NKHANI YAKUPFUNZA 32
Tewezerani Yahova mwa Kuleka Kumbangingimira Nzeru Zanu
“Citisani kuti wanthu wentse awone kuti imwepo mumbangingimira lini nzeru zanu.” — AFILIPI 4:5.
NYIMBO 89 Bvera Kuti Usimbidwe
BZOMWE TIN’PFUNZAa
Kodi ni mtundu uponi wa muti omwe imwepo mukufuna kukhala? (Onani ndime 1)
1. Kodi Mkristau an’funika kucita ciyani kuti akhale ninga muti omwe umbabvuma kufunyika? (Onani cithunzi-thunzi.)
“CONZI cimbatcola lini muti omwe umbabvuma kufunyika.” Mafala yamweya yakulatiza kuti mutiyo umbabvuma kufunyika pomwe conzi cikucitika kuti uleke kutcoka. Ninga muti wakubvuma kufunyika, ifepano tin’funikambo kubvuma kufunyika pomwe tikugumana na mabvuto pa moyo wathu kuti tipitirize kutumikira Yahova mwakukondwa. Ifepano tin’funika lini kumbangingimira nzeru zathu bzinthu bzikacinja pa moyo wathu na kumbalemekeza makumbukidwe na bzakusankhula bza anzathu.
2. Kodi ni makhalidwe yaponi yomwe yangatithandize bzinthu bzikacinja, ndipo n’ciyani comwe tin’cezerana mu nkhani ino?
2 Ninga atumiki wa Yahova, ifepano tin’funika lini kumbangingimira nzeru zathu. Ifepano tin’funika kukhala wanthu wakubzicepesa na wantsisi. Mu nkhani ino, tiniwona momwe makhalidwe yamweya yadathandizira Akristau winango pomwe bzinthu bzidacinja pa moyo wawo. Ndipo tiniwonambo momwe makhalidwe yamweya yangatithandizire. Tsono cakuyamba, bwerani ticezerane momwe Yahova na Jezu ambalatizira kuti ambangingimira lini nzeru zawo.
YAHOVA NA JEZU AMBANGINGIMIRA LINI NZERU ZAWO
3. N’ciyani comwe cimbalatiza kuti Yahova ambangingimira lini nzeru zace?
3 Yahova ni “Tsendwa” thangwe ngwakulimba na wakusaya kutekenyeka. (Deuteronomiyo 32:4) Tsono iye ambangingimira lini nzeru zace. Pomwe bzinthu bzikucitika mu dzikoli, Yahova akupitiriza kucinja kuti cakulinga cace cikwanisike. Yahova adalenga wanthu m’cifanikiso cace mu njira yakuti iwo ambakwanise kucinja bzinthu pa moyo wawo. Iye adapereka malango yace m’Bibliya kuti yambatithandize kusankhula bzinthu mwa nzeru bziribe basa mabvuto yomwe ifepano tingagumane nayo. Ciratizo ca Yahova na malango yomwe iye ambatipasa bzimbalatiziratu padeca kuti napo kuti iye ni “Tsendwa,” ambangingimira lini nzeru zace.
4. N’ciyani comwe cikulatiza kuti Yahova ambangingimira lini nzeru zace? Fotokozani. (Levitiko 5:7, 11)
4 Bzomwe Yahova ambacita mpsabwino ndipo iye ambangingimira lini nzeru zace. Iye ambacita lini bzinthu na wanthu wace mwakuuma mtima. Mbatiwoneni momwe Yahova adalatizira kuti ambangingimira lini nzeru zace pa nthawe ya Ajirayeri. Iye alibe kulewa kuti Ajirayeri ambapereke ntsembe ibodzi-bodzi napo kuti adadala ayai adasauka. Iye adalewa kuti munthu ali-wentse ambapereke ntsembe mwakubverana na momwe bzinthu bzikhaliri pa moyo wace. — Werengani Levitiko 5:7, 11.
5. Fotokozani bzinthu bzomwe bzikulatiza kuti Yahova ni Mulungu wantsisi na wakubzicepesa.
5 Kubzicepesa na ntsisi za Yahova bzimbamucitisa kuti aleke kungingimira nzeru zace. Mwa ciratizo, kubzicepesa kwa Yahova kudawonekera pomwe iye akhadasala pang’ono kupfudza mzinda wa Sodoma. Mwakuphatisa basa anjo wace, Yahova adacenjeza munthu wakulungama Loti kuti athawire ku mapiri. Loti akhana mantha kuti ayende kumweko. Iye pabodzi na banja lace adakumbira Yahova kuti athawire ku Zoari omwe ukhali mzinda omwe Yahova akhafuna pomwe kuupfudza. Yahova angadangingimira kuti Loti ateweze malango yomwe iye adalewa. Tsono Yahova adabvuma mkumbiro wa Loti ndipo alibe kudzapfudza mzindayo. (Genesesi 19:18-22) Na kupita kwa magole, Yahova adalatiza ntsisi kwa wanthu wa ku Ninive. Iye adatumiza mpolofeta Djona kuti akadziwise bza kupfudzidwa kwa mzindayo pabodzi na wanthu wakuipa. Pomwe wanthu wa ku Ninivewo adalatiza kukungula, Yahova adawabvera ntsisi ndipo alibe kuwapfudza. — Djona 3:1, 10; 4:10, 11.
6. Fotokozani momwe Jezu adatewezerera kusaya kungingimira kwa Yahova.
6 Jezu adatewezera Baba wace Yahova mwa kusaya kungingimira nzeru zace. Iye adabwera pa dziko la pantsi kuti adzapalizire mafala yabwino kwa “mabira yakutaika ya mtundu wa Jirayeri.” Iye alibe kungingimira nzeru zace pomwe akhacita utumiki bwace. Nthawe inango, mkazi munango omwe akhali lini m’Jirayeri adakumbira Jezu kuti amupozere mwana wace omwe ‘akhana ciwanda comwe cikhamuzunza kwene-kwene.’ Jezu adabva ntsisi ndipo adapoza mwana wa mkaziyo. (Mateu 15:21-28) Onani ciratizo cinango. Pomwe Jezu adayamba utumiki bwace, iye adalewa kuti: “Ule omwe an’dzandilamba . . . , inepanombo nin’dzamulamba.” (Mateu 10:33) Tsono kodi iye adalamba Pedru omwe adamulamba katatu? Ne, alibe. Jezu adawona kukungula kwa Pedru na cikhulupiro cace. Pomwe iye adalamusidwa, adawonekera kwa Pedru ndipo adamutsimikizira kuti akhadamulekerera na kumufuna. — Luka 24:33, 34.
7. Mwakubverana na Afilipi 4:5, kodi ifepano tin’funika kudziwika na khalidwe liponi?
7 Tawona kuti Yahova pabodzi na Jezu ambangingimira lini nzeru zawo. Tsono tani ifepanombo? Yahova ambafuna kuti tileke kumbangingimira nzeru zathu. (Werengani Afilipi 4:5.) Bibliya linango lidasandulizira vesi limweri kuti: “Dziwikani ninga munthu omwe ambangingimira lini nzeru zace.” Tingabzibvunze kuti: ‘Kodi wanthu ambandiwona ninga munthu omwe ambangingimira lini nzeru zace, wakufewa na wakubva bzomwe wanthu winango ambalewa? Ayai ambandiwona ninga munthu wakuuma, wakunesa na wakusaya kubva? Kodi nimbangingimiza wanthu anzangu kuti acite ninga momwe bzidanembedwera? Ayai nimbabvera bzomwe anzangu ambalewa na kucita bzomwe iwo ambafuna penu mpsakuphonyeka lini?’ Tikambacita nyongo yakusaya kungingimira nzeru zathu timbakhala tikutewezera Yahova na Jezu. Bwerani ticezerane mbali ziwiri zomwe tin’funika lini kumbangingimira nzeru zathu, bzinthu bzikacinja pa moyo wathu na pomwe makumbukidwe na bzakusankhula bza anzathu bzikasiyana na bzathu.
LEKANI KUMBANGINGIMIRA NZERU ZANU BZINTHU BZIKACINJA
8. N’ciyani cingatithandize kuti tileke kumbangingimira nzeru zathu bzinthu bzikacinja? (Onani mafala ya m’nyantsi.)
8 Lekani kumbangingimira nzeru zanu bzinthu bzikacinja. Kucinja kumweku kungabwerese mabvuto yomwe ifepano tikhayadikhirira lini. Tingagumane na mabvuto ya thanzi. Kucinja kwa bzinthu ninga kusaya kobiri, kucinja kwa nyengo na ndale, kungacitise kuti bzinthu bzileke kufamba bwino pa moyo wathu. (Mimwani 9:11; 1 Akolinto 7:31) Bzinthu bzinango bzingacinje pa kutumikira Yahova ndipo bzimwebzi bzingayeze cikhulupiro cathu. Bziribe basa mabvuto yomwe tingagumane nayo, tingacinje bzinthu bzicitifambira bwino tikateweza nfundo zinai izi: (1) kubvuma kuti bzinthu bzacinja, (2) kunyang’anisisa bza kutsogolo, (3) kunyang’anisisa bzinthu bzabwino na (4) kucitirambo bzinthu bzabwino wanthu winango.b Bwerani ticezerane bziratizo bzinango bzomwe bzikucitika ntsiku zino na momwe bzinthu bzinaibzi bzingatithandizire.
9. Kodi n’ciyani comwe banja la amisiyonario lidacita pomwe bzinthu bzidacinja?
9 Bvumani kuti bzinthu bzacinja. Emanuele pabodzi na mkazace, Francesca, adauzidwa kuti akatumikire ninga amisiyonario ku dziko lacirendo. Pomwe iwo adayamba kupfunza cirewedwe ca komwe akhatumikirako COVID-19 idayamba ndipo iwo akhafunika kutalikirana na abale. Mai wace wa Francesca adasaika. Francesca akhafunisisa kuyenda kukatsangalaza famidya yace, tsono bziribe kukwanisika thangwe ra matenda ya COVID-19. Kodi iye adakwanisa tani kupirira mabvuto yamweya yomwe yangadamuwofokesa? Cakuyamba, Emanuele pabodzi na mkazace, Francesca, adapemba kwa Yahova ninga banja acimukumbira nzeru kuti akwanise kupirira. Yahova adatawira mpembo wawo mwakuphatisa basa malango yauzimu. Iwo adalimbisidwa na mafala ya mu vidiyo yomwe adawona. Mafalayo yakhalewa kuti: “Tikabvuma kuti bzinthu bzacinja pa moyo wathu tingakhale pomwe wakukondwa ticipitiriza kucita bzinthu bzabwino.”c Caciwiri, iwo adakhala na mphanvu ya kupitiriza kupalizira pa telefoni ndipo adayambisa mapfunziro ya Bibliya. Cacitatu, iwo adalatiza kutenda kulimbikisidwa mwa lufoyi komwe abale na mpfumakazi adacita ku mbuto komwe akhakhala. Mpfumakazi inango ikhambawatumizira makarta yomwe yakhana mavesi ya m’Bibliya kwa gole lentse. Tikabvuma kuti bzinthu bzacinja pa moyo wathu, tingagumane mtsangalazo pa bzomwe tingakwanise kucita.
10. Kodi mpfumakazi inango idabvuma tani kucinja pa moyo wace?
10 Mbakumbukirani bza kutsogolo ndipo mbacitani bzinthu bzomwe bzingakuthandizeni. Mpfumakazi Christina, ya ku Roménia yomwe imbakhala ku Japão, idawawidwa kwene-kwene pomwe gwere la Cingerezi lomwe iyo ikhatsonkhana lidafungidwa. Napo bziri tenepo, mpfumakaziyi iribe kukhala na thupo na bzinthu bza m’mbuyo. Iyo idacita ciri-centse comwe ingadakwanisa ku gwere la Cijaponeji lomwe ikhatsonkhana mwa kucita nyongo ya kuyenda kukapalizira. Iye adakumbira mwanzace wa ku basa kuti amuthandize kupfunza cirewedwe cimweci. Mwanzaceyo adabvuma ndipo adaphatisa basa Bibliya na broxura lakuti Khalani na Moyo Wakukondwa Mpaka Kale-Kale! kuti athandize Christina kulalewa cirewedwe ca Cijaponeji. Christina alibe kundodziwa kulalewa bwino Cijaponeji, koma munthu omwe akhamupfunzisayo adayambambo kufuna kudziwa cadidi. Tikapitiriza kumbawona bzinthu mu njira yakuthemera pomwe bzinthu bzacinja pa moyo wathu, kucinjako kungaticitise kuti titambire bzisimbo bzizinji.
11. Kodi banja linango lidacita tani pomwe lidagumana na bvuto lakusaya kobiri?
11 Mbacitirani bzinthu bzabwino anzanu. Banja linango lomwe limbakhala ku dziko lomwe basa lathu ndakuletsedwa, lidayamba kugumana na bvuto lakusaya kobiri pomwe bzinthu mu dzikolo bzidayamba kunesa. Kodi iwo adacita tani? Cinthu cakuyamba, iwo adayamba kumbacita nyongo kuti aleke kumbagula bzinthu bzizinji. Patsogolo pace, iwo alibe kumbandokumbukira bza mabvuto yomwe akhagumana nayo, koma adaphatisa basa nthawe imweyo kuti ambathandize wanthu winango mwa kucita basa la kupalizira. (Mabasa 20:35) Mwamunayo adalewa kuti: “Kucita basa la kupalizira kudatithandiza kuti tileke kukhala na nthawe ya kumbakumbukira bzinthu bza kuipa ticiikha kufuna kwa Yahova pa mbuto ya kuyamba.” Bzinthu bzikacinja pa moyo wathu nthawe zentse tin’funika kumbakumbukira kuti cinthu cakufunika ndico kupitiriza kuthandiza wanthu winango mwa kumbacita basa la kupalizira.
12. Kodi bzomwe mpostolo Paulo adacita bzingatithandize tani kuti ticinje bzinthu pomwe tikucita basa la kupalizira?
12 Pomwe tikucita basa la kupalizira tin’funika kumbacinja bzinthu mwakamfulumize. Ifepano timbagumana na wanthu omwe ambakhulupira bzinthu bzakusiyana-siyana, wa makhalidwe yakusiyana-siyana na wakucokera ku mbuto zakusiyana-siyana. Mpostolo Paulo akhambacinja bzinthu mwakamfulumize ndipo ifepano tingamutewezerembo. Jezu adasankhula Paulo kuti akhale “mpostolo wa wanthu wa mitundu inango.” (Aroma 11:13) Utumiki bumwebu budacitisa Paulo kuti apalizire Adjuda, Agerego, wanthu wakudziwa bzinthu kwene-kwene, wanthu wakusauka, atongi na amambo. Kuti iye akwanise kuthandiza wanthu wentsenewa, Paulo adakhala “bzinthu bzentsenebzi kwa wanthu wa mitundu yentse.” (1 Akolinto 9:19-23) Akafuna kuceza na wanthu, iye akhakumbukira kwene-kwene bza cikhalidwe cawo, bzomwe iwo ambakhulupira na komwe adacokera. Kuti bzinthu bzitifambire bwino pomwe tikupalizira, tin’funikambo kukhala wanthu wakucenjera ticimbacinja kapaliziridwe kathu mwakubverana na wanthu omwe tikuwapalizirawo.
MBALEMEKEZANI MOMWE ANZANU AMBAWONERA BZINTHU
Tikasaya kumbangingimira nzeru zathu timbalemekeza kawonedwe ka bzinthu ka anzathu (Onani ndime 13)
13. Kodi ni ngozi iponi yomwe imbafotokozedwa pa 1 Akolinto 8:9 yomwe tingatcenkhe penu timbalemekeza kawonedwe ka bzinthu ka anzathu?
13 Kuleka kungingimira nzeru zathu kumbatithandiza kuti timbalemekeze kawonedwe ka bzinthu ka anzathu. Mpfumakazi zinango zimbafuna kuikha makiyaje kuti zibzidekese uko zinango zimbaikha lini. Akristau winango ambafuna kumwa pang’ono bzakumwa bzakuledzeresa uko anango ambafuna lini na kulawidzako. Akristau wentse ambafuna kukhala na thanzi labwino, koma iwo angacite bzakusankhula bzakusiyana pa nkhani ya mankhwala yomwe angabvume kutambira. Tikambakumbuka kuti bzakusankhula bzathu ndibzo bzabwino kwene-kwene ndipo ticiyeza kucitisa kuti abale mu gwere acitembo bzomwe ifepano timbafuna, tingakhumudwise anzathu ndipo tingacitise kuti m’gwere mukhale na mgawano. Ifepano tikufuna lini kuti bzimwebzi bzicitike! (Werengani 1 Akolinto 8:9; 10:23, 24) Bwerani ticezerane bziratizo bziwiri bzomwe bzin’tithandiza kuwona kuti kuphatisa basa nfundo za m’Bibliya kungatithandize kuti tikhale wanthu wacikati-kati ticicitisa kuti mu gwere mukhale na mtendere.
Tikasaya kumbangingimira nzeru zathu timbalemekeza kawonedwe ka bzinthu ka anzathu (Onani ndime 14)
14. Kodi ni nfundo ziponi za m’Bibliya zomwe zingatithandize pa nkhani ya kabvalidwe na kagwatidwe ka tsisi?
14 Kabvalidwe na kagwatidwe ka tsisi. Yahova alibe kutipasa malamulo ya momwe tingabvalire, koma iye adatipasa nfundo zomwe timbafunika kuziteweza. Ifepano tin’funika kubvala mwakuthemera ninga atumiki wa Mulungu ticimbalatiza kuti timbacita bzinthu mwacikati-kati, ndife wakubzicepesa ndipo ‘timbakumbuka bwino.’ (1 Timotio 2:9, 10; 1 Pedru 3:3) Ndipopa timbabvala lini mu njira yakuti ticitise kuti wanthu atinyang’anise kwene-kwene. Nfundo za m’Bibliya zimbathandizambo akulu kuti atcenkhe kumbapereka malamulo pa nkhani ya kabvalidwe na kagwatidwe ka tsisi. Mwa ciratizo, akulu wa mu gwere linango akhafuna kuthandiza abale wacitswaka wa mu gwere lawo omwe akhatewezera kagwatidwe ka tsisi ka maswaka ya kunja, ndipo akagwata tsisiro akhambalisiya pang’ono ndipo likhakhala lakusaya kupfekuka bwino. Kodi akuluwo angadawathandiza tani mwakusaya kuphatisa basa malamulo? Nyakunyang’anira dera adauza akuluwo kuti pa kuceza na maswakayo akhafunika kuwauza kuti: “Imwepo mukakhala mukufotokoza nkhani kutsogolo ndipo mukawona kuti abale akukunyang’anisani kwene-kwene m’mbuto mwakutetekera nkhani yomwe mukufotokozayo, dziwani kuti kabvalidwe kanu na kagwatidwe kanu ka tsisi kali lini bwino.” Mafala yamweya yadathandiza maswakayo kudziwa bzakucita m’mbuto mwakucita kuwapasa malamulo.d
Tikasaya kumbangingimira nzeru zathu timbalemekeza kawonedwe ka bzinthu ka anzathu (Onani ndime 15)
15. Kodi ni nfundo ziponi za m’Bibliya zomwe zingatithandize kusankhula thandizo la ulapi? (Aroma 14:5)
15 Kusamalira thanzi lathu. Mkristau ali-wentse an’funika kubzisankhulira yekha bzomwe an’funika kucita kuti akhale na thanzi la bwino. (Agalatiya 6:5) M’Bibliya muna malamulo yakucepa yomwe yambalewa bzomwe Akristau angacite pa nkhani ya thanzi ninga kuleka kudya mulopa na kuleka kucita bzinthu bza mizimu. (Mabasa 15:20; Agalatiya 5:19, 20) Tsono penu nkhani ya bza thanzi yomwe m’bale agumana nayo ikubverana lini na nkhani ya mulopa na bza mizimu, iye angabzisankhulire yekha thandizo la ulapi lomwe angafune kutambira. Wanthu winango angafune kuphatisa basa mankhwala yacizungu akakhala akuduwala ndipo winango angafune kuphatisa basa mankhwala yacisenzi. Pinango ifepano tingawone kuti pana mankhwala yomwe yangathandizedi pa matenda yomwe m’bale ayai mpfumakazi akugumana nayo, tsono ifepano tin’funika kulemekeza cakusankhula ca abale na mpfumakazi zathu pa nkhani ya thandizo la ulapi lomwe akufuna kutambira. Pa nkhani imweyi tin’funika kumbakumbukira nfundo izi: (1) Ni Umambo bwa Mulungu bokha bomwe bun’dzakwanisa kupoza matenda yentse yomwe wanthu akugumana nayo. (Zaiya 33:24) (2) Mkristau ali-wentse an’funika “kutsimikizira” yekha bzomwe bzingamuthandize. (Werengani Aroma 14:5.) (3) Tin’funika lini kumbawona kuipa anzathu ayai kuyezera kutsogolera moyo wawo. (Aroma 14:13) (4) Akristau ambalatiza lufoyi ndipo ambabvesesa kuti ciphatano m’gwere ni cinthu cakufunika kwene-kwene kuposa makumbukidwe yawo. (Aroma 14:15, 19, 20) Tikambakumbukira nfundo zimwezi, tin’dzakhala pa uxamwali bwakulimba na abale na mpfumakazi zathu ndipo tin’dzacitisa kuti m’gwere mukhale na mtendere.
Tikasaya kumbangingimira nzeru zathu timbalemekeza kawonedwe ka bzinthu ka anzathu (Onani ndime 16)
16. Kodi mkulu wa gwere angalatize tani kuti ambangingimira lini nzeru zace akakhala ana akulu anzace? (Onani bzithunzi-thunzi.)
16 Akulu an’funika kukhala ciratizo cabwino pa nkhani ya kuleka kumbangingimira nzeru zawo. (1 Timotio 3:2, 3) Mwa ciratizo, mkulu wa gwere an’funika lini kudikhirira kuti nfundo zomwe iye anilewa ndizo zomwe anzace an’ziphatisa basa thangwe rakuti iye ni mkulu kuposa akulu anzacewo. Iye ambazindikira kuti mzimu wa Yahova ungaphatise basa mkulu ali-wentse wa gwere kuti afotokoze nfundo yakuthandiza. Ndipo nfundo yomwe yasankhulidwayo ikakhala ikupitana lini na bzomwe Bibliya limbalewa, akulu omwe ambangingimira lini nzeru zawo ambakhala wakukonzeka kuphatisa basa nfundo yomwe akulu azinji akubverana nayo.
PHINDU LOMWE TIN’DZAKHALA NALO TIKALEKA KUMBANGINGIMIRA NZERU ZATHU
17. Kodi Akristau omwe ambangingimira lini nzeru zawo ambagumana phindu liponi?
17 Tikakhala wanthu wakusaya kungingimira nzeru zathu timbagumana phindu likulu kwene-kwene. Timbakhala pa uxamwali bwakulimba na abale na mpfumakazi zathu ndipo m’gwere mumbakhala na mtendere. Timbakomedwa kwene-kwene tikambawona makhalidwe yakusiyana-siyana yomwe atumiki wa Yahova anayo. Ndipo kuposa bzentse, timbabva bwino mu mtima tikadziwa kuti tikutewezera Yahova Mulungu wathu omwe ambangingimira lini nzeru zace.
NYIMBO 90 Timbalimbisane
a Yahova na Jezu ambangingimira lini nzeru zawo, ndipo iwo ambafuna kuti ifepano tikhalembo na khalidwe limweri. Ifepano tikaleka kumbangingimira nzeru zathu bzin’dzakhala bzakupusa kucinja bzinthu bzinango pa moyo wathu na pomwe bzinthu bzikacinja pa nkhani ya cuma. Ifepano tin’dzathandizirambo kuti m’gwere mukhale na mtendere pabodzi na ciphatano.
b Onani nkhani yakuti “Zimene Mungachite Zinthu Zikasintha” mu Mukani! N.° 4 2016.
c Onani vidiyo ya msolo wakuti Mbali ya Mibvunzo na M’bale Dmitriy Mikhaylov yomwe iri mu nkhani yakuti “Yahova Adacitisa Kuti Cizunzo Cikhale Umboni” mu Moyo Wathu Wacikristau na Utumiki — Kabukhu ka Mitsonkhano wa Março-Abril 2021.
d Kuti mudziwe bzizinji pa nkhani ya kabvalidwe na kagwatidwe ka tsisi, onani pfunziro 52 m’bukhu lakuti Khalani na Moyo Wakukondwa Mpaka Kale-Kale!.