Imwepo Mungalimbane na Kusaya Cidikhiro
KODI imwepo mumbawona tani mabvuto yomwe mumbagumana nayo? Wanthu azinji ambakhulupira kuti mtawiro wa mbvunzo umweyu ambathemba penu munthuyo ana cidikhiro ayai ne. Tentsenefe timbagumana na mabvuto yakusiyana-siyana pa moyo wathu, ndipo winango wa ifepano mabvuto yathu yambaposa ya winango. Thangwe ranyi wanthu winango ambawoneka kuti mabvuto yawo yakupunguzika, winango ambawoneka kuti mbakukonzeka kulimbana na mabvuto, pomwe winango ambawoneka kuti alibe cidikhiro napo akagumana na mabvuto mang’ono-mang’ono?
Mwa ciratizo, tiyezezere kuti imwepo mukunyang’ana basa. Tenepo mwafipa pa empreza ndipo akubvunzani mibvunzo ya bzomwe imwepo mumbadziwa, pomwe mwamala kutawira mibvunzoyo akuuzani kuti bakayenda kumui. Kodi mumbakumbuka ciyani bzimwebzi bzikakucitikirani? Nthawe zinango mungawone kuti bvutolo ndanu mwekha ndipo mumbawona kuti lin’mala lini, mucimbalewa kuti: ‘Palibe empreza yomwe indibvuma kuti ndiphate basa. Niliwona lini basa.’ Bzingalemweretu imwepo mukabvuma kuti bvuto limweri lidzonge kawonedwe kanu ka bzinthu bzentse pa moyo wanu, mucimbakumbuka kuti: ‘Kodi inepano ndine mtofu? Kodi inepano ndiribe na basalo?’ Munthu omwe ana makumbukidwe yamweya alibe cidikhiro.
Kulimbana na Kusaya Cidikhiro
Kodi mungalimbane tani na kusaya cidikhiro? Kupfunza kuzindikira makumbukidwe yakuipaya ni cinthu cakuyamba na cakufunika kwene-kwene. Cinthu caciwiri ni kupfunza momwe mungamalisire makumbukidweya. Yezerani kukumbukira thangwe ranyi alibe kukubvumani kupita basa. Mwa ciratizo, kodi n’cadidi kuti imwepo mulibe kubvumidwa thangwe rakuti emprezayo ikukufunani lini? Ayai kodi alibe kukubvumani thangwe rakuti mulibe makhalidwe yakuthemera?
Mukakumbukira bwino-bwino, mun’dzawona kuti bzinthu bzinango bzomwe mangakumbukire ndibzo lini bzomwe bzimbakhala bzacitika. Kodi kuleka kubvumidwa pa empreza bzimbafuna kulewa kuti imwepo mulibe na basalo, ayai mukukumbukira bzinthu bzinango bzomwe bzikucitika pa moyo—wanu, ninga uxamwali bwanu na Mulungu, momwe muliri na abale ayai axamwali—wanu, bzomwe bzikulatiza kuti bzinthu bzikukufambirani bwino? Pfunzani kucosa makumbukidwe yakuipa yomwe mungakhele nayo pakulewa bzakutsogolo, mucizindikira kuti ni bzinthu lini bzentse bzomwe bzingacitike ninga momwe mungakumbukirire. Tsono, n’ciyani comwe cingakutsimikizireni kuti mun’dzaliwona lini basa? Pana bzinthu bzizinji bzomwe mungacite kuti mumalise makumbukidwe yakuphonyeka yomwe mungakhale nayo.
Makumbukidwe Yabwino Yomwe Yangatithandize Kukwanirisa Bzakulinga Bzathu
Tsapanopapa, anyakufufudza winango afotokoza thandauzo la cidikhiro napo kuti thandauzolo likubvesesa lini bwino-bwino. Iwo ambalewa kuti cidikhiro cimbaphatanidza munthu kukhulupira kuti an’kwanisa bzakulinga bzace. Ninga momwe ikufotokozera nkhani yakutewera, cidikhiro cimbaphatanidza bzinthu bzizinji. Koma thandauzo limweri lingafotokozedwe mu njira zakusiyana-siyana. Kukumbukira nkhani ya cidikhiro kungakuthandizeni kukulisa makumbukidwe yabwino, yomwe yangakuthandizeni kukwanirisa bzakulinga bzanu.
Kuti timbakhulupire kuti tingakwanise bzikulinga bzathu, tin’funika kukumbukira bzakulinga bzomwe tikhanabzo ndipo tidakwanisa kubzicita. Penu imwepo mukanati, yezerani kukumbukira bwino bzakulinga bzomwe munabzo. Cakuyamba, onani mtawiro wa mbvunzoyu, kodi imwepo muna bzakulinga? Bzingakhale bzakusaya kunesa kutengeka na bzinthu pa moyo wathu, ticisaya nthawe yakukumbukira bzinthu bzomwe tikufuna kucita, ayai bzinthu bzomwe mpsakufunika kwene-kwene kwa ifepano. Pakulewa bza kukhala na ndandanda ya bzinthu bzakufunika kucita, Bibliya lidalewa kale kuti: “Mutsimikize kuti mpsiponi bzinthu bzakufunika kwene-kwene.”—Wafiripo 1:10.
Tikakhala na ndandanda ya bzinthu bzakufuna kucita, bzimbakhala bzakusaya kunesa kusankhula bzinthu bzinango bzakufunika kukwanirisa, ninga uxamwali bwathu na Mulungu, momwe tingacitire bzinthu na abale wathu na bzinthu bzinango. Bzingakhale lini bwino pakuyamba kunemba bzinthu bzomwe bzinimala nthawe izinji kuti tibzikwanirise. Ndipo mpsakufunikambo kusankhula bzakulinga bzomwe tingabzikwanirise mwakusaya kunesa. Cakulinga cikanesa kucikwanirisa, tingasuname ndipo pang’ono na pang’ono tingacisiye. Ndipopa kawiri-kawiri bzimbakhala bwino kugawa bzakulinga bzikulu-bzikulu, bzomwe bzinimala nthawe izinji, bzakusaya kunesa kukwanirisa, bzing’ono-bzing’ono na bzomwe bzinimala lini nthawe izinji.
Bukhu linango limbalewa kuti: “Munthu akatsimikizira kucita cinthu ayai akakhumba cinthu, ambagumana njira yakukwanirisira cinthuco.” Bzikuwoneka kuti bzimwebzi mpsacadidi. Tenepo, tikakhala na bzakulinga, timbafunika kucita nyongo, yakukhala—na cikhumbo na citsimikizo bzomwe bzingatithandize kukwanirisa cakulingaco. Tingalimbise citsimikizo—cathu mwakukumbukira kufunika kwa cakulinga cathuco na mabaibai yomwe tingakhale nayo tikakwanisa cakulingaco. N’cadidi kuti nthawe zinango pangawoneke mphitca, koma tin’funika lini kumbawona mphitcazo ninga bzinthu bzomwe bzingatitazise kukwanirisa bzakulinga bzathu.
Koma tin’funikambo kumbakumbukira bzomwe bzingatithandize kukwanirisa bzakulingabzo. Munembi winango wakucemeredwa, C. R. Snyder, omwe adapfunza bza kufunika kwa cidikhiro, adalewa kuti tin’funika kumbakumbukira njira zakusiyana-siyana zomwe zingatithandize kukwanirisa bzakulinga bzathu. Tenepo, njira ibodzi ikasaya kuphata basa, tingaphatisire basa yaciwiri, yacitatu mpaka kukwanisa cakulingaco.
Snyder adalewa pomwe kuti tin’funika kumbapfunza kucinja cakulinga na cinango. Penu cakulinga cathu ciribe kukwanisika, tin’funika lini kumbandokhala ticimbandokumbukira bzimwebzo thangwe bzingatisunamise. Koma kucinja cakulinga ticiikha mbuto mwace cinango comwe n’cakufunika, kungaticitese kukhala pomwe na cidikhiro.
M’Bibliya muna ciratizo cabwino cakubverana na nkhani imweyi. Mambo Davide akhafunisisa kwene-kwene kumanga templo ya Mulungu wace, Yahova. Tsono Mulungu adamuuza kuti ndiye lini angadamanga, koma mwana wace, Salomau ndiye akhana mwayi wakumanga temployo. Mbuto mwakusunama ayai kuwona kuipa Mulungu pomwe adamuuza kuti bzinikwanisika lini kuti amange, Davide adacinja bzakulinga bzace. Adayamba kukonzekera bzinthu bzakumangira bzomwe mwana waceyo angadadzafunikira pakumanga temployo.—1 Wamambo 8:17-19; 1 Nkhani 29:3-7.
Napo timbakwanisa bzakulinga bzathu, timbakwanisa kulimbana na kusaya cidikhiro na kukhala na makumbukidwe yabwino, pinango bzingatinese kwene-kwene kukhala na cidikhiro tikambakumbukira bzinthu bzinango. Thangwe ranyi? Bzomwe bzimbaticitisa kusaya cidikhiro ni bzinthu bzomwe bzikucitika m’dzikoli ndipo ifepano tingakwanise lini kubzikonza. Tikambakumbukira mabvuto yomwe yakuboneresa—kwene-kwene wanthu, yomwe ni kusauka, nkhondo, kusaya cirungamo, matenda na infa—kodi tingacite tani kuti tipitirize kukhala na cidikhiro?
[Cithunzi-thunzi pa tsamba]
Empreza ikasaya kukubvumani kuti muphate basa,kodi mungalewe kuti muniwona lini pomwe basa linango?
[Cithunzi-thunzi pa tsamba]
Mambo Davide akhafulumiza kuzolowera bzinthu bzikacinja