March

O vwo ohworho uvuẹn ukoko ọnọ ro ruruo sọ? Ukẹro wa ha ni ohworho ọrana ọnọ sabu wene, ọnọ ji sabu daji omaran we rhe ruẹ emru kpahiẹ-ẹn. Neneyo a sabu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ ihworho ephian, tobọ te evwreghrẹn ọwan, Baibol na ọ tare taghene e vwo uruemru re dede epha. (Prov. 25:21, 22) Erhe se aruẹ ohworho ọrana rhiẹ oghwa ọwan, ọnọ sabu wene ukẹro ra ha nie. Ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan rhe omamọ iruemru ri Jehova ọ mẹrẹnren ọke rọ lẹrhiẹ mẹrẹn urhomẹmro na vwrurhe. (John 6:44) Ẹguọlọ orho mwu ọwan se ohworho na, ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ ọravwọ. Marhẹ wu ne ru lẹrhẹ ẹguọlọ suon ọke wa ha use na phia? Izede owu ọrẹ a nyalele ẹmro isese i kẹdẹkẹdẹ ọrẹ inyenana. Erhe vwo ọdaremẹro kpahen omamọ iruemru imizu ọwan, jerẹ esegburhomẹmro, edirin, uduefigbere yanghene iruemru erọrọ, ọnọ lẹrhẹ ọwan dje ẹguọlọ okokodo ọrhẹ uruemru esiri rẹn aye. w18.03 17 ¶18-19

Ọdamuni rọ mai gbanhon rẹ emiemọ buebun a dẹrughwaroghwẹ, yẹ onyerẹnkugbe aye ine vwo rhẹ ọmọ re le ne ukoko. Roro kpahen udje izu owu rẹ ọmọyen ọgbọtọ re le nẹ ukoko o nẹ oghwa. Izu na nọ tare: “Ni mia guọlọ ekete mi na ha mọrọn obọ uvuẹn ẹbe ukoko na neneyo mi sabu lele ọmọ mẹ ọrhẹ uvwrọmọ mẹ ghwọghọ ọke kugbe.” Nọ habaye: “Ọrẹn, esa mẹ nọ ha userhumu mẹ mẹrẹnvwrurhe taghene ọmọ ame o ru sọ ne, no fori nẹ ame i yẹ ye uphẹn.” Ẹgbukpe ezẹko a vrẹn, na rharhumu ha ọmọ aye rhiẹ ukoko na. Izu na nọ tare: “Ọ dabu họghọ rẹn ame nime o rheri taghene ame i nyalele ọkpọvi Jehova.” Wu rhe vwo ọmọ re le nẹ ukoko, ‘wu na hẹroso i Jehova rhẹ ọsoso ọmuduo ukperẹ ono rhiẹ irherhe omobọ ọnọ’? (Prov. 3:5, 6) Hẹroso ọghwọghwu ọrhẹ ọkpọvi Jehova. Ru omaran ọrhọ tobọ rhianẹ ọ lọhọ wẹ-ẹn. Ee, nyalele ọghwọghwu i Jehova, wu vwa kparehasuiẹ-ẹ. w18.03 31 ¶12-13

Baibol na ọ hunute ẹgbukpe ohworho ono te vwẹre no ki bromarhame-e. Ẹmro i Greek ra rhian rhẹ “ruẹ idibo” uvuẹn Matthew 28:19 na, o sekpahen uruemru re yono ohworho nọ sabu rhiẹ odibo. Ohworho na no yono kpahen iyono i Jesu, vwẹruọ ye jeghwai brorhiẹn rọ nọ ha aye ruiruo. Omarana, no fori nẹ emiemọ i yono emọ aye nẹ ọke emọvwerhe, nẹ aye i sabu rhiẹ idibo i Kristi. Ọrẹn, ọmọboban o mwuovwan omebrurhame-e. Udabọ ọrana, Baibol na o djephia taghene emọvwerhe dede ina sabu vwẹruọ irhomẹmro i Baibol na jeghwai vwo ọdaremẹro kpahen aye. Jerẹ udje, Timothy odibo rọ ha urhomẹmro na ruẹ ọnẹyen nẹ ọke emọvwerhe. Nọ sabu vwo esegburhomẹmro ọgbogbanhon. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Ọke i Timothy ọ joma te ẹgbukpe 20 ne, yanghene vrẹn yen ne, nọ sabu rhiẹ odibo ro mwuovwan ẹrhẹ oghenrẹnsan uvuẹn ukoko na.—Acts 16:1-3. w18.03 9 ¶4-5

Ọke re rhiẹ idibo Osolobrugwẹ obọ, ọwan ni ru ewene. Ewene ọnana ọ hobọte akpenyerẹn ọwan omamọ. O toba ọke re bromarhame-e. Rẹ ọwan e rhiẹ ihworho ri vwa gba na, no fori ne rhe ruẹ ewene ọke ephian. (Phil. 3:12, 13) Sẹ a ho ne yanghene a ji ha uphuphẹn, o fori na nọ oma ọwan enọ enana: ‘Mia mẹrẹn ewene uvuẹn oma mẹ ro djephia taghene mie ruẹ onyerẹnkugbe mẹ rhẹ i Jehova kpẹnkpẹnrhọ? Mia damoma mi ne vwo aruẹ iroro i Kristi? Uruemru mẹ uvuẹn uyono ukoko o djephia taghene mi vwo onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ i Jehova? Me yẹ ẹmro mia ta o dje kpahen ojemẹ mi vwori? Me yẹ uruemru mẹ kpahen uyono, osẹme mẹ, ọrhẹ oborẹ mia kpahanrhọ urhebro lele, o dje kpahen mẹ? Mi rha dẹrughwaroghwu edamuni, idjaghwẹ ego yi mia kpara? Mi ru riaro te ohworho ro mwuovwan ro no rhiẹ Olele Kristi rọ do te edje ne?’ (Eph. 4:13) Arha dabu roro kpahen ẹkpahenrhọ rẹn enọ enana, ọnọ sa ọwan erhumu rhe oborẹ onyerẹnkugbe ọwan rhẹ i Jehova ọ kpẹnkpẹn te. w18.02 24 ¶4-5

Ọwan e nyerẹn uvuẹn ọke rẹ ekwakwa oghẹnrensan buebun a phia. Jerẹ oborẹ i Baibol na ọ tare, Jehova o koko “otu gbidigbidi . . . nẹ egbamwa ọrhẹ ivwiẹ ọrhẹ ihworho kugbe edjadjẹ ephian.” Ihworho enana i me rhiẹ “agbamwa ọduado” ri vrẹn iduduru ẹrẹnren rẹ oma ọ merhan, ra “ha ẹga ro fiotọre [rẹn Osolobrugwẹ] te ason te uvo.” (Rev. 7:9, 15; Isa. 60:22) Ọke ọwan na ya mai mẹrẹn ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahen Osolobrugwẹ ọrhẹ ereva aye. Ọrẹn, Baibol na ọ tare taghene ihworho buebun ine dje ẹguọlọ ro vwo fiotọre phia uvuẹn ẹdẹ ọwan na, no djephia taghene aye evwreghrẹn Osolobrugwẹ. Ọnyikọ Paul nọ yare: “Uvuẹn ẹdẹ ri koba na . . . , ituakpọ ine vwo ẹguọlọ oma aye ọvo, aye ine vwo ẹguọlọ igho, . . . eri vwo ẹguọlọ akpẹriọ ukperẹ ono rhiẹ ẹguọlọ Osolobrugwẹ.” (2 Tim. 3:1-4) Aruẹ ẹguọlọ ọnana re vwo kpahen oma ọwan ọvọ na, ọ vẹnẹ ẹguọlọ Ilele Kristi. Ẹguọlọ re vwo kpahen omobọ ọwan ọvo, ọ sabu yẹ ihworho obọdẹn omamerhomẹ-ẹ. Ukpomaran, aruẹ ẹguọlọ ọrana no toroba oborẹ ọ lẹrhẹ akpọ na “bẹn enyerẹn.” w18.01 22 ¶1-2

Irherhe rọ gbare ọ ha userhumu rẹn i Noah sabu vwo esegburhomẹmro ọrhẹ ẹghwanren, ọnana nọ sẹroriẹ nẹ imwofẹn ro no ru oborẹ ọnọ lẹrhẹ i Jehova tuekwẹre. Jerẹ udje, nime i Noah ọ “nyalele Osolobrugwẹ urhomẹmro na,” ọ ha userhumu riẹn kẹnoma rẹn uruemru re kwomakugbe ihworho re vwa ga Osolobrugwẹ. Itiọrurhomẹmro, ikpodje ri dẹriẹrhiẹ ituakpọ ra riẹriẹ ihworho rhẹ omẹgbanhon aye, neneyo ihworho i sabu ha ẹga rẹn aye, a sabu phiẹ i Noah rhọ-ọ. (Gen. 6:1-4, 9) Habaye, Noah o rheri taghene ituakpọ yi ne vwiẹ vuọn akpọ na. (Gen. 1:27, 28) Omarana, o rheri taghene irueruo orọnmo ọrhẹ ehware uvwre emẹse ọrhẹ emakashe ri dẹriẹ oma aye rhiẹ ituakpọ o serhọ-ọ. Itiọrurhomẹmro, a mẹrẹn ọnana vwrurhe ọke emẹse ri rọnmọ emakashe na, e vwiẹ eduaran. Ọke oru, Osolobrugwẹ nọ ha orhetio rẹn i Noah taghene ọnọ ha ukude ghwọghọ akpọ na. Esegburhomẹmro i Noah no mwurien kanren owọ ro simi ekrun ọnẹyen.—Heb. 11:7. w18.02 9 ¶8

Orhianẹ wu ruẹ ọdandan ọghwaghwa vrẹn ne, Jehova o mwuegbe ọnọ ha userhumu wẹn. Ọrẹn, o fori ne wu rhiabọ dede userhumu ekpako ukoko ena ha wẹn. (Prov. 24:16; Jas. 5:13-15) Wu vwe kpọke-e, nime wu rhe kpọke, wu sabu vwo arhọ i bẹmẹde obaro na-a. Ọrẹn, me wu ne ruo, orhianẹ a ha ọdandan wu ruru ọke jijiri a harhomuo ne, ọrẹn, ẹhẹn obrorhiẹn ọnọ o ji kpokpuo? O vwo ọkezẹko rẹ oborẹ ọnyikọ Paul o ru vrẹn ne, ọ lẹrhẹ ẹhẹn yen seriotọre. Paul nọ tare: “Fọkime mẹmẹ yẹ onyikọ rọ mai kamo, omarana, mie mwuovwan re ne se mẹ ọnyikọ-ọ, fọkime mi kparehaso ukoko Osolobrugwẹ.” (1 Cor. 15:9) Jehova o rhiabọ dede i Paul udabọ erhirhiẹ rọ havwọ, nọ ji guọlọ nẹ ọnana o mwu i Paul ẹro. Wu rhe ruẹ ọdandan, ne wu ghwẹriẹ nẹ ẹhẹn rhe jeghwai rhian ọdandan na, Jehova ono vi gbe arodọmẹ wẹn. Omarana, hẹroso i Jehova jeghwai rhiabọ dede ẹharhomu ọnẹyen!—Isa. 55:6, 7. w18.01 11 ¶17-18

Na sabu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ i Jehova, o fori na tẹmro riẹn jeghwai kerhọ ye. Uyono omobọ ọwan yẹ izede kirighwo ra na sabu kerhọ Osolobrugwẹ. Ọnana o mevirhọ ọrẹ ene vwo irherhe, nyoma ese, ọrhẹ eroro kodo kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ kugbe ẹbe ukoko na. Ọrẹn, we ruẹ ọnana, karorhọ taghene uyono i Baibol ọ vẹnẹ iyono isukuru. O fo na sẹrorẹ irherhe rhẹ urhomu na sabu vrẹn ọdamuni jerẹ oborẹ e ruẹ uvuẹn isukuru-u. Uyono ro mwidjẹn ọ họhọ ugbo onya rọ nọ ha userhumu rẹn ọwan rhe jeghwai mẹrẹn iruemru ri Jehova o vwori vwrurhe. Ọnana ọnọ lẹrhẹ ọwan ti kẹrẹ i Jehova, ọye nẹ ọnọ jeghwai ti kẹrẹ ọwan. Ukoko i Jehova ọ kwaphiẹ ekwakwa buebun rhọ, ni sa owẹwẹ erhumu ru ẹkwaphiẹrhotọre uyono omobọ ọnọ no mwidjẹn. Jerẹ udje, oghọn uyono uvuẹn i jw.org, ro vwo urhomu-ẹmro “What Does the Bible Really Teach?” ọnọ sabu ha userhumu wẹn bọn imwẹro wu vwori kpahen esegburhomẹmro ọnọ gbanhon.—Ps. 119:105. w17.12 25 ¶8-9

Djokarhọ ye taghene a mẹrẹn ufuoma ọnana, “fọkime otọrakpọ na ọnọ vuọn rhẹ irherhe i Jehova.” Ra mẹriẹn taghene eranmo i sabu yono kpahen i Jehova-a, nọyẹ ẹmro ọnana o sekpahen ituakpọ. (Isa. 11:6, 7) O ji vwo ihworho ezẹko ra djoma jerẹ arimwamwa egbo vẹrhẹ bi, ọrẹn, aye e lele ihworho nyerẹnkugbe ne. Wu na sabu se ikun aye ezẹko uvuẹn oghọn na “The Bible Changes Lives,” rọ ha uvuẹn jw.org. Ihworho ri ghwẹriẹre na i “ku uruemru ọkpokpọ na rhọ ra maren lele ọhọre Osolobrugwẹ ọrẹ obọdẹn ọvwata ọrhẹ atamwu na.” (Eph. 4:23, 24) Ihworho i rhe yono kpahen Osolobrugwẹ, aye na mẹrẹnvwrurhe taghene o fori nẹ aye i dje iruemru enẹyen phia. Omarana, aye ne wene oborẹ aye i vwo imwẹro kpahen bi, iruemru, ọrhẹ irueruo aye. Ewene enana a ghwai lọhọ-ọ, ọrẹn, ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ ọ ha userhumu rẹn ihworho ri ghini guọlọ ru ọhọre Osolobrugwẹ. w18.01 31 ¶15-16

Baibol na ọ tare taghene ana rhọmọ ihworho ri ne riẹ odjuwu lele ẹkwaphiẹrhotọre. Ọwan i ji vwo imwẹro taghene ẹrhọmọnuhwu ihworho ine rhirhiẹ otọrakpọ na, ọnọ ji nyalele ẹkwaphiẹrhotọre. Ọnana ifiẹrorhọ rọ merhen oma. Ọrẹn, ana sabu rhe roro, ana rhọmọ ihworho ri hwuru obọ rhiẹ akpọ ogege usun i Kristi ọ tonrhọ, neneyo ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahen aye i rhiabọ dede aye? Ene kiki rhọmọ ihworho ri sunrun ọke ahwanren ri fuevwan, nẹ aye i ha userhumu phia kwaphiẹ akpọ na rhọ? Nẹ ihworho ri vwa ji ga i Jehova dẹ vwo? Ọke ọgo ya na rhọmọ aye, bọgo ya na rhọmọ aye nya? Ana sabu nọ enọ buebun. Ọrẹn, o ghini fo ne brudu kpahen enọ enana vwarana? O rhomu na hẹrhẹ na sabu mẹrẹn oborẹ i Jehova ono ru ekwakwa lele? Ọke ọnana o fori ne ru esegburhomẹmro re vwo kpahen i Jehova gbanhon, fọkime ọnọ nyoma i Jesu rhọmọ ihworho ri hwuru.—John 5:28, 29; 11:23. w17.12 12 ¶20-21

O vwo ẹfro-o, arha ha urhebro i Paul ruiruo, esa, ane ọrhẹ emọ ina mẹrẹn erere. Baibol na ọ ha urhebro rẹn esa: “Are i rhe vwo ẹguọlọ kpahen ane are, are i vwa tuekwẹre ọgbogbanhon kpahen aye-e.” Esa ro vwo ẹguọlọ ọ dabu brọghọ rhẹ aniẹ oma, nyoma ọ kerhọ ye jeghwai ha udu rhọ ye aghwẹ taghene ọye o vwo ọdaremẹro kpahen oborẹ aniẹ ọ ta. (1 Pet. 3:7) Dedevwo, rhẹ ọke ephian yo no ru oborẹ aniẹ ọ tare-e, ọrẹn, esa ọ mẹrẹn efikparobọ orhianẹ ọye ọrhẹ aniẹ e brorhiẹn kugbe. (Prov. 15:22) Esa ro vwo ẹguọlọ, o vwo jurhi taghene aniẹ ọ vi họghọ riẹ-ẹn, ukpomaran, o ruẹ oborẹ ọnọ lẹrhẹ aniẹ họghọ riẹn. Esa ro vwo ẹguọlọ kpahen aniẹ ọrhẹ emọyen ọnọ sabu vwo ekrun rẹ oma ọ merhan ga i Jehova, aye ni na jeghwai mẹrẹn ebrurhọ na kugbe. w17.11 28 ¶12; 29 ¶15

Ọnyikọ Paul ọ ya ileta vwe Ilele Kristi ri ha uvuẹn i Colossae uvwre ẹgbukpe 60-61 C.E. Uvuẹn ileta na, nọ tẹmro kpahen oborẹ “erhefiotọre izede Osolobrugwẹ” ọ ghanren te. (Col. 1:9) Paul nọ ji ta: “Mia tẹmro enana harẹn are neneyo ohworho owuorowu ọ jọ rhọ phiẹ are rhọ rhẹ ẹmro oriẹriẹme. Are i jomarhotọre nẹ ohworho owuorowu ọ jọ rhọ ha are ruẹ evrẹn nyoma iyono ọrẹ akpọ na ọrhẹ iyono ọphiẹrhọ sekpahen irueruo ituakpọ, sekpahen ekwakwa ghemeghe erẹ akpọ na ukperẹ ono rhiẹ ọrẹ Kristi.” (Col. 2:4, 8) Paul no ji dje yi fiotọre oborẹ ọsoriẹ iyono ri titiri, i vwa gba kugbe oborẹ ọsoriẹ iroro akpọ na o serhọ uvuẹn ukẹro ihworho ri vwa gba. Jerẹ udje, iroro akpọ na ọnọ sabu lẹrhẹ ohworho roro taghene o vwo ẹghwanren jeghwai rhomu ghwẹ awọrọ. Paul nọ ya ileta na nọ ha userhumu rẹn imizu na nẹ aye i tiẹn iroro akpọ ọrhẹ irueruo esọsọ.—Col. 2:16, 17, 23. w17.11 20 ¶1

Nẹ Olele Kristi ọ sabu mẹrẹn arodọmẹ Osolobrugwẹ, me yẹ ekwakwa ezẹko ro no tiobọnu? Ono vi tiobọnu ekwakwa re ghanranren ha riẹn orhianẹ ọnọ sabu lẹrhiẹ ru ọdandan. (Matt. 18:9) Wu na kẹnoma rẹn igbehian wu vwori orhianẹ aye a guọlọ riẹruọ ruẹ oborẹ i Jehova o vwo utuoma kpahen? Orhianẹ wa damoma wu ne tiobọnẹ enyo ẹda, wu mwuegbe wu na kẹnoma rẹn erhirhiẹ ri na sabu lẹrhuọ da enyo? Orhianẹ wa damoma wu ne fi iroro ọfanrhiẹn kparobọ, wa kẹnoma rẹn ughe, iwẹbsaiti, yanghene erhirhiẹ ri na sabu lẹrhuọ roro kpahen ekwakwa ri sọre? Karorhọ, na sabu ruẹ onyenrẹnkugbe ọwan rhẹ i Jehova nọ gbanhonrhọ, o sekpahen ọrẹ ene tiobọnu ekwakwa buebun. O vwo oborẹ ọ miamoma te ọrẹ e roro taghene i Jehova ọ sẹrerhumuji ọwa-an. Habaye, o vwo oborẹ ọ yẹ ọwan omamerhomẹ ghwẹ ọrẹ e vwo ẹguọlọ atamwu Osolobrugwẹ-ẹ.—Isa. 54:7, 8. w17.11 11 ¶12

Wu djokarhọ ye uvuẹn Zechariah 5:4 taghene ekan na ‘ọnọ ruẹ oghwa ohworho ro so uhi na, rhirhiẹ avwaye jeghwai ghwọghiẹ’? Ohworho ro so uhi, ọ sabu tiomanuẹ rẹn i Jehova-a. Jehova ọnọ sabu ghwolo aruo edandan rẹ ihworho i ruru ephian phia. Orhianẹ ohworho ro so uhi o ti rie nu nẹ ihworho re suẹn, ihworho rọ wian riẹn, ekpako ukoko, yanghene eri vwiẹriẹ, ọ sabu tienuẹ rẹn Osolobrugwẹ rọ mẹrẹn i kemru kemru-u. (Heb. 4:13) O rhiẹ emru omamerhomẹ re kwomakugbe ihworho ra ta urhomẹmro “ọrẹ kemru kemru”! (Heb. 13:18) Jehova o vwo utuoma kpahen aruo uhieso ephian. Ọwan e nie rhiẹ uphẹn ọduado re ne nyerẹn mwu ovwan i Jehova, ra sẹrorẹ omamọ uruemru ọwan ne je rhe gbe odẹ ye ghwu. Omarana, ana sabu vabọ ẹzeguon ri Jehova ọnọ ha vwe ihworho ri ha arudo ruẹ ọdandan. w17.10 22 ¶6-7

Ọwan i rhe roro taghene e sehiẹn ọwan yanghene e vwẹruọ ọwa-an, o fori na ji damoma lele imizu na ephian nyerẹn ọrẹ ufuoma. (Rom. 12:17, 18) Arha rẹ taghene a harhomu ọwan erhe ru sọ, ọnọ sabu kwaphiẹ ẹghwọ rhọ, ọrẹn, o fori no nẹ ẹhẹn rhe. Ufuoma ọ ghanranren omamọ uvuẹn orọnmo. O rhiẹ oborẹ ọsọre rẹ esa ọrhẹ ane ina gemai ru taghene aye i vwo obọdẹn ẹguọlọ kpahen oma aye uvuẹn afiede, ọrẹn uvuẹn oghwa, aye i vwo ẹghwọ, aye e dje ekan, jeghwai wọnrọn. Harhomu nẹ ẹhẹn rhe. A harhomu ohworho nyoma a kpare iroro vrẹn oborẹ ohworho o ruru ọwan jeghwai kwaphiẹrhọ rhẹ ọravwọ. Na sabu harhomu nẹ ẹhẹn rhe, o fori ne suẹn iroro ọwan na ja rha ‘sẹrorẹ orusọ’ rhẹ uvuẹn ọmudu ọwan. (1 Cor. 13:4, 5) Arha sẹrorẹ orusọ rhẹ uvuẹn ọmudu ọwan, ọnana ọnọ sabu ghwọghọ omamọ onyerẹnkugbe ọwan i vwori rhẹ imizu ọwan ọrhẹ i Jehova.—Matt. 6:14, 15. w17.10 10 ¶14-15

Marhẹ iyẹnrẹn i Zechariah ọ hobọte itu i Jew ọke ọnẹyen lele? Jehova ọ yẹrẹ aye imwẹro taghene ọnọ hobọtua aye jeghwai sẹrorẹ aye uvuẹn owian ọnẹyen na. Imwẹro rọ yẹrẹ aye taghene ana bọn oghwa ẹga na hin, ọ lẹrhẹ ẹhẹn ihworho ri seriotọre na gogovi. Ọrẹn, marhẹ ibiẹ otu ine ru sabu wian owian ọduado na? Ẹmro i Zechariah ọ rharhumu ta, o ti ofẹn nẹ ẹhẹn aye. Dedevwo ihworho jerẹ Heldai, Tobijah, ọrhẹ Jedaiah i hobọtua owian na, ọrẹn, Osolobrugwẹ nọ tare taghene awọrọ ina ji “rhe me vwobọrhọ ebanbọn oghwa ẹga i Jehova.” Rẹ aye e vwo imwẹro taghene i Jehova ọ hobọtua aye na, aye ni tuẹn owian rhọ ogege, dedevwo orodje i Persia o jurhi taghene aye i vwa wia-an. O jiri-i, Jehova no rurie ne kwe rẹn aye nẹ aye i rharhumu tuẹn owian rhọ, na bọn oghwa ẹga na hin uvuẹn ẹgbukpe 515 B.C.E. (Ezra 6:22; Zech. 4:6, 7) Ọrẹn, ẹmro i Jehova erana, i ji sekpahen ekwakwa eduado ra phia uvuẹn ẹdẹ ọwan na. w17.10 29 ¶17

A yẹ Solomon owian ro no rhiẹ oniruo rẹn owian ebanbọn ọghoghanren owu, owian ra na bọn oghwa ẹga uvuẹn i Jerusalem. Oghwa ẹga na “ọnọ do omamọ, neneyo ọdo ọrhẹ erhumie o kpere usi lele ẹkwotọre na ephian.” Ọrọ mai ghanren, oghwa ẹga na ono rhiẹ “oghwa i Jehova ro rhiẹ Osolobrugwẹ urhomẹmro na.” Jehova ọ tare taghene i Solomon yo no rhiẹ oniruo owian ebanbọn na. (1 Chron. 22:1, 5, 9-11) Orodje David o vwo imwẹro taghene i Jehova ọnọ hobọtua owian na, ọrẹn, Solomon “ọmọvwerhe rọ vwọ jeghwai rhe ekwakwa bun.” Solomon ono vwo uduefigbere rọ nọ hẹrote owian ra na bọn oghwa ẹga na? Nime Solomon ọmọvwerhe ro vwo rhe ekwakwa bun, ọrana ono rhiẹ emru ukọ rẹn owian na? Neneyo i Solomon ọ sabu fikparobọ, o fori no fiudugbere jeghwai tuẹn owian rhọ. w17.09 28 ¶1-2; 29 ¶4-5

Wu na sabu ha ẹhẹn roro oborẹ akpenyerẹn ọnọ ono rhirhiẹ orhianẹ i Baibol na ọ havwiẹ-ẹ? O vwo ekete ra na mẹrẹn urhebro re ne nyerẹn akpọ kẹdẹkẹdẹ-ẹ. O vwo ekete wu na mẹrẹn ẹkpahenrhọ rẹn enọ ri sekpahen Osolobrugwẹ, akpenyerẹn, ọrhẹ obaro na-a. Wu ji rhe oborẹ Osolobrugwẹ ọrhẹ ituakpọ i nyerẹn lele ọke ahwanre-en. Ọrẹ omamerhomẹ, a ha uvuẹn aruo erhirhiẹ ọrana-a. Jehova o tiobọnu i Baibol na rẹn ọwan. Ọ jeghwai yẹ ọwan imwẹro taghene ẹmro rọ ha uvuẹn i Baibol na ono rhirhiẹ ye bẹmẹdẹ. Ọnyikọ Peter ọ rionbọrhọ ẹmro rọ ha uvuẹn Isaiah 40:8. Dedevwo, ekete ọnana ọ ghwai ta kpahen i Baibol na-a; ọrẹn, ẹmro ri ha uvuien i sekpahen iyẹnrẹn ri ha uvuẹn i Baibol na. (1 Pet. 1:24, 25) Dedevwo, ọ ghwai lọhọ-ọ, uvwre ẹgbukpe buebun ne, ihworho ri vwo omamọ ẹhẹn i fioma rhọ owian erhianrhian i Baibol na jeghwai fomu aye phia rẹn ihworho. Omwemẹ aye i vwori na, o serhọ rhẹ ọhọre Osolobrugwẹ taghene “aruo ihworho ephian ine vwo usimi jeghwai vwo irherhe ọgbagba ọrẹ urhomẹmro na.” —1 Tim. 2:3, 4. w17.09 18 ¶1-2

Iphuphẹn buebun a ji dẹrughwaroghwẹ aruo ọdamuni ri Joseph ọ dẹrughwaroghwu na. (Gen. 39:7) Roro kpahen udje i Kim. Ihworho ri Kim o lele riẹ isukuru kugbe i vwo uruemru ọfanrhiẹn, aye i rha ya riakpọ uvuẹn ehion ọkprughwre ezẹko, aye na ha irueruo ọfanrhiẹn aye wonma. Kim o vwo aruo ikun erana ro no gbe-e. Kim nọ tare taghene nime ọye o vwo uruemru rọ vẹnẹ ọrẹ awọrọ, nọ lẹrhiẹ roro taghene “ọye ọvo yọ havwiẹ kologho,” habaye, o ji roro taghene igbehian yen e nie taghene ọye o rhiẹro-o. Udabọ ọrana, Kim o rheri taghene iphuphẹn buebun a ji dẹrughwaroghwẹ ọdamuni aye ine gbọfanrhiẹn. (2 Tim. 2:22) Ọke buebun, igbehian yen a nọ yen sẹ ọye o chọghọ ne. Ọrana nọ yẹ ye uphẹn rọ nọ ta rẹn aye oborẹ ọsoriẹ ọye ọ vwọ guọlọ gbọfanrhiẹn. E jiri iphuphẹn ri brorhiẹn rẹ aye ina tiẹn ọhiẹn aye ine vwobọrhọ irueruo ọfanrhiẹn, oma aye ọ ji merhen i Jehova! w17.09 4 ¶8; 5 ¶10

Ihworho ra kiki tuekwẹre, e dje ekwẹre aye phia nyoma ẹmro ekan ẹta. O fiotọre taghene aruo iruemru erana, i sabu toroba omamerhomẹ uvuẹn ekru-un. Baibol na ọ ha orhetio phia taghene e tiobọnu ekwẹre ọgbogbanhon, ẹmro obiobiomu, ọrhẹ ẹvan. (Eph. 4:31) Ọrẹ omemwurhọ, iruemru erana a suẹ ozighi. Ihworho ina sabu ni ekwẹre taghene o fiemru-u, ọrẹn, Osolobrugwẹ rọ maren ọwan o vwo utuoma kpahiẹn. Ihworho buebun i ku iruemru enana nu, aye i ki sabu ku uruemru ọkpokpọ na rhọ. (Col. 3:8-10) Uruemru ra mọrenfian ọ ji ha usuẹn uruemru ahwanren na. Jerẹ udje, ihworho a mọrenfian nẹ aye i ja rha kwosa urhomu, yanghene na ja rha ha oja riẹ aye fọkiẹ oborẹ aye i ru sọ. Ọrẹ ovẹnẹ, Jehova yẹ “Osolobrugwẹ urhomẹmro na.” (Ps. 31:5) Omarana, Jehova ọ guọlọre nẹ owuowọnwan ro rhiẹ odibo yi ọ ta urhomẹmro rẹn ọreva ye. (Eph. 4:25; Col. 3:9) Omarana, o fori na vi ta urhomẹmro, ọrhọ tobọ rhianẹ erhirhiẹ na ọ gbanhonron yanghene ọnọ lẹrhẹ ofa ruẹ ọwan.—Prov. 6:16-19. w17.08 18 ¶3, 5; 20 ¶12-13, 15

Inyenana, Jehova ọ kpọ ọwan viẹ nyoma i Baibol na. Habaye, “ẹmro ọnẹyen ọ zẹ phẹphẹrẹ,” nọyẹ o mwuegbe ọnọ yẹ ọwan ọkpọvi ọke ra guọliẹ. Gbe roro kpahen erere wa mẹrẹn nẹ isese i Baibol na sa ọrhẹ ekwakwa ukoko na e fomẹ phia, ughe JW Broadcasting, iwẹbsaiti jw.org, ọke we lele ọkpako ukoko tẹmro ọrhẹ uyono ukoko na re wa nya. (Matt. 24:45) Wa ji mẹriẹn vwrurhe taghene i Jehova o tiobọnẹ ọkpọvi rẹn ọwan phẹphẹrẹ? Ọbo ijoro na o rheri taghene i Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen emọ Israel omamọ. Agbamwa Israel ọvo yẹ Osolobrugwẹ ọ ha ẹmro ọrhẹ ọkpọvi riẹn. (Ps. 147:19, 20) Inyenana, oma ọmerhen ọwan ra mẹriẹn taghene ọwan ọvo ya ha odẹ i Jehova e se. Re rhe i Jehova jeghwai ha i Baibol na ruiruo uvuẹn akpenyerẹn ọwan, ọ lẹrhẹ onyerẹnkugbe ọwan rhẹ i Jehova kpẹnkpẹnrhọ. Jerẹ oborẹ ohworho rọ ya Psalm 147 o ruru, ọwan i vwo ekwakwa buebun ri na lẹrhẹ ọwan rhe “Jiri Jah!” jeghwai rha ta rẹn awọrọ nẹ aye i jeghwai ru omaran. w17.07 20 ¶15-16; 21 ¶18

Iseri Jehova ri ha uvuẹn akpọ na inyenana, a ha urhebro i Paul ọnana ruiruo, maido ekobaro ọke ephian ri vrẹn oduduru owu. Aye a tiẹn oriẹriẹme rẹ akpọ Echu ọ haphia, aye a karorhọ uruemru-urhi Baibol ọnana: “Ohworho ro momo igho, ọvrẹn rẹn ohworho ro momo igho na riẹn.” (Prov. 22:7) Echu ọ guọlọre na ghwọghọ ọke ọrhẹ omẹgbanhon ọwan rhẹ eyẹsuọ ọrẹ akpọ na. Orhienbro ezẹko ina sabu lẹrhẹ ọwan riosa uvwre ẹgbukpe buebun. Ihworho ezẹko e momo igho ha kwosa oghwa, dẹ imoto, kwosa isukuru, yanghene aye e momo igho e ru orọnmo ọduado, ọnana ọ sabu lẹrhẹ ohworho riosa. Erhe ru akpenyerẹn ọwan lọhọ, ọnọ lẹrhẹ ọwan sabu tẹnrovi ogame i Jehova ukperẹ ene rhiẹ evrẹn rẹn eyẹsuọ akpọ ọnana.—1 Tim. 6:10. w17.07 10 ¶13

Jehova o fo ohworho ro no sun akpọ ọrhẹ idjuwu na. Jehova ọ ha omẹgbanhon ọnẹyen ruiruo izede ro serhọ. Jehova nọ tare: “Mẹmẹ yi Jehova, Ohworho ro dje ẹguọlọ atamwu phia, ọro brorhiẹn ọsoso, ro ji ru irueruo ọvwata uvuẹn otọrakpọ na, fọkime ekwakwa enana a merhen mẹ oma.” (Jer. 9:24) Jehova ọ vwọ bọn orhienbro yi kpahen irhi rẹ ituakpọ i jeri-i. Ọye yẹ esiri orhienbro ọsoso, omarana ọye yo jurhi rẹn ihworho ephian. “Irueruo ọvwata ọrhẹ orhienbro ọsoso yẹ usimo aga usun” i Jehova, omarana, ana sabu vwo imwẹro taghene irhi, iruemru-urhi ọrhẹ orhienbro enẹyen ephian egbare. (Ps. 89:14) Dedevwo Echu ọ tare taghene i Jehova o mwuovwan ro no su-un, ọrẹn ọye ọ ji sabu sun ihworho nẹ irueruo evwata i rhirhiẹ akpọ na-a. w17.06 28 ¶5

Jehova yẹ Osolobrugwẹ urhomẹmro na. (Ps. 31:5) Ri Jehova o rhiẹ Ọsẹ ro tiobọnẹ ghwologhwolo na, ọye o tiobọnu urhomẹmro eghoghanren rẹn ihworho ra zofẹn yen. Ogege ọwan a mẹrẹn urhomẹmro na vwrurhe, e vwo uphẹn re ne vwẹruọ urhomẹmro na rhọ nyoma i Baibol na, ekwakwa ukoko na o fomu phia, emẹvwa eduado ọrhẹ ekokamo kugbe iyono ukoko na. Habaye, erhe yono rhọ, ọwan ni na họhọ ohworho ri Jesu ọ tare taghene o vwo oghwa ro koko efe ekpokpọ ọrhẹ erẹ ahwanren rhọ. (Matt. 13:52) Jehova ọnọ ha userhumu rẹn ọwan vwẹruọ urhomẹmro ekpokpọ buebun. (Prov. 2:4-7) Marhẹ ene ru sabu ru ọrana? O fori ne vwo uruemru re ru uyono i Baibol omobọ, jeghwai guọlọ otọre ekwakwa uvuẹn i Baibol na ọrhẹ ekwakwa ukoko na o fomu phia. Ekwakwa enana ina ha userhumu rẹn ọwan vwẹruọ urhomẹmro ekpokpọ re vwe ji vwẹruọ ye bi. (Josh. 1:8, 9; Ps. 1:2, 3) O fori ne rhe yono kpahen iyono i Baibol na sansan. w17.06 12 ¶13-14

Omizu ọhworhare owu rọ vwọ ji rọnmọ, re ne se Eduardo, nọ ta edamẹ yen rẹn Stephen ro rhiẹ ọkpako ukoko rọ rọnmọ ne. Eduardo o roro kpahen oborẹ ọ ha uvuẹn 1 Corinthians 7:28, rọ tare: “Ihworho ri rọnmọren ine vwo ukpokpogho uvuẹn ugboma aye.” Eduardo nọ nọren: “Me yẹ ‘ukpokpogho’ na, marhẹ mi ne ru nyerẹn ghelie mi rha rọnmọ?” Stephen ọ ki kpahenrhọ onọ ọrana, nọ ta rẹn Eduardo no roro kpahen emru ọrọrọ rẹ ọnyikọ Paul ọ yare taghene i Jehova yẹ “Osolobrugwẹ urhebro ephian, rọ ha urhebro rẹn ọwan uvuẹn edamuni [“ukpokpogho” ekete ra djokarhọ] ọwan ephian.” (2 Cor. 1:3, 4) Itiọrurhomẹmro, Jehova ghini Ọsẹ ẹguọlọ rọ ha urhebro rẹn ọwan, arha dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn. Ọkezẹko, wu rhiẹromẹrẹn oborẹ Osolobrugwẹ ọ yẹruọ userhumu ọrhẹ ọkpọvi nyoma i Baibol na ne. O fori no mwu ọwan ẹro taghene Osolobrugwẹ ọ guọlọ oborẹ orhomurun rẹn ọwan jerẹ oborẹ o ru rẹn idibo yi ọke ahwanren.—Jer. 29:11. w17.06 4 ¶1-2

Orhiẹ ekwakwa ugboma ọvo yẹ ọwan ina yẹ epha-a, ọ jeghwai fo nẹ ọwan i ha urhebro rẹn aye nẹ i Baibol na rhe. (Matt. 4:4) Ekpako ukoko ina sabu ha userhumu phia nyom aye ina yẹ aye ẹbe ukoko na uvuẹn edjadjẹ aye, aye ina ji sabu ha userhumu rẹn aye nẹ aye i kwomakugbe imizu erọrọ ra djẹ edjadjẹ aye. Epha buebun i zẹ jẹ ekrun, emwa ọrhẹ ukoko aye vwo. O fori nẹ imizu ri ha uvuẹn ukoko na i lẹrhẹ aye mẹrẹnvwrurhe taghene i Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen aye, ọ jeghwai gbe arodọmẹ rẹn aye. Erhe gbe arodọmẹ rẹn aye-e, aye ni ne ti kẹrẹ imizu aye ọrhẹ ihworho ri nẹ amwa aye rhe ri vwe rhiẹ Iseri Jehova, ri ji rhiẹromẹrẹn oborẹ aye i rhiẹromẹrẹn na. (1 Cor. 15:33) Arha dabu rhiabọ dede aye uvuẹn ukoko na, ọwan e lele i Jehova wian kugbe na hẹrote epha na. Epha ina sabu brorhiẹn taghene aye i ghwẹrioma riẹ ẹkwotọre aye-e, orhianẹ ohworho rọ kparehaso aye o ji suẹn. Gba nọ oma, ‘Orhianẹ mẹmẹ yẹ ekwakwa erana i phia riẹn, marhẹ mi guọlọre ne ru mẹ lele?’—Matt. 7:12. w17.05 6 ¶15-16

Ọwan i rha lẹrhẹ ẹhẹn ọwan seriotọre, ọnọ sabu lẹrhẹ esegburhomẹmro ọrhẹ ẹguọlọ re vwo kpahen i Jehova ji seriotọre. Uvuẹn akpọ ọnana re Echu o suẹn na, ẹhẹn ọwan o seriotọre ọkezẹko. (1 John 5:19) Ọkezẹko, ọwan a dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn ezẹko vwarana, yanghene ebẹnbẹn ọho, emiamo, yanghene erhirhiẹ ogbere. Yanghene ọwan ina sabu rhe ni oma ọwan sakamu, nime oborẹ ọwan i fiẹrorhọ a ji mẹriẹ-ẹn, yanghene ọwan i vwa damoma te uvuẹn ukẹro ọwa-an. Ọrẹn, o fo nẹ erhirhiẹ erana i lẹrhẹ ọwan roro taghene i Jehova ọ nyajẹ ọwan vwo ne-e. Ukpomaran, o fori nẹ ọwan i dabu roro kpahen ẹguọlọ okokodo ri Jehova o vwo kpahen ọwan. Aruo imwẹro ọrana ọ ha uvuẹn Psalm 136:23, rọ tare: “Ọ karorhọ ọwan ọke ẹhẹn ọwan o seriotọre, fọkime ẹguọlọ atamwu ọnẹyen ọ havwiẹ bẹmẹdẹ.” Itiọrurhomẹmro, ẹguọlọ atamwu ri Jehova o vwo kpahen ọwan o vwo se fughwẹ-ẹ. Omarana, ana sabu vwo imwẹro taghene ọye ọnọ kpahenrhọ ẹrhomo ra nẹ vwe yi.— Ps. 116:1; 136:24-26. w17.05 18 ¶8

Jerẹ oborẹ ọ ha uvuẹn i Galatians 2:11-14, Peter ọ zofẹn ituakpọ. (Prov. 29:25) Dedevwo, ukukaro, Peter o vwẹruọ oborẹ i Jehova o roro kpahen emru, ọrẹn, Peter nọ zofẹn oborẹ itu i Jew ri ha uvuẹn ukoko na ina ta. Ọnyikọ Paul nọ ghwọghwu i Peter uvuẹn Antioch jeghwai ta riẹn taghene ọye ọ ge mai ruẹ. (Acts 15:12; Gal. 2:13) O vwo ẹfro-o, Peter ọ homariotọre jeghwai ha ọkpọvi ọrhẹ urhebro ri Paul ọ yẹriẹ na. Baibol na ọ ta taghene e ti Peter nẹ ẹrhẹ rọ havwọ uvuẹn ukoko na-a. Ọke oru, ẹhẹn ọfuanfon na no mwu i Peter ya ileta eva, ri rhiẹ usuẹn ẹbe ri ha uvuẹn i Baibol na. Jesu ro rhiẹ urhomu rẹn ukoko na ọ ji ha i Peter ruiruo uvuẹn ukoko na. (Eph. 1:22) Ihworho ri ha uvuẹn ukoko na, ni vwo uphẹn rẹ aye ina hẹrokele i Jehova ọrhẹ Jesu ra harhomẹ. Ọkezẹko, o vwo ohworho owuorowu rọ lẹrhẹ oborẹ i Peter o ruru na rhiẹ ukọ riẹ-ẹn. w17.04 27 ¶16-18

Ọke i Jehova ọ ghwọghọ emwa erana, no fioba rhẹ ọkon rẹ aye e ruẹ uvuẹn ekete erana. Habaye, nọ ji haye ru orhetio rẹn evwọkon kpahen oborẹ ọnọ phia rẹn aye. Jerẹ oborẹ i Jehova o fioba rhẹ iruemru ọfanrhiẹn ọke ọrana, omaran ono ji fioba rhẹ ekwakwa ibiobiomu ra ji phia inyenana, nyoma ọnọ ghwọghọ evwọkon na nie. Me ya na ha wene irueruo ibiobiomu? Akpọ ọnana ono rhiẹ i Paradais rọ vuọnren rhẹ irueruo ra merhen oma. Roro kpahen owian re ne ru akpọ ọnana rhiẹ i Paradais kugbe owian ra na bọn oghwa rẹn oma ọwan ọrhẹ ekrun ọwan. Roro kpahen owian re ne rhiabọ dede buebun ihworho ri rhọmọnuhwu, jeghwai yono aye kpahen izede i Jehova ọrhẹ oborẹ o lele ituakpọ nyerẹn lele. (Isa. 65:21, 22; Acts 24:15) Ọwan ine vwo omamọ ewian buebun ri na lẹrhẹ ọwan jiri Jehova jeghwai mẹrẹn omamerhomẹ! w17.04 12 ¶11-12

Ọke i Jephthah o vive na, ọye o rheri taghene ọmọyen ọgbọtọ yọ nọ sabu nẹ oghwa ye rhe me dedie. Udabọ ọrana, orhiẹ oborẹ ọ bẹnrẹn harẹn i Jephthah ọrhẹ ọmọyen, nime aye awanva i vwo oborẹ aye ina nyajovwo neneyo aye sabu nyamwu ive aye. Ọke ri Jephthah ọ mẹrẹn ọmọyen ọgbọtọ, “nọ bẹrẹ ewun ọnẹyen,” nọ tare taghene ọmudu ọnẹyen o seriotọre ne. Ọmọ i Jephthah nọ viẹ ‘fọkime ọrhọ sabu rọnmọ dẹ-ẹ.’ Mesoriẹ? Nime, Jephthah o vwo ọmọ ọhworhare owuorowu-u, habaye, ọmọ ọgbọtọ ro vwori ọrhọ sabu rọnmọ yanghene vwiẹ emọ ri ne rhiẹ ivwremọ ye-en. Orho vwo ọmọ rọ nọ kpare odẹ ekrun na riaro yanghene ha ekwakwa ye riuku-u. Ọrẹn, orhiẹ ọrana yọ mai ghanren harẹn i Jephtha-ah. Jephthah nọ tare: “Mi vive harẹn i Jehova ne, mi sabu wenie-e.” Ọmọyen ọgbọtọ nọ tare: “Ha mẹ ru oborẹ wu veri na.” (Judg. 11:35-39) Jephthah ọrhẹ ọmọyen i vwo atamwu kpahen i Jehova jeghwai nyamwu ive aye i veri harẹn i Jehova, o toro oborẹ erhirhiẹ na ọ gbanhon te-e.—Deut. 23:21, 23; Ps. 15:4. w17.04 4 ¶5-6

Joseph o rhiẹromẹrẹn osehiẹn ọgbogbanhon. Ukukaro, imizie i rhẹ riẹ no rhiẹ ọvrẹn ọke rọ ha uvwre ẹgbukpe 17. Ọke oru, na mọrenfian bariẹn taghene ọ guọlọ gba ane oninie gbọfanrhiẹn, ne fi rie rhẹ ekanron fọkiẹ ọrana. (Gen. 39:11-20; Ps. 105:17, 18) Dedevwo, ọye o ru irueruo evwata, na ha oja riẹ ukperẹ ono rhiẹ ebrurhọ. Ọrẹn, ọke ẹgbukpe 13 a vrẹn hin, erhirhiẹ ye no wenerin. Ne ti rie nẹ ekanron jeghwai fie rhẹ ẹrhẹ ohworho ọreva rọ maido uvuẹn Egypt. (Gen. 41:14, 37-43; Acts 7:9, 10) Osehiẹn na ọ lẹrhẹ i Joseph tuekwẹre? Ọ lẹrheriẹ ja hẹroso i Jehova? Ẹjo. Me yọ ha userhumu rẹn i Joseph hẹrhẹ rhẹ erhionrin? Fọkiẹ esegburhomẹmro ro vwo kpahen i Jehova. Ọ mẹrẹnvwrurhe taghene Jehova ono ru ekwakwa serhọ. Djokarhọ oborẹ ọ ta rẹn imizie: “Dedevwo, are i guọlọ ha ẹkuọn mẹ, Osolobrugwẹ ọ guọlọre nẹ omamọ emru o nẹ erhumie rhe, neneyo mi sabu simi ihworho rhọ, jerẹ oborẹ ọye o ruẹ inyenana.” (Gen. 50:19, 20) Obẹta ye, Joseph nọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọye ọ hẹrhẹ fughwẹ-ẹ. w17.08 4 ¶6; 6 ¶12-13