu 19:41.
adabuula ndipo adawawidwa mu mtima: Mafalaya, yambalatiza kutokonyedwa mtima komwe Jezu adacita pa nthawe imweyire. Fala lacigirego lakuti ‘kubuula’ (em·bri·maʹo·mai) kawiri-kawiri limbalewa bza kutokonyedwa kwa mphanvu, koma nkhaniyi inkulatiza kuti iye adatokonyedwa kwene-kwenetsa mpaka kubuula. Fala lacigirego lakuti ‘adawawidwa’ (ta·rasʹso) thandauzo lace cairo ni kuzunzika. Ndipo mdziwi munango adalewa kuti, mu nkhaniyi falali limbathandauza “kuyamba kuzunzika mu mtima; kulatiza kutokonyedwa na kuwawidwa kukulu ayai msunamo.” Fala libodzi-bodziri lidaphatisidwa basa pa Juwau 13:21 pakulewa bza momwe Jezu adabvera pomwe adadziwa kuti Juda ndiye angadamupereka.—Onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 11:35.
adagwesa misozi: Fala lomwe laphatisidwa basa pano lakuti (da·kryʹo) ndakucokera ku fala lacigirego lakusanduliziridwa kuti “misozi” ninga momwe lidaphatisidwira basa m’cinembo ca Luka 7:38; Mabasa 20:19, 31; Wahebereu 5:7 na Cibvumbulutso 7:17; 21:4. Ndipo iro limbafuna kulewa maka-maka kulira kwakugwesa misozi sikuti kwakucita kukuwa. Mu Bzinembo Bzacigirego Bzacikristau, fala lacigiregoli lidandophatisidwa basa pa nkhani imweyi, ndipo likhali lakusiyana na lomwe lidaphatisidwa basa pa Juwau 11:33 (onani nfundo yakuthumizira pa mafala yakuti ankulira) pakulewa bzakulira kwa Mariya na Ajuda. Jezu akhadziwa kuti angadalamusa Lazaro, koma iye adasunama kwene-kwene pakuwona momwe abale wace na anzace wa Lazaro akhadasunamira. Thangwe ra lufoyi na nsisi, Jezu adalirambo pomwe adawona axamwali wace wa Lazaro ankulira. Cakucitikaci cinkulatiza momwe Jezu ambabvera, wanthu akaluza anyakufunidwa wawo mu infa yomwe tidatengera kwa Adamu.
(Juwau 11:43, 44) Pomwe Iye adamala kulewa bzimwebzi, adakuwa na mphanvu, aciti: “Lazaro, bula kunja kuno!” 44 Ndipo nyakufa ule adabula; manja na minyendo yace ikhadakulungidwa na nguwo, ndipo nkhope yacembo ikhadamanga na nguwo. Jezu adawauza iwo kuti: “Mutsudzuleni, mumuleke ayende.”
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 11:49) Koma m’bodzi wa iwo, Kaifasi, omwe akhali mkulu wa ansembe mu gole limwelire, adawauza kuti: “Imwepo mun’dziwa lini cinthu ciri-cense,
Nfundo yakuthumizira pa Ju 11:49 mu nwtsty
mkulu wa ansembe: Pomwe Jirayeri adadzakhala mtundu wakubziimira pawokha, mkulu wa ansembe akhaphata basa moyo wace wense. (Mirew 35:25) Tsono, pomwe Aroma adakunda Jirayeri, atongi wakusankhulidwa na Aromawo akhanayo mphanvu yakusankhula mkulu wa nsembe. (Onani Glossário mu Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada, pa kamsolo kakuti: “Sumo Sacerdote.”) Kaifasi, omwe akhadasankhulidwa na Aroma akhali munthu waluso omwe adakhala nthawe izinji ninga mkulu wa nsembe kuposa wense wakuyambirira. Iye adasankhulidwa mu 18 EC ndipo adaphata basa lace mpaka pafupi-fupi mu gole la 36 EC. Mwa kulewa kuti Kaifasi akhali mkulu wa ansembe gole limwelire, lomwe likhali 33 EC gole lakusaya kuyebweka, bzinkuwoneka kuti Juwau akhafuna kulatiza kuti pa nthawe yomwe Jezu adaphedwa, mkulu wa ansembe akhali Kaifasiyo.—Onani msolo 16 mu Kabuku Kothandiza Kuphunzira Mawu a Mulungu, kuti muwone pomwe pinango pakhana nyumba ya Kaifasi.
(Juwau 12:42) Napo atsogoleri azinji wa Ajuda adamukhulupirambo, koma thangwe ra Afarisi iwo akhamubvuma lini padeca, kugopera kuti angadacosedwa mu sinagoga;
Nfundo zakuthumizira pa Ju 12:42 mu nwtsty
atsogoleri: Fala lacigirego lomwe lasanduliziridwa kuti ‘atsogoleri’ bzinkuwoneka kuti limbakhala linkulewa bza akulu-akulu wa Ajuda omwe akhacita mbali mu nyumba yamphala ya Sinedriyo. Falali lidaphatisidwambo basa pa Juwau 3:1 pakulewa bza Nikodemo, omwe akhalimbo mkulu wa nyumba ya mphalayo.—Onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 3:1.
angadacosedwa mu sinagoga: Ayai “kuletsedwa; kuthamangisidwa mu Sinagoga.” Fala lacigirego lakuti a·po·sy·naʹgo·gos lidandophatisidwa basa mu nkhani ino na pa Juwau 12:42 na 16:2. Munthu wakuthothendwa mu Sinagoga angadalambidwa acinyozedwa ndipo angadawonedwa ninga munthu wakusaya kufunika. Ndipo kuthothedwako kungadacitisa munthuyo kukhala na mabvuto makulu ya bzacuma m’banja lace. Masinagoga yomwe yakhaphatisidwa basa maka-maka ku mapfunziro, iyo yakhaphatisidwambo basa ninga nyumba za mphala ndipo akulu-akulu wa m’mwemo akhana mphanvu ya kupereka cirango ayai kucosa munthu musinagogamo.—Onani nfundo yakuthumizira pa Mateu 10:17.
15-21 OUTUBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 13-14
“Ndakupasani Ciratizo”
(Juwau 13:5) Pambuyo pace, iye adaikha madzi m’basiya ndipo adayamba kutsuka nzayo za anyakupfunza wace, acizipukuta na tuwadya yomwe akhadaimangirira n’ciuno mwacemo.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 13:5 mu nwtsty
kutsuka nzayo za anyakupfunza wace: Mu nthawe ya Ajirayeri, wanthu kawiri-kawiri akhambabvala xango. Xangozo zikhana bzingwe bzomwe bzikhamangidwa m’mphundupundumu, ndipo omwe akhacita ulendo akhambapswipa m’minyendo pakuti miseu ikhali yapfumbi. Ndipopa, munthu akafika pamui akhafunika kukhundula xangozo akanati kupita m’nyumba, ndipo mweneciro nyumbayo akhawonesesa kuti mulendo watsukidwa nzayo zace. Bibliya lina bziratizo bzizinji bza wanthu omwe akhambacita bzimwebzi. (Ciy 18:4, 5; 24:32; 1Sam 25:41; Lu 7:37, 38, 44) Pomwe Jezu adatsuka nzayo za apostolo wace, akhafuna kupfunzisa apostolo wacewo kufunika kwa kubzicepswa na kutumikirana winango na mwanzace.
(Juwau 13:12-14) Atamala kutsuka nzayo zawo na kubvala pomwe cakubvala cace cakunja, iye adakhala pomwe pa citawo aciwabvunza kuti: “Kodi munkubvesesa bzomwe ndakucitiranibzi? 13 Imwepo mumbanditi ‘Mpfunzisi’ na ‘Mbuya’; mumbalewa cadidi, thangwe ndinedi. 14 Tenepo, penu ine, omwe ndine Mbuya na Mpfunzisi, ndatsuka nzayo zanu, imwepo mun’funikambo kumbatsukana nzayo zanu.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 13:12-14 mu nwtsty
mun’funikambo: Ayai “muna udindo bwa.” Fala lacigirego lomwe laphatisidwa basa panoli, kawiri-kawiri limbaphatisidwa basa pa nkhani ya kobiri, maka-maka “tikakhala na mangawa na munthu ayai munthu omwe afiyali mwanzace.” (Mat 18:28, 30, 34; Lu 16:5, 7) Mu nkhani ino na mu nkhani zinango, falali lidaphatisidwa basa pakulatiza kuti tina udindo bwakucita cinthu.
(Juwau 13:15) Ndakupasani ciratizo, kuti mucitembo ninga momwe ndakucitiranimu.
w99 1/3 tsa. 31 ndi. 1
Munthu Mkulu Omwe Adakhala Kale Pansi Pano Adacita Basa Lakunyozeka
Mwa kutsuka minyendo ya anyakupfunza wace, Jezu adawapfunzisa khalidwe lakufunika lakubzicepswa. Tenepo, Akristau an’funika lini kumbabziwona kukhala wakufunika kwene-kwene acimbafuna kuti winango ambawatumikire, ayai kumbafuna mbuto zapadzulu ayai zakubvekera. M’mbuto mwace, iwo an’funika kutewezera ciratizo ca Jezu omwe ‘alibe kubwera kuti adzatumikiridwe, koma kuti adzatumikire na kupereka moyo wace ninga cakulombolera wanthu azinji.’ (Mat 20:28) N’cadidi, ateweri wa Jezu an’funika kukhala wakufunisisa kutumikirana mwakubzicepswa winango na mwace.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 14:6) Jezu adamutawira, aciti: “Inepano ndine njira, cadidi na moyo. Palibe omwe angafike kuna Baba, acisaya kupita na mwa inepano.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 14:6 mu nwtsty
Inepano ndine njira, cadidi na moyo: Jezu ni njira thangwe ni kupitira mwa yekhayo pomwe tingafike kwa Mulungu mu mpembo. Ndipo iye ni ‘njira’ kwa wanthu kuti abverane pomwe na Mulungu. (Ju 16:23; War 5:8) Jezu ni cadidi thangwe iye akhalewalewa cadidi ndipo akhana moyo wakubverana na cadidico. Ndipo iye adakwanirisambo mapolofesiya mazinji yomwe yambalatiza udindo bukulu bomwe anabo pakukwanirisa cakulinga ca Mulungu. (Ju 1:14; Cibv 19:10) Ndipo mapolofesiya yamweya yadakhala “ ‘inde’ (ayai yadakwanisika) mwa iye.” (2Wak 1:20) Ndipo Jezu ni moyo thangwe ra cakulombolera, iye wacitisa wanthu wense kukhala na mwayi wakudzakhala na ‘moyo caiwo’ omwe ni ‘moyo wakusaya kumala.’ (1Tim 6:12, 19; Wayef 1:7; 1Jo 1:7) Ndipo iye an’dzalatiza kuti ni ‘moyo’ kwa wanthu bzulu na bzulu omwe an’dzalamusidwa kuti adzakhale na moyo wamuyaya m’paraizo.—Ju 5:28, 29.
(Juwau 14:12) Cadidi ndinkukuuzani kuti, omwe ambandikhulupira, an’dzacitambo basa lomwe ine ndinkucitali; ndipo iye an’dzacita mabasa makulu kuposa yamweya, thangwe ine ndinkuyenda kwa Baba.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 14:12 mu nwtsty
an’dzacita mabasa makulu kuposa yamweya: Jezu akhathandauza lini kuti bzakudabwisa bzomwe anyakupfunza wace angadadzacita bzingadadzakhala bzikulu kuposa bzace. M’mbuto mwace, mwakubzicepswa iye adadziwa kuti anyakupfunza wace angadadzacita basa likulu lakupfunzisa na kupalizira wanthu kuposa iye. Ateweri wace angadadzapalizira gawo likulu, angadadzafikira wanthu azinji, na kupalizira kwa nthawe izinji kuposa iye. Mafala ya Jezuya yankulatiziratu kuti iye akhadikhirira kuti ateweri wace angadapitiriza na basali.
22-28 OUTUBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 15-17
“Mumbacita Lini Mbali ya Dziko”
(Juwau 15:19) Bzingadakhala kuti mumbacita mbali ya dziko, iro lingadakufunani. Tsono pakuti mumbacita lini mbali ya dziko, thangwe ine ndidakusankhulani m’dzikoli, ndipopa dzikoli limbakuwengani.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 15:19 mu nwtsty
dziko: Mu nkhani ino, fala lacigirego lakuti koʹsmos limbalewa bza wanthu wakusiyana na atumiki wa Mulungu, wanthu wakusaya kulungama wakutalikirana na Mulungu. Ni vanjedyo ya Juwau yokha yomwe idabwerezera mafala yomwe Jezu adauza ateweri wace yakuti iwo ambacita lini mbali ya dziko ayai ndimwe lini wa dzikoli. Ndipo mafala mabodzibo-dziya yadalewedwambo kawiri kense mu mpembo wakumalizira wa Jezu kwa apostolo wace wakukhulupirika.—Ju 17:14, 16.
(Juwau 15:21) Koma iwo an’dzakucitirani bzinthu bzensebzi thangwe ra dzina langu, pakuti iwo ambamudziwa lini Omwe adandituma.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 15:21 mu nwtsty
dzina langu: M’Bibliya, fala lakuti ‘dzina’ nthawe zinango limbaimira munthu omwe ana dzinalo, mbiri yace na bzense bzomwe munthuyo ambaimira. (Onani nfundo yakuthumizira pa Mateu 6:9.) Pakulewa bza dzina la Jezu, iro limbaimirambo mphanvu na udindo bomwe Baba wace adamupasa. (Mat 28:18; Waf 2:9, 10; Waheb 1:3, 4) Pamwepa Jezu akhafotokoza thangwe race wanthu wa dzikoli angadadzacita bzinthu mwakutsutsana na ateweri wace: pakuti iwo ambamudziwa lini Omwe adatuma iye. Kudziwa Mulungu kungadawathandiza kubvesesa na kudziwa bzomwe dzina la Jezu limbaimira. (Mab 4:12) Bzimwebzi bzikhaphatanidza udindo bwa Jezu ninga Mtongi wakuikhidwa na Mulungu, Mambo wa amambo omwe wanthu wense an’funika kumubvera kuti adzatambire moyo.—Ju 17:3; Cibv 19:11-16; yezezerani na Psal 2:7-12.
(Juwau 16:33) Ndakuuzani bzimwebzi kuti mukhale na mtendere thangwe ra ine. M’dzikomu mun’dzagumana matsautso, tsono khwimikani! Ine ndalikunda dziko.
it-1 tsa. 516
Khwimikani
Akristau an’funika kukhala wakukhwimika kuti aleke kutengera makhalidwe na bzicito bza dzikoli bzomwe bzingawacitise kukhala anyamadulanthaka wa Yahova Mulungu, acikhala wakukhulupirika napo ambawengedwa na dzikoli. Jezu Kristu adauza anyakupfunza wace kuti: ‘M’dzikomu mun’dzagumana matsautso, tsono khwimikani! Ine ndalikunda dziko.’ (Ju 16:33) Mwana wa Mulungu alibe kubvuma kutengeka na dzikoli, koma iye adalikunda mwakusiyana nalo m’ciri-cense. Ciratizo ca Jezu Kristu cakukunda dziko na bzomwe iye adacita, bzingathandize munthu kumutewezera kukhala wakukhwimika na kusaya kucita mbali ya dzikoli acipitiriza kukhala wakusaya nthonsa yace.—Ju 17:16.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 17:21-23) kuti wense akhale abodzi, ninga momwe imwepo Baba muliri wakuphatana na inepano ndipo inepano ndidaphatana na imwepo, kuti iwombo akhale wakuphatana na ifepano, kuti dziko likhulupire kuti ndimwe omwe mudandituma. 22 Ndawapasa mbiri yomwe mudandipasa kuti iwo akhale abodzi ninga momwe ifepano tiriri abodzi. 23 Ine kuphatana na iwo, ndipo imwepo kuphatana na ine, kuti iwombo akhale wakuphatana bzacadidi, kuti dziko lidziwe kuti imwepo mudandituma nakuti mumbawafuna ninga momwe mudandifunira ine.
Nfundo zakuthumizira pa Ju 17:21-23 mu nwtsty
abodzi: Ayai “wakuphatana.” Jezu adapemba kuti ateweri wace akhale ‘abodzi,’ wakuphatana pakuphatira basa pabodzi na cakulinga cibodzi, ninga momwe iye na Babace aliri ‘abodzi’, acilatizambo kuphatana pa makumbukidwe mabodzi. (Ju 17:22) Pa 1 Wakolinto 3:6-9, Paulo adalewa bza mtundu waciphatano pakati pa atumiki wacikristau, pakuphata basa pabodzi winango na mwanzace pabodzi na Yahova.—Onani 1 Wakolinto 3:8 na nfundo zakuthumizira pa Juwau 10:30; 17:11.
wakuphatana bzacadidi: Pa vesiri, Jezu akhalatiza kubverana komwe kulipo pakati pa kuphatana kwacadidi na kufunidwa na Baba. Bzimwebzi mpsakubverana na bzomwe bzidanembedwa pa Wakoloso 3:14, pomwe pambati: ‘Lufoyi . . . limbaphatanidzisa wanthu mwamphanvu.’ Kuphatana kwacadidi kumbasiyana-siyana. Ndipo bzimwebzi bzikuthandauza lini kuti unthu bwathu, maluso yathu, bzizolowezi bzathu na cikumbu-mtima cathu bzimbamala. Koma bzimbathandauza kuti ateweri wa Jezu mbakuphatana m’bzicito bzawo, cikhulupiro cawo na cipfunziso cawo.—War 15:5, 6; 1Wak 1:10; Wayef 4:3; Waf 1:27.
(Juwau 17:24) Baba, ine ndikufuna kuti omwe mwandipasawa adzakhale pabodzi nane komwe ine ndidzakhaleko, kuti adzawone mbiri yangu yomwe imwe mwandipasa, thangwe rakuti mudandifuna pomwe dziko likhanati kuyamba.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 17:24 mu nwtsty
dziko likhanati kuyamba: Fala lacigirego lomwe lidasanduliziridwa kuti ‘likhanati kuyamba’ pa Wahebereu 11:11, lidasanduliziridwa kuti ‘mphanvu yakukhala na pathupi’ pomwe adaphatisa basa ninga ‘wana.’ Pano paphatisidwa basa mafala yakuti ‘dziko likhanati kuyamba,’ ndipo pinango bzinkuwoneka kuti pankulewedwa bza kubadwa kwa wana wa Adamu na Eva. Jezu ankubveranisa kuyamba kwa dziko na Abeli, omwe ni munthu wakutoma kugumana phindu na cakulombolera, omwe dzina lacembo ‘lidanembedwa mu mpukutu wa moyo kucokera pomwe dziko lidakhazikisidwa.’ (Lu 11:50, 51; Cibv 17:8) Mafala ya mpembo wa Jezu kwa Babace yambalatiza kuti akhalewa bza kale-kale kwene-kwene pomwe Adamu na Eva anati kukhala na wana. Pa nthaweyo, Mulungu akhafuna kale Mwana wace wakubadwa yekhayu.
29 OUTUBRO–4 NOVEMBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 18-19
“Jezu Adacitira Umboni Cadidi”
(Juwau 18:36) Jezu adawatawira kuti: ‘Umambo bwangu bumbacita lini mbali ya dzikoli. Umambo bwangu bungadakhala kuti bumbacita mbali ya dzikoli, atumiki wangu angadacita nkhondo kuti ndireke kuperekedwa kwa Ajuda. Koma Umambo bwangu si bwakucokera pansi pano.’
(Juwau 18:37) Tsono, Pirato adamubvunza kuti: “Tenepo, iwepo ndiwe Mambo?” Jezu adamutawira, aciti: “Imwepo ndimwe mukunditi Mambo. Ndidabadwa, ndicibwera pansi pano kuti ndidzacitire umboni cadidi. Ali-wense omwe ali ku mbali ya cadidi, an’bva fala langu.”
Nfundo zakuthumizira pa Ju 18:37 mu nwtsty
ndidzacitire umboni cadidi: Ninga momwe mafalaya yadaphatisidwira basa mu Bzinembo Bzacigirego Bzacikristau, mafala yacigirego yakusanduliziridwa kuti ‘ndidzacitire umboni cadidi’ (mar·ty·reʹo) na ‘umboni’ (mar·ty·riʹa; marʹtys) yana thandauzo likulu. Mafala yenseya yambaphatisidwa basa pakulewa bza umboni bwakucita kuwona na maso ayai bzinthu bzomwe tinkubzidziwa, ndipo bzimbaphatanidzambo “kupalizira; kubvuma na kulewera bwino cinthu ayai munthu.” Jezu alibe kundocitira umboni bza cadidi, koma iye adakhalambo na moyo wakubverana na cadidico omwe ukhatsimikizira mafala ya bzomwe Babace akhadaleweratu na mapiciro yace. (2Wak 1:20) Cakulinga ca Mulungu pabodzi na Umambo na Utongi bwa Mesiya, bzikhadalewedweratu cibodzi na cibodzi pa bzomwe bzingadadzacitika. Moyo wense wa Jezu pa dziko la pansi pano, na kufa komwe iye adacita kudakwanirisa mapolofesiya yense yakulewa bza iye kuphatanidzambo bzense bzomwe bzikhali mu Mpangano wa Cakutonga. (Wakol 2:16, 17; Waheb 10:1) Tenepo, Jezu ‘adacitira umboni cadidi’ m’mafala na m’bzicito bzace.
cadidi: Jezu akhalewa lini bza cadidi ciri-cense, koma cadidi cakulewa bza cakulinga ca Mulungu. Mfungulo wakufunika wa cakulinga ca Mulungu ni Jezu ‘mwana wa Davide,’ ndipo iye an’dzatumikira ninga Mkulu wa Ansembe na Mtongi wa Umambo bwa Mulungu. (Mat 1:1) Jezu adafotokoza kuti thangwe lomwe adabwerera pa dziko lapansi, acibadwa ninga munthu likhali kudzacita utumiki bwace na kupalizira cadidi cakulewa bza Umambo. Ndipo wanjo adalewambo mafala mabodzi-bodzibziya Jezu anati kubadwa na pa nthawe yomwe iye adabadwa ku Beremu wa ku Judeya, mzinda omwe Davide akhadabadwira.—Lu 1:32, 33; 2:10-14.
(Juwau 18:38a) Pirato adati kwa iye: “Kodi cadidi n’ciyani?”
Nfundo yakuthumizira pa Ju 18:38a mu nwtsty
Kodi cadidi n’ciyani?: Bzinkuwoneka kuti Pirato akhabvunza bza cadidi ciri-cense, sikuti ‘cadidi’ comwe Jezu akhacilewa. (Ju 18:37) Bzingadakhala kuti Pirato akhabvunza kuti adziwe, mwakusaya kupenukira Jezu angadamutawira. Koma Pirato pinango adabvunza mbvunzoyu pakufuna kulatiza kunyoza na kupenukira pa bzomwe Jezu akhadalewabzo. Bzikhali ninga Pirato an’kuti: “Cadidi? Cadidico n’ciyani? Kulibe cadidi kunja kuno!” Kuthumizira bzimwebzi, Pirato alibe nakundodikhira kuti abve mtawiro koma adabula, aciyenda panja pomwe pakhana Ajuda.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 19:30) Pomwe iwo wadabweresa vinyu wakuwawayo, Jezu adati: “Bzakwanisika!” ndipo adatsulimisa msolo wace acipereka mzimu wace.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 19:30 mu nwtsty
acipereka mzimu wace: Ayai “iye adasiya kupuma.’ Fala lakuti ‘mzimu’ (m’Cigirego, pneuʹma) lingakhale linkulewa bza “mphuwe” ayai “mphanvu ya moyo.” Bzimwebzi bzimbabverana na fala lacigirego lakuti ek·pneʹo (fala lace cairo “kupuma”) mwakubverana na nkhani ya pa Marko 15:37 na Luka 23:46 (pomwe padasanduliziridwa kuti “adamalizika” ayai ninga momwe lidasandulizidwira m’mavesiya mu nfundo zakuthumizira kuti “adapuma kakumalizira”). Winango ambalewa kuti kuphatisa basa fala lacigirego lomwe lidasanduliziridwa kuti “adasiya” limbathandauza kuti Jezu mwakufuna kwace adasiya kucita nyongo yakupuma kuti apitirize kukhala na moyo, pakuti bzense bzomwe bzikhadalewedwa bzikhadakwanisika kale. Mwakufuna kwace ‘adakhuthula moyo wace ku kufa.’—Zai 53:12; Ju 10:11.
(Juwau 19:31) Pakuti ikhali nsiku Yakukonzekera, bzikhafunika lini kuti mitembo ipitirize kukhala pa muti wakuzunzidwira pa nsiku ya Malinkhuma, (pakuti Malinkhuma yamweyale yakhali makulu kwene-kwene), tenepo Ajudawo adakakumbira Pirato kuti anyakukhomereredwawo atcoledwe minyendo acicosa mitemboyo pamutipo.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 19:31 mu nwtsty
pakuti Malinkhuma yamweyale yakhali makulu kwene-kwene: Nisani 15, pambuyo pa Paskwa, ikhali nsiku ya malinkhuma bzikhalibe basa penu Nisani 15 yagwera nsiku iponi pa mdzingayo. (Mwam 23:5-7) Pomwe Malinkhuma yakupambulikaya yakhagwera pa nsiku caiyo ya Malinkhuma (nsiku yacinomwe yacijuda, yomwe ikhayamba pa Cixanu dzuwa litamira), ikhali Malinkhuma ‘makulu’. Malinkhuma yamweya yadagwera nsiku ya Cixanu comwe Jezu adafa. Kucokera pa 29 mpaka 35 EC, ni gole la 33 EC lokha lomwe Nisani 14 adagwera pa Cixanu. Tenepo umbonibu bumbatsimikizira kuti Jezu adafadi pa Nisani 14 mu 33 EC.