Amalalusyo Aghakufuma Ku Babelengi
Ngimba ululaghilo ulu lukwaghiwa pilemba lya Banyalevi 19:16 ulwakuti “ungandondelagha isya bughoghi” umwinako lukusanusya isyafiki kangi tukumanyilapo isyafiki?
Yehova ababulile aba Israeli ukuti bayeghe bandu bikemo. Ukuti abatule ukuya bikemo, umwene ababulile ukuti: ‘Ungembelagha nkubasomania abandu. Ungandondelagha isya bughoghi umpalamani wako. Une ne Yehova.’—Levi. 19:2, 16.
Amasyu aghakuti “ungandondelagha” ghikupilikiwa kanunu mu njobelo ya Kihiburi, loli ngimba ghikusanusya isyafiki? Ibuku ilya Bayuda ilyakuyoba isya Banyalevi lyayobagha ukuti: “Ikighaba kimo ikya vesi ili . . . kikafu ukukipilikisya panongwa yakuti ukabaghila ukumanya isi ghikusanusya mu Kihiburi, fiyofiyo amasyu agha ghikusanusya ukuti ‘komma ukumbenga umpalamani wako.’”
Abamanyili bamo bikwinong’ona ukuti amasyu agha ghikukolelana ni vesi 15, ili likuti: “Pakulonga inongwa sya bandu komma ukusinniongasya. Kangi mungalongelagha mbundu bwamundu pakati pa balondo na bimikiwa. Loli mubalongeghe mbugholofu abapalamani binu.” (Levi. 19:15) Isi sikunangisya ukuti ululaghilo ulu lukwaghiwa pa vesi 16 ulwakuti ungandondelagha isya bughoghi umpalamani wako, lubaghile ukuti lwayobagha ukuti aba Israeli bakalondiwagha ukubomba ikindu kilikyosa ikisita bugholofu linga bikulonga inongwa, bikubomba ibizinesi pamo mu mbumba. Kangi umu Israeli akalondiwagha ukubomba ikindu kilikyosa mbusyobi ukuti kintule umwene. Bwanaloli ukuti tutikulondiwa ukubomba syosa isi, loli yilipo injila inunu iyi tubaghile ukupilikisya kanunu amasyu agha ghikwaghiwa mu vesi 16.
Inong’onela amasyu aghakubwandilo agha mu vesi 16. Kyala ababulile aba Israeli ukuti bangembelagha nkubasofania abandu. Bwanaloli ukuti linga umundu yumo ikubaheha abangi abaghile ukwandisya indamyo. Loli linga umundu yumo anjobile isyabutungulu unnine, ifindu fitikuya kanunu. (Imbo. 10:19; Ndumbi. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Yak. 3:6) Utubalilo twingi umundu untungulu, ikuyoba inkhani isyabutungulu ukuti onange akayilo kamundu yumo. Umundu untungulu abaghile ukuyoba ubuketi ubwabutungulu ku mundu yumo nalinga ukuti sibaghile ukupangisya umundu uyo ukuti aghoghiwe. Tukumbukeghe ukuti abandu abatungulu balintungulupile Naboti yonongwa yake balimbombile ifindu ifisita bugholofu mwakuntunya na mabwe. (1 Banyaf. 21:8-13) Bwanaloli ukuti umundu untungulu abaghile ukundondela isya bughoghi umwinake, bo muno pikuyobela pakighaba ikyabubili ikya lemba lya Banyalevi 19:16.
Mwakongelelapo, umundu untungulu abaghile ukunsyobekesya umwinake panongwa yakuti ambengile. Pa 1 Yohani 3:15, tukubelenga ukuti: “Wesa uyu linga ikumbenga uwamyabo, bo ngoghi kangi musimenye ukuti wesa ungoghi yo akaya nabo ubumi ubusitakumalika.” Kangi bo Kyala ayobile ukuti: “Ungandondelagha isya bughoghi umpalamani wako,” alyongelile ukuti: “Komma ukumbengela akamunda umwinako.”—Levi. 19:17.
Yonongwa yake ululaghilo ulu lukwaghiwa pa Banyalevi 19:16 lukubakasya fiyo Abakristu. Tukulondiwa ukuleka ukuya naminong’ono amabibi nukuleka ukubayobela isyabutungulu abangi. Linga ‘tukundondela isya bughoghi’ umundu yumo tukuntungulupila panongwa yakuti tukangana pamo tunakabini nawe, isi sibaghile ukunangisya ukuti tumbengile. Abakristu batikulondiwa ukumbenga umundu.—Mat. 12:36, 37.