Mareferensiya ya Kabukhu ka Mitsonkhano ka Moyo Wathu na Utumiki
4-10 MAIO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | CIYAMBO 36-37
“Zuze Adacitiridwa Ntsanje”
(Ciyambo 37:3, 4) Jirayeri akhafuna kwene-kwene Zuze kuposa wana winango wentse, thangwe akhali mwana omwe adamubereka pa ukalamba bwace. Tenepo adamusonesera mkanjo wakupambulika. 4 Pomwe abale wace adawona kuti baba wawo akhafuna kwene-kwene Zuze kuposa wentsenewo, iwo adayamba kumuwenga ndipo akhalewalewa lini naye mwa mtendere.
(Ciyambo 37:5-9) Patsogolo pace, Zuze adalota bzinthu bzinango ndipo adafotokozera azibale wace, tsono bzimwebzi bzidacitisa kuti azibale wacewo anyanyiretu kumuwenga. 6 Iye adawauza kuti: “Bveserani bzomwe ndalota. 7 Ndalota kuti tikhamanga mitolo ya tirigu pakati pa munda. Mtolo wangu udamuka uciima, ndipo mitolo yanu idamukambo icizungulira mtolo wanguyo, iciugodamira.” 8 Tsono, azibale wecewo adamubvunza kuti: “Kodi iwepo unkukumbuka kuti un’dzakhala mambo wathu, ucimbadzatitonga?” Tenepo, iwo adanyanyiratu kumuwenga thangwe ra matuloyo, pabodzi na bzomwe akhadawafotokozerabzo. 9 Ntsiku inango, adalota pomwe bzinthu bzinango ndipo adakauza azibale wacewo kuti: “Lero ndalota pomwe bzinthu bzinango. Ndalota dzuwa, mwezi na nyenyezi zakukwana 11 zinkundigodamira.”
(Ciyambo 37:11) Tenepo, abale wacewo akhamucitira njiru, koma pai wace adakoya mafalaya mu mtima mwawo.
(Ciyambo 37:23, 24) Tenepo, pomwe Zuze adatondofika, abale wacewo adamukhundula mkanjo wace, mkanjo wakupambulika omwe iye akhambabvala, 24 ndipo iwo adamutenga acimuthusa mu mceramo. Pa nthaweyo mcerayo ukhalibe madzi.
(Ciyambo 37:28) Pomwe anyamalonda wa ku Midiyani wale akhagwata mu mseu, abale wace wa Zuze adamucosa mu mcera mule acimugulisa kwa Ajimayeriwo. Adamugulisa na kobiri 20 za siriva, ndipo iwo adayenda naye ku Edjipito.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Ciyambo 36:1) Iyi ni nkhani yakulewa bza Esau, omwe ni Edomu.
it-1 tsa. 678
Edomu
(Eʹdom) [Kufuira], Aedomu (Eʹdom·ites).
Edomu likhali dzina linango la Esau, omwe akhali m’bale wace wa mamphase wa Djakobo. (Ciy 36:1) Bziri tenepo thangwe ra bzomwe iye adacita, mwa kugulisa ukulu bwace na kamphodza mfuira. (Ciy 25:30-34) Ndipo cinthu cinango n’cakuti, pomwe Esau adabadwa iye akhali mfuira (Ciy 25:25), ndipo kufuira kubodzi-bodziku kukhapitiriza kugumanika m’bali zinango za dziko komwe kukhagumanika mbadwe zace.
(Ciyambo 37:29-32) Pambuyo pace, pomwe Rubeni adabwerera ku mcera kule, adawona kuti Zuze mukhalibe mu mceramo. Tenepo, adang’amba bzakubvala bzace. 30 Pomwe adabwerera kwa abale wacewo, adakuwa kuti: “Mwana ule kulibe, kodi ndin’cita ciyani ine tsapano?” 31 Tenepo, iwo adatenga mkanjo wa Zuze, ndipo adapha tonde, acinyika mkanjoyo m’mulopamo. 32 Patsogolo pace, iwo adatumiza mkanjo wakupambulikayo kwa baba wawo. Pomwe adafika adati: “Tagumana mkanjoyu. Onesesani penu ngwa mwana wanu ayai ne.”
it-1 matsa. 561-562
Udindo bwakunyang’anira
Pomwe makabusa ayai nyakunyang’anira ng’ombe akhalewa kuti angadanyang’anira bzifuwo, bzikhalatiza kuti iye akhabvuma udindo bwakukoya bzifuwobzo. Bzimwebzi bzikhapereka citsimikizo kwa mwenekaciroyo kuti bzifuwobzo bzingadadyesedwa na kunyang’aniridwa kuti bzireke kubedwa, ayai penu pangadacitika cinthu cinango iye angadapagali. Napo bziri tenepo, bzin’funa lini kulewa kuti nyakunyang’anira angadapagali pa cinthu ciri-centse comwe cingadacitikira bzifuwobzo, thangwe rakuti mtemo omwe uli padzuluyu ukhapereka mwayi kwa nyakunyang’anirayo pa bzinthu bzinango bzomwe bzingadacitikira bzifuwobzo, ninga kudyedwa na bzirombo bza m’thengo. Kuti aleke kukhala na mulandu ninga nyakunyang’anira, iye akhafunika kupereka umboni bwakubveka, mwa ciratizo, mbali yomwe yasala ya cifuwo comwe cadyedwaco. Pakuwona umbonibo, mwenekaciroyo akhafunika kutawiriza kuti nyakunyang’anirayo akhalibe mulandu pa bzomwe bzacitikabzo.
Mtemo ubodzi-bodziyu ukhambaphatisidwambo basa pa nkhani yakunyang’anira bzinthu bzinango kuphatanidzambo pa nkhani za m’banja; mwa citatizo, mwana mkulu akhana udindo bwakunyag’anira abale wace ang’ono. Tenepo tingabvesese thupo lomwe Rubeni ninga mwana mkulu akhanalo na moyo wa Zuze, ninga momwe bzidanembedwa pa Ciyambo 37:18-30, pomwe abale wace winango akhapangana kuti amuphe. ‘Iye adalewa kuti: “Mbatilekeni kumupha.” . . . “Lekani kucosa mulopa. . . . [ndipo] lekani kumupweteka.” Cakulinga cace cikhali cakuti amupulumuse acikam’bwezera kwa baba wace.’ Pomwe Rubeni adazindikira kuti Zuze pakhalibe, adakhala na thupo kwene-kwene mpaka ‘adang’amba bzakubvala bzace’ acikuwa kuti: ‘Mwana ule kulibe, kodi nin’cita ciyani ine tsapano?’ Iye akhadziwa kuti angadakhala na mulandu thangwe ra kusaika kwa Zuze. Pakufuna kuthawa mulandu, abale wace adayezera kunyang’ana umboni bwakuti anamizire kuti Zuze akhadadyedwa na cirombo ca m’thengo. Iwo adacita bzimwebzi mwa kubvika cakubvala ca Zuze m’mulopa wa tonde. Patsogolo pace adakawonesa umbonibu kwa Djakobo, omwe akhali pai na nyakutonga mirandu; na bzimwebzi iye adawona kuti Rubeni akhalibe mulandu. Thangwe ra cakubvala ca Zuze comwe cikhana mulopaco, pabodzi na umboni bomwe budalatizidwa na abale wace, Djakobo adatsimikizira kuti Zuze akhadaphedwa.—Ciy 37:31-33.
11-17 MAIO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | CIYAMBO 38-39
“Yahova Alibe Kusiya Zuze”
(Ciyambo 39:1) Zuze adayendesedwa ku Edjipito, ndipo Mdjipito munango wakucemeredwa Potifari omwe akhali nduna ya nyumba ya Farawo na mkulu wa acikunda wakulindira mambo, adamugula kwa Ajimayeri omwe akhadayenda naye ku Edjipitoko.
(Ciyambo 39:12-14) Ndipo mkaziyo adaphata cakubvala ca Zuze, aciti: “Gona nane!” Tsono iye adasiya cakubvala caceco m’manja mwace, acithawira panja. 13 Pomwe mkaziyo adawona kuti Zuze wasiya cakubvala cace m’manja mwace, acithawira panja, 14 iye adayamba kukuwa, acimbacemera anyabasa wa pamuipo. Ndipo adawauza kuti: “Onani! Adatibweresera Mhebereuyu kuti adzaticitire bzinthu bzapezi-pezi, kuti wanthu atiseke. Iye akhadabwera kuna ine kuti adzandipswithe, tsono ine ndakuwa na mphanvu zangu zentse.
(Ciyambo 39:20) Tenepo, mbuya ule, adamuphata Zuze, acikamufungirisa m’kawoko ya anyakawoko wa mambo, ndipo iye adapitiriza kukhala kumweko.
(Ciyambo 39:21-23) Koma Yahova adapitiriza kukhala na Zuze acimulatiza lufoyi lakukhulupirika, ndipo iye adacitisambo mkulu wa m’kawoko kumudekera mtima. 22 Tenepo mkulu wakunyang’anira m’kawoko adasankhula Zuze kuti akhale nyakunyang’anira wentse omwe akhali m’kawokomo ndipo Zuzeyo akhanyang’anira pomwe bzentse bzomwe bzikhacitidwa m’mwemo. 23 Ndipo mkulu wakunyang’anira m’kawoko akhasamalira lini cinthu na cibodzico comwe cikhali m’manja mwa Zuze. Pakuti Yahova akhana Zuze, bzentse bzomwe Zuze akhacita bzikhambamufambira bwino.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Ciyambo 38:9, 10) Koma Onani akhadziwa kuti wanawo angadadzakhala lini wace. Tenepo, akambagona na mkazi wa m’bale waceyo, iye akhambatayira pantsi ubwamuna bwace kuti aleke kubalira m’bale waceyo wana. 10 Bzomwe iye akhacitabzi bzikhali bzakuipa pamaso pa Yahova, tenepo iye adamuphambo.
it-2 tsa. 555
Onani
(Oʹnan) [dzina lakucokera ku fala lomwe limbathandauza “mphanvu ya kubala; thupi la mphanvu”].
Mwana wa Djuda, ndipo iye akhali mwana waciwiri omwe Djudayo adabala na mkazace wa ku Kanani, omwe akhali mwana wa Shua. (Ciy 38:2-4; 1Nkha 2:3) Pambuyo pa mkulu wace Eri kuphedwa na Yahova thangwe ra kumuphonyera, Onani adauzidwa na pai wace Djuda kuti apite nthaka Tamari, mansiwa wa Eri. Penu angadabadwa mwana wacimuna, ndiye kuti mwanayo angadakhala lini ninga wakuyamba wa m’banja la Onani, koma angadatambira utaka ninga mwana wakuyamba wa Eri. Tsono pangadasaya kubadwa mwana wacimuna, Onaniyo ndiye omwe angadadzatambira utakabo. Pomwe Onani adakhambagona na Tamari, iye akhambataira pantsi ubwamuna bwace. Bzimwebzi bzin’funa lini kulewa bza msambo wakusenzekesa cidzo, pakuti nkhaniyi imbati: “Tenepo, akambagona na mkazi wa m’bale waceyo, iye akhambatayira pantsi ubwamuna bwace.” Thangwe ra kusaya kubvera pai wace mwakusaya kufuna kubalira mwana m’bale wace, pabodzi na pikado yomwe iye adacita yakusaya kufuna kubvera Cakutonga ca Mulungu pakulewa bza malowozi, Onani adaphonyera Mulungu ndipo iye adaphedwambo na Yahova.—Ciy 38:6-10; 46:12; Mirew 26:19.
(Ciyambo 38:15-18) Pomwe Djuda adawona mkaziyo, adakumbuka kuti akhali hule thangwe rakuti akhadampsinkha nkhope yace. 16 Tenepo, adamufenderera mkaziyo m’mphepete mwa msewu acimuuza kuti: “Nin’funa kugona nawe.” Iye akhadziwa lini kuti akhali mulowola wace. Tsono mkaziyo adabvunza kuti: “Kodi mun’ndipasa ciyani kuti mugone nande?” 17 Iye adatawira kuti: “Nin’kutumizira mbuzi ing’ono. Koma mkaziyo adamubvunza kuti: Kodi mun’ndipasa ciyani kuti nditsimikizire bzimwebzi?” 18 Djuda adati: “Un’funa ndikupase ciyani kuti utsimikizire?” Mkaziyo adatawira kuti: “Mundipase mphete ya cala canu yakudindirayi na cingwe cace, pabodzi na mpsimbo yanuyi.” Djuda adamupasa bzinthubzo, acigona naye, ndipo mkaziyo adakhala na mimba.
18-24 MAIO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | CIYAMBO 40-41
“Yahova Adapulumusa Zuze”
(Ciyambo 41:9-13) Tenepo, mkulu wa anyakupereka bzakumwa adauza Farawo kuti: “Nin’funa kukungula pikado zangu lero. 10 Imwepo a Farawo mukhadakalipa kwene-kwene na atumiki wanufe; tenepo mudandimangisa mucindiikhisa m’kawoko ku nyumba ya mkulu wa acikunda wa mambo, inepano pabodzi na mkulu wa anyakupereka mkate. 11 Pambuyo pa bzimwebzi, usiku bunango ifepano tidalota. Ali-wentse wa ifepano adalota, koma matuloyo yakhana mathandauzo yakusiyana. 12 Mkawokomo tikhali pabodzi na mulumbwana munango Mhebereu, omwe akhali mtumiki wa mkulu wa acikunda wa mambo. Pomwe tidamufotokozera matuloyo, iye adatithumbudzulira thandauzo la matulo yentseyo. 13 Ndipo bzidacitikadi ndendende ninga momwe iye akhadalewera. Inepano ndidabwezeresedwa ku basa langu, koma mwanzanguyo adamanikidwa pa muti, aciphedwa.”
(Ciyambo 41:16) Pamwepo Zuze adatawira Farawo aciti: “Ndine lini wakuthema kutumbizidwa thangwe ra bzimwebzi, pakuti ni Mulungu omwe anilewa bza moyo wanu, sikuti ine.”
(Ciyambo 41:29-32) “Pan’dzakhala magole manomwe ya nfumba m’dziko lense la Edjipito. 30 Tsono yakadzamala magole yamweya, yan’dzabwera magole manomwe ya njala, ndipo nfumba ire in’dzakumbukiridwa lini pomwe, ndipo njalayo in’dzadzonga dziko lentse. 31 Nfumba ya m’dzikoli in’dzakumbukiridwa lini pomwe, thangwe njala yomwe in’dzabwerayo, in’dzakala ikulu kwene-kwene. 32 Mwalotesedwa kawiri matuloya thangwe rakuti Mulungu wacadidi watsimikiza mtima kucita bzimwebzi, ndipo iye an’bzicita tsapanopapa.
(Ciyambo 41:38-40) Ndipo Farawo adabvunza atumiki wace kuti: “Kodi angagumanike munthu winango omwe ana mzimu wa Mulungu ninga umweyu?” 39 Patsogolo pace Farawo adauza Zuze kuti: “Pakuti Mulungu wakucitisa kudziwa bzinthu bzentsenebzi, palibe munthu winango omwe ngwanzeru na waluso ninga iwepo. 40 Iwepo ndiwe un’khala nyakunyang’anira wa nyumba yangu, ndipo mbumba yangu yentse in’funika kukubvera. Koma ninga mambo, inepano nin’khala mkulu kuposa iwepo.”
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Ciyambo 41:14) Tenepo Farawo adatuma wanthu kuti ayende ku kawoko komwe kukhana Zuze, ndipo mwa kamfulumize adabwera naye kucokera ku kawokoko. Iye adagwata ndebvu zace, adacinja bzakubvala aciyenda kukawonekera kwa Farawo.
(Ciyambo 41:33) “Tenepo, Farawo anyang’ane munthu wanzeru na waluso kuti akhale nyakunyang’anira wa dziko lentse la Edjipito.
25-31 MAIO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | CIYAMBO 42-43
“Zuze Adalatiza Kuti Akhali Munthu Wakubziphata”
(Ciyambo 42:5-7) Wana wa Jirayeri adayenda pabodzi na wanthu winango omwe akhayenda kukagula cakudya, thangwe rakuti njala ikhadafikambo ku dziko la Kanani. 6 Zuze ndiye omwe akhali pa udindo bwakunyang’anira m’dziko la Edjipito, ndipo ndiye omwe akhagulisira cakudya wanthu wa pa dziko lentse la pantsi. Tenepo abale wace adafika acimugodamira acitsulimisa nkhope zawo pantsi. 7 Pomwe Zuze adawawona abale wacewo, adawazindikira nthawe imweyoletu, koma iye alibe kufuna kubzidziwikisa kuna iwo. Ndipo iye adalewalewa nawo mwakukalipa aciwabvunza kuti: “Kodi imwepo mwacokera kuponi?” Iwo adatawira kuti: “Tacokera ku dziko la Kanani kuti tidzagule cakudya.”
(Ciyambo 42:14-17) Koma Zuze adawauza kuti: “Ni bzomwe ndalewa bzire: ‘imwepo ndimwe azondi!’ 15 Tenepo imwepo muniyezedwa: Ndikulumbira pamaso pa Farawo, kuti imwepo mun’coka lini kuno mpaka kubweresa mng’ono wanu. 16 Panganani kuti m’bodzi wa imwepo ayende kukamutenga ndipo winangomwe mun’dzasala mkawoko. Mwa njira imweyi mafala yanu yaniyezedwa kuti ndidziwe penu mukulewa cadidi. Bzingakhala kuti mukulewa lini cadidi, ndikulumbira pamaso pa Farawo kuti imwepo ndimwe azondi.” 17 Tenepo, adawafungira m’kawoko kwa ntsiku zitatu.
(Ciyambo 42:21, 22) Iwo adayamba kumbauzana kuti: “Mwakusaya kupenukira ifepano tinkulangidwa thangwe ra bzomwe tidacitira m’bale wathu, pakuti tidawona kubonera kwace pomwe akhatikumbira kuti timubvere ntsisi, tsono ife tidalamba. Ndipopa tsokali linkutibwererapa.” 22 Rubeni adawauza kuti: “Ndiribe kukuuzani ine kuti, ‘Lekani kumucitira cakuipa mwanayi’? Koma imwepo mulibe kundibvera. Tsapano mulopa wace unkufunidwa kwa ifepano.”
it-2 tsa. 108 ndi. 4
Zuze
Pakuwona bzakucitikabzi, abale wace wa Zuze, adayamba kuwona ninga kuti akhalangidwa na Mulungu thangwe rakuti akhadagulisa m’bale wawo ninga kapolo. Adalewa bzomwe akhadacita kwa m’bale wawoyo, thangwe rakuti akhamuzindikira lini. Pakubva bzomwe akhalewa, bzomwe bzikhalatiza kukungula, Zuze adatokonyedwa kwene-kwene, mwakuti adacoka pakhana iwopo kuti akalire. Pomwe adabwerera, iye adatonga kuti Simiyoni amangidwe mpaka winangowo kubwera na m’bale wawo mng’ono.—Ciy 42:21-24.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Ciyambo 42:22) Rubeni adawauza kuti: “Ndiribe kukuuzani ine kuti, ‘Lekani kumucitira cakuipa mwanayi’? Koma imwepo mulibe kundibvera. Tsapano mulopa wace unkufunidwa kwa ifepano.”
(Ciyambo 42:37) Koma Rubeni adauza pai wacewo kuti: “Baba mun’dzapha wana wangu awiri ndikasaya kumubweresa kwa imwepo. Mperekeni m’manja mwangu, ndipo inepano ndin’dzamubwezera m’manja mwanu.”
it-2 tsa. 795
Rubeni
Yanango mwa makhalidwe yabwino ya Rubeni, yadawonekera pomwe iye adauza abale wace 9 kuti athuse Zuze mu mcera wakusaya madzi, m’mbuto mwakumupha; ndipo cakulinga cace cikhali cakuti pa nthawe inango, adzamucose mu mceramo mwakabise-bise. (Ciy 37:18-30) Pambuyo pa magole 20, pomwe abale wacewo adanamiziridwa kuti akhali azondi ku Edjipito, iwo adalewa kuti bzimwebzire bzikhawacitikira thangwe ra kugulisa m’bale wawo Zuze, ndipo Rubeni adakumbusa abale wacewo kuti iye alibe kucita mbali pa cakucitika cire. (Ciy 42:9-14, 21, 22) Pomwe Djakobo adalambiza Benjamini kuyenda pabodzi na abale wace ku Edjipito pa ulendo bwawo bwaciwiri, ni Rubeni yekha omwe adalewa kuti angadapereka wana wace awiri ninga citsimikizo cakuti angadasamalira Benjaminiyo, mwa kulewa kuti: “Baba mun’dzapha wana wangu awiri ndikasaya kumubweresa kwa imwepo.”—Ciy 42:37.
(Ciyambo 43:32) Iwo adapakulira cakudya Zuze pa yekha, abale wace adawapakulirambo pawokha, ndipo Aedjipito omwe akhakhala na Zuze adadyambo pa wokha, pakuti Aedjipito angadadya lini pabobzi na Ahebereu, thangwe ni cinthu cakunyantsa kwa Aedjipitowo.