MSOLO 7
Kupalizira “Mafala Yabwino Yakulewa bza Jezu”
Filipi adapereka ciratizo cabwino pa nkhani ya kupalizira
Nkhaniyi yacokera pa Mabasa 8:4-40
1, 2. Kodi n’ciyani cidacitika pomwe wanthu adayezera kuletsa basa lakupalizira mu nthawe ya Akristau wakuyambirira?
AKRISTAU adayamba kuzunzidwa, ndipo “Saulo adayamba kuboneresa kwene-kwene gwere.” Fala la Cigerego lomwe lidasanduliziridwa kuti “kuboneresa” limbathandauza kuti cizunzoco cikhacitika mu njira yakuwawa kwene-kwene. (Mab. 8:3) Anyakupfunza adathawa, ndipo kwa wanthu winango, bzikhawoneka ninga kuti Saulo angadakwanisa kumalisa Cikristau. Tsono kumwazika kwa Akristau kudacitisa kuti pacitike bzinthu bzomwe bzikhadikhiririka lini. N’ciyani comwe cidacitika?
2 Omwe adabalalisidwawo adayamba ‘kupalizira mafala yabwino ya Mulungu’ ku mbuto zomwe adathawirazo. (Mab. 8:4) Ndokumbukirani! Cizunzoco cidatazira kuimisa basa lakupalizira, tsono cidathandizira pa kumwazika kwa mafala yabwino. Napo kuti cakulinga cace cikhali lini cimweco, pa kubalalisa anyakupfunza, anyakuwazunzawo adathandizira kuti basa lakupalizira mafala yabwino ya Umambo yafike m’mbuto zakutali. Ninga momwe tiniwonera, bzinthu ninga bzimwebzi bzikucitikambo ntsiku zathu zino.
“Wanthu Omwe Adabalalisidwawo” (Mabasa 8:4-8)
3. (a) Kodi Filipi akhali yani? (b) Thangwe ranyi wanthu azinji wa ku Samariya akhanati kubva mafala yabwino? (c) N’ciyani comwe Jezu akhadalewa bza mzinda umweyu?
3 M’bodzi mwa “omwe adabalalisidwawo” akhali Filipi.a (Mab. 8:4; Onani kwadru yakuti “Filipi ‘Akhali Mpalizi,’” pa tsamba 59.) Iye adayenda ku mzinda wa Samariya komwe kukhana wanthu azinji omwe akhanati kubva mafala yabwino, thangwe pa nthawe inango Jezu adauza apostolo kuti: “Lekani kupita mu mzinda uli-wentse wa Asamariya, m’mbuto mwace, ndokoni kokha kwa mabira yakutaika ya m’nyumba ya Jirayeri.” (Mat. 10:5, 6) Napo bzikhali tenepo, Jezu akhadziwa kuti ingadafika nthawe yomwe ku Samariya kungadadzacitidwa umboni bwakukwanira. Pomwe akhanati kuyenda kudzulu, iye adati: “Mun’dzakhala mboni zangu ku Jeruzalemu, ku Djudeya kwentse na ku Samariya mpaka mbuto zakutali za pa dziko la pantsi.” — Mab. 1:8.
4. Kodi n’ciyani comwe Asamariya adacita pomwe adabva mafala yabwino, ndipo n’ciyani cidawathandiza?
4 Filipi adawona kuti mzinda wa Samariya ‘ukhadakhuma kale kuti ubvunidwe.’ (Juw. 4:35) Mafala yace yakhali ninga mthunzi mu dambo kwa wanthu omwe akhakhala kumweko, ndipo mpsakunesa lini kubvesesa mathangwe yace. Adjuda akhatcenkha Asamariya, mwakuti azinji wa iwo akhanyoza Asamariyawo. Koma pomwe Asamariya adabva mafala yabwino, adawona kuti mafalayo yakhayenda kwa munthu ali-wentse, ndipo bzimwebzi bzikhali bzakusiyana na makumbukidwe yakuipa yomwe Afarizeu akhanayo. Pakucitira umboni mwa nyongo na mwakusaya tsankhulo ku Samariya, Filipi adalatiza kuti akhatewezera lini tsankhulo la wanthu omwe akhanyoza Asamariya. Tenepo, mpsakudabwisa lini kubva kuti thimu la Asamariya likhatetekera na “mtima wentse” bzomwe Filipi akhalewa. — Mab. 8:6.
5-7. Kodi ni bziratizo bziponi bzomwe bzikulatiza kuti kubalalisidwa kwa Akristau kudathandizira basa la kupalizira?
5 Mwakundendemerana na nthawe ya Akristau wakuyambirira, ntsiku zino kuzunzidwa kwa wanthu wa Mulungu kukukwanisa lini kuimisa basa lakupalizira. Nthawe zizinji, kungingimiza Akristau kuti acoke ku mbuto inango aciyenda kunango ayai kuwayendesa m’kawoko, bzikuthandizira kuti mafala yabwino ya Umambo yafike kumweko. Mwa ciratizo, mkati mwa nkhondo yaciwiri ya pa dziko lentse, Mboni za Yahova zidacitira umboni bwakukwanira ku mbuto zakuzunzira wanthu za Nazi. Mdjuda munango omwe adagumana na Mboni za Yahova ku ibodzi mwa mbuto zimwezi, adalewa kuti: “Kukhwimika kwa Mboni za Yahova zomwe zikhali m’kawoko mule, kudanditsimikizira kuti cikhulupiro cawo cikhacokera m’Bibliya, ndipo bzimwebzi bzidandicitisa kuti ndikhale Mboni ya Yahova.”
6 Nthawe zinango, anyakuzunzawo adapaliziridwa ndipo adabvuma mafala yabwino. Mwa ciratizo, pomwe Franz Desch, Mboni ya Yahova yomwe idacinjidwa iciyendesedwa ku kawoko ya ku Gusen, ku Austria, iye adakwanisa kucitisa pfunziro la Bibliya m’bodzi mwa akulu-akulu wa mphanvu za umangi. Ndokumbukirani cikondweso comwe awiriwo adakhala naco pomwe adagumana pa mtsonkhano wa cigawo wa Mboni za Yahova pambuyo pakupita magole mazinji ndipo wentse akhali apalizi wa mafala yabwino!
7 Bzakundendemerana na bzimwebzi bzidacitika pomwe cizunzo cidacitisa kuti Akristau acoke mu dziko linango aciyenda linango. Mwa ciratizo, m’magole ya 1970, Mboni za Yahova za ku Malawi zomwe zidathawira ku Moçambique zidapalizira mwa nyongo m’dzikoli. Napo pomwe cizunzo cidafika ku Moçambique, basa la kupalizira liribe kuima. M’bale Francisco Coana adalewa kuti: “N’cadidi kuti winango wa ifepano tidayikhidwa m’kawoko kazinji kentse, thangwe ra kupalizira. Tsono kuwona kuti azinji akubvuma mafala yabwino ya Umambo, kukhatitsimikizira kuti Mulungu akhatithandiza, ninga momwe adathandizira Akristau wakuyambirira.”
8. Kodi kucinja kwa bzinthu pa nkhani za ndale na kunesa kwa bza cuma kwathandizira tani basa lathu lakupalizira?
8 N’cadidi kuti ni cizunzo lini cokha comwe cidacitisa kuti mafala yabwino yafike ku mbuto zakutali. M’magole mang’ono-ng’ono mbuyomu, kucinja kwa ndale na kunesa kwa bza cuma kudacitisa kuti mafala yabwino ya Umambo yapaliziridwe kwa wanthu wa bzirewedwe bzakusiyana-siyana na wa m’madziko yakusiyana-siyana. Winango omwe akhakhala m’madziko yomwe yakhacitika nkhondo na yakusauka adacoka kuti akanyang’ane moyo wabwino, ndipo kumweko adayamba kupfunza Bibliya. Kufika kwa wanthu omwe adathawa kwawo kudacitisa kuti pakhale magawo ya bzirewedwe bzinango. Kodi imwepo mumbacita nyongo yakupalizira wanthu “wakucokera ku mitundu yentse, madzinza yentse, mbumba zentse na bzirewedwe bzentse” wa m’gawo lanu? — Apok. 7:9.
“Ndipasenimbo Mphanvu Imweyi” (Mabasa 8:9-25)
“Pomwe Simau adawona kuti mzimu wakucena ukuperekedwa thangwe ra kuikha manja komwe apostolo akhacita, iye adawapasa kobiri.” — Mabasa 8:18
9. Kodi Simau akhali mbani, ndipo n’ciyani cidamucitisa kufenderera Filipi?
9 Filipi adacita bzinthu bzizinji bzakudabwisa ku Samariya. Mwa ciratizo, iye adapoza wanthu omwe akhadapunduka ndipo akhacosa mizimu yakuipa. (Mab. 8:6-8) Mwamuna munango adadabwa kwene-kwene na bzakudabwisa bzomwe Filipi akhacita. Mwamuna umweyu akhali Simau, omwe akhacita bzamatsenga ndipo wanthu akhamulemekeza kwene-kwene, ndipopa iwo akhambalewa kuti: “Mwamuna umweyu ni Mphanvu ya Mulungu.” Koma tsapano Simau akhawona mphanvu yacadidi ya Mulungu pomwe Filipi akhacita bzakudabwisa, ndipo iye adakhala nyakupfunza. (Mab. 8:9-13) Tsono pomwe Simau adakhala Mkristau, kodi cakulinga cace cikhali ciponi?
10. (a) Kodi n’ciyani comwe Pedru na Juwau adacita pomwe adafika ku Samariya? (b) N’ciyani comwe Simau adacita pomwe adawona anyakupfunza anovu akutambira mzimu wakucena pomwe Pedru na Juwau adawaikha manja yawo?
10 Pomwe apostolo adadziwa kuti anyakupfunza akuwanda ku Samariya, iwo adatumiza Pedru na Juwau kuti ayende kumweko. (Onani kwadru yakuti “Pedru Adaphatisa Basa ‘Bzavi bza Umambo.’”) Pomwe apostolo awiriwo adafika kumweko, adaikha manja yawo pa misolo ya anyakupfunza anovuwo, ndipo na bzimwebzi ali-wentse wa anyakupfunzawo adatambira mzimu wakucena.b Pa kuwona bzimwebzi, Simau adadabwa kwene-kwene. Iye adauza apostolowo kuti: “Ndipasenimbo mphanvu imweyi, kuti munthu ali-wentse omwe inepano nin’muikha manja yangu, atambirembo mzimu wakucena.” Simau akhafuna kuwapasa kobiri na cakulinga cakufuna kugula mphaso yakupambulikayi! — Mab. 8:14-19.
11. Kodi ni malango yaponi yamphanvu yomwe Pedru adapasa Simau, ndipo n’ciyani comwe Simauyo adacita?
11 Pedru adatsimula Simau kuti: “Kobiri yakoyo ipfudzidwe pabodzi na iwepo, thangwe ukukumbuka kuti na kobiri ungakwanise kugula mphaso yafovolo yomwe Mulungu adatipasa. Palibe cinthu ciri-centse comwe un’cita pa utumikibu, thangwe mtima wako ngwakusaya kulungama pamaso pa Mulungu.” Pedru adapasa malango yamphanvu Simau. Iye adamuuza kuti akungule na kupemba kukumbira kuti alekereredwe. Pedru adathumizira kuti: “Upembe kwa Yahova mwakumudandaulira, kuti penu mpsakukwanisika, akulekerere makumbukidwe yakuipa ya mu mtima mwakoyo.” Bzikuwoneka kuti Simau akhali lini munthu wakuipa; iye akhafuna kucita bzinthu bzabwino, koma pa nthawe imweyire, adalekerera kuti bzikhumbo bzakuipa bzimuphonyese. Iye adadandaulira apostolowo kuti: “Ndikumbirireni kwa Yahova, kuti bzinthu bzomwe mwalewabzi bzireke kundicitikira.” — Mab. 8:20-24.
12. Kodi fala lakuti simonia limbathandauza ciyani, ndipo khalidwe limweri likuwonekera tani kwa wanthu omwe ambabziti Akristau?
12 Kutsimula komwe Pedru adacita Simau ni mcenjezo kwa Akristau ntsiku zino. Kulewa cadidi, fala lakuti “Simonia,” lomwe lidacokera ku dzina lakuti Simau, lidabwera thangwe ra cakucitika cimweci. “simonia” bzimbafuna kulewa kuti kugula ayai kugulisa udindo, maka-maka pa nkhani yakunamata. Mbiri yomwe imbalewa bza apanduki omwe ambabziti Akristau ina bziratizo bzizinji bza nkhani ninga imweyi. Mwa ciratizo, bukhu laci 9 la The Encyclopædia Britannica la mu (1878) lidalewa kuti: “Munthu akafufudza mbiri yakulewa bza mitsonkhano yomwe ikhacitika pa kusankhula Papa, ambakhala na citsimikizo cakuti palibe kuvota komwe kudacitika kale mwakusaya kucita simonia (kugula ayai kugulisa udindo). Ndipo kawiri-kawiri pa nthawe za kusankhula Papa bzimwebzi bzikhacitika padeca na mwakucitisa manyazi kwene-kwene.”
13. Kodi ni mwa njira ziponi zomwe Akristau an’funika kubzikhotcerera ku simonia?
13 Akristau an’funika kutcekha pikado ya simonia. Mwa ciratizo, iwo an’funika lini kupereka mphaso na cakulinga cakuti awonedwe kukhala wabwino ayai kutendedwa na wale omwe ambawawona kuti angawapase udindo m’gwere. Ndipo kwa wale omwe ana mwayi wakupasa udindo, an’funika kukhala tceru kuti aleke kukhala na tsankhulo, ninga kuikha pa udindo wale omwe mbakudala basi. Bzinthu bziwiribzi ni ciratizo ca simonia. Kulewa cadidi atumiki wentse wa Mulungu an’funika kukhala ninga “mwana,” acidikhirira kuti mzimu wa Yahova upereke udindo. (Luk. 9:48) Mu gulu la Mulungu mulibe mbuto ya wale omwe ‘ambabzinyang’anira okha ulemerero.’ — Mim. 25:27.
“Kodi Imwepo Mukubvesesa Bzomwe Mukuwerengabzo?” (Mabasa 8:26-40)
14, 15. (a) Kodi mwamuna wa ku Etiyopiya akhali mbani, ndipo adagumana tani na Filipi? (b) N’ciyani comwe munthu ule adacita pomwe adabva mafala yabwino na Filipi, ndipo n’thangwe ranyi tingalewe kuti kubatizidwa kwace ntsiku imweyire kukhali lini kumukulumizira? (Onani mafala ya m’nyantsi)
14 Anjo wa Yahova adauza Filipi kuti ayende na mseu omwe ukhacokera ku Jeruzalemu kuyenda ku Gaza. Penu Filipi akhabzibvunza kuti n’thangwe ranyi ayende kumweko, mu nthawe yakucepa iye adadziwa mtawiro wace, pomwe adagumana na mwamuna wa ku Etiyopiya omwe “akhawerenga mwakukuwa bukhu la mpolofeta Zaiya.” (Onani kwadru yakuti “Kodi Mwamuna wa ku Etiyopiya Ule Akhali Mbani?”) Mzimu wakucena wa Yahova udacitisa Filipi kufenderera pafupi na ngolo ya mwamuna ule acimubvunza kuti: “Kodi imwepo mukubvesesa bzomwe mukuwerengabzo?” pa nthawe imweyi Filipi akhathamanga mphepete mwa ngolo. Mwamunayo adamutawira kuti: “Kodi ningabvesese tani bzimwebzi pakasaya kuwoneka munthu wakuti andifotokozere?” — Mab. 8:26-31.
15 Munthuyo adakumbira Filipi kuti apakire mu ngolomo. Ndokumbukirani maceza yakudekeza yomwe adakhala nayo! Kwa nthawe itali, akhanati kudziwa thandauzo la mafala yakuti “bira” ayai “mtumiki,” yomwe yambalewedwa mu polofesiya ya Zaiya. (Zai. 53:1-12) Tsono pomwe akhapitiriza na ulendobo, Filipi adauza mwamuna wa ku Etiyopiya kuti polofesiya imweyi idakwanirisidwa mwa Jezu Kristu. Ninga wale omwe adabatizidwa pa Pentekoste wa mu 33 EC, mwamuna wa ku Etiyopiyayu, omwe akhali nyakutendeukira ku Cidjuda, mwakamkulumize adadziwa bzomwe akhafunikira kucita. Iye adauza Filipi kuti: “Onani madziya! Kodi n’ciyani comwe cingandiletse kubatizidwa?” Mwakusaya kucedwa munthuyo adabatizidwa na Filipi.c (Onani kwadru yakuti “Ubatizo Pomwe ‘Pakhana Madzi Mazinji.’”) Patsogolo pace, Filipi adatsogoleredwa kuyenda ku Asidode, komwe adakapitiriza na kupalizira mafala yabwino ya Umambo. — Mab. 8:32-40.
16, 17. Kodi anjo ambathandizira tani basa lakupalizira ntsiku zino?
16 Akristau wa ntsiku zino ana mwayi wakucita basa lomwe Filipi adalicitambo. Nthawe zizinji, iwo ambacita upalizi bwakusaya kulinganizika mbuto ziri-zentse zomwe ambagumana na wanthu napo pomwe ali pa ulendo. Ndipo nthawe zinango, kugumana na munthu omwe akufuna kudziwa cadidi, bzimbandocitika lini bzokha. Bzimwebzi ni bzinthu bzomwe timbadikhirira, thangwe Bibliya limbalewa kuti anjo akutsogolera basa lakupalizira kuti mafala yabwino yafikire wanthu wa “mtundu uli-wentse, dzinza, cirewedwe na mbumba.” (Apok. 14:6) Kutsogoleredwa na anjo pa basa lakupalizira kukukwanirisa bzomwe Jezu adalewa. Pa ciratizo cace cakulewa bza mbeu yakuipa na tirigu, Jezu adalewa kuti pa nthawe yakubvuna ayai mamaliziro ya dzikoli, “anyakubvuna” angadadzakhala “anjo.” Iye adalewa pomwe kuti anjowo, “an’dzatsonkhanisa wanthu wentse omwe ambacitisa anzawo pikado na anyakusaya kubvera malamulo, aciwacosa mu Umambo bwace.” (Mat. 13:37-41) Pa nthawe ibodzi-bodziyi, anjowo angadadzatsonkhanisa wale omwe Yahova akufuna kuti adzakatonge kudzulu. Ndipo angadadzatsonkhanisambo “thimu likulu” la wanthu wa “mabira manango,” omwe Yahova akufuna kuwakwewera mu gulu lace. — Apok. 7:9; Juw. 6:44, 65; 10:16.
17 Ninga umboni bwakuti bzimwebzi bzikucitika, wanthu azinji omwe timbagumana nawo mu upalizi ambalewa kuti akhapemba kukumbira thandizo la mzimu wakucena. Onani bzomwe bzidacitikira apalizi awiri omwe adayenda kukapalizira na kamwana. Pomwe Mboni ziwiri zire zikhafuna kukotoka mu upalizi, kamwana kale kakhafuna kwene-kwene kukapalizira pa nyumba yakutewera. Kulewa cadidi, iko kadayenda kokha kukamenya msuwo! Pomwe apalizi awiri wale adawona kuti mkazi munango wafungula msuwo, iwo adafendera kuti aceze naye. Comwe cidawadabwisa n’cakuti, mkaziyo adawauza kuti akucoka pa kupemba kukumbira Mulungu kuti munthu amuzungire kuti amuthandize kubvesesa Bibliya. Iye adabvuma pfunziro la Bibliya.
“Mulungu, napo kuti ninkudziwani lini, ndaphata minyendo, ndithandizeni”
18. N’thangwe ranyi tin’funika lini kucepswa mwayi omwe tinawo wa kuphata basali?
18 Pakuti mukucita mbali ya gwere la Cikristau, imwepo muna mwayi wakuphata basa lakupalizira pabodzi na anjo lomwe likufikira wanthu azinji kuposa kale. Lekani kucepswa mwayi omwe munawo wakuphata basali. Pomwe mukupitiriza kuphata basali na nyongo, imwepo mun’dzakhala wakukondwa kwene-kwene thangwe ra kuuza winango “mafala yabwino yakulewa bza Jezu.” — Mab. 8:35.
a Umweyu ni mpostolo lini Filipi. Koma ngule omwe akufotokozedwa mu Msolo 5 wa bukhu lino omwe akhali m’bodzi mwa “amuna 7 wa mbiri yabwino” wakusankulidwa kuti akalinganize na kugawanisa cakudya kwa amamsiwa ku Jeruzalemu, kwa omwe akhalewalewa Cigerego na omwe akhalewalewa Cihebereu. — Mab. 6:1-6.
b Bzikuwoneka kuti pa nthawe imweyire, anyakupfunza anovu kazinji-kazinji akhadzozedwa na mzimu wakucena ayai kuutambira, pakubatizidwa. Bzimwebzi bzikhawapasa cidikhiro cakuti kutsogolo adzakhale amambo na antsembe pabodzi na Jezu kudzulu. (2 Ako. 1:21, 22; Apok. 5:9, 10; 20:6) Tsono, pakulewa bza nkhani yomwe yafotokozedwa pa ndimeyi, anyakupfunza anovu wale alibe kudzozedwa pakubatizidwa. Akristau omwe akhadabatizidwa tsapanopa wale adatambira mzimu wakucena na mphanvu yakucita bzakudabwisa pomwe Pedru na Juwau adawaikha manja yawo.
c Tingalewe kuti mwamuna wa ku Etiyopiya ule alibe kukulumiza kubatizidwa, thangwe iye akhali kale nyakutendeukira ku Cidjuda ndipo akhadziwa kale Bzinembo kuphatanidza mapolofesiya yakulewa bza Mesiya. Ndipopa pomwe iye adadziwa udindo bwa Jezu pakukwanirisa cakulinga ca Mulungu, iye adabatizidwa nthawe imweyoletu.