Kodi Mumbatewezera Makumbukidwe ya Mbani?

1, 2. (a) Kodi Jezu adatawira tani pomwe Pedru adamuuza kuti abzibvere nsisi? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lino.) (b) Thangwe ranyi Jezu adamutawira tenepoyo?

POMWE Jezu adalewa kuti mwakusaya kucedwa iye angadaboneresedwa aciphedwa, anyakupfunza wace adasunama kwene-kwene, thangwe iwo akhakumbuka kuti Jezuyo angadabwezeresa umambo bwa Jirayeri mu nthawe imweyire. Tsono mpostolo Pedru adalewa kuti: ‘Bzibvereni nsisi Mbuya. Bzinthu bzimwebzi bzin’dzakucitikirani lini.’ Koma Jezu adamutawira kuti: ‘Bwera kumbuyo kwangu, Sathani! Iwepo ndiwe mwala wakukhukhumudwisa kwa inepano, pakuti ulibe makumbukidwe ya Mulungu, koma makumbukidwe ya wanthu.’—Mateu 16:21-23; Mabasa 1:6.

² Na mafalaya, Jezu adalatiza padeca kuti makumbukidwe ya Yahova njakusiyana kwene-kwene na makumbukidwe ya dzikoli yomwe yambatsogoleredwa na Sathani. (1 Juwau 5:19) Pedru adalimbisa Jezu kuti akhale na makumbukidwe ya dyera yomwe wanthu azinji anayo m’dzikoli. Tsono Jezu akhadziwa kuti Yahova akhafuna kuti iye akhale wakukonzeka kubonera na kufa. Tenepo, mtawiro wa Jezu udalatiza kuti iye adatewezera makumbukidwe ya Yahova sikuti makumbukidwe ya dzikoli.

3. Thangwe ranyi mpsakunesa kukhala na makumbukidwe ya Yahova na kulamba ya m’dzikoli?

³ Apa tani ifepanombo? Kodi ifepano timbakumbuka ninga Yahova ayai ninga wanthu wa m’dzikoli? Ninga Akristau, tin’funika kucita nyongo yakucita bzinthu bzomwe bzimbakondwesa Mulungu. Tsono tani pa nkhani ya bzomwe timbakumbuka? Kodi tinkucita nyongo yakuti timbakumbuke ninga Yahova, ayai kuwona bzinthu ninga momwe iye ambabziwonera? Kuti ticite bzimwebzi pambafunika nyongo ikulu. Koma bzimbakhala bzakusaya kunesa kukumbuka ninga wanthu wa m’dzikoli, thangwe tidazunguliridwa na mzimu wa dzikoli. (Wayefezo 2:2) Kuthumizira bzimwebzi, wanthu wa m’dzikoli kawiri-kawiri ambaikha patsogolo bzakufuna bzawo, ndipo nthawe zinango ifepano tingatokonyendwe na makumbukidwe yamweya. Bzimwebzi bzikulatiza kuti mpsakunesa kukumbuka ninga Yahova kuposa kukumbuka ninga wanthu wa m’dzikoli.

4. (a) Kodi n’ciyani comwe cingacitike tikabvuma kuti makumbukidwe yathu yatsogoleredwe na dzikoli? (b) Kodi mu nkhani ino tin’pfunza ciyani?

⁴ Tikabvuma kuti makumbukidwe yathu yatsogoleredwe na dzikoli, tin’dzakhala wadyera ndipo tin’dzafika pakumbasankhula tekha bzabwino na bzakuipa. (Marko 7:21, 22) Ndipopa tin’funika kupfunza bza ‘makumbukidwe ya Mulungu,’ sikuti ya ‘wanthu.’ Ndipo nkhani ino in’tithandiza kuwona momwe tingacitire bzimwebzi. Tiniwona mathangwe yomwe yangaticitise kumbawona bzinthu ninga momwe Yahova ambabziwonera na phindu lomwe tingakhale nalo. Tiniwona pomwe kuti tingacite tani kuti titcenkhe kutewezera makumbukidwe ya dzikoli. Ndipo mu nkhani yakutewera, tin’dzapfunza momwe tingakhalire na makumbukidwe ya Yahova ticimbacita cinthu ciri-cense mwakubverana na makumbukidweyo.

MAKUMBUKIDWE YA YAHOVA YANA PHINDU

5. N’thangwe ranyi wanthu winango ambafuna lini kuuzidwa bzakucita?

⁵ Wanthu winango ambafuna lini kuti munthu awauze bzakucita. Mwa ciratizo iwo ambalewa kuti, “Ndiribe basa na nzeru za munthu.” Na mafalaya iwo ambathandauza kuti ambafuna kucita okha bzakusankhula bzawo ndipo iwo ana ugo bwakucita bzimwebzo. Iwo ambafuna lini kutsogoleredwa na winango ayai kuuzidwa kucita bzinthu ninga momwe winango ambacitira. (Onani mafala ya m’nyansi.a)

6. (a) Kodi Yahova ambatipasa ufulu buponi? (b) Kodi ufulubo n’bwakusaya malire?

⁶ Bziri bwino kudziwa kuti tikambabvuma makumbukidwe ya Yahova, tin’dzapitiriza kukhala na makumbukidwe yabwino. Pa 2 Wakolinto 3:17 pambati: ‘Pomwe pana mzimu wa Yahova, pamwepo pana ufulu.’ Yahova ambatipasa ufulu bomwe bumbatithandiza kukhala wanthu omwe iye ambafuna kuti tikhale na kusankhula bzomwe timbafuna, pakuti iye adatilenga tenepoyo. Koma bzimwebzi bzinkuthandauza lini kuti ufulu bwathu n’bwakusaya malire. (Werengani 1 Pedru 2:16.b) Tenepo Yahova ambafuna kuti timbaphatise basa Fala lace ninga mtsogoleri wathu kuti timbasiyanise cabwino na cakuipa. Kodi kucita bzimwebzi kuna phindu?

7, 8. Kodi Yahova akambatiuza kuti timbawone bzinthu ninga momwe iye ambabziwonera, ambakhala akutiphera ufulu? Fotokozani ciratizo.

⁷ Tiyezeze kuti abereki ankucita nyongo yakupfunzisa wana wawo makhalidwe yabwino, ninga kubzicepswa, kuphata basa na nyongo na momwe angambacitire bzinthu na winango. Kucita bzimwebzi n’kuphera lini ufulu wanawo. Koma iwo ankukonzekeresa wana wawowo kuti bzinthu bzin’dzawafambire bwino kutsogolo. Tsono wanawo akakula aciyenda kukakhala kwawokha, ambakhala na ufulu bwakucita bzakusankhula bzawo. Ndipo wanawo akapitiriza kuphatisa basa makhalidwe yabwino yomwe abereki wawo adawapfunzisa, iwo ambacita bzakusankhula bzabwino ndipo ambatcenkha mabvuto, thupo na msunamo.

⁸ Ninga m’bereki wabwino, Yahova ambafuna kuti wana wace akhale na moyo wabwino kwene-kwene. (Zaiya 48:17, 18) Ndipopa iye ambatipfunzisa nfundo zakuyambirira zakulewa bza makhalidwe yabwino na momwe tingambacitire bzinthu na anzathu. Yahova ambatiuza kuti timbawone bzinthu ninga momwe iye ambabziwonera ticikhala na moyo wakubverana na makhalidwe yace yabwino. Iye akacita bzimwebzi ambatiphera lini ufulu bwathu, koma bzimbaticitisa kukhala wanzeru na kutithandiza kumbacita bzakusankhula bzabwino. (Psalymo 92:5; Mimwani 2:1-5; Zaiya 55:9) Tenepo, tikapitiriza kumbacita bzakusankhula bzabwino tin’dzakhala wakukondwa. (Psalymo 1:2, 3) Ndipo tikakhala na makumbukidwe ya Yahova, tin’dzagumana bzisimbo bzizinji!

MAKUMBUKIDWE YA YAHOVA NJAPADZULU KWENE-KWENE

9, 10. Kodi n’ciyani cinkulatiza kuti makumbukidwe ya Yahova njapadzulu kwene-kwene kuposa ya dzikoli?

⁹ Thangwe linango lomwe limbaticitisa kufuna kukhala na makumbukidwe ya Yahova, ndakuti makumbukidwe yace njapadzulu kwene-kwene kuposa makumbukidwe ya dzikoli. Dzikoli limbapereka malango ya momwe wanthu angakhalire na makhalidwe yabwino, momwe angakhalire na banja lakukondwa, momwe angagumanire basa labwino na bzinthu bzinango bzomwe angafune pa moyo wawo. Tsono mazinji mwa malangoyo yambapitana na makumbukidwe ya Yahova. Mwa ciratizo, dzikoli kawiri-kawiri limbalimbisa wanthu kuti alinge bzakufuna bzawo bzokha na kuwona upombo kukhala bwakubvumizika. Nthawe zinango iro limbalimbisa mabanja kuti yangakhale yakukondwa yakapumirana ayai yakalambana napo pa mathangwe mang’ono-mang’ono. Tsono malango yamweya yambabverana lini na bzomwe Bibliya limbapfunzisa. Ndipo malango ya dzikoli yambaphatisidwa basa kwene-kwene nsiku zino kuposa malango ya M’Bibliya.

¹⁰ Jezu adalewa kuti: ‘Nzeru imbadziwika kuti njakulungama thangwe ra mabasa yace.’ (Mateu 11:19) Napo dzikoli lapita patsogolo kwene-kwene pa nkhani ya kuphatisa basa mitcini ya nzeru, iro likukwanisa lini kumalisa mabvuto makulu-makulu yomwe yambatitazisa kukhala wakukondwa, ninga nkhondo, tsankhulo na ciwembo. Kuthumizira bzimwebzi, dzikoli limbawona unzazi kukhala bwakubvumizika. Koma wanthu azinji ambabvuma kuti khalidwe limweri limbapfudza mabanja, kubweresa matenda pabodzi na bzakutewera bzinango bzakuipa. Tsono tani pakulewa bza malango ya Yahova? Akristau omwe ambateweza malango ya Yahova ambakhala na mabanja yakukondwa, thanzi labwino ndipo ambakhala pa mtendere na abale na mpfumakazi za pa dziko lense la pansi. (Zaiya 2:4; Mabasa 10:34, 35; 1 Wakolinto 6:9-11) Bzimwebzi bzinkulatiziratu kuti makumbukidwe ya Yahova njapadzulu kwene-kwene kuposa ya dzikoli.

11. Kodi mbani adapfunzisa Mozeji kuti akhale na makumbukidwe yabwino, ndipo bzakutewera bzace bzidakhala bziponi?

¹¹ Atumiki wakukhulupirika wakale wa Yahova akhadziwa kuti makumbukidwe ya Yahova njapadzulu kwene-kwene. Mwa ciratizo, napo kuti Mozeji ‘adapfunzisidwa nzeru zense za Wadjipito,’ iye akhadziwa kuti nzeru za cadidi zimbacokera kwa Yahova. (Mabasa 7:22; Psalymo 90:12) Tenepo, iye adakumbira Yahova kuti: ‘Ndidziwiseni njira zanu.’ (Kufuluka 33:13) Pakuti Mozeji adabvuma kuti Yahova amupfunzise kuti akhale na makumbukidwe yabwino, Yahovayo adamuphatisa basa kuti athandizire kukwanirisa kufuna kwace ndipo adamutumbiza mwa kumulewa kuti iye akhali mwamuna wa cikhulupiro camphanvu.—Wahebereu 11:24-27.

12. Kodi n’ciyani comwe Paulo akhaphatisa basa kuti acite bzakusankhula bzace?

¹² Mpostolo Paulo akhali munthu wanzeru, akhadapfunza mapfunziro yapadzulu, ndipo akhadziwa kulewalewa Cihebereu na Cigirego. (Mabasa 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Tsono iye adalamba kuphatisa basa nzeru za dziko aciyamba kucita bzakusankhula bzace mwakuphatisa basa Fala la Mulungu. (Werengani Mabasa 17:2; 1 Wakolinto 2:6, 7, 13.c) Ninga bzakutewera bzace, iye adacita utumiki bwakupambulika kwene-kwene acilinga kukhala na bzisimbo bzakusaya kumala.—2 Timotio 4:8.

13. Kodi mbani omwe ana udindo bwa kucinja makumbukidwe yathu kuti timbawone bzinthu ninga momwe Yahova ambabziwonera?

¹³ Kulewa cadidi, makumbukidwe ya Mulungu njapadzulu kwene-kwene kuposa ya dzikoli. Tenepo, tikambateweza malango ya Mulungu, tin’dzakhala wakukondwa ndipo bzinthu bzin’dzatifambira bwino. Tsono tin’funika lini kuyebwa kuti Yahova ambatingingimiza lini kuti timbakumbuke ninga iye. Ndipo ‘kapolo wakukhulupirika na wanzeru’ pabodzi na akulu wa gwere ambatsogolera lini makumbukidwe yathu. (Mateu 24:45; 2 Wakolinto 1:24) Na tenepo, ali-wense wa ifepano ana udindo bwa kucinja makumbukidwe yace kuti ambawone bzinthu ninga momwe Yahova ambabziwonera. Kodi tingacite tani bzimwebzi?

KODI TINGATCENKHE TANI MAKUMBUKIDWE YA DZIKOLI?

14, 15. (a) Kodi tin’funika kucita ciyani kuti timbakumbuke ninga Yahova? (b) N’thangwe ranyi tin’funika lini kubvuma kuti nzeru za dzikoli zipite m’makumbukidwe mwathu? Fotokozani ciratizo.

¹⁴ Pa Waroma 12:2 pambati: ‘Lekani kutewezera mkonzedwe wa bzinthuyu, koma sandulikani mwa kucinja makumbukidwe yanu, kuti muzindikire bzomwe Mulungu an’funa, bzomwe mpsabwino, bzakubvumizika na bzakulungamiratu.’ Cinemboci cikutipfunzisa kuti munthu angacinje aciyamba kuwona bzinthu ninga momwe Mulungu ambabziwonera napo kuti akhana makumbukidwe yakusiyana anati kupfunza cadidi. Makumbukidwe yathu yangacinje, napo cibadwa na bzakugumana nabzo pa moyo bzingatokonye makumbukidweyo. Ndipo bzimwebzi bzingakwanisike, pokha-pokha tikaphatisa basa bzomwe tasankhulabzo. Tenepo tikambakumbukira bza makumbukidwe ya Yahova, tin’dzawona kuti iye nthawe zense ambawona bzinthu mwakuthemera. Patsogolo pace, tin’dzayamba kuwona bzinthu ninga momwe iye ambabziwonera.

¹⁵ Kuti tikhale na makumbukidwe ya Yahova, tin’funika kuleka ‘kutewezera mkonzedwe wa bzinthuyu.’ Bzimwebzi bzinkuthandauza kuti tin’funika kutcenkha kumbawona, kuwerenga na kutetekera bzinthu bzomwe bzimbabverana lini na makumbukidwe ya Mulungu. Kuti tibvesese kufunika kwa bzimwebzi, bwerani tiyezezere na cakudya. Munthu omwe an’funa kukhala na thanzi labwino an’funika kumbadya bzakudya bzakupasa thanzi. Koma nyongo yace ingakhale yakusaya phindu penu iye kawiri-kawiri ambadya cakudya cakubvunda! Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano, tikabvuma kuti nzeru za dzikoli zipite m’makumbukidwe mwathu, nyongo yathu yakupfunza bza makumbukidwe ya Yahova in’dzakhala yakusaya phindu.

16. Kodi tingabzikhotcerere tani ku makumbukidwe yakuipa ya dzikoli?

¹⁶ Kodi bzingakwanisike kutcenkha nzeru zense za dzikoli? Ne, pana bzinthu bzinango bza dzikoli bzomwe bzingatitokonye thangwe tingakwanise lini kucoka m’dzikoli. (1 Wakolinto 5:9, 10) Napo tikakhala tinkupalizira bzipsa bzabwino, timbawona wanthu omwe ambalewa nzeru zakuphonyeka ndipo ambakhulupira bzipfunziso bzakunama. Tsono napo kuti tingakwanise lini kutcenkha nzeru zense zakuphonyeka za dzikoli, tin’funika lini kuzibvuma ne kumbazikumbukira. Ninga Jezu, tin’funika kulamba mwakamfulumize makumbukidwe yomwe Sathani ambafuna kuti tikhale nayo. Ndipo tingabzikhotcerere mwa kutcenkha makumbukidwe yakuipa ya dzikoli.—Werengani Mimwani 4:23.d

17. Kodi tingatcenkhe tani makumbukidwe yakuipa ya dzikoli?

¹⁷ Mwa ciratizo, ifepano tin’funika kumbasankhula axamwali wathu mwanzeru. Bibliya limbaticenjeza kuti tikakhala pauxamwali na wanthu omwe ambanamata lini Yahova, tin’dzayamba kutewezera makumbukidwe yawo. (Mimwani 13:20; 1 Wakolinto 15:12, 32, 33) Tin’funikambo kumbasankhula masenzeka yathu mwanzeru. Ndipo tikambalamba masenzeka yomwe yambalimbisa nkhani yakuti bzinthu bzidacita kusandulika, ciwembo, unzazi, tin’dzatcenkha kudzonga makumbukidwe yathu na bzinthu bzomwe bzimbabverana lini na ‘cidziwiso ca Mulungu.’—2 Wakolinto 10:5.

18, 19. (a) N’thangwe ranyi tin’funika kutcenkha nzeru za dzikoli napo zimbalimbisidwa mu njira zakusaya kudziwika bwino? (b) Kodi ni mibvunzo iponi yomwe tingabzibvunze, ndipo thangwe ranyi?

¹⁸ Tin’funikambo kutcenkha nzeru za dzikoli zomwe zimbalimbisidwa mu njira zakusaya kudziwika bwino. Mwa ciratizo, nkhani zinango zomwe zimbafotokozedwa zimbathandizira nkhani za ndale. Ndipo zinango zimbalimbisa bzakulinga na bzinthu bzomwe wanthu azinji ambabzifuna. Mavidiyo na mabukhu manango yambacitisa wanthu azinji kulegedja kuti “ine ndine wakuyamba” nakuti “banja langu ndakuyamba,” tsono makumbukidwe yamweya yambawoneka ninga yabwino, yakutenga mtima na yakuthemera. Koma makumbukidweya, yambabverana lini na bzomwe Bibliya limbalewa. Iro limbalewa kuti ifepano pabodzi na mabanja yathu tingakhale wakukondwa kokha tikambafuna Yahova kuposa bzense. (Mateu 22:36-39) Ndipo nkhani za wana, napo zimbawoneka kukhala zabwino, izo zingacitise wanawo kukhala na makhalidwe yapezi-pezi.

¹⁹ Koma bzimwebzi bzinkuthandauza lini kuti kucita masenzeka yakulimbisa thupi n’kwakuphonyeka. Tsono tingabzibvunze kuti: ‘Kodi ndimbazindikira nzeru za dziko napo kuti zimbalimbisidwa mwakusaya kudziwika bwino? Kodi ndimbasamala na nkhani zomwe ndimbawona pa TV na zomwe ndimbawerenga, ndipo ndimbauza wana wangu kuti akhalembo wakusamala? Kodi ndimbathandiza wana wangu kuti ambawone bzinthu ninga momwe Yahova ambabziwonera kuti aleke kutokonyedwa na nzeru zomwe iwo ambabva na kuwona m’dzikoli?’ Tenepo tikakwanisa kusiyanisa makumbukidwe ya Mulungu na ya dzikoli, tin’dzatcenkha ‘kutewezera mkonzedwe wa bzinthuyu.’

KODI NI MAKUMBUKIDWE YAPONI YOMWE TIN’FUNIKA KUYATEWEZERA?

20. Kodi tatsimikiza kutewezera makumbukidwe ya mbani?

²⁰ Tin’funika lini kuyebwa kuti pana mbali ziwiri zokha, zomwe zimbabweresa nkhani zomwe timbabva na kuwona. Mbali yakuyamba ni ya Yahova, ndipo yaciwiri nja Sathani pabodzi na dziko lace. Kodi imwepo mumbatewezera mbali iponi? Mtawiro wace ngwakuti, ni komwe imwepo mumbatenga nkhani zanu. Tenepo, tikabvuma kutewezera makumbukidwe ya dzikoli, iro lin’dzadzaza m’makumbukidwe mwathu na makumbukidwe yace ndipo tin’dzayamba kukumbuka na kucita bzinthu mwa dyera. Ndipopa tin’funika kusamala kwene-kwene pa nkhani ya kusankhula bzomwe timbawona, kuwerenga, kubva na bzomwe timbakumbuka.

21. Kodi tin’dzapfunza ciyani mu nkhani yakutewera?

²¹ Mu nkhani ino tapfunza bza makumbukidwe ya Yahova na momwe tingatcenkhere makumbukidwe ya dzikoli. Tin’funikambo kukumbukira bza makumbukidwe ya Mulungu kuti timbakumbukembo ninga iye. Mu nkhani yakutewera, tin’dzapfunza momwe tingacitire bzimwebzi.