NKHANI YAKUPFUNZA 24
NYIMBO 98 Bibliya ni Mphaso ya Mulungu
Bzomwe Tingapfunze na Profesiya Yomwe Djakobo Adalewa Pomwe Akhadasala Pang’ono Kufa — Mbali 1
“Kontcezanani pabodzi kuti ndikuuzeni bzomwe bzin’dzakucitikirani mu ntsiku zakumalizira.” — GENESESI 49:1.
CAKULINGA CA NKHANIYI
Bzomwe tingapfunze na profesiya ya Djakobo yomwe adauza Rubeni, Simiyoni, Levi na Djuda pomwe iye akhadasala pang’ono kufa.
1-2. Kodi n’ciyani comwe Djakobo adacita kuphampha kwa moyo wace, ndipo thangwe ranyi? (Onanimbo cithunzi-thunzi.)
POMWE Djakobo akhadakalamba iye adacita ulendo kucoka ku Kanani aciyenda ku Edjipito pabodzi na banja lace lentse. Kumweko iye adapitiriza kutumikira Yahova mwakukhulupirika kwa magole 17. (Genesesi 47:28) Pa nthawe imweyi, iye adakomedwa kwene-kwene thangwe ra kugumana pomwe na mwanace wa pa mtima Zuze na kuwonambo wanthu wentse wa m‘banja lace ali pomwe pabodzi. Tsono pomwe Djakobo adawona kuti akhadasala pang’ono kufa, iye adacita mtsonkhano wakufunika kwene-kwene na banja lace lentse. — Genesesi 49:28.
2 Mu ntsiku zimwezire, pakhana cizolowezi cakuti pai akasala pang’ono kufa, akhatsonkhana na banja lace kuti awapase malango yakumalizira. (Zaiya 38:1) Pa mtsonkhano umweyu, iye akhasankhula munthu omwe angadadzakhala msolo wa banja iye akadzandofa.
Djakobo pomwe akhadasala pang’ono kufa akulewa profesiya kwa wana wace 12 (Onani ndime 1-2)
3. Mwakubverana na Genesesi 49:1, 2, thangwe ranyi mafala yomwe Djakobo adalewa yakhali yakufunika kwene-kwene?
3 Werengani Genesesi 49:1, 2. Tsono mtsonkhanoyu ukhali wakusiyana. Djakobo akhali mprofeta. Pa mtsonkhano umweyu, Yahova adafulizira mtumiki waceyu kuti alewe nkhani yakufunika kwene-kwene yomwe ingadadzacitikira wana wace kutsogolo. Ndipopa mafala yomwe Djakobo adauza wana wacewo pomwe iye akhadasala pang’ono kufa yakhali yakufunika ndipo yakhalimbo profesiya.
4. Kodi kucezerana bza profesiya ya Djakobo pomwe akhadandosala pang’ono kufa kun’tithandiza tani? (Onanimbo kwadru yakuti “Banja la Djakobo.”)
4 Mu nkhani ino, tin’cezerana bzomwe Djakobo adauza wana wace anai omwe ni: Rubeni, Simiyoni, Levi na Djuda. Mu nkhani yomwe ikubwerayi tin’dzacezerana bza mafala yomwe Djakobo adauza wana wace winango 8. Ninga momwe tiniwonera, Djakobo akhandolewa lini bza wana wace 12 wale basi koma adalewambo bza wana wa wana wace omwe angadadzabadwa kutsogolo acidzakhala mtundu wa Ajirayeri. Kucezerana nkhani imweyi kun’tithandiza kuwona momwe profesiya ya Djakobo idakwanisikira. Ndipo pomwe tikucezerana bza profesiya imweyi, tin’pfunza cinthu cakufunika kwene-kwene comwe cin’tithandiza kuti tikondwese Baba wathu wakudzulu omwe ni Yahova.
RUBENI
5. Kodi ni udindo buponi bomwe Rubeni pinango akhadikhirira kutambira kuna pai wace?
5 Cakuyamba Djakobo adauza mwana wace Rubeni kuti: “Iwepo ndiwe mwana wangu wakuyamba kubadwa.” (Genesesi 49:3) Ninga mwana wakuyamba kubadwa pinango Rubeni akhadikhirira kutambira utaka buzinji kwa pai waceyo kuposa azibale wace. Ndipo pinango iye akhadikhirirambo kutsogolera banjalo pai wace akafa, nakuti m’bodzi mwa wana wace ndiye omwe angadatsogolera banja lentsenero iyembo akadzafa.
6. Thangwe ranyi Rubeni adaluza udindo bwace bwakutambira utaka ninga mwana wakuyamba? (Genesesi 49:3, 4)
6 Tsono Rubeni adaluza utaka bomwe angadatambira ninga mwana wakuyamba kubadwa. (1 Nkhani 5:1) Thangwe ranyi? Thangwe magole manango m’mbuyo, iye adacita upombo na Bila, omwe akhali mkazi m’ng’ono wa Djakobo. Bila akhali nyabasa wa Rakeli ndipo Rakeliyo akhali mkazi omwe Djakobo akhamufuna kwene-kwene, tsono iye akhadafa. (Genesesi 35:19, 22) Rubeni akhali mwana wa Djakobo omwe adabereka na mkazi munango wakucemeredwa Leya. Pinango Rubeni adacita upombobo na Bila thangwe akhamusirira kwene-kwene acitazira kubziphata. Ayai pinango iye adacita utowa bzimwebzo kuti pai wace akadziwa, aipidwe na Bilayo acifuna kwene-kwene mai wace. Bziribe basa thangwe lomwe lidamucitisa, bzomwe iye adacitabzo Yahova pabodzi na pai wace adaipidwa nabzo kwene-kwene. — Werengani Genesesi 49:3, 4.
7. N’ciyani comwe cidacitikira Rubeni na mbadwa zace? (Onanimbo kwadru yakuti “Profesiya ya Djakobo Pomwe Akhadasala Pang’ono Kufa.”)
7 Djakobo adauza Rubeni kuti: “Un’dzakhala lini wapadzulu kwene-kwene kuposa abale wako.” Mafala yamweya yadakwanisika. Palibe pomwe padanembedwa kuti m’bodzi mwa wana wa Rubeni adakhala mambo, wantsembe ayai mprofeta. Napo bziri tenepo, Djakobo adapitiriza kumufuna mwanaceyo ndipo wana wa Rubeni adapitiriza kucita mbali ya madzinza ya Ajirayeri. (Djoswa 12:6) Rubeni adadzalatiza makhalidwe yabwino ndipo palibe pomwe padanembedwa kuti iye adadzacita pomwe upombo. — Genesesi 37:20-22; 42:37.
8. Kodi n’ciyani comwe tikupfunza na bzomwe bzidacitikira Rubeni?
8 Kodi tikupfunza ciyani? Tin’funika kucita nyongo yakubziphata kuti tileke kucita upombo. Tikayezedwa kuti ticite pikado, tin’funika kuima ticikumbukira momwe Yahova, wanthu wa m’banja mwathu na wanthu winango angabvere tikacita bzimwebzo. Tin’funika kukumbukirambo kuti “comwe munthu an’bzala, ndico comwe an’dzabvuna.” (Agalatiya 6:7) Tsono bzomwe bzidacitikira Rubeni bzimbatikumbusambo bza tsisi za Yahova. Napo kuti Yahova an’dzatikhotcerera lini ku mabvuto yomwe yangabwere thangwe ra pikado yomwe tacita, iye an’dzatisimba tikacita bzomwe mpsabwino.
SIMIYONI NA LEVI
9. Kodi n’ciyani comwe cidacitisa kuti Djakobo aleke kukomedwa na Simiyoni na Levi? (Genesesi 49:5-7)
9 Werengani Genesesi 49:5-7. Patsogolo pace, Djakobo adauza Simiyoni na Levi mafala ya mphanvu yakulatiza kusaya kukomedwa. M’magole ya mbuyo, mwana wa Djakobo, Dina, adapswithidwa na mwamuna munango wa ku Kanani wakucemeredwa Sekemu. Na tenepo, wana wentse wa Djakobo alibe kukomedwa na bzomwe bzidacitikira m’bale wawoyo, tsono Simiyoni na Levi alibe kukwanisa kubziphata. Iwo adanamiza amuna wa mu mzinda wa Sekemu kuti wentse akabvuma kucita ngwatidwe, angadakhazikisa mtendere. Tenepo amunawo adabvuma. Pomwe iwo akhapitiriza kubva kuwawa thangwe ra kucitidwa ngwatidweko, Simiyoni na Levi “adatenga ali-wentse xipada yace acikapita mu mzindamo mwakusaya kudikhiririka, ndipo adakapha amuna wentse.” — Genesesi 34:25-29.
10. Kodi profesiya yomwe Djakobo adalewa pakulewa bza Simiyoni na Levi idakwanisika tani? (Onanimbo kwadru yakuti “Profesiya ya Djakobo Pomwe Akhadasala Pang’ono Kufa.”)
10 Djakobo adakalipa kwene-kwene na bzomwe wana wace awiri wale adacita. Iye adafotokoza kuti iwo angadadzamwazidwa na kubalalisidwa mu Jirayeri mwentse. Profesiya imweyi idakwanisika pomwe padapita magole 200 pomwe mtundu wa Ajirayeri udapita mu Dziko Lakupiciridwa. Dzinza la Simiyoni lidatambira utaka pakati pa cigawo ca dzinza la Djuda. (Djoswa 19:1) Dzinza la Levi lidatambira utaka bwawo m’mizinda 48 yomwe ikhali m’mbuto zakusiyana-siyana za mu Jirayeri. — Djoswa 21:41.
11. Kodi ni bzinthu bzabwino bziponi bzomwe madzinza ya Simiyoni na Levi yadacita?
11 Madzinza ya Simiyoni na Levi yalibe kutewezera kuphonya komwe abereki wawo adacita. Dzinza la Levi lidakhala lakukhulupirika kwene-kwene pa kunamata kwa cadidi. Pomwe Mozeji akhatambira Malamulo ya Yahova pa Phiri la Sinai, Ajirayeri azinji adayamba kunamata kamphulu tsono Alevi adakhala kumbali ya Mozeji ndipo adamuthandiza kupha wale omwe akhanamata kamphuluko. (Ekisodo 32:26-29) Yahova adasankhula dzinza la Levi ndipo adalipasa mwayi wakufunika kwene-kwene wakutumikira ninga antsembe. (Ekisodo 40:12-15; Numero 3:11, 12) Patsogolo pace, dzinza la Simiyoni lidacita bzinthu mwakubverana na kufuna kwa Yahova mwa kuthandiza dzinza la Djuda pakumenyana na Akanani mu Dziko Lakupiciridwa. — Atongi 1:3, 17.
12. N’ciyani comwe tingapfunze na bzomwe Simiyoni na Levi adacita?
12 Kodi tikupfunza ciyani? Tin’funika lini kulekerera kuti ukali butsogolere bzicito bzathu. Penu imwepo ayai m’bale wanu waphonyeredwa, mpsacibadwa kukalipa. (Salimo 4:4) Tin’funika kukumbukira kuti Yahova an’dzakomedwa lini nafe tikalewa ayai kucitira bzinthu bzakuipa wale omwe adatiphonyera. (Tiyago 1:20) Munthu akaticitira bzinthu bzakuipa, penu ambatumikira Yahova ayai ne, tin’funika kupitiriza kucita bzinthu bzomwe bzingakondwese Yahova. Bzimwebzi bzin’dzatithandiza kutcenkha kulewa ayai kucita cinthu comwe cingasunamise winango. (Aroma 12:17, 19; 1 Pedru 3:9) Napo kuti adzinza wanu akucita bzinthu bzomwe bzimbakondwesa lini Yahova, kumbukirani kuti imwepo mun’funika lini kucitambo bzinthu bzomwe akucitabzo. Lekani kukumbuka kuti mulibe na basalo nakuti Yahova angakusimbeni lini. Yahova an’dzakuthandizani thangwe ra kucita bzinthu bzabwino ndipo an’dzakusimbani.
DJUDA
13. Thangwe ranyi Djuda pinango adakhala na thupo pomwe ikhadafika nthawe yakuti pai wace alewembo bza iye?
13 Patsogolo pace, Djakobo adalewalewa na mwana wace Djuda. Pomwe Djuda akhabva mafala yomwe pai wace Djakobo akhauza azibale wace akulu-akulu, pinango Djudayo adakhalambo na thupo. Thangwe ranyi? Thangwe iye adacitambo pikado zikulu-zikulu. Iye adathandiza azibale wace kukapamba bzinthu bza wanthu wa ku Sekemu. (Genesesi 34:27) Iye adabverana na abale wace kuti agulise Zuze ninga kapolo acinamizambo pai wawo pa bzomwe bzikhadacitikira Zuzeyo. (Genesesi 37:31-33) Patsogolo pace, iye adacita upombo na mulowola wace Tamara acikumbuka kuti Tamarayo akhali puta. — Genesesi 38:15-18.
14. Kodi ni bzinthu bziponi bzabwino bzomwe Djuda adacita? (Genesesi 49:8, 9)
14 Tsono Yahova adandocitisa Djakobo kusimba Djuda acimupicira bzinthu bzabwino bzomwe bzingadacitikira iye pabodzi na banja lace. (Werengani Genesesi 49:8, 9.) Djuda adadzalatiza makhalidwe yabwino. Iye akhacita thupo kwene-kwene na momwe pai wace omwe akhali wacikulire akhabvera. Ndipo iye akhabverambo tsisi m’bale wace m’ng’ono Benjamini. — Genesesi 44:18, 30-34.
15. Kodi n’ciyani comwe cikulatiza kuti cisimbo comwe Djuda akhadatambira cidakwanisika?
15 Djakobo adaleweratu kuti Djuda angadadzakhala mtsogoleri wa abale wace. Tsono mafala yamweya yadadzakwanisika pomwe padapita magole mazinji. Pomwe padapita magole 200 kucokera pomwe mtundu wa Ajirayeri udacoka ku Edjipito, dzinza la Djuda lidatsogolera Ajirayeriwo mu dambo kuti akapite mu Dziko Lakupiciridwa. (Numero 10:14) Pomwe padapita magole, Djuda adatsogolera nkhondo yakumenyana na Akanani kuti akunde Dziko Lakupiciridwa. (Atongi 1:1, 2) Ndipo Davide adakhala mambo wakuyamba pa amambo azinji omwe adabwera kucokera mu dzinza la Adjuda. Tsono pana bzinthu pomwe bzinango bzomwe bzimbalewa momwe profesiya ya Djuda idakwanisikira.
16. Kodi profesiya yomwe imbagumanika pa Genesesi 49:10 idakwanisika tani? (Onanimbo kwadru yakuti “Profesiya ya Djakobo Pomwe Akhadasala Pang’ono Kufa.”)
16 Djakobo adalewa kuti mtongi wa wanthu wentse omwe angadadzatonga mpaka kale-kale angadadzacokera m’banja la Djuda. (Werengani Genesesi 49:10 na mafala ya m’nyantsi.) Mtongi umweyu ni Jezu Kristu omwe Djakobo adamucemera kuti Silo. Pakulewa bza Jezu, anjo munango adalewa kuti: “Yahova Mulungu an’dzamupasa mpando wa umambo wa Davide pai wace.” (Luka 1:32, 33) Jezu ambacemeredwambo kuti “Mphondolo ya dzinza la Djuda.” — Apokalipse 5:5.
17. Kodi tingatewezere tani Yahova pa momwe timbawonera wanthu winango?
17 Kodi tikupfunza ciyani? Yahova adasimba Djuda napo kuti iye adacita pikado zikulu-zikulu. Tsono pinango abale wace wa Djuda akhadabwa kuti thangwe ranyi Yahova akhamusimba? Napo kuti timbadziwa lini bzomwe iwo akhakumbuka, koma bzomwe timbadziwa mpsakuti Yahova adawona bzinthu bzabwino kwa Djuda ndipo adamusimba thangwe ra bzimwebzi. Kodi tingatewezere tani bzomwe Yahova adacitabzi? M’bale ayai mpfumakazi akatambira udindo ayai utumiki bupsa lekani kukumbukira bzakuphonya bzace. Tsono tin’funika kukumbukira kuti Yahova ambakomedwa na makhalidwe yace yabwino. Yahova ambawona bzinthu bzabwino kwa atumiki wace. Tenepo mbaticiteni nyongo ya kucitambo bzibodzi-bodzibzo.
18. Thangwe ranyi tin’funika kukhala wakupirira?
18 Cinthu cinango comwe tingapfunze na bzomwe bzidacitikira Djuda ni kukhala wakupirira. Yahova nthawe zentse ambakwanirisa mapiciro yace, tsono ni nthawe lini zentse zomwe iye ambacita bzimwebzo mu njira yomwe ifepano tikufunira ayai pa nthawe yomwe tikufuna. Dzinza la Djuda liribe kuyambiratu kutsogolera wanthu wa Mulungu. Koma iwo adathandizira wale omwe Yahova akhadawasankhula kuti acite bzimwebzi, omwe akhali Mozeji Mlevi, Djoswa m’Efraimu na Mambo Sauli m’Benjamini. Ifepanombo tin’funika kusankhula kuthandizira wale omwe akutsogolera ntsiku zino. — Ahebereu 6:12.
19. N’ciyani comwe tikupfunza pakulewa bza Yahova na nkhani yakulewa bza profesiya ya Djakobo pomwe akhadasala pang’ono kufai?
19 N’ciyani comwe tapfunza na bzomwe Djakobo adalewa pomwe akhadasala pang’ono kufa? Cadidi n’cakuti momwe wanthu ambawonera ni “momwe lini Yahova ambawonera.” (1 Samuyeli 16:7) Yahova ambapirira kwene-kwene ndipo ambalekerera. Iye ambakomedwa lini tikacita bzinthu bzakuipa tsono iye ambadikhirirambo lini kuti atumiki wace acite bzinthu bzakulungamiratu. Iye angasimbe munthu omwe adacita pikado zikulu-zikulu m’mbuyomu penu munthuyo akungula aciyamba kucita bzinthu bzabwino. Mu nkhani yomwe ikubwerayi tin’dzacezerana bza mafala yomwe Djakobo adauza wana wace 8.
NYIMBO 124 Kukhala Wakukhulupirika Nthawe Zense