BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI ya Watchtower
Watchtower
BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI
Cinyungwe
  • BIBLIYA
  • MABUKHU
  • MITSONKHANO
  • bt msolo 3 matsa. 22-30
  • “Adadzazidwa na Mzimu Wakucena”

Mbuto mwasankhulayi iribe vidiyo iri-yentse.

Pepani, bzikukhala bzakunesa kuti vidiyoyi iwoneke.

  • “Adadzazidwa na Mzimu Wakucena”
  • ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
  • Tumisolo twa nkhani
  • Nkhani Yakundendemerana
  • “Anyakupfunza Wentse Akhadatsonkhana pa Mbuto Ibodzi” (Mabasa 2:1-4)
  • “Ali-wentse wa Iwo Adabva Anyakupfunzawo Akulewalewa Cirewedwe Cace”(Mabasa 2:5-13)
  • “Pedru Adaima” (Mabasa 2: 14-37)
  • “Ali-wentse Abatizidwe” (Mabasa 2:38-47)
  • Anyakupfunza wa Jezu Adadzatambira Mzimu Wakucena
    Bzomwe Mungapfunze na Nkhani za m’Bibliya
‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
bt msolo 3 matsa. 22-30

MSOLO 3

“Adadzazidwa na Mzimu Wakucena”

Bzomwe bzidacitika pomwe adadzozedwa na mzimu wakucena pa Pentekoste

Nkhaniyi yacokera pa Mabasa 2:1-47

1. Kodi bzinthu bzikhali tani pa phwando la Pentekoste? Fotokozani

WANTHU akhali piringu-piringu m’miseu ya mu Jeruzalemu, ndipo akhali wakukondwa.a Utsi bukhacoka mu templo ndipo Alevi akhaimba nyimbo zakutumbiza Yahova (Masalimo 113 mpaka 118), pakuimba nyimbozi, pinango munthu m’bodzi ayai atatu akhatsamulira ndipo winango wentse akhatawira. M’miseu imweyi mukhana alendo azinji. Iwo akhadacokera m’madera yakutali ninga Elamu, Mezopotamiya, Kapadosiya, Ponto, Edjipito na Roma.b Akhadabwerera ciyani? Akhadabwerera phwando la Pentekoste, lomwe likhadziwikambo na “ntsiku ya bzisapo bzakuyambirira.” (Num. 28:26) Phwandoli likhacitika gole liri-lentse ndipo likhalatiza kumala kwa kubvuna sevada na kuyamba kubvuna tirigu. Ntsiku imweyi ikhali yacikondweso.

Mapa yomwe yakulatiza komwe adacokera wale omwe adabva mafala yabwino pa pentekoste wa 33 EC. 1. Bzigawo: Libiya, Edjipito, Etiyopiya, Bitiniya, Ponto, Kapadosiya, Djudeya, Mezopotamiya, Babiloniya, Elamu, Mediya, na Partiya. 2. Mizinda: Roma, Alexandriya, Memfisi, Antiyokiya (wa ku Siriya), Jerusalemu, na Babiloniya. 3. Mbuto za madzi: Nyanza ya Mediteraniyo, Nyanza Ipswipa, Nyanza Ifuira, Nyanza ya Kaspiyo, na Nyanza ya Perisi.

JERUSALEMU — LIKULU LA CIDJUDA

Bzinthu bzizinji bzomwe bzimbafotokozedwa m’makapitulo yakuyambirira ya bukhu la Mabasa bzidacitika ku Jeruzalemu. Mzinda umweyu umbagumanika pakati pa mapiri makulu-makulu yomwe yali pafupi na Djudeya, pa ntantho pafupi-fupi 55 kilometro kucokera kumabvadzuwa kwa Nyanza ya Mediteraniyo. M’gole la 1070 AEC, Mambo Davide adakunda mzinda omwe ukhakhala pa ntsonga ya Phiri la Ziyoni, ndipo mzindayo udakula ucikhala likulu la mtundu wa Ajirayeri.

Phiri la Ziyoni liri pafupi na Phiri la Moriya lomwe Adjuda akhakhulupira kuti magole 1900 mbuyomo, pomwe bukhu la Mabasa likhanati kunembedwa, Abalahamu akhafuna kupereka ntsembe mwana wace Izaki pa phiri limweri. Phiri la Moriya lidayamba kucita mbali ya mzinda wa Jeruzalemu pomwe Salomau adamanga templo ya Yahova yakuyamba pa ntsonga ya phiri limweri. Temployi idakhala mbuto yakunamatira ya Adjuda wentse.

Adjuda omwe akhakhala m’mbuto zakusiyana-siyana, akhambatsonkhana ku templo ya Yahova kuti apereke ntsembe, kuti anamate Yahova na kucita maphwando yomwe yakhadakhazikisidwa. Iwo akhacita bzimwebzi mwakubvera lamulo la Mulungu, lakuti: “Amuna wentse an’funika kudzawonekera pamaso pa Yahova Mulungu wanu, katatu-kentse pa gole, pa mbuto yomwe iye asankhule.” (Deut. 16:16) Ndipombo mu Jeruzalemu mukhana nyumba ikulu ya mphala ya Adjuda (Sinedriyio) yomwe ikhambatonga mirandu ya m’dziko lentsenero.

2. Kodi ni bzakudabwisa bziponi bzomwe bzidacitika pa Pentekoste wa 33 EC?

2 Kukhali kuma 9 ora, mwezi wa Maio mu 33 EC, kudacitika bzinthu bzomwe bzidadabwisa wanthu kwa magole mazinji. “Mwadzidzidzi, kudabveka baludya lakucokera kudzulu ninga la cimphepo camphanvu.” (Mab. 2:2) Baludyalo lidabveka m’nyumba yentse yomwe ikhadatsonkhana anyakupfunza wa Jezu wakukwana 120. Patsogolo pace padacitika cinthu cakudabwisa. Padayamba kuwoneka bzirambi-rambi bza moto pa msolo wa nyakupfunza ali-wentse.c Na tenepo anyakupfunzawo “adadzazidwa na mzimu wakucena” ndipo adayamba kulewalewa bzirewedwe bzacirendo! Pomwe anyakupfunzawo adacoka nyumba mule adayamba kulewalewa na alendo omwe akhagumanika m’miseu ya mu Jeruzalemu, ndipo wanthuwo adayamba kudabwa, thangwe adabva kuti akulewalewa cirewedwe ca “ali-wentse wa iwo.” — Mab. 2:1-6.

3. (a) N’thangwe ranyi tingalewe kuti Pentekoste wa mu 33 EC ni cakucitika cakusaya kuyebweka? (b) Kodi nkhani ya Pedru ikubverana tani na “bzavi bza Umambo”?

3 Nkhani imweyi imbalatiza bza kuyambisidwa kwa cinthu cinango pa kunamata kwacadidi  —  kukhazikisidwa kwa Jirayeri wauzimu, gwere la Akristau wakudzozedwa. (Agal. 6:16) Cinthu cinango n’cakuti, pomwe Pedru adalewalewa na thimu la wanthu ntsiku imweyire, bzikhali ninga kuti iye akuphatisira basa xavi cakuyamba pa “bzavi bzitatu bza Umambo.” Xavi ciri-centse cingadafungula msuwo wa mwayi wakupambulika kwa mathimu matatu yakusiyana. (Mat. 16:18, 19) Xavi cakuyamba cidacitisa kuti Adjuda na wanthu wakutendeukira ku Cidjuda abvume bzipsa bzabwino acidzozedwa na mzimu wakucena wa Mulungu.d Iwo angadacita mbali ya Jirayeri wauzimu, ndipo mu njira imweyi, angadakhala na cidikhiro ca kudzatonga ninga amambo na antsembe mu Umambo bwa Kristu. (Apok. 5:9, 10) Na kupita kwa nthawe, Asamariya na wanthu omwe akhali lini Adjuda angadadzakhalambo na mwayi umweyi. Kodi Akristau ntsiku zino angapfunze ciyani na bzinthu bzomwe bzidacitika pa Pentekoste wa mu 33 EC?

“Anyakupfunza Wentse Akhadatsonkhana pa Mbuto Ibodzi” (Mabasa 2:1-4)

4. Kodi gwere lacikristau lidayamba tani?

4 Gwere lacikristau lidayamba na anyakupfunza wakukwana 120 omwe “akhadatsonkhana pa mbuto ibodzi,” yomwe ikhali cipinda ca padzaulu, ndipo wentse adadzozedwa na mzimu wakucena. (Mab. 2:1) Kumaulo kwa ntsiku imweyire, mbogo ya wanthu omwe adabatizidwa mu gwere limwelire idafika pafupi-fupi 3000. Koma kumweku kukhali kuyamba kwa kukula kwa gulu lomwe likupitiriza mpaka ntsiku zino. Kulewa cadidi, ni thimu la amuna na akazi lomwe limbagopa Mulungu. Gwere lacikristau la ntsiku zino ndiro likupalizira “mafala yabwino ya Umambo pa dziko lentse la pantsi komwe kuna wanthu, ninga umboni kwa mitundu yentse” pomwe cimaliziro cikanati kufika.  —  Mat. 24:14.

5. Kodi ni phindu liponi lomwe timbagumana tikacita mbali ya gwere lacikristau?

5 Gwere lacikristau lingadakhala mbuto yakulimbikisirana mwauzimu kwa anyakudzozedwa, ndipo patsogolo pace kwa “mabira manango.” (Juw. 10:16) Pomwe Paulo adanemba tsamba lakuyenda kwa Aroma iye adalatiza kuti akhatenda kwene-kwene kuthandizana komwe Akristau akhacita. Iye adalewa kuti: “Pakuti ndikufunisisa kukuwonani kuti ndigawane namwe mphaso zakucokera kwa Mulungu kuti mukhale wakulimba, ayai kuti tidzalimbikisane m’cikhulupiro, canu na cangu.”  —  Aro. 1:11, 12.

ROMA — LIKULU LA UMAMBO BWA ROMA

Pa nthawe yomwe bukhu la Mabasa likhanembedwa, Roma ukhali mzinda ukulu kwene-kwene ndipo ukhadziwikambo pa nkhani za ndale. Mzinda umweyu ukhali likulu la umambo bwa Roma bomwe bukhatonga kucokera ku Grã-Bretanha mpaka ku Norte kwa Afrika na kucokera ku Oceano Atlântico mpaka ku Nyanza ya Perisi.

Mu mzinda wa Roma mukhakhala wanthu omwe akhadasiyana-siyana mitundu, bzikhalidwe na bzirewedwe ndipo azinji wa iwo akhakhulupira bza mizimu. Kukhana misewu yabwino kwene-kwene, ndipo thangwe ra bzimwebzi alendo pabodzi na anyamalonda wakucokera m’madera yakusiyana-siyana ya umambobo akhayenda ku Roma. Pafupi na mzindayo pakhana mbuto yakuimisira Naviyo yakucemeredwa Ostia, ndipo pa mbuto imweyi Naviyo zizinji zikhambatcithisa cakudya pabobzi na bzinthu bzinango bzomwe wanthu wamalonda akhabweresa.

Mu nthawe ya Akristau wakuyambirira, mu mzinda wa Roma mukhakhala wanthu wakupitirira 1 midyau. Pinango kati na kati ya wanthu amwewa akhali akapolo  —  winango mwa akapolo amwewa akhali bzigawenga, wana omwe akhadagulisidwa ku ukapolo ayai kuthawidwa na abereki wawo, ndipo winango akhali anyam’kawoko omwe adaphatidwa na acikunda wa Roma pa nthawe ya nkhondo. Pa wanthu omwe adayendesedwa ku ukapolowa pakhana Adjuda wa ku Jeruzalemu, omwe adatengedwa pomwe mkulu wa acikunda wakucemeredwa Pompeu adakunda mzindayo mu gole la 63 AEC.

Wanthu azinji omwe alibe kutengedwa ku ukapolo akhali anyakusauka, omwe akhathemba bzinthu bzomwe akhapasidwa na boma ndipo akhakhala m’nyumba za prediyo zakudzala na wanthu. Amambo wa Roma adamanga nyumba zakudeka zomwe zidacitisa kuti mzindayo ukhalembo wakudeka kwene-kwene. Akhadakonzambo mbuto zakucitira teyatro, mastadiyo yomwe wanthu akhambacitira masenzeka yakusiyana-siyana, mpikisano wa kumenyana kwa wanthu na mpikisano wa makavalo yomwe yakhapfuwa tungolo. Ndipo bzentsenebzi akhacita fovolo na cakulinga cakufuna kutsangalaza wanthu.

6, 7. Kodi gwere lacikristau ntsiku zino, likukwanirisa tani basa lomwe adapasidwa na Jezu lakupalizira na kupfunzisa wanthu wa mitundu yentse?

6 Ntsiku zino, gwere lacikristau lina bzakulinga bzibodzi-bodzi ninga bzomwe Akristau wakuyambirira akhanabzo. Jezu adapasa ateweri wace basa lakukondwesa kwene-kwene napo kuti iwo ambagumana na mabvuto pa kucita basali. Iye adawauza kuti: “Ndokoni, ndipo kapfunziseni wanthu wa mitundu yentse kuti akhale anyakupfunza wangu, muciwabatiza mu dzina la Baba, la Mwana na la mzimu wakucena, muciwapfunzisa kuteweza bzinthu bzentse bzomwe ndidakuuzani.”  —  Mat. 28:19, 20.

7 Ntsiku zino gwere lacikristau la Mboni za Yahova ndiro lomwe likucita basa limweri. Mpsakupenukisa lini kuti iwo ambagumana na mabvuto pakupalizira wanthu wa bzirewedwe bzakusiyana-siyana. Napo bziri tenepo, Mboni za Yahova zimbakonza mabukhu yakufotokoza bza m’Bibliya m’bzirewedwe bzakupitirira 1000. Penu imwepo mumbafika pa mitsonkhano mwakukhazikika ndipo mumbacita mbali pa basa lakupalizira bza Umambo na kucitisa wanthu kuti akhale anyakupfunza, muna mathangwe yakukhalira wakukondwa. Imwepo muli mu gulu la wathu wakucepa omwe ana mwayi wa kucitira umboni bwakukwanira bza dzina la Yahova!

8. Kodi ni mwayi uponi omwe munthu ali-wentse anawo m’gwere?

8 Kuti akuthandizeni kupirira mwakukondwa mu nthawe zakunesa zino, Yahova Mulungu akupasani abale wa pa dziko lentse. Paulo adanembera Akristau wa Cihebereu kuti: “Bwerani timbakumbukirane kuti timbalimbikisane pa kulatiza lufoyi na kucita mabasa yabwino, ticileka kusiya kutsonkhana kwathu pabodzi ninga momwe winango omwe ana cizolowezi cimweci ambacitira, koma bwerani timbalimbikisane ndipo tithumizire kucita bzimwebzi pomwe tikuwona kuti ntsikuyo ikufendera.” (Aheb. 10:24, 25) Gwere lacikristau ni makonzedwe ya Yahova kuti imwepo mumbakwanise kulimbikisa winango na kulimbikisidwambo. Ndipopa pitirizani kukhala wakuphatana na abale wanu wauzimu. Ndipo lekani kusiya kumbatsonkhana!

“Ali-wentse wa Iwo Adabva Anyakupfunzawo Akulewalewa Cirewedwe Cace”(Mabasa 2:5-13)

Anyakupfunza wa Jezu akupalizira Adjuda na anyakutendeukira ku Cidjuda mu mseu.

“Tentsenefe tawabva akulewa bza mabasa yamphanvu ya Mulungu m’bzirewedwe bzathu.”​—Mabasa 2:11

9, 10. Kodi wanthu winango mbakukonzeka kucita ciyani kuti apalizire wanthu wa bzirewedwe bzinango?

9 Ndokumbukirani momwe thimu la wanthu omwe akhali Adjuda na wanthu wakutendeukira ku Cidjuda adakhalira wakukondwa na bzomwe bzidacitika pa Pentekoste wa mu 33 EC. Pinango-pentse azinji wa wanthu omwe akhalipo pamwepo akhalewalewa cirewedwe cibodzi, pinango Cigerego ayai Cihebereu. Tsono pa nthaweyi iwo adabva “ali-wentse wa anyakupfunzawo akulewalewa cirewedwe cace.” (Mab. 2:6) Kubva mafala yabwino mu cirewedwe cawo cakubadwa naco bzidawatokonya mtima. Ntsiku zino, Akristau ambapasidwa lini luso mwakudabwisa kuti akwanise kulewalewa m’bzirewedwe bzakusiyana-siyana. Napo bziri tenepo, azinji wa iwo ambakhala wakukonzeka kupalizira mafala yabwino ya Umambo kwa wanthu wa m’madziko yakusiyana-siyana. Ambacita tani bzimwebzi? Winango ambapfunza cirewedwe cipsa kuti akathandizire gwere la cirewedwe cinango lomwe liri m’gawo lawo ayai kufulukira ku dziko linango. Nthawe zizinji ambawona kuti omwe ambawapalizirawo ambadabwa thangwe ra kucita nyongo ya kuwapalizira m’cirewedwe cawo.

10 Onani ciratizo ca Christine, omwe adapfunza cirewedwe ca Gujarati pabodzi na Mboni za Yahova zinango zakukwana 7. Pomwe adagumana na mwanzace wakubasa omwe ambalewalewa Gujarati, Christine adamumusa na cirewedweci. Mkaziyo adadabwa ndipo adafuna kudziwa thangwe lomwe likhacitisa Christine kupfunza cirewedwe cakunesa cire. Bzikuwonekeratu kuti Christine adacitira umboni bwabwino kwene-kwene. Mkaziyo adalewa kuti: “Bzikuwoneka kuti imwepo muna nkhani yabwino kuti muuze wanthu.”

11. Kodi tingakhale tani wakukonzeka kupalizira wanthu wa m’bzirewedwe bzinango?

11 N’cadidi kuti tentse tingapfunze lini cirewedwe cipsa. Koma tingakhaledi wakukonzeka kuti tipalizire mafala yabwino ya Umambo kwa wanthu omwe ambalewalewa bzirewedwe bzinango. Mwa njira iponi? Njira ibodzi ni kuphatisa basa aplikativo ya JW Language® kuti mupfunze kumusa wanthu mu cirewedwe cawo. Ndipo mungapfunzembo mafala manango yakuyambisira maceza na wanthu omwe ambalewalewa cirewedweco. Alatizeni saite yathu ya jw.org, mavidiyo na mabukhu yomwe yalipo mu cirewedwe cawo. Pomwe tikuphatisa basa njira imweyi mu upalizi, tin’dzakhala na cikondweso cibodzi-bodzi ninga comwe akhanaco Akristau wa mu nthawe zakuyambirira pomwe wanthu wa m’mbuto zakusiyana-siyana adabva mafala yabwino, ‘ali-wentse mu cirewedwe cace.’

ADJUDA AKHAGUMANIKAMBO KU MEZOPOTAMIYA NA KU EDJIPITO

Bukhu linango lomwe limbafotokoza nkhani ya Adjuda limbalewa kuti: “Ku Mezopotamiya, ku Mediya na ku Babiloniya kukhakhala mbadwo za amambo wa madzinza 10 ya Jirayeri, pabodzi na za amambo wa umambo bwa Djuda, omwe adatengedwa ku ukapolo na Ababiloniya na Asiriya.” Cinembo ca Ezara 2:64, cimbalewa kuti Ajirayeri omwe adabwerera ku Jeruzalemu kucokera ku ukapolo ku Babiloniya akhali wakukwana 42 360. Bzimwebzi bzidacitika mu gole la 537 AEC. Mnembi wa nkhani zakale za Adjuda Flavio Josefo dalewa kuti Adjuda omwe “akhakhala m’madera ya ku Babiloniya” mu nthawe ya Akristau wakuyambirira akhalipo azinji kwene-kwene. Ndipo kuyambira m’magole 200 mpaka 500 EC, kucokera mu nthawe ya Akristau wakuyambirira, Adjuda amwewa adanemba bukhu la malamulo lakucemeredwa Talmude ya ku Babiloniya.

Pana umboni bwakulatiza kuti Adjuda akhalipombo ku Edjipito m’magole ya 500 AEC. Pa nthawe imweyire, Jeremiya adanembera mafala Adjuda omwe akhakhala m’mbuto zakusiyana-siyana za ku Edjipito, kuphatanidzambo ku Menfisi. (Jer. 44:1, mafala ya m’nyantsi.) Pinango Adjuda azinji adafulukira ku Edjipito m’magole ya 323 AEC mpaka 30 AEC. Josefo adalewa kuti Adjuda adakhala thimu la wanthu wakuyambirira omwe adakakhala ku Alexandriya. Na kupita kwa nthawe, mbali inango ya mzinda wentseneyo udaperekedwa kwa Adjuda. Mu nthawe ya Akristau wakuyambirira, nyakunemba nkhani za Adjuda wakucemeredwa Filo adalewa kuti Adjuda wakukwana 1 midyau akhakhala ku Edjipito, kucokera “ku malire na dziko la Libiya mpaka ku malire na dziko la Etiyopiya.”

“Pedru Adaima” (Mabasa 2: 14-37)

12. (a) Kodi mpolofeta Joweli akhadalewa ciyani bza cakudabwisa comwe cidacitika pa Pentekoste wa mu 33 EC? (b) N’thangwe ranyi polofesiyayi idakwanirisidwa mu nthawe imweyire?

12 “Pedru adaima” kuti alewelewe na wanthu wa m’madziko yakusiya-siyana. (Mab. 2:14) Iye adauza wanthu omwe akhamubveserawo kuti Mulungu ndiye adawapasa luso lakuti akwanise kulewalewa bzirewedwe bzakusiyana-siyana pakukwanirisa polofesiya ya Joweli yakuti: “Nin’dzapereka mzimu wangu wakucena kwa wanthu wa mitundu yentse.” (Jow. 2: 28) Akanati kuyenda kudzulu Jezu adauza anyakupfunza wace kuti: “Nin’dzakumbira Baba kuti adzakupaseni mthandizi munango.” Jezu adalewa kuti mthandiziyo ni “mzimu.”  —  Juw. 14:16, 17.

13, 14. Kodi n’ciyani comwe Pedru adacita kuti akwanise kutokonya mitima ya abveseri wace, ndipo tingamutewezerembo tani?

13 Pakumaliza nkhani yace, Pedru adalewa kuti: “Wanthu wentse wa mu Jirayeri akhale na citsimikizo centse cakuti Jezu, omwe adamukhomerera pa muti, Mulungu wamucitisa kukhala Mbuya na Kristu.” (Mab. 2:36) Bzikuwoneka kuti, wanthu azinji omwe akhalipo pa nthawe yomwe Pedru akhalewa mafalaya alibe kuwona kuphedwa kwa Jezu pa muti wakuzunzidwira. Tsono, pakuti akhali wanthu wa mtundu umweyo, akhanawombo mulandu. Onani kuti, Pedru adafotokozera Adjuda anzace wale mwa ulemu, aciyezera kutokonya mitima yawo. Cakulinga cace cikhali lini ca kuwapasa mulandu, koma cikhali ca kuwathandiza kuti akungule. Kodi wanthuwo adakalipa na mafala ya Pedru? Ne na pang’onopo. M’mbuto mwace, wanthuwo “adaneseka kwene-kwene mu mtima mwawo.” Iwo adabvunza kuti: “kodi tin’funika kucita ciyani?” Mwakusaya kupenukira, momwe Pedru adalewalewera na wanthu wale bzidacitisa kuti atokonye mitima yawo nakuti iwo akungule.  —  Mab. 2:37.

14 Ninga Pedru, ifepano tingatokonyembo mitima ya wanthu. Pomwe tiri mu upalizi, tin’funika lini kumbagaza mwenekaciro nyumba bzentse bzomwe ambakhulupira. M’mbuto mwace, bzingakhale bwino kuphatisa basa nfundo yomwe tentse tikubverana nayo. Tikacita bzimwebzi, tin’dzakwanisa kucezerana naye mwakusamala, mwa kuphatisa basa Bibliya. Kawiri-kawiri wanthu wa mitima yabwino ambabvuma bzomwe timbawauza tikambaphatisa basa cadidi ca m’Bibliya mwa njira imweyi.

KU PONTO KUDAKHALA NA AKRISTAU

Pa omwe adabvesera nkhani ya Pedru pa Pentekoste wa 33 EC pakhana Adjuda wa ku Ponto, komwe ni kamzinda kang’ono komwe kakhagumanika ku norte kwa Ásia Menor. (Mab. 2:9) Bzikuwoneka kuti winango mwa wanthu amwewa pomwe adabwerera kumui kwawo adayamba kupalizira mafala yabwino, thangwe tsamba lakuyamba lomwe Pedru adanemba, adanembera Akristau ‘omwe akhadabalalikira’ mbuto zakusiyana-siyana ninga ku Ponto.g (1 Ped. 1:1) Bzomwe Pedru adanemba bzikulatiza kuti Akristau amwewa “akhabonera na mayezo yakusiyana-siyana” thangwe ra cikhulupiro cawo. (1 Ped. 1:6) Mpsakupenukirisa lini kuti bzimwebzi bzikhaphatanidzambo kutsutsidwa na kuzunzidwa.

Mabvuto yanango yomwe Akristau adagumana nayo ku Ponto yadafotokozedwa m’matsamba yomwe adanemberana Plínio na Mambo Trajano. Plínio akhali mtongi wa mizinda yaci Roma, Bitiniya na Ponto. Pomwe iye akhali ku Ponto m’magole ya 112 EC, adanemba kuti “kubalalika” kwa Akristau kukucitisa mantha munthu ali-wentse kucokera mwamuna, mkazi, wana, mkulu napo kwa wanthu omwe ali pa udindo. Plínio akaphata munthu ali-wentse omwe akhamukumbukira kuti ni Mkristau, akhamupasa mpata kuti asiye cikristauco, tsono wale omwe akhalamba kusiya akhawapha. Ali-wentse omwe akhatukwana Kristu, kunamata mirungu yakunama, ayai kunamata cifanikiso ca Trajano akhatsudzulidwa. Plínio adalewa kuti “wanthu omwe akhali Akristau wacadidi akhabvuma lini kucita bzimwebzi.”

g Fala la Cigerego lomwe lidasanduliziridwa kuti “adabalalikira” likhaphatisidwa basa pakulewa bza Adjuda omwe akhakhala mbuto zinango, sikuti ku Palestina. Bzimwebzi bzikulatiza kuti azinji mwa wanthu wakuyambirira kukhala Akristau akhali Adjuda.

“Ali-wentse Abatizidwe” (Mabasa 2:38-47)

15. (a) Kodi n’ciyani comwe Pedru adauza Adjuda na wanthu wakutendeukira ku Cidjuda, ndipo bzakutewera bzace bzidakhala bziponi? (b)  N’thangwe ranyi wanthu omwe adabva mafala yabwino pa Pentekoste wa 33 EC adathemera kubatizidwa?

15 Pa ntsiku yakudekeza ya Pentekoste wa 33 EC, Pedru adauza Adjuda na wanthu wakutendeukira ku Cidjuda kuti: “Kungulani, ndipo ali-wentse abatizidwe.” (Mab. 2:38) Bzakutewera bzace, wanthu pafupi-fupi 3000 adabatizidwa, pinango m’mathawale ya ku Jeruzalemu ayai pafupi na kumweko.e Kodi iwo adacita bzinthu mwa nfulumira? Kodi nkhani imweyi ikufuna kulimbikisa kuti anyakupfunza wa Bibliya ayai wana omwe abereki wawo ni Mboni za Yahova abatizidwe akanati kukonzeka? Nee. Kumbukirani kuti Adjuda wale na wanthu wakutendeukira ku Cidjuda omwe adabatizidwa pa Pentekoste wa 33 EC akhali anyakupfunza wabwino wa fala la Mulungu ndipo akhacita mbali ya mtundu omwe pakuyamba ukhali wakubzipereka kwa Yahova. Cinthu cinango, n’cakuti iwo akhalatiza kale nyongo, ndipo nthawe zinango akhafamba ntantho utali kuti agumanike pa phwando la pagoleli. Pomwe adabvuma cadidi cakulewa bza udindo bwa Jezu pakukwanirisa cakulinga ca Mulungu, iwo akhadakonzeka kupitiriza kutumikira Mulungu, koma tsapano ninga ateweri wa Kristu wakubatizidwa.

KODI WANTHU WAKUTENDEUKIRA KU CIDJUDA AKHALI MBANI?

“Adjuda na wanthu wakutendeukira ku Cidjuda” adabva mafala yomwe Pedru adapfunzisa pa Pentekoste wa 33 EC.  —  Mab. 2:10.

M’bodzi mwa amuna omwe adasankhulidwa kuti akhale nyakunyang’anira ‘basa lakufunika’ la kugawa cakudya ntsiku iri-yentse ni Nikolau, omwe ambalewedwa kuti akhali “nyakutendeuka wa ku Antiyokiya.” (Mab. 6:3-5) Anyakutendeukira ku Cidjuda, akhali wanthu wa mitundu inango. Iwo akhawoneka ninga Adjuda, thangwe akhabvuma Mulungu na malamulo ya Ajirayeri, akhalamba mirungu inango iri-yentse, amuna akhabvuma kucita mgwatidwe, ndipo akhakhala pabodzi na mtundu wa Ajirayeri.

Pomwe Adjuda adatsudzulidwa ku ukapolo ku Babiloniya mu gole la 537 AEC, azinji wa iwo adayenda kukakhala midzi yakutali na ku Jirayeri tsono adapitiriza kunamata Mulungu ninga momwe Adjuda akhanamatira. Na bzimwebzi wanthu omwe akhakhala ku nyantsi ya nyanza ya Mediteraniyo pabobzi na wanthu winango omwe akhakhala ku midzi minango ya kutali-kutali adadziwa kanamatidwe ka Adjuda. Anyakunemba mabukhu ya kale-kale ninga Horácio na Sêneca, adalewa kuti wanthu azinji omwe akhakhala m’mbuto zakusiyana-siyana adakomedwa na Adjuda pabodzi na bzomwe akhakhulupira ndipo adayamba kukhala nawo pabodzi acikhala anyakutendeukira ku Cidjuda.

16. Kodi Akristau wakuyambirira adalatiza tani mtima wakubzimana?

16 Kulewa cadidi, thimu la wanthu lire likhasimbidwa na Yahova. Bibliya limbalewa kuti: “Wanthu wentse omwe adakhala ateweri wa Jezu akhali pabodzi, ndipo bzinthu bzentse bzomwe akhanabzo akhabziphatisa basa pabodzi, iwo adakagulisa minda yawo na bzinthu bzentse bzomwe akhanabzo, ndipo kobirizo adazigawa kwa wentse mwakubverana na bzomwe munthu ali-wentse akhafunikira.”f (Mab. 2:44, 45) Tenepo, tingalewe kuti, Akristau wentse wacadidi akufuna kutewezera lufoyi lawo na mtima wawo wakubzimana.

17. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe munthu ambafunikira kucita kuti athemere kubatizidwa?

17 Bibliya limbalewa kuti, pomwe mukanati kubzipereka na kubatizidwa, mun’funika kucita bzinthu bzinango bzakufunikira. Munthu an’funika kukhala na cidziwiso ca m’Fala la Mulungu. (Juw. 17:3) Iye an’funika kulatiza cikhulupiro na kulatizambo kuti akungula na mtima wentse. (Mab. 3:19) Ndipo patsogolo pace an’funika kutendeuka ayai kuzungunuka, aciyamba kucita bzinthu mwakubverana na kufuna kwa Mulungu. (Aro. 12:2; Aef. 4:23, 24) Akacita bzimwebzi, iye ambabzipereka kwa Mulungu mu mpembo, ndipo patsogolo pace ambabatizidwa.  —  Mat. 16:24; 1 Ped. 3:21.

18. Kodi anyakupfunza wakubatizidwa wa Kristu ana mwayi uponi?

18 Kodi imwepo ndimwe nyakupfunza wakubatizidwa wa Jezu Kristu? Penu munti inde, mbatendani mwayi umweyu. Ninga anyakupfunza wakuyambirira omwe adatambira mzimu wakucena, imwepombo mungatambire mphanvu ya Yahova kuti mucitire umboni bwakukwanira na kucita kufuna kwace!

a Onani kwadru yakuti “Jeruzalemu  —  Likulu la Cidjuda.”

b Onani kwadru yakuti “Roma  —  Likulu la Umambo bwa Roma.” ; “Adjuda Akhagumanikambo ku Mezopotamiya na ku Edjipito”; na “Ku Ponto Kudakhala na Akristau.”

c Bzirambi-rambi bza “moto,” bzikhali lini bza moto caiwo, koma bzikhali “ninga moto”; bzikuwoneka kuti kacinthu komwe kakhawoneka pa msolo wa nyakupfunza ali-wentse kakhayetimira ninga moto.

d Onani kwadru yakuti “Wanthu Wakutendeukira ku Cidjuda Akhali Mbani?”

e Mwakundendemerana na bzimwebzi, pa mtsonkhano wa cigawo wa m’madziko wa Mboni za Yahova omwe udacitikira ku Kiev, Ucrânia, pa 7 Agosto, 1993, wanthu wakukwana 7402 adabatizidwa m’mapisina 6 ndipo padatenga maora mawiri na mphindi 15.

f Bzikhali bzakufunikira iwo kucita bzimwebzi thangwe alendowo adapitiriza kukhala mu Jeruzalemu kuti atambire malango manango. Iwo adacita bzimwebzi mwa kufuna kwawo sikuti mwakucita kungingimizana ninga momwe wanthu winango ambacitira.  —  Mab. 5:1-4.

    Mabukhu ya Cinyungwe (2008-2025)
    Bulani
    Pitani
    • Cinyungwe
    • Tumizani
    • Bzomwe mumbafuna
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mitemo Yomwe Mun'funika Kuteweza
    • Mtemo Wacintsintsi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Pitani
    Tumizani