Mareferensiya ya Kabukhu ka Mitsonkhano ka Moyo Wathu na Utumiki
2-8 JULHO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | LUKA 6-7
“Khalani Wakupasa”
(Luka 6:37) “Tenepo, lekani kuyeruza anzanu, kuti imwepombo muleke kudzayeruzidwa; Lekani kutsutsa winango kuti imwepo muleke kudzatsutsidwambo. Pitirizani kulekerera wanthu pikado zawo ndipo pikado zanu zin’dzalekereredwambo.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 6:37 mu nwtsty
Pitirizani kulekerera wanthu pikado zawo ndipo pikado zanu zin’dzalekereredwambo: Ayai “Pitirizani kutsudzula, ndipo mun’dzatsudzulidwambo.” Fala lacigirego lakusanduliziridwa kuti “kulekerera” thandauzo lace cairo ni “Kumusiya munthu ayende ayai kutsudzula (mwa ciratizo munthu omwe akhali m’kawoko).” Tenepo, kuphatisidwa basa kwa falali pambuyo pakulewa bza ciyeruzo ayai cirango, kumbafuna kulatiza kuti tin’funika kumbalekerera munthu omwe watiphonyera, napo penu iye akhathemera kulangidwa thangwe ra bzomwe wacitabzo.
(Luka 6:38) Khalani wakupasa, ndipo wanthu an’dzakupasanimbo. Iwo an’dzakukhuthulirani pa khanza lanu na mphimo yabwino, yakutsindira bwino na yakutaikira mwa mpololo. Thangwe mphimo yomwe mun’pimira nayo anzanu, ndiyo yomwe iwo an’dzakupimiranimbo.”
Nfundo yakuthumizira pa Lu 6:38 mu nwtsty
Khalani wakupasa: Ayai “Pitirizani kupasa.” Fala lacigirego lomwe lidaphatisiridwa basa pa vesiri, lingasanduliziridwembo kuti “kupasa”, ndipo limbalatiza bza kupasa mwakusaya malire.
(Luka 6:38) Khalani wakupasa, ndipo wanthu an’dzakupasanimbo. Iwo an’dzakukhuthulirani pa khanza lanu na mphimo yabwino, yakutsindira bwino na yakutaikira mwa mpololo. Thangwe mphimo yomwe mun’pimira nayo anzanu, ndiyo yomwe iwo an’dzakupimiranimbo.”
Nfundo yakuthumizira pa Lu 6:38 mu nwtsty
khanza lanu: Mu Cigirego fala lace cairo limbathandauza “nkhombe yanu (m’ciuno),” koma mu nkhani ino inkulewa bza nguwo ya cakubvala cakunja yomwe ikhaleremba m’ciuno. ‘Kukhuthulira pa khanza’ pinango kukhalewa bza cizolowezi ca anyakucita malonda ca kudzazira munthu pa khanza bzinthu bzomwe iye wagula.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Luka 6:12, 13) M’nsiku zimwezire, Jezu adayenda ku phiri kukapemba, ndipo adaphuphudza usiku bwense acipemba kwa Mulungu. 13 Pomwe kudacena, iye adacemera anyakupfunza wace, ndipo adasankhula 12 pakati pawo, omwe adadzacemeredwa apostolo:
(Luka 7:35) Mwa njira iri-yense, nzeru imbatsimikizika kuti njakulungama na bzakutewera bzace.”
Nfundo yakuthumizira pa Lu 7:35 mu nwtsty
bzakutewera bzace: Ayai “wana wace.” Nzeru zimbadziwika na bzakutewera bzace. Pa nkhani ibodzi-bodziyi, pa Mateu 11:19 pambalewa kuti nzeru imbadziwika na ‘mabasa yace.’ Bzakutewera ayai mabasa yomwe yadalatizidwa na Juwau Batista pabodzi na Jezu, bzidapereka umboni bwakuti bzomwe wanthu akhambawalewa bzikhali bzakunama. Bzikhali ningati Jezu ankulewa kuti: ‘Onani mabasa na makhalidwe yakulungama ya munthuyo, ndipo mun’dzazindikira kuti bzomwe akhamulewerabzo mpsakunama.’
9-15 JULHO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | LUKA 8-9
“Kodi n’Ciyani Comwe Tingacite Kuti Tikhale Mteweri wa Jezu?”
(Luka 9:57, 58) Pomwe iwo akhafamba mu mseu, munthu munango adamuuza kuti: “Ndinkutewerani kuli-kwense komwe muyendeko.” 58 Tsono Jezu adamutawira kuti: “Akalinkhoo ana mphako ndipo mbalame zina bzitsa, tsono Mwana wa Munthu alibe ne pakutsamisira msolo wace.”
it-3-T tsa. 89 ndi. 4
Citsa
Pomwe munembi munango adauza Jezu kuti: “Ndinkutewerani kuli-kwense komwe muyendeko,” Jezu adamutawira kuti: “Akalinkhoo ana mphako ndipo mbalame zina bzitsa, tsono Mwana wa Munthu alibe ne pakutsamisira msolo wace.” (Mat 8:19, 20; Lu 9:57, 58) Pakulewa mafalaya, Jezu akhafuna kubvekesa nfundo yakuti: Kuti mwamuna ule akhale mteweri wace, iye akhafunikira kusiya moyo wakufewa ayai bzinthu bzomwe akhadabzizolowera, acikhulupira na mtima wense kuti Yahova angadadzamusamalira. Mtemo umweyu udalatizidwa bwino pa mpembo wa ciratizo omwe Jezu adapfunzisa anyakupfunza wace. Iye adati: ‘Tipaseni lero cakudya cathu ca nsiku ya lero,’ ndipo adalewambo kuti: ‘Dziwani kuti munthu omwe an’kwanisa lini kusiya cuma cace, angadzakhalembo lini nyakupfunza wangu.’—Mat 6:11; Lu 14:33.
(Luka 9:59, 60) Patsogolo pace, adauza munthu munango kuti: “Khala mteweri wangu.” Munthuyo adatawira kuti: “Mbuya, ndibvumizeni ndiyende kukapendesa babangu cakuyamba.” 60 Tsono iye adalewa kuti: “Siya kuti anyakufa aikhe anyakufa wawo, tsono iwepo ndoko ukapalizire Umambo bwa Mulungu.”
Nfundo zakuthumizira pa Lu 9:59, 60 mu nwtsty
Kukapendesa babangu: Mafalaya yakhathandauza lini kuti munthuyo akhadafedwadi babaceyo, acikumbira kuti abvumizidwe kundokamupendesa kokha. Bzingadakhala kuti iye akhadafedwadi, iye pa nthawe imweyire angadakhala lini kumwekule, acimbaceza na Jezu. Mu nthawe imweyire, ku Oriente Médio, munthu akafa, kawiri-kawiri akhapendesedweratu nsiku ibodzi-bodziyo. Pinango babace wa munthu ule akhaduwala ayai akhali wakukalamba, koma akhalibe kufa. Ndipo Jezu angadalewa lini kuti munthu ule alekerere babace omwe akhaduwala na kufunikirambo thandizo. Tenepo, bzingacitike kuti akhalipo wanthu winango muipo angadasamalira babaceyo. (Mar 7:9-13) Cadidi cace n’cakuti mwamunayo akhalewa kuti: ‘Ndin’dzakhala mteweri wanu, koma sikuti pomwe babangu akana moyo. Dikhirani mpaka babangu afe, ndicikawapendesa.’ Tsono Jezu adawona kuti munthuyo akhaluza mwayi wakuikha Umambo bwa Mulungu pa mbuto yakutoma pa moyo wace.—Lu 9:60, 62.
Siya kuti anyakufa aikhe anyakufa wawo: Ninga momwe bziriri pa nfundo yakuthumizira pa Luka 9:59, babace wa munthu omwe Jezu akhalewalewa naye akhalibe kufa koma pinango akhali wakukalamba kwene-kwene. Tenepo, Jezu akhafuna kulewa kuti: ‘Lekani kuti wale omwe mbakufa mwauzimu apendese anyakufa wawo.’ Bzomwe bzin’funa kulewa kuti munthuyo akhafunikira kusiyira adzinza wace winango nkhani yakusamalira babaceyo mpaka kufa na kuwapendesa. Mwa kukhala mteweri wa Jezu, munthuyo angadadzakhala na cidikhiro cakukhala na moyo wakusaya kumala, sikuti pakati pa wanthu omwe mbakufa mwauzimu kwa Mulungu. Mwa kutawira tenepa, Jezu adalatiza kuti kuikha Umambo bwa Mulungu pa mbuto yakuyamba pa moyo wathu na kumbauza winango bza umambobu, kun’dzatithandiza kupitiriza kukhala wa moyo mwauzimu.
(Luka 9:61, 62) Ndipo winango adalewa kuti: “Inepano ndin’kutewerani Mbuya, koma ndibvumizeni cakuyamba ndikagoneke adzinza wangu.” 62 Jezu adamuuza kuti: “Palibe munthu omwe ambagaula na gedjo, acimbanyang’anisa m’mbuyo, munthu umweyo an’themera lini Umambo bwa Mulungu.”
Bzithunzi-thunzi na mavidiyo mu nwtsty
Gedjo
Gedjo kawiri-kawiri akhaphatisidwa basa mu nyengo ya mainza pomwe thaka lafewa pambuyo pa nyengo ya cirimo. (Onani pa msolo 19 mu kabukhu kakuti Kabuku Kothandiza Kuphunzira Mawu a Mulungu.) Magedjo manango yakhakonzedwa na muti m’bodzi utali ndipo pinango kunsonga kwace akhaikha simbi, ndipo gedjoyo angadapfuwidwa na cifuwo cibodzi ayai bzizinji. Pambuyo pa kugaula, mbeu zikhabzalidwa. M’bzinembo bza Cihebereu, kugaula kawiri-kawiri kukhaphatisidwa basa mwakuyezezera. (Way 14:18; Zai 2:4; Jer 4:3; Mik 4:3) Jezu kawiri-kawiri adaphatisa basa mwakuyezezera fala lakuti kugaula kuti atsindike nfundo yakufunika kwene-kwene. Mwa ciratizo, iye adaphatisa basa fala la kugaula pakufuna kutsindika kufunika kwa kumutewera na mtima wense. (Lu 9:62) Nyakugaulayo akaceukisidwa na bzinthu bzinango, iye angakonze mizere yakugonyoka-gonyoka. Mwakundendemeranambo, nyakupfunza wa Kristu omwe angaceukisidwe ayai kusiya kukwanirisa udindo bwace, an’themera lini Umambo bwa Mulungu.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Luka 8:3) Juwana mkazi wa Kuza nyakunyang’anira nyumba ya Herode, Suzana na azikazi winango azinji, omwe akhambawathandizira na cuma cawo.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 8:3 mu nwtsty
omwe akhambawathandizira: Ayai “akhawathandiza” Fala lacigirego lakuti di·a·ko·neʹo lingathandauze kuti iwo akhambawasamalira mwakuthupi mwa kumbawagulira na kumbawaphikira cakudya pabodzi na bzinthu bzinango. Bzimwebzi bzimbandendemeranambo na bzomwe bzidanembedwa pa Luka 10:40 (‘basa lizinji’), Luka 12:37 (‘atumikire’), Luka 17:8 (‘ucinditumikira’) na Mabasa 6:2 (‘kugawa cakudya’), koma iro lingathandauzembo bza mabasa manango yakundendemerana. Pamwepa pambalewa bza momwe akazi wakulewedwa pa vesi 2 na 3 akhathandizira Jezu na anyakupfunza wace, kuti awathandize kukwanirisa basa lomwe akhadapasidwa na Mulungu. Mwa kucita bzimwebzi, akaziwa adatumbiza Mulungu, omwe adalatiza kutenda mwa kukhala wakupasa, ndipo bzimwebzi bzidanembedwa kuti kutsogolo wanthu wense adzawerenge. (Mim 19:17; Waheb 6:10) Fala lacigirego lokha-lokhali lidaphatisidwambo basa pakulewa bza akazi pa Mateu 27:55; Marko 15:41.
(Luka 9:49, 50) Pakutawira Juwau adati: “Mpfunzisi, ifepano tawona munthu munango ankucosa madimonyo mu dzina lanu, tsono tamuletsa thangwe iye ankukutewerani lini ninga momwe ifepano tinkucitira.” 50 Tsono Jezu adamuuza kuti: “Lekani kumbamuletsa, thangwe omwe ankutsutsana lini namwe ali kumbali yanu.”
16-22 JULHO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | LUKA 10-11
“There la Msamariya Wakudeka Mtima”
(Luka 10:29-32) Tsono pakufuna kubziwonesa ninga wakulungama, munthuyo adabvunza Jezu kuti: “Kodi mnansi wangu mbani?” 30 Jezu adatawira aciti: “Munthu munango akhapolika kucokera ku Jeruzalemu kuyenda ku Jeriko, ndipo adagumana na akapondo omwe adamukhundula, acimumenya, ndipo adayenda acimusiya atasala pang’ono kufa. 31 Ndipo bzidacitika kuti wansembe munango akhapolika na mseu umweyo, tsono pomwe adawona munthuyo adandomupitirira. 32 Bzibodzi-bodzimbo na Mlevi, pomwe iye adafika pa mbutoyo acimuwona, iye adandomupitirirambo.
Bzithunzi-thunzi na mavidiyo mu nwtsty
Mseu Wakucokera ku Jeruzalemu Mpaka ku Jeriko
Vidiyo inkulatiza mseu (1) omwe ukhaphatisidwa basa na wanthu wakale kucokera ku Jeruzalemu mpaka ku Jeriko. Mseuyo ukhali wa makilometro 20, ndipo kukhana phompho la kilometro ibodzi kucokera ku Jeruzalemu mpaka ku Jeriko. Ndipo wanthu kawiri-kawiri akhagumana na akapondo omwe akhambawabera, ndipopa nthawe zense m’miseuyi mukhafunika kukhala acikunda kuti akhotcerere wanthu omwe akhapita mu mseumo. Mzinda wa Aroma omwe ukhali ku Jeriko (2) ukhambakhala pafupi na mseu wa dambo la Judeya. Ukhalipombo mzinda wakale wa Jeriko (3), omwe ukhali pafupi na mzinda wa Roma kwa makilometro 2.
(Luka 10:33-35) Koma padafika Msamariya winango omwe akhafamba mu msewumo, ndipo pomwe adamuwona adabva nsisi. 34 Tenepo adamufenderera, acimumanga bzironda bzace. Adaikha mafuta na vinyu m’bzirondabzo acimutakula pa cifuwo cace aciyenda naye ku nyumba ya alendo komwe adakamusamalira. 35 Mangwana yace, iye adacosa madinario mawiri, acipasa mweneciro nyumbayo acimuuza kuti: ‘Musamalireni bwino, mukadzonga kobiri zinango zakuthumizirika, ndin’dzakubwezerani ndikadzabwerera.’
Nfundo zakuthumizira pa Lu 10:33, 34 mu nwtsty
Msamariya winango: Ajuda kawiri-kawiri akhambabvuma lini basa liri-lense lakucitidwa na Asamariya, ndipo akhambalamba kucita nawo tsansa. (Ju 4:9) Napo Ajuda winango akhaphatisa basa fala lakuti “Msamariya” ninga fala lakufuna kulatiza kunyansidwa na kunyoza. (Ju 8:48) Bukhu linango lakuti Míxena lidafotokoza bza mpfunzisi munango Mjuda omwe adati: “Munthu omwe ambadya mkate wa a Asamariya ambakhala ninga munthu wakudya nyama ya nkhumba.” (Sheviit 8:10) Ajuda azinji akhambabvuma lini umboni bwakuperekedwa na Asamariya ne basa lomwe iwo angadacita. Pakudziwa makhalidwe ya Ajuda, Jezu adalimbisa kwene-kwene pakulewa bza there labwino la Msamariya wakudeka mtima.
acimumanga bzironda bzace. Adaikha mafuta na vinyu m’bzirondabzo: Luka omwe akhali dotolo adanemba mwakubveka bwino there la Jezu pakulewa bza njira ya mu njira nthawe imweyire yakuthandizira munthu omwe ana bzironda. Mafuta na vinyu bzikhaphatisidwa basa ninga mankhwala ya bzironda. Mafuta kawiri-kawiri yakhaphatisidwa basa kuti yafewese bzironda (Ndendemezerani na Zaiya 1:6), ndipo vinyu ikhali mankhwala yakutsukira bzironda na yakuthandizira kupha na kucepesa tulombo twakuyambisa matenda. Ndipo Luka adalewambo momwe bzironda bzikhamangidwira kuti bzireke kunyewukira.
aciyenda naye ku nyumba ya alendo: m’Cigirego mafalaya yambathandauza “mbuto yomwe wense akhatambiridwa.” Alendo na bzifuwo bzawo angadambakapuma m’mbuto zimwezi. Nyakung’anira nyumbazi akhambapereka bzinthu bzakufunikira kwa alendowo, ndipo angadasamalirambo bzinthu bzakusiyidwa na alendowo, koma acidzalipiridwa na basa lomwe acitalo.
(Luka 10:36, 37) Mbani pa atatuwa omwe iwepo unkuwona kuti adakhala m’nansi wa munthu omwe adagumana na akapondoyo?” 37 Iye adatawira kuti: “Ni munthu omwe adam’bvera nsisiyo”, Jezu adamuuza kuti: “Ndoko ukacitembo bzibodzi-bodzibzo.”
w98 1/7 tsa. 31 ndi. 2
Msamariya Adalatiza Kuti Ndiye Akhali Mnansi Wabwino
There la Jezuli limbalatiza kuti munthu wakulungama ndiye lini omwe ambandobvera mitemo ya Mulungu basi, koma ambatewezerambo makhalidwe yace yabwino. (Wayefezo 5:1) Mwa ciratizo, Bibliya limbalewa kuti ‘Mulungu alibe tsankhulo.’ (Mabasa 10:34) Kodi mumbatewezera Mulungu pa nkhani imweyi? There la Jezuli limbalatiza kuti tin’funika kumbawona wanthu wense ninga anansi wathu mwakusaya kuwona mtundu wawo, cikhalidwe cawo ayai cipembedzo cawo. Akristau ambalimbisidwa ‘kumbacitira wense bzabwino’ sikuti wale okha omwe ambandendemerana nawo bzakucita, mtundu ayai wale omwe ni Akristau anzawo.—Wagalata 6:10.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Luka 10:18) Tenepo iye adawauza kuti: ‘Ndikuwona Sathani wagwa kale ninga ciphaliwali kucokera kudzulu.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 10:18 mu nwtsty
Ndikuwona Sathani wagwa kale ninga ciphaliwali kucokera kudzulu: Bzinkuwoneka kuti Jezu akhalewa bza polofesiya yakuti Sathani mwakusaya kucedwa angadathothedwa kudzulu. Cinembo ca Cibvumbulutso 12:7-9 cimbalewa bza nkhondo yomwe idacitika kudzulu, kugwa kwa Sathani pabodzi na madimonyo yace na kukhazikisidwa kwa Umambo bwa Mesiya. Pamwepa Jezu akhafuna kutsindika nfundo yakuti Sathani na madimonyo yace yangadadzakundidwa pa nkhondo yomwe ingadadzacitika kudzulu mwakusaya kucedwa. Kuwinako kukhali kwakutsimikizika thangwe Yahova akhadapasa kale mphanvu yakucosa madimonyo anyakupfunza 70 wa Jezu omwe akhali wanthu wakuperewera.—Lu 10:17.
(Luka 11:5-9) Tenepo iye adawauza kuti: “Tiyezeze kuti m‘bodzi wa imwepo ana xamwali wace ndipo ankumuyendera kumui kwace pakati pa usiku acikamuuza kuti: ‘Xamwali ndifiyalisimbo mikate mitatu, 6 Thangwe xamwali wangu wafika tsapanopapa kucokera pa ulendo, koma inepano ndiribe cakumupasa.’ 7 Tsono iye ankutawira ali m’katimo kuti: ‘Leka kundinesa. Ndafunga kale msuwo ndipo ine pabodzi na wana wangu tagona kale. Ningamuke lini kuti ndikupase cinthu.’ 8 Inepano ndinkukuuzani kuti: Iye an’dzamuka acimupasa bzense bzomwe an’funabzo, sikuti thangwe ni xamwali wace, koma thangwe ra kupitiriza kwace kukumbira. 9 Tenepo ine ndinkukuuzani kuti: Pitirizani kukumbira, ndipo mun’dzapasidwa; pitirizani kupsaga ndipo mun’dzagumana; pitirizani kugogodza ndipo an’dzakufungulirani.
Nfundo zakuthumizira pa Lu 11:5-9 mu nwtsty
Xamwali ndifiyalisimbo mikate mitatu: Wanthu wa ku Oriente Médio ambawona kutambira bwino alendo kukhala cinthu cakufunika kwene-kwene ninga momwe bziriri mu thereli. Napo mulendoyo afike mwadzidzidzi ayai pakati pa usiku, mweneciro nyumba akhafunika kumupasa cakudya ayai ciri-cense kuti adye. Ndipo iye akakhala alibe cakudya angadakagogodzera mwanzace omwe adafendererana naye nyumba kuti amufiyalisi cakudyaco.
Leka kundinesa: Mu nthawe imweyire, maka-maka m’nyumba za wanthu wakusauka, zikhana cipinda cibodzi cikulu. Na tenepo, bzinkuwoneka kuti mwanzace omwe akhafendererana naye nyumbayo, akhalamba kumuthandiza, sikuti ni thangwe kusaya kufuna kumuthandizako, koma ni thangwe rakuti iye akhadayenda kale kukagona ndipo iye angadamuka angadamusambo banja lace lense.
kupitiriza kwace: Fala lacigirego lomwe lidaphatisidwa basa pamwepa, thandauzo lace cairo lingasanduliziridwe kuti “kusaya kubzicepswa” ayai “kusaya manyazi.” Tsono falali mu nkhani ino limbathandauza kukumbira mwakusaya kulekeza ayai kungingimira. Mwamuna wa mu there la Jezuyu alibe kubva manyazi ayai kubva utofu kukumbira bzomwe iye akhafuna, ndipo Jezu adauza anyakupfunza wace kuti akhafunikambo kucita bzibodzi-bodzibzi mwakupitiriza kumbacita mipembo.—Lu 11:9, 10.
23-29 JULHO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | LUKA 12-13
“Ndimwe Wakufunika Kwene-kwene Kuposa Mbalame”
(Luka 12:6) Kodi tumbalame tuxanu, tumbagulisiwa lini na kobiri ziwiri zakucepa mphanvu? Tsono, palibe ne na kabodzi ka tumbalametu tun’dzayebwedwa na Mulungu.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 12:6 mu nwtsty
tumbalame: Fala lacigirego lakuti strou·thi on limbaphatisidwa basa pakulewa bza mtundu uli-wense wa mbalame zing’ono-zing’ono, koma kawiri-kawiri limbaphatisidwa basa pakulewa bza tumbalame tung’onoletu tomwe tumbadyedwa.
(Luka 12:7) Ndipo napo tsisi la mu msolo mwanu, ambalilewenga lense. Tenepo, lekani kugopa; ndimwe wakufunika kwene-kwene kuposa mbalame zizinji.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 12:7 mu nwtsty
napo tsisi la mu msolo mwanu, ambalilewenga lense: Bzimbalewedwa kuti munthu ali-wense ana tsisi lakupitirira 100.000. Tenepo, Yahova ambawabziwa bwino ateweri wa Jezu napo pa tubzinthu tung’ono-ng’ono, ndipo bzimwebzi bzinkulatiziratu kuti Yahova ambacita nafe thupo kwene-kwene.
(Luka 12:7) Ndipo napo tsisi la mu msolo mwanu, ambalilewenga lense. Tenepo, lekani kugopa; ndimwe wakufunika kwene-kwene kuposa mbalame zizinji.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Luka 13:24) “Citani nyongo kuti mupite pa msuwo wakupapatiza. Ndipo ndinkukuuzani kuti azinji, an’dzafunisisa kupitambo koma an’dzakwanisa lini.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 13:24 mu nwtsty
Citani nyongo: Ayai “pitirizani kulimbana.” Jezu adalewa bzimwebzi pakufuna kutsindika nfundo ya kucita bzinthu na mtima wense pomwe tinkupita na pa msuwo wakupapatiza. Pa nkhaniyi, mabukhu yakusiyana-siyana yadasanduliziridwa kuti: “kucita bzomwe mungakwanise; kucita nyongo ikulu.” Fala lacigirego lakuti a·go·niʹzo·mai limbabverana na fala lakuti a·gonʹ, lomwe kawiri-kawiri limbakhala linkulewa bza anyakuthamanga pa mapici. Pa Wahebereu 12:1, falali limbaphatisidwa basa mwakuyezezera pakufuna kulewa bza ‘mapici’ ya Akristau yakukawina moyo. Ndipo falali limbaphatisidwa basa pakufuna kulewa bza ‘nkhondo’ (Waf 1:30; Wakol 2:1) ayai ‘kumenyana’ (1Tim 6:12; 2Tim 4:7). Fala lacigirego lomwe lidaphatisidwa basa pa Luka 13:24 lidasanduliziridwambo kuti ‘kugumanika pa mapici’ (1Wak 9:25), ‘kucita nyongo’ (Wakol 1:29; 4:12; 1Tim 4:10), ‘kumenya nkhondo’ (1Tim 6:12). Thangwe ra komwe falali lidacokera, iro limbakhala linkulewa bza masenzeka yakuthamanga. Wanthu winango ambalewa kuti nyongo yomwe Jezu akhambalimbisa nayo wanthu ingandendemezeredwe na nyakuthamanga omwe ambacita nyongo kuti awine acitambira mphaso.
(Luka 13:33) Tenepo, ndin’funika kupitiriza lero, mangwana na mkuca, thangwe mpsakubvumizika lini kuti mpolofeta aphedwere kunja kwa Jeruzalemu.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 13:33 mu nwtsty
mpsakubvumizika lini: Ayai “bzingacitike lini.” Palibe polofesia yomwe imbalewa mwakutsimikizika kuti Mesiya angadafera ku Jeruzalemu, koma pa Danyeri 9:24-26 bzidanembedwa mwakubveka bwino. Kuthumizira bzimwebzi, bzikhali bzakudikhiririka kuti Ajuda angadapha mpolofeta, maka-maka Mesiya, ku mzinda wawo. Akulu-akulu 71 wa ku Sinedriyo adakonkhana ku nyumba ikulu yakutongera mirandu ku Jeruzalemu, ndipo nyumbayi ikhaphatisidwa basa kuti atongere wale omwe akhawonedwa ninga apolofeta wakunama. Ndipo Jezu akhadziwa kuti ku Jeruzalemu ndiko komwe kukhambaperekedwa msembe nthawe zense, ndipo ndiko komwe bira wa Paskwa angadakaphedwera. Ninga momwe bzinthu bzidacitikira, mafala ya Jezu yadakwanisikadi. Iye adayendesedwa ku Sinedriyo ku Jeruzalemu acikayeruzidwa. Ndipo kukhali ku Jeruzalemu, kukhonde kwa mipanda yace komwe iye adafera ninga ‘bira wa Paskwa.’—1Wak 5:7.
30JULHO–5 AGOSTO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | LUKA 14-16
“There la Mwana Wakutaika”
(Luka 15:11-16) Patsogolo pace iye adati: “Munthu winango akhana wana wace awiri wacimuna. 12 Ndipo mng’ono pa awiriwo adakumbira baba wace kuti: ‘Baba, ndipaseni mbali yangu pa cuma canuci.’ Pamwepo babayo adagawanisa wanawo cuma caceco. 13 Zitandopita nsiku zakucepa, mwana mng’ono ule adakonkha bzinthu bzense, aciyenda ku dziko linango lakutali. Kumweko iye adakadzonga cuma cace cense na makhalidwe yakuipa. 14 Pomwe akhadadzonga bzense, mudawoneka njala ikulu m’dzikomo, ndipo iye adayamba kubonera kwene-kwene. 15 Iye adayenda kukapita basa kwa munthu m’bodzi wa m’dzikomo, ndipo munthuyo adamutumiza ku munda kwace kuti ambakamufuwire nkhumba. 16 Ndipo mwanayo akhambakhumba kudya cakudya ca nkhumbazo, tsono palibe omwe akhamupasa cinthu ciri-cense.
Nfundo zakuthumizira pa Lu 15:11-16 mu nwtsty
Munthu winango akhana wana wace awiri wacimuna: Nfundo zinango za m’there la mwana wakutaika zimbandogumanika m’thereli basi. Limweri ni libodzi mwa mathere matali yomwe Jezu adayalewa. Cakufunika kwene-kwene ni mbverano wa mabanja omwe iye adafotokoza. M’mathere manango Jezu kawiri-kawiri adaphatisa basa bzinthu ninga mbeu zakusiyana-siyana ayai mataka pakufuna kulewa bza mbverano omwe umbakhala ulipo pakati pa kapolo na mbuya wace. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27) Koma mu thereli Jezu adatsindika bza mbverano omwe ukhalipo pakati pa baba na wana wace wacimuna. Pinango azinji mwa omwe adabva there la Jezuli akhalibe baba wakudeka mtima ninga wa mu thereli. Thereli limbalatiza nsisi na lufoyi likulu lomwe Baba wathu wakudzulu ambalatiza kwa wana wace pa dziko la pansi pano, kwa wale omwe ambapitiriza kukhala wakukhulupirika kwa iye na kwa wale omwe ambakungula acibwerera kwa iye.
Ndipo mng’ono pa awiriwo: Mwakubverana na Cakutonga ca Mozeji, mwana wakuyamba ndiye akhafunika kutambira mbali ikulu ya utaka. (Mirew 21:17) Tenepo, penu mwana mkulu ndiye akhali wakuyamba kubadwa m’thereli, ndiye kuti utaka bomwe mng’ono wace adatambira bukhali bwakucepa kuposa bwa mkulu wace.
adakadzonga: Fala lacigirego lomwe laphatisidwa basali, thandauzo lace cairo ni “kumwaza (mbali zakusiyana-siyana).” (Lu 1:51; Mab 5:37) Pa Mateu 25:24, 26 falali lidasanduliziridwambo kuti ‘kumwaza.’ Mu nkhani ino falali laphatisidwa basa pakufuna kulewa bza kusaya kuphatisa basa bzinthu mwa nzeru ayai kuphatisa basa bzinthu ninga psiru.
makhalidwe yakuipa: Ayai “moyo wakunyansa (wakupasa manyazi).” Fala lacigirego lomwe lina thandauzo lakundendemerana na limweri, lidaphatisidwa basa pa Wayefezo 5:18; Tito 1:6; 1Pedru 4:4. Pakuti fala lacigiregoli lingaphatanidzembo moyo wakutairira ayai wakunyansa, mabibliya manango yadasandulizira falali kuti ‘moyo wakutairira.’
ambakamufuwire nkhumba: Bzifuwo bzimwebzi bzikhali bzakupswipa mwakubverana na Cakutonga ca Mozeji, tenepo basali likhali lakunyozeka na lakunyansa kwa Ajuda.—Mwam 11:7, 8.
cakudya ca nkhumbazo: Cakudya ca nkhumbazo cikhali miti yomwe bzisapo bzace bzimbayetima, ndipo bzina mabade yakukhuma ya kore ya castanho. Mwakubverana na dzina lace m’Cigirego (ke·raʹti·on, “nyanga ing’ono”), ndipo bzisapo bzacebzo bzimbakhala bzidagonyoka ninga usika. Mutiyu umbaphatisidwambo basa nsiku zino ninga cakudya ca mahaci, ng’ombe na nkhumba. Bzinthu bzomwe tswaka la mu thereli lidagumana nabzo patsogolo pace bzidamucitisa kufuna kudya cakudya ca nkhumba.—Onani nfundo yakuthumizira pa Luka 15:15.
(Luka 15:17-24) ‘Pomwe nzeru zidamubwerera, iye adati: ‘Anyabasa azinji wa babangu ana cakudya cizinji, koma inepano ndinkufa kuno na njala! 18 Basi, ndinkuyenda kwa babangu, ndicikawauza kuti: “Baba ndaphonyera kudzulu na imwepombo. 19 Ndine lini pomwe wakuthemera kucemeredwa mwana wanu. Tsono mundiwone ninga m’bodzi wa anyabasa wanu.”’ 20 Ndipo iye adayendadi kwa baba waceyo. Pomwe baba waceyo adamuwona na patali, adamubvera nsisi, adamuthamangira, acimukolombexa na kumumpsompsona mwa lufoyi. 21 Mwanayo adawauza kuti: ‘Baba, ndaphonyera kudzulu ndipo ndaphonyerambo imwepo. Ndin’themera lini pomwe kucemeredwa mwana wanu.’ 22 Tsono babayo adauza akapolo wace kuti: ‘Fulumizani! Bweresani mkanjo wabwinoletu mudzamubvazike, ndipo mumubvazikembo mphete ku boko lace, na xango ku nzayo zace. 23 Ndipo bweresanimbo kamphulu kakunenepa, mucikapha kuti tidye ticikondwa, 24 thangwe mwana wanguyu akhadafa, tsono wakhala pomwe na moyo; iye akhadatayika tsono wawoneka.’ Tenepo adayamba kucita madyoyo.
Nfundo zakuthumizira pa Lu 15:17-24 mu nwtsty
ndaphonyerambo imwepo: Ayai “pa maso panu.” Fala lacigirego lakuti e·noʹpi·on, thandauzo lace cairo “pamaso pa,” lidaphatisidwa basa mwakundendemerana pa 1 Samuweri 20:1 mu Bibliya la Septuaginta. Pa vesiri Davide adabvunza Jonatani kuti: ‘Kodi ndawaphonyera ciyani babako?’
m’bodzi wa anyabasa wanu: Pomwe mwana wakutaika ule adabwerera kumui, iye adakumbira babace kuti amutambire ninga m’bodzi wa anyabasa wace. Anyabasa omwe mwanayo akhalewa akhacita lini mbali ya banja la pamuipo ninga momwe akhaliri akapolo, koma akhali wanthu wakundonembedwa ninga ganya ndipo kawiri-kawiri akhaphata basa kwa nsiku ibodzi ayai nthawe zing’ono-ng’ono zokha.—Mat 20:1, 2, 8.
kumumpsompsona mwa lufoyi: Ayai “kumumpsompsona na mtima wense.” Fala lacigirego lakusanduliziridwa kuti “kumpsompsona mwa lufoyi” limbafuna kubvekesa fala lakuti phi·leʹo, lomwe nthawe zinango lingasanduliziridwe kuti “kumpsompsona” (Mat 26:48; Mar 14:44; Lu 22:47) koma kawiri-kawiri iro limbakhala linkuthandauza kuti “kukhala wa lufoyi na” (Ju 5:20; 11:3; 16:27). Baba wa m’thereyu adalatiza kuti mwakufuna kwace iye akhafunisisa kutambira pomwe mwana wace omwe akhadakungula ule mwa kumusana naye bwino na mwalufoyi.
kucemeredwa mwana wanu: Mabukhu ya mbiri yakale yambathumizira kuti: “Ndiwoneni ninga m’bodzi wa anyabasa wanu,” koma mafalaya yambagumanikambo m’mabukhu manango ya mbiri yakale yakukhulupirika. Ndipo anyakufufudza bzinthu bzakale adalewa kuti mafala manango yadathumiziridwa kuti yabverane na Luka 15:19.
mkanjo . . . mphete . . . xango: Mkanjo omwe unkulewedwayu ukhali lini uli-wense, koma ukhali mkanjo wapadzulu kwene-kwene, pinango omwe ukhabvalidwa na wanthu wakudala ayai na alendo wakulemekezeka. Pomwe baba ule adabvazika mphete mwanace akhalatiza kuti akhabvuma kubwera kwa mwanayo, ndipo akhamufuna na kumulemekeza kwene-kwene mwana omwe akhadataikayo. Kawiri-kawiri mphete na xango bzikhabvalidwa lini na akapolo.Tenepo, baba ule adalatiziratu padeca kuti mwanace ule akhadatambiridwa pomwe ninga mbali ya banja lire, sikuti ninga nyabasa.
(Luka 15:25-32) “Mwana wawo mkulu akhali ku munda, ndipo, pomwe adabwerera, acifika pafupi na pamuipo iye adabva nyimbo na kubzina. 26 Tenepo, iye adacemera m’bodzi wa akapolo ndipo adamubvunza kuti n’ciyani comwe cikhacitikaco. 27 Iye adamuuza kuti: ‘M’bale wanu wabwera, ndipo pai wanu amuphera kamphulu kakunenepa thangwe iye abwerera na moyo.’ 28 Tsono iye adakalipa kwene-kwene ndipo adalamba kupita m’nyumbamo. Tenepo, baba wace adabula panjapo, acikamudandaulira kuti apite. 29 Pakutawira, iye adauza baba wacewo kuti: ‘Ndakuphatirani basa kwa magole mazinji ninga kapolo ndipo ndiribe kuphonyesa malamulo yanu. Napo bziri tenepo, mulibe kundipasambo mbuzi ne kabodzi kokha kuti ndicite madyo na axamwali wangu. 30 Tsono, pomwe wandofika mwana wanuyu, omwe wadzonga cuma canu na mahule, imwepo mwamuphera kamphulu kakunenepa.’ 31 Ndipo iwo adamutawira kuti: ‘Mwanangu, iwepo wakhala nande nthawe zense ndipo bzinthu bzense bziri m’manja mwako. 32 Koma ifepano tandocita madyo ticikondwa, thangwe m’bale wakoyu akhadafa tsono wakhala pomwe na moyo, akhadatayika tsono wawoneka.’”
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Luka 14:26) “Penu munthu anibwera kwa ine, koma acisaya kuwenga pai wace, mai wace, mkazace, wana wace, azibale wace, mpfumakazi zace, napo moyo wace caiwo, iye angakhale lini nyakupfunza wangu.
Nfundo yakuthumizira pa Lu 14:26 mu nwtsty
kuwenga: M’Bibliya fala lakuti “kuwenga” lina mathandauzo mazinji. Pinango iro lingathandauze kukhala na makumbukidwe yakufuna kucitira munthu munango bzakuipa, komwe kungamupweteke. Ayai bzingathandauze kukhumudwa kukulu kwa munthu na cinthu cinango, kucitisa munthu kuleka kukumbukira bza munthu munango ayai cinthu cinango. Ayai pinango lingathandauzembo kufuna munthu pang’ono. Mwa ciratizo, pomwe Djakobi adalewa kuti akhawenga Leya acifuna Rakeli, bzimwebzi bzikhathandauza kuti lufoyi lace kwa Leya likhali lakucepa kuposa lufoyi lomwe akhanalo kwa Rakeli (Ciy 29:31; Bzak 21:15), ndipo falali likhaphatisidwambo basa na thandauzo libodzi-bodziri m’mabukhu yakale ya Ajuda. Tenepo, pomwe Jezu adalewa mafalaya, iye akhathandauza lini kuti anyakupfunza wace akhafunikira kuwenga adzinza wawo ayai kubziwenga iwo okha, thangwe kucita bzimwebzo kungadakhala kutsutsana na Bzinebzo bzinango. (Ndendemezerani na Marko 12:29-31; Wayefezo 5:28, 29, 33.) Tenepo fala lakuti “kuwenga” mu nkhaniyi linkuthandauza “kufuna pang’ono.”
(Luka 16:10-13) Munthu omwe ngwakukhulupirika pa cinthu cing’ono, ngwakukhulupirikambo pa cinthu cikulu. Ndipo munthu wakusaya kulungama pa cinthu cing’ono, ngwakulungamambo lini pa cinthu cikulu. 11 Tsono, mukasaya kukhala wakukhulupirika pa kuphatisa basa cuma cakusaya kulungama, mbani omwe angadzakupaseni basa lakunyang’anira cuma cacadidi? 12 Ndipo mukasaya kukhala wakukhulupirika pa kuphatisa basa bzinthu bza mwenikaciro, mbani an’dzakupasani bzinthu bzomwe bzidakoyedwera imwepo? 13 Palibe kapolo omwe angatumikire ambuya awiri. Thangwe iye an’dzawenga m’bodzi, acifuna munangoyo, ayai an’dzakhulupirika kwa m’bodzi, acinyoza munangoyo. Imwepo mungatumikire lini Mulungu na Cuma pa nthawe ibodzi-bodziyo.
Lingani Cuma Cauzimu
7Werengani Luka 16:10-13. Nyakunyang’anira wakulewedwa mu there la Jezuyu, adacita uxamwali na wanthu kuti abzigumanire phindu. Tsono, kodi ndibzo bzomwe Jezu akhafuna kuti ateweri wace acitembo pomwe adawauza kuti akhale na axamwali kudzulu? Nee, koma iye akhafuna kuti tibvesese nfundo yakuti momwe timbaphatisira basa cuma cathu cakusaya kulungama, bzingalatize penu ndifedi wakukhulupirika kwa Mulungu ayai ne. Kodi tingacite tani bzimwebzi?
8Njira ibodzi yakulatizira kuti ndife wakukhulupirika na cuma cathu, ni kucita bzakupereka bzaufulu bzakuthandizira basa lakupalizira lomwe Jezu adalewa kuti lingadadzacitika. (Mateu 24:14) Ku Índia, kamtsikana kanango kakhakoya kobiri kuti ziwande mu thungwa lace. Kuti kobirizo ziwande, kadasiya kumbagula maboneka. Pomwe thungwalo lidadzala, kamtsikanako kadatenga kobirizo kacikapereka ninga cakupereka caufulu, kuti zithandizire basa lakupalizira. Ndipo m’dziko libodzi-bodziri m’bale munango omwe ana munda wa koko, adapereka koko zizinji ninga cakupereka caufulu ku cipinda cakusandulizira cirewedwe ca Cimalaiala. Pakuti cipindaci cikhacita kugula koko, m’baleyu adawona kuti cakupereka caceci n’cakufunika kwene-kwene kuposa kupereka kobiri. Ku Grécia, abale ambacita bzakupereka ku banja la Beteli ninga mafuta yakuphikira, queijo na bzakudya bzinango. Bzimwebzi ni bziratizo bza kuphatisa basa cuma ‘mwanzeru.’