March

Akpọ ọkpokpọ na ọ ji rhe-e. Ọrẹn, djokarhọ ekwakwa ezẹko ri havwiẹ vwana—ikereti, erhan, eranmo, ọrhẹ ituakpọ. O vwo ọrọ nọ frẹfro taghene ekwakwa enana a havwiẹ-ẹ, dedevwo o vwo ọke ekwakwa enana i vwe rhirhiẹ ye. Aye i havwiẹ vwana fọkime Jehova yọ maren aye. (Gen. 1:​1, 26, 27) Jehova o ji ve ne taghene ọnọ ha akpọ ọkpokpọ rhe. Ono ruẹ ive ọrana gba. Uvuẹn akpọ ọkpokpọ na, ihworho ina riamerhen omọkpokpọ rọ gbare bẹmẹdẹ. Uvuẹn ọke ri Jehova o verhọ, akpọ ọrana ono rhiẹ oborẹ e rhiẹromẹrẹn jerẹ emama ephian ra mẹrẹn inyenana. (Isa. 65:17; Rev. 21:​3, 4) Vwana, ha uphẹn wu vwori ephian ruẹ esegburhomẹmro ọnọ gbanhonrhọ. Dje ọdaremẹro okokodo phia kpahen otan na. Roro kpahen omẹgbanhon i Jehova. Rhe vwobọrhọ ewian sansan uvuẹn ogame i Jehova. Nyoma ọrana, wu na sabu rhirhiẹ usuẹn “ihworho ri nyoma esegburhomẹmro ọrhẹ erhionrin ha ive na riuku.”—Heb. 6:​11, 12. w23.04 31 ¶18-19

Jesu nọ kpare ughwaro rierun, ji nẹrhomo ọrẹ afiede. Ọ guọlọ ha ujiri ọsoso oborẹ ọnọ phia na vwe i Jehova. Omarana, Jesu no kperi phia: “Lazarus, vẹnrẹn rhe!” (John 11:43) Lazarus nọ nya nẹ usin na! Jesu o ruẹ oborẹ e vwe fiẹrorhọ. Iyẹnrẹn ọnana ọ bọn ifiẹrorhọ ọwan kpahen ẹrhọmọnuhwu na gbanhan. Izede ọgo? Karorhọ oborẹ i Jesu o ve rẹn Martha: “Omizuo ono vẹnrẹn.” (John 11:23) Jerẹ Ọsẹ ye, Jesu o vwo oruru ọrhẹ omẹgbanhon ro no ruẹ ive ọrana gba. Oviẹ rọ viẹre, o djephia taghene o vwo oruru ọgbogbanhon rọ nọ rhọmọ ihworho nuhwu, ji tiẹ ojẹriọ ro nerhumie sa nie. Ọke i Lazarus ọ nya nẹ uvuẹn usin na, Jesu no djephia taghene o vwo omẹgbanhon rọ nọ rhọmọ eri hwuru. Habaye, ji roro kpahen okarorhọ ri Jesu ọ yẹ Martha, ra hunute uvuẹn urhomu-ẹmro isese i kẹdẹkẹdẹ inyenana. E vwo iroro ri serhọ ri na lẹrhẹ ọwan vwo imwẹro taghene ive i Jehova rọ nọ rhọmọ eri hwuru ono rugba. w23.04 11-12 ¶15-16

Ọkezẹko, ana sabu wene oborẹ a nẹrhomo kpahan ọke arha mẹrẹn ọhọre i Jehova vwrurhe fiotọre ne. O fori na karorhọ taghene Jehova o vwo egbemwuo rọ nọ ha te orugba, ono ji ruie lele ẹkwaphiẹrhotọre ọnẹyen. Egbemwuo ọrana o sekpahen ọrẹ ono tiẹ ekwakwa ra suẹ ojẹriọ ephian nie—ebẹnbẹn jerẹ oghwọghọ kpregede, emiamo ọrhẹ uhwu. Jehova ọnọ ha egbemwuo yi te orugba nyoma Uvie na. (Dan. 2:44; Rev. 21:​3, 4) Ọrẹn, bọmọke ọke ọrana ono ki te, Jehova ọ ha uphẹn rẹn Echu no sun akpọ na. (John 12:31; Rev. 12:9) Orhianẹ Jehova ọ kwaphiẹ ebẹnbẹn na rhọ vwana, ọnọ họhọ taghene Echu ọ dabu suẹn fiẹkparobọ. Dedevwo o fori na hẹrhẹ i Jehova nọ ha ive yi te orugba, ọrẹn ọnọ rhọ ha userhumu rẹn ọwan. w23.05 8 ¶4; 9-10 ¶7-8

Marhẹ ene ru ha userhumu rẹn awọrọ mẹrẹn erere nẹ Ẹkarorhọ na? Udjoghwẹ ọrukaro, yẹ ọrẹ ana ha use rẹn aye. Haba ọrẹ ana ha use rẹn ihworho ra mẹrẹnren uvuẹn aghwoghwo na, o ji fo na ya edẹ ihworho ra na ha use riẹn. Aye ina sabu rhiẹ ihworho ekrun ọwan, ere lele wian, ere lele riẹ isukuru kugbe, yanghene awọrọ. Ọrhọ tobọ rhianẹ e vwo ọbe use na-a, ana sabu dje link ọbe use na vwe aye nyoma ifonu. Ọnọ sabu gbe ọwan unu ọke ra na mẹrẹn ihworho ri na rhiẹ irueruo na! (Eccl. 11:6) Karorhọ taghene ihworho ra ha use riẹn, ina sabu vwo enọ kpahen irueruo na—maido, orhianẹ aye ji riẹ uyono ukoko ọwan dẹ-ẹ. Omarana, o fori ne roro kpahen enọ aye ina sabu nọ, ji mwuegbe ẹkpahenrhọ ra na haphia. Eri vwo omamerhomẹ kpahen urhomẹmro na i rhe nẹ Ẹkarorhọ na rhe, aye ina sabu vwo enọ erọrọ. Ọwan i guọlọ ruẹ oborẹ ana sabu ru ephian—bọmọke, uvwrọke ọrhẹ ọke Ẹkarorhọ na orho vwoba ne—na ha userhumu rẹn eri “vwo omamọ ẹhẹn” mẹrẹn erere nẹ irueruo na.—Acts 13:48. w24.01 12 ¶13, 15; 13 ¶16

Baibol na o dje kpahen ẹrhọmọnuhwu ihworho ẹrẹnren. Ono rhomu wu rha dabu yono kpahen owuowu. Ọke we yono kpahiẹn, guọlọ oborẹ wu na sabu yono nie. Roro kpahen oborẹ udje owuowu o ru dje oruru ọrhẹ omẹgbanhon ri Jehova o vwori rọ nọ rhọmọ ihworho. Habaye, dabu roro kpahen ẹrhọmọnuhwu rọ mai ghanren na, nọyẹ ẹrhọmọnuhwu i Jesu. Karorhọ taghene ihworho buebun i mẹrenriẹn ọke ra rhọmiẹ hin, rọ lẹrhẹ esegburhomẹmro ọwan gbanhonrhọ. (1 Cor. 15:​3-6, 20-22) Ọwan i kpẹmẹ i Jehova fọkiẹ ive ẹrhọmọnuhwu na! Ana sabu vwo imwẹro taghene ive ọrana ono rugba, fọkime i Jehova o vwo oruru ọrhẹ omẹgbanhon ro no ruie gba. Jene vwo omwemẹ ọgbogbanhon re ne ruẹ esegburhomẹmro ọwan kpahen ifiẹrorhọ ọrana gbanhonrhọ. Nyoma ọrana, ene tikẹrẹ i Jehova rhọ ro ve rẹn owuowọnwan, ‘Eri wu vwo ẹguọlọ kpahen ina rhọmọ!’—John 11:23. w23.04 8 ¶2; 12 ¶17; 13 ¶20

Uruemru dẹndẹn ọrhẹ omeriotọre i họhọre. Ọwan e dje uruemru dẹndẹn phia nyoma ra ha ukẹro ro serhọ ni oma ọwan ọrhẹ ekete omẹgbanhon ọwan o teri. Ọwan e dje omeriotọre phia ọke ra họghọ rẹn awọrọ, ji ha ukẹro ọghoghanren ni aye. (Phil. 2:3) Riobarorhọ, ohworho ro vwo uruemru dẹndẹn, o ji vwo omeriotọre. Gideon ohworho ro vwo uruemru dẹndẹn ọrhẹ omeriotọre. Ọke ọmakashe i Jehova ọ ta rẹn Gideon taghene a djẹriẹ ha no simi emọ Israel nẹ abọ itu i Midian ri gbanhonma, fọkiẹ omeriotọre nọ tare: “Ihworho mẹ yi mai kamo usuẹn emọ i Manasseh, habaye mie fiemru owuorowu uvuẹn oghwa ọsẹ mẹ-ẹ.” (Judg. 6:15) No roro taghene o mwuovwan owian ra yẹriẹ na-a, ọrẹn Jehova o rheri taghene o mwuovwan. Nyoma userhumu i Jehova, Gideon nọ sabu wian owian yen gba. Ekpako a damoma dje uruemru dẹndẹn ọrhẹ omeriotọre phia uvuẹn kemru kemru. (Acts 20:​18, 19) Aye i vwe dje omẹgbanhon aye ọrhẹ ekwakwa aye i ruru vrẹn ovwa-an; yanghene ha ukẹro sakamu ni oma aye fọkiẹ orusọ yanghene ovwiẹlẹme aye-e. w23.06 3 ¶4-5

Irueruo rọ kẹta uvuẹn aruẹmẹrẹn ọrana, ro rhiẹ ọrẹ ana ghwọghọ urhomu Echu, ọ ji ha obaro, ọnọ ha ẹgbukpe rọ vrẹn 1,000 no ki rugba. (Rev. 20:​7-10) Bọmọke ọnọ ki phia, Baibol na o dje kpahen ekwakwa buebun ri na ji phia. Ọrukaro, egbamwa na ine ghwoghwo “ufuoma ọrhẹ omefuon!” (1 Thess. 5:​2, 3) “Kpregede,” ukpokpogho rode na nọ nọ tonrhọ ọke egbamwa na i rha kparehaso ẹga efian. (Rev. 17:16) Ọrana orho nie, Jesu ọnọ ha ituakpọ guẹnzọn, ji tiẹ igegede na nẹ uvwre ẹvwe na. (Matt. 25:​31-33, 46) Uvwrọke ọrana, Echu ọnọ ji rha kparahasuẹ i Jehova. Fọkiẹ utuoma Echu o vwori, no no ghweri okugbe egbamwa na ri Baibol na o seri, Gog rọ ha otọre i Magog, nọ kparehaso ihworho i Jehova ra ga ogame urhomẹmro. (Ezek. 38:​2, 10, 11) Orho ru, imizu ra djẹha ri hẹrhẹre ina homaba Kristi ọrhẹ emakashe ri ha odjuwu fiuvweri Armageddon, ro rhiẹ irueruo rọ kẹta uvuẹn ukpokpogho rode na. (Matt. 24:31; Rev. 16:​14, 16) Ọrana ọrhọ vrẹn, Usun Ẹgbukpe Uriusionrin Kristi nọ nọ tonrhọ uvuẹn otọrakpọ na.—Rev. 20:6. w23.10 20-21 ¶9-10

Inyenana, idibo i Jehova buebun e rhirhiẹ ẹkwotọre ra dobọ owian Uvie na ji. Aye mwuọghọ rẹn omẹgbanhon usun, ọrẹn jerẹ Obadiah, imizu eghoghanren enana a ha ogame ri Jehova ọ guọlọre riẹn—ogame ro fiotọre. (Matt. 22:21) Aye dje ofẹnzẹ Osolobrugwẹ phia, nyoma aye a huvwele yi, ukperẹ ono rhiẹ ituakpọ. (Acts 5:29) Aye ruẹ ọnana nyoma aye ghwoghwo iyẹnrẹn esiri Uvie na, ji vwoma ruẹ uyono ukoko kugbe rhẹ ẹghwanren. (Matt. 10:​16, 28) Aye i vwo ọdamẹ kpahen oborẹ imizu ukoko na ine ru sabu ga i Jehova. Roro kpahen udje Henri, ro rhirhiẹ ẹkwotọre Africa owu ra dobọ owian Uvie na ji bi. Uvwre ọke ra dobọ owian Uvie na ji, Henri nọ homakpahontọre rọ nọ ghalẹ ẹbe ukoko na rẹn imizu na. Nọ yare: “Mẹmẹ ohworho ofa ọ rua. . . . Jehova yọ lẹrhere mẹ vwo uduefigbere mi guọlọre.” Wu na sabu fiudugbere jerẹ Henri? Wu na sabu ruie, wu rhe vwo obọdẹn ofẹnzẹ Osolobrugwẹ. w23.06 16 ¶9, 11

Ọke Adam ọrhẹ Eve a tiẹn uvwele hin, ọnọ sabu họhọ taghene Echu ọ jaghwẹrhọ ọhọre i Jehova sekpahen ọrẹ ihworho ri huvwele ina vuọn otọrakpọ na. Echu ọnọ sabu roro taghene Jehova o ruẹ ive yi gba-a. Odjẹ owu ọrẹ ono kpe Adam ọrhẹ Eve hwu, nọ ma esa ọrhẹ ane ọrọrọ ri gbare, ri ne ruẹ ọhọre i Jehova gba. Ọrẹn, orhianẹ Jehova o rurie omaran, manẹ i Dẹbolo ọ ta taghene Jehova ọ mọrenfian. Mesoriẹ? Fọkime, jerẹ oborẹ ọ ha Genesis 1:​28, Jehova ọ ta rẹn Adam ọrhẹ Eve taghene emọ aye ina vuọn akpọ na. Ọkezẹko, Echu o roro taghene Jehova ọnọ ha uphẹn rẹn Adam ọrhẹ Eve nẹ aye i vwiẹ emọ ri vwa gba ri na ja sabu te erhirhiẹ ọgbagba. (Eccl. 7:20; Rom. 3:23) Uvuẹn erhirhiẹ ọrana, Dẹbolo ọnọ sabu mọrenfian baren Jehova taghene o vwo fiẹkparobọ-ọ. Mesoriẹ? Fọkime odjẹ ọnana ọ lẹrhẹ ọhọre i Jehova te orugba-a, nọyẹ ọrẹ ono ruẹ otọrakpọ na vuọn rhẹ emọ Adam ọrhẹ Eve ri gbare, ra ji huvwele. w23.11 6 ¶15-16

Jehova ọ yẹ ọwan ọkpọvi ro fiotọre nyoma i Baibol na ọrhẹ ukoko yi. Omarana, o vwo oborẹ ọsoriẹ ana haba ọkpọvi ro tiobọnu-u. (Prov. 3:​5-7) Ọwan i vwe ruẹ vrẹn oborẹ a ya rhẹ i Baibol na-a, yanghene jurhi rẹn imizu ukoko na kpahen ẹmro omobọ-ọ. Echu ọ ha “iyono ọphiẹrhọ” ọrhẹ “ekwakwa ghemeghe erẹ akpọ na” suẹn ihworho beghe ji ghalẹ aye. (Col. 2:8) Uvuẹn ọke Ilele Kristi erukaro na, iyono erana i sekpahen iroro ituakpọ, iyono itu i Jew ri vwa ha i Baibol na, ọrhẹ iyono ri tare taghene Ilele Kristi ine vi ru lele Urhi Moses. Erana ọphiẹrhọ fọkime, ọ lẹrhẹ ihworho ja kpomavi rẹn obọdẹn Esiri ẹghwanren ro rhiẹ i Jehova. Inyenana, Echu ọ ha oghwa iyẹnrẹn ọrhẹ itanẹti hrabọ imwẹro sansan ọrhẹ iyẹnrẹn efian rẹ ihworho re suẹn e jirẹ. w23.07 16 ¶11-12

Jehova ọ kwaphiẹ ẹkparehaso Echu ọrhẹ ituakpọ erukaro na rhọ uvuẹn izede ro gbe Echu unu. Ukperẹ ono dje Jehova rhiẹ ọmọrenfian, Jehova no djephia taghene ọye Ohworho urhomẹmro nyoma rọ ha uphẹn rẹn Adam ọrhẹ Eve vwiẹ emọ. Jehova no vwo efikparobọ ri Dẹbolo o vwo fiẹrorhọ. Jehova no ruẹ ọhọriẹ gba nyoma ro vwo ẹkwaphiẹrhotọre “ọmọ” ro no simi emọ Adam ọrhẹ Eve ri huvwele. (Gen. 3:15; 22:18) Itiọrurhomẹmro, ẹkwaphiẹrhotọre otan na o gbe Echu unu! Mesoriẹ? Fọkime, ọnana ẹkwaphiẹrhotọre ra bọn kpahen obọdẹn ẹguọlọ. (Matt. 20:28; John 3:16) Uruemru ọrana ọ ha usuẹn uruemru Echu-u. Omarana, me yọ nọ phia fọkiẹ ẹkwaphiẹrhotọre otan na? Uvuẹn obẹta usuon Ẹgbukpe Uriusionrin na, emọ Adam ọrhẹ Eve ri gbare ri ji huvwele, ina ha otọrakpọ i paradais riuku—jerẹ ọhọre i Jehova nẹ ọtonrhọ rhe. w23.11 6 ¶17

Ọwan a mọren urhi Jehova kpahen ọghanronmẹ arhọ ọrhẹ ọbara. Mesoriẹ? Fọkime Jehova ọ tare taghene ọbara o mevirhọ arhọ, ro rhiẹ ẹghẹlẹ ọghoghanren rọ yẹre ọwan. (Lev. 17:14) Ọke i Jehova o tu ha uphẹn rẹn ituakpọ nẹ aye i riẹ eranmo, no jurhi rẹn aye taghene aye i vwa riẹ ọbara na-a. (Gen. 9:4) Nọ ji vwanriẹn urhi ọnana, ọke rọ nyoma i Moses ha Urhi rẹn emọ Israel. (Lev. 17:10) Jehova ọ ji ha ọkpọvi rẹn ugboma usuon erẹ Ilele Kristi erukaro nẹ aye i ta rẹn Ilele Kristi ephian nẹ aye i “kẹnoma rẹn . . . ọbara.” (Acts 15:​28, 29) Ọwan a dabu nyalele urhi ọrana ọke re brorhiẹn aruẹ omesimo re ne vwobọrhọ. Ọwan a ji dabu nyalele irhi egbagba i Jehova kpahen ẹfuọn. Nyoma ẹmro rọ dabu fiotọre, ọnyikọ Paul nọ ha urhebro rẹn ọwan ne “kpe” oruru ugboma ọwan, nọyẹ ana damoma tiẹn aruẹ ojemẹ ọsọsọ ephian. O fo ne nughe ro vwo serhọ-ọ, yanghene ruẹ oborẹ ono sun riẹ irueruo ọfanrhiẹ-ẹn.—Col. 3:5; Job 31:1. w23.07 15 ¶5-6

Ọkezẹko, Samson o vwo ẹguọlọ kpahen Delilah omamọ te rhirhiẹ ro vwo vwẹruọ oborẹ ọ guọlọ ruẹ. Oborẹ erhirhiẹ na ọ havwọ ephian, Delilah nọ ha ọhiẹn hiẹn Samson nọ ta riẹn esiri omẹgbanhuiẹn, ọke oru Samson nọ ta riẹn. Ọrẹ omemwurhọ, Samson o fioma yen rhẹ erhirhiẹ rọ lẹrhẹ omẹgbanhuiẹn ọrhẹ onyerẹnkugbe yi rhẹ Jehova va ye abọ ibiọke. (Judg. 16:​16-20) Samson o rhiẹromẹrẹn omiamiamo ọgbogbanhon fọkime ọ hẹroso i Delilah ukperẹ ono rhiẹ Jehova. Itu i Philistine na ni mwu i Samson, ji tu ikẹruiẹ. Ne firie rhẹ ekanron uvuẹn Gaza, ọye nọ yọ lọ ọka rẹn aye. Ọke oru, aye ni hariẹ djechẹẹ ọke aye a riorẹ. Aye ni ze izobo buebun rẹn osolobrugwẹ ofian aye re se Dagon, kamẹriẹn ọye yo fiẹ Samson rhẹ aye abọ. Aye ni ti Samson nẹ ekanron riẹ ekete aye a riorẹ na, neneyo “o ruẹ oborẹ ọnọ lẹrhẹ aye rhẹ echẹẹ”—nẹ aye i ji haye djechẹẹ.—Judg. 16:​21-25. w23.09 5-6 ¶13-14

Ọkezẹko ohworho re lele wian yanghene re lele riẹ isukuru kugbe, ọnọ sabu nọ kpahen oborẹ ọsoriẹ ọwan a nyalele irhi Baibol na kpahen irueruo ẹfuọn. Ana damoma chochọn imwẹro ọwan, ji họghọ rẹn iroro ọravwọ. (1 Pet. 3:15) Omarana, ono rhomu erhe ni onọ yen rhiẹ uphẹn re ne rhe kpahen iroro yi rhọ, ukperẹ ana haye taghene ọrẹ itietio yanghene ẹghwọ. O toro oborẹ o mwu ohworho na nọ enọ-ọ, ono rhomu arha kpahenrhọ ye izede dẹndẹn. Ẹkpahenrhọ ọwan ọnọ sabu lẹrhiẹ wene iroro yi. Jerẹ udje, orhianẹ ohworho re lele wian nọ nọ oborẹ ọsoriẹ ọwan i vwa riorẹ ẹdẹ re vwiẹ ohworho, wu na sabu roro: Ọ nọ yen fọkime o roro taghene ọwan i vwa riakpọ-ọ? Ana sabu lẹrhẹ ẹhẹn yen totọre, nyoma ra na kpẹmiẹ fọkiẹ ọdamẹ ro vwo kpahen ereva ye ro lele wian. Ọrana ono rhie uphẹn firhọ ra na sabu ta kpahen ukẹro i Baibol na ọ ha ni ẹdẹ re vwiẹ ohworho. w23.09 17 ¶10-11

Uphẹn ọduado ye vwori ra na ha ọke rọ hẹrhẹre na ghwoghwo rẹn ihworho ephian. Ọnyikọ Peter ọ ta rẹn ọwan na “karorhọ ẹrhiọ” ẹdẹ i Jehova. (2 Pet. 3:​11, 12) Izede ọgo? Nyoma re ne roro kodo—kẹdẹkẹdẹ—kpahen ebrurhọ akpọ ọkpokpọ na. Ha ẹhẹn rorie taghene we mwu aphẹrẹ rọ fonron ha, riẹ emaren ra rhuọnrhuọn oma na, dede ihworho wu vwo ẹguọlọ kpahen ri hwuru, ji yono ihworho ri nyerẹnren ẹgbukpe uriusionrin buebun ri vrẹnren kpahen aruẹmẹrẹn i Baibol sansan. Aruẹ eroro kodo ọrana ọnọ ha userhumu wẹn rhe fiẹrorhọ akpọ ọkpokpọ na, ji lẹrhuọ je nẹro phan rẹn ọke re nyerẹn te na. Fọkime e “vwo irherhe ọnana ne” kpahen obaro akpọ ọwan, erhe “suẹn ọwan vruẹ” nyoma iyono efia-an. w23.09 27 ¶5-6

Iphuphẹn e nyerẹn uvwre otuẹdẹre aye ra “tiẹn uvwele esẹ rhẹ izu.” (2 Tim. 3:​1, 2) Mesoriẹ buebun aye i vwa huvwele? Ezẹko e roro taghene eri vwiẹre aye, a gemai ruẹ. Emiemọ ezẹko, e fiẹrorhọ taghene emọ aye ine ruẹ oborẹ aye i vwa sabu ru phia. Awọrọ a ha ukẹro sakamu ni urhebro eri vwiẹre aye, taghene o dje ọhọ phia-a, yanghene ọ gbanhon phan. Orhianẹ wẹwẹ uphuphẹn, we ji roro omaran? Ọ bẹn harẹn ihworho buebun aye ina ha akama i Jehova ọnana ruiruo rọ ha isese i kẹdẹkẹdẹ ọrẹ inyenana. Me yọ nọ sabu ha userhumu wẹn? Wu na sabu yono uvwele ẹha mie udje rọmai serhọ, ro rhiẹ udje i Jesu. (1 Pet. 2:​21-24) Ọye onyakpọ rọ gbare, ro vwo ọsẹ ọrhẹ izu ri vwa gba. Udabọ ọrana, Jesu ọ ji họghọ rẹn eri vwiẹriẹ, dedevwo aye i rusọ ọkezẹko, habaye aye i vwa dabu vwẹruọ ye te-e.—Ex. 20:12. w23.10 7 ¶4-5

Ọnyikọ Paul no dje fiotọre taghene izobo rẹ Urhi na ọ guọlọre, ọ sabu tiẹ edandan nie phẹlẹphẹlẹ-ẹ. Fọkiẹ iroro ọrana, e fiẹ Urhi na “rhẹ okokọ ne.” Omarana, Paul no yono kpahen irhomẹmro ikokodo ezẹko. Nọ karorhọ imizu na kpahen “obọdẹn ifiẹrorhọ” ra bọn kpahen izobo i Jesu, rọ nọ ghini sabu ha userhumu rẹn aye “tikẹrẹ Osolobrugwẹ.” (Heb. 7:19) Paul no djerie fiotọre rẹn imizu ra djẹ edjadjẹ Hebrew na oborẹ ọsoriẹ ogame aye a harẹn Jehova vwana, ọ ghanren ghwẹ ogame aye a haphia bi. Eghọn sansan uvuẹn irueruo ogame itu i Jew na ghwai “uhoho ekwakwa ri na phia obaro na, ọrẹn i Kristi yo rhe oborẹ aye ina phia lele.” (Col. 2:17) Ọgbọ buebun, uhoho ghwai udje oborẹ emru ọ havwọ, orhiẹ ọye yi ghini emru na-a. Omaran irueruo ogame itu i Jew ahwanren o rhiẹ uhoho oborẹ ọnọ ghini phia obaro na. O fori ne vwẹruọ ẹkwaphiẹrhotọre ri Jehova o mwuegbe yi ne, na sabu harhomu edandan ọwan, jeghwai sabu ha ogame ro vwo ekwerhọ kpahen phia. w23.10 25 ¶4-5

Daniel urhomu-ẹmriẹn 11 ọ ta kpahen irodje eva, yanghene omẹgbanhon usun ra wọnrọn haso omoma aye. Nyoma ra ha aruẹmẹrẹn ọnana vwanvwọn erọrọ uvuẹn i Baibol na, ana sabu dje “orodje obọrẹ o rierun na” rhiẹ Russia ọrhẹ era hobọtua ye, kugbe “orodje obọrẹ o riotọre na” rhiẹ Omẹgbanhon Usun Anglo-America. Idibo i Jehova ri ha otọre usun “orodje obọrẹ o rierun na,” e diẹn ẹkparehaso nẹ abọ orodje na. E kpe Iseri Jehova ezẹko ji fi aye rhẹ ekanron fọkiẹ esegburhomẹmro aye ne. Ukperẹ ẹkparehaso “orodje obọrẹ o rierun na” ọnọ djofẹn mwu imizu na, no ruẹ esegburhomẹmro aye gbanhanrhọ. Mesoriẹ? Fọkime imizu na i rheri taghene ẹkparehaso na ọ ha aruẹmẹrẹn ri Jehova ọ ta kpahen nyoma i Daniel te orugba. (Dan. 11:41) Erhe rhe ọrana, ọnọ ji ha userhumu rẹn ọwan sẹrorẹ ifiẹrorhọ ọrhẹ emevigbanhon ọwan. w23.08 11 ¶15-16

Fọkime Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen ọwan, nọ kiki djokarhọ iroro ọwan, ji vwo oruru rọ nọ sẹrorẹ ọwan. Oma ọ vwọ merhiẹn ẹhẹn ọwan orho seriotọre-e. Omarana, ana sabu nẹrhomo izede omana: “Sẹrorẹ mẹ jerẹ ọmẹro ọnọ.” (Ps. 17:8) Ukẹro na oghọn owu rọ ghanranren uvuẹn ugboma na. Omarana, ọke i Jehova ọ ha ọwan dje ọmẹro ọnẹyen, nọ họhọre taghene ọ ta, ‘Kohworho kohworho rọ ha ẹkuọn rẹn are, ihworho mẹ, ọ ha ẹkuọn rẹn oborẹ ọghanren mẹ.’ Jehova ọ guọlọre ne wu vwo imwẹro taghene o vwo ẹguọlọ kpahuọn. Ọrẹn, o rheri taghene fọkiẹ oborẹ wu rhiẹromẹrẹn vrẹn ne, wu na sabu rhe roro sẹ ọnọ ghini sabu vwo ẹguọlọ kpahuọn. Yanghene ana sabu rhe rhiẹromẹrẹn ebẹnbẹn ezẹko vwana, ra damu ẹruẹhaso re vwo kpahen ẹguọlọ i Jehova nẹ. Me yọ nọ lẹrhẹ ẹruẹhaso ọwan gbanhonrhọ? Jene yono oborẹ i Jehova o ru dje ẹguọlọ ye phia rẹn Jesu, era djẹha na ọrhẹ ọwan ephian. w24.01 27 ¶6-7

Ezra ọ mẹrẹn oborẹ Jehova ọ hobọtua ihworho Enẹyen uvwrọke edamuni. Ọkezẹko Ezra o rhirhiẹ Babylon uvuẹn ẹgbukpe 484 B.C.E., uvwrọke Orodje Ahasuerus o jurhi taghene e kpe ọsoso itu i Jew ri ha otọre usun Persia hwu. (Esther 3:​7, 13-15) Arhọ i Ezra ọ ha erhirhiẹ imwofẹn! Fọkiẹ imwofẹn ọrana, ọsoso itu i Jew ri ha “okogho sansan” ni zinrin orhọmo ji mwuomarhọ, nyoma aye a nẹrhomo vwe i Jehova nọ yẹ aye userhumu. (Esther 4:3) Roro kpahen oborẹ oma ọ merhen Ezra ọrhẹ itu i Jew na te, ọke ufi evwreghrẹn aye i kpahenren ne kpe aye hwu, ọ rharhumu mwu aye! (Esther 9:​1, 2) Oborẹ Ezra o rhiẹromẹrẹn uvwrọke egbogbanhon erana, ọ dabu mwuegbe yi hẹrhẹ edamuni ra sa obaro na, ji ruẹ imwẹruiẹ taghene Jehova ọnọ sẹrorẹ ihworho Enẹyen gbanhonrhọ. w23.11 17 ¶12-13

Ọnyikọ Paul ọ ta kpahen “ewian erẹ urhi,” nọyẹ urhi Moses ra yẹ emọ Israel uvuẹn Ugbenu Sinai. (Rom. 3:​21, 28) Ọ họhọre taghene uvuẹn ẹdẹ i Paul, ọ bẹn rẹn itu i Jew ezẹko ri rhiẹ Ilele Kristi, nẹ aye i kwerhọ ye taghene a vwa rha nyalele Urhi Moses ọrhẹ ewian rẹ urhi na ọ guọlọre-e. Omarana, Paul nọ rionbọrhọ udje Abraham, nọ haye djephia taghene ohworho ọnọ sabu vwo ekwerhọ Osolobrugwẹ vabọ “ewian erẹ urhi.” Nọyẹ nyoma esegburhomẹmro. Ọrana ọ merhoma, fọkime ọ yẹ ọwan imwẹro taghene ana sabu rhiẹ ugbehian i Jehova. O mevirhọ taghene ana sabu vwo esegburhomẹmro kpahen Jehova ọrhẹ Jesu, ji vwo ekwerhọ aye. Ọrẹ ovẹnẹ, “ewian” ra ta kpahen uvuẹn James urhomu-ẹmriẹn 2, orhiẹ “ewian erẹ urhi” na ri Paul ọ hunute-e. James ọ ta kpahen ewian, yanghene irueruo Ilele Kristi e ruẹ kẹdẹkẹdẹ uvuẹn akpenyerẹn aye. (Jas. 2:24) Aruẹ ewian erana e djephia sẹ Olele Kristi o ghini vwo obọdẹn esegburhomẹmro kpahen Jehova yanghene o vwo-o. w23.12 3 ¶8; 4-5 ¶10-11

O fori nẹ imizu emẹse ra guọlọ rọnmọ i ha ẹghwanren djẹ ohworho rẹ aye ina rọnmọ na. Karorhọ, wu na nyalele ọkpọvi ọhworhare wu na rọnmọ na. (Rom. 7:2; Eph. 5:33) Omarana, nọ oma: ‘Ọye ọ hẹrokele udje i Jesu? Ọ ha ogame i Jehova karo uvuẹn akpenyerẹn yen? O brorhiẹn ẹghwanren? O kwerhọ orusọ ye? O mwuọghọ rẹn emẹse? O vwo ena ri na ha userhumu mẹ sẹrorẹ onyerẹnkugbe mẹ rhẹ Jehova, hẹrote edamẹ mẹ, ji rhiẹ obọdẹn ugbehian ha mẹ?’ Itiọrurhomẹmro, wu rha guọlọ rọnmọ omamọ esa, o fori ne wu mwuegbe wu ne rhiẹ omamọ ane. Omamọ ane ọ ha “userhumu” rẹn esa ye, ji “lẹrhiẹ gba.” (Gen. 2:18) Habaye, fọkime o vwo ẹguọlọ kpahen Jehova, no ruie nẹ awọrọ i mẹrẹn omamọ iruemru esa ye vwrurhe. (Prov. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11) Wu na sabu mwuegbe vwana ne wu rhiẹ obọdẹn ane, nyoma wu ne ru ẹguọlọ ọnọ kpahen Jehova kodorhọ, ji ha userhumu rẹn awọrọ uvuẹn ekruon ọrhẹ ukoko na. w23.12 22-23 ¶18-19

Jehova o veri taghene ono tiobọnu ẹghwanren ra guọlọre na sabu brorhiẹn rọ gbare. A vi guọlọ ẹghwanren i Jehova ọke re brorhiẹn ri na hobọte akpenyerẹn ọwan. Jehova ọ yẹ ọwan omẹgbanhon re ne din. Jerẹ oborẹ o ru rẹn ọnyikọ Paul, Jehova ọnọ yẹ ọwan omẹgbanhon ra guọlọre ne diẹn edamuni. (Phil. 4:13) Izede owu rọ ha ruiruo yẹ imizu ukoko na. Ason na bọmọke i Jesu o ki hwu, nọ dabu nẹrhomo. Nọ rẹ i Jehova no simie nẹ erhirhiẹ ihworho ine roro taghene ọye oruọdandan ro fo uhwu. Ukperẹ Jehova ọnọ kpahenrhọ ye izede ro fiẹrorhọ, nọ ha userhumu rẹn Jesu nyoma ro dje ọmakashe ro rhiẹ omizie nọ bọn yen gbanhon. (Luke 22:​42, 43) Jehova ọnọ ji sabu ha userhumu rẹn ọwan nyoma imizu ukoko na ri kọn bru ọwan, yanghene se ọwan nyoma ifonu. Ọwan ephian ina sabu guọlọ uphẹn sansan ra na “tẹmro irhorhomu” rẹn imizu ukoko na.—Prov. 12:25. w23.05 10-11 ¶9-11

Imizu ri ha erhirhiẹ furhiemu ri rhiẹ Ẹkarorhọ na ina sabu rhe roro taghene e dede aye sasasa-a. Omarana, wu vwa nọ aye enọ ri na lẹrhẹ ofa ro aye, yanghene tẹmro ri na suẹ ẹkuọn rẹn aye-e. Ọwan ọrhẹ imizu enana ya ga i Jehova kuẹgbe. Oma ọ merhen ọwan ra na rharhumu kwomakugbe ga i Jehova! (Ps. 119:176; Acts 20:35) Oma ọ merhen ọwan re rhe taghene Jesu o vwo ẹkwaphiẹrhotọre re ne ruẹ Ẹkarorhọ Uhwuie kẹgbukpe kẹgbukpe. Ọke erhe riẹ irueruo na, ọwan ọrhẹ awọrọ ya mẹrẹn erere izede buebun. (Isa. 48:​17, 18) Ẹguọlọ re vwo kpahen Jehova ọrhẹ Jesu nọ gbanhanrhọ. Ọwan e ji dje ọdaremẹro phia kpahen oborẹ aye i ru rẹn ọwan ne. E ruẹ onyerẹnkugbe ọwan rhẹ imizu ukoko na gbanhan. Habaye, ana sabu ha userhumu rẹn awọrọ yono oborẹ aye ine ru mẹrẹn erere nẹ otan na. Jenẹ ọwan ephian i ru oborẹ ana sabu ru, ne mwuegbe hẹrhẹ Ẹkarorhọ ọrẹ ẹgbukpe ọnana—ro rhiẹ ẹdẹ rọ mai ghanren uvuẹn ẹgbukpe na! w24.01 14 ¶18-19

Marhẹ Jehova o ru sun ọwan? Nyoma i Baibol na. Ọrẹn, ọ ji ha ituakpọ sun ọwan. Jerẹ udje, ọ ha “ọvrẹn ra hẹrosua ro ji vwo ẹghwanren na” tiobọnẹ iyono rẹn ọwan na sabu brorhiẹn ri serhọ. (Matt. 24:45) Jehova ọ ji ha ehworhare ri mwuovwan sun ọwan. Jerẹ udje, iniruo okinhariẹ ọrhẹ ekpako ukoko, a yẹ ọwan urhebro ọrhẹ ọkpọvi ri na sabu ha userhumu rẹn ọwan nyerẹn ghele erhirhiẹ egbogbanhon. Oma ọ merhen ọwan taghene e vwo ọkpọvi ra sabu hẹrosua uvuẹn ọke egbogbanhon enana! Ọ ha userhumu rẹn ọwan vwo ekwerhọ i Jehova, ji nya uvuẹn izede arhọ na. Ọrẹn ọkezẹko, ọnọ sabu bẹn ra na nyalele ọkpọvi Jehova, maido orhianẹ ihworho ri vwa gba yi hariẹ phia. Uvwrọke ọrana, a guọlọ uduefigbere re ne kwe taghene Jehova yo suẹn ihworho yi, ji kwe taghene ana mẹrẹn ebrurhọ buebun arha nyalele ọkpọvi enẹyen. w24.02 20 ¶2-3

Ana sabu ruẹ ẹguọlọ re vwo kpahen Jehova kodorhọ nyoma re ne fiomarhọ uyono i Baibol na. Ọke we se i Baibol na, damoma djokarhọ oborẹ oghwẹmro owuowu o djephia kpahen Jehova. Nọ oma: ‘Marhẹ iyẹnrẹn ọnana o ru djephia taghene Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen mẹ? Iroro ego yọ yẹre mẹ mi ne vwo ẹguọlọ i Jehova?’ Izede ọrọrọ re ne ruẹ ẹguọlọ re vwo kpahen Jehova kodorhọ, yẹ ọrẹ ana nẹrhomo nẹ ẹhẹn rhe vwe yi ọke ephian. (Ps. 25:​4, 5) Jehova nọ nọ kpahenrhọ ẹrhomo ọwan. (1 John 3:​21, 22) O fori ne ji vwo ẹguọlọ kpahen awọrọ. Ẹgbukpe ezẹko a vrẹn ri Paul o rhiẹ Olele i Kristi hin, nọ mẹrẹn idama owu re se Timothy. Timothy o vwo ẹguọlọ kpahen Jehova, ọrhẹ ihworho. Paul nọ ta rẹn itu i Philippi: “Mie vwo ohworho owuorowu jerẹ [Timothy] rọ nọ dabu hẹrote edamẹ are-e.” (Phil. 2:20) Paul o vwo ọdaremẹro kpahen ẹguọlọ ri Timothy o vwo kpahen imizu ukoko na. Fọkiẹ ọrana, ikoko ri Timothy ọ gare, na hẹrhẹ ọke rọ nọ kọn bru aye.—1 Cor. 4:17. w23.07 9 ¶7-10

Bọmọke emọ Israel i ki ruẹ Otọre Ive na, Moses no hwuru. Uhwu i Moses ọ lẹrhẹ i Jehova ja ha userhumu rẹn ihworho yi? Ẹjo. Uvwrọke aye vwo atamwu kpahen Jehova, ọye nọ hẹrote aye. Bọmọke i Moses o ki hwu, Jehova nọ ta riẹn nọ ha i Joshua mwu no suẹn ihworho yi. O jiri ne ri Moses o yoni Joshua. (Ex. 33:11; Deut. 34:9) Habaye, o ji vwo ehworhare buebun erọrọ ri mwuovwan ra kobaro—ekakuro rẹn awan uriusionrin, awan uzusionrin, awan uzovagbikpe, ọrhẹ rẹn awan ikpe. (Deut. 1:15) A dabu hẹrote ihworho i Jehova. A ji mẹrẹn aruẹ udje rọ họhọ ọrana uvuẹn erhirhiẹ Elijah. Ọye yọ kobaro uvuẹn ogame urhomẹmro uvwre emọ Israel emrẹ ẹgbukpe buebun. Ọrẹn, no te ọke owu ri Jehova ọ yẹ ye owian ọrọrọ uvuẹn obọrẹ o riotọre i Judah. (2 Ki. 2:1; 2 Chron. 21:12) Na sẹrerhumuji uvwioghwa ikpe ri ha uvie ọrẹ Israel vwo? Ẹjo. Fọkime Elijah o yoni Elisha uvwre ẹgbukpe buebun ne. Ọhọre i Jehova o ruẹgba ọke ephian, ọ ji hẹrote idibo yi ri vwo atamwu. w24.02 5 ¶12

Ilele Kristi ri ha Ephesus i rhiabọ dede urhomẹmro ọrẹ Eyaya Ọfuanfon na ne. (Ps. 119:105) Itu Ephesus enana i sẹrerhumuji iyono ẹga efian ọrhẹ irueruo ọfanrhiẹn aye ne. Aye na “hẹrokele Osolobrugwẹ” jeghwai damoma aye ina ga i Jehova ji ruẹ oborẹ ọ merhiẹn oma. (Eph. 5:1) Bọmọke e ki yono urhomẹmro na, ọwan i vwo imwẹro kpahen iyono efian, e ji ruẹ irueruo ri sọre. Ezẹko usuẹn ọwan a riorẹ ẹga efian bi; awọrọ e ji vwobọrhọ irueruo ọfanrhiẹn. Ọrẹn, ọke re yono kpahen irhi Jehova kpahen oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre, ne ruẹ ewene. Ọwan ne nyerẹn lele oborẹ i Jehova ọ guọlọre. Na ji mẹrẹn erere buebun fọkiẹ ewene na. (Isa. 48:17) Vwana ọwan a dẹrughwaroghwẹ ebẹnbẹn. Omarana, no fori na kẹnoma rẹn okuku ra nyajovwo bi ne, ji “rha nya jerẹ emọ ukpẹ.” w24.03 21 ¶6-7

Wu na sabu rhe roro taghene we ji mwuegbe wu na homakpahontọre ji bromarhame-e. Ọkezẹko o ji vwo ewene ezẹko ro fori wu ru uvuẹn akpenyerẹn ọnọ, ne wu sabu nyamwu irhi Jehova, yanghene wu guọlọ ọke wu ne ruẹ esegburhomẹmro ọnọ gbanhonrhọ. (Col. 2:​6, 7) Orhiẹ ihworho ephian ra ha i Baibol yono ye ruẹ riaro ukwọgbọ-ọ, habaye iphuphẹn ephian i sabu mwuovwan rẹ aye ina homakpahontọre ji bromarhame ọke owu-u. Damoma ni oma so neneyo wu rhe oborẹ wu ruriaro te ne uvuẹn ogame i Jehova, ukperẹ wu na ha oma vwanvwọn awọrọ. (Gal. 6:​4, 5) Wu rha tobọ mẹrẹnvwrurhe taghene we ji mwuegbe wu na homakpahontọre rẹn i Jehova-a, gbe bru ẹkẹ ọrana te oma. Nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu wẹn ruẹ ewene ri serhọ uvuẹn akpenyerẹn ọnọ. (Phil. 2:13) Jenẹ o mwuo ẹro taghene ọnọ kpahenrhọ ẹrhomo ọnọ, ji ha userhumu wẹn.—1 John 5:14. w24.03 5 ¶9-10

Uvuẹn erhirhiẹ owu, ẹhẹn i Sarah ọ taghare, nọ ji ta iroro yi phia rẹn Abraham, no kperirie fọkiẹ oborẹ ọ phia na. Abraham o rheri taghene Sarah ọmase ro vwo omeriotọre, rọ ji hobọtua ye. Abraham nọ kerhọ ye, ji damoma kwaphiẹ erhirhiẹ na rhọ. (Gen. 16:​5, 6) Me ye yonorin? Esa, are i vwo omẹgbanhon are ine brorhiẹn uvuẹn ekrun are. (1 Cor. 11:3) Udabọ ọrana, oborẹ ọ mai fo are ine ruo yẹ, ọrẹ are ina dabu kerhọ ji roro kpahen irorẹdjẹ ane are bọmọke are ine ki brorhiẹn, maido orhianẹ orhienbro na ọnọ hobọte yi. (1 Cor. 13:​4, 5) Uvuẹn erhirhiẹ ọrọrọ, Abraham no brorhiẹn ro no rhiabọ dede epha rẹ aye i vwe fiẹrorhọ. Nọ ta rẹn Sarah nọ dobọ oborẹ o ruẹ ji, no yo mwuegbe emaren buebun. (Gen. 18:6) Sarah nọ kpare idjaghwẹ ogege hobọtua orhienbro Abraham. Ane, are ina sabu hẹrokele Sarah nyoma are ina hobọtua orhienbro esa are. Are i rhe ruẹ omaran, are ine ruẹ orọnmo are gbanhonrhọ.—1 Pet. 3:​5, 6. w23.05 24-25 ¶16-17

Ọke ra ha i Gideon mwu ẹrhẹ oguẹnzọn hin, o fori nọ huvwele ji dje uduefigbere phia. Na yẹriẹ owian ro mwuofẹn rọ nọ ghwọghọ agbarha i Baal ọsẹ ye o vwori. (Judg. 6:​25, 26) Ọke oru, ọke ro koko isodja ye hin, na ta rẹn Gideon ọgbeva no ti nẹ uchunu isodja na. (Judg. 7:​2-7) Ọrọkẹta, na ta riẹn nọ kparehaso ọko evwreghrẹn yen i jedọnrhọ uvuẹn ason. (Judg. 7:​9-11) O fori nẹ ekpako i ‘mwuegbe aye ina huvwele.’ Ọkpako rọ huvwele, ọ homariotọre nyalele oborẹ i Baibol na ọ tare ọrhẹ ọkpọvi ro nẹ ukoko i Jehova rhe. Nyoma ọrana, no dje omamọ udje rẹn awọrọ. Ọrẹn, ana ji sabu damu oborẹ ọ huvwele lele ni. Jerẹ udje, ọnọ sabu bẹn riẹn ro no ru lele ọkpọvi ra yẹriẹ. Uvuẹn erhirhiẹ ezẹko, ọnọ sabu rhe roro sẹ ọkpọvi na ghini oborẹ ana sabu ha ruiruo yanghene ẹghwanren ọ havwiẹ. Yanghene ana sabu yẹ ye owian ro no fiẹ ugbomọphẹ ye rhẹ erhirhiẹ imwofẹn. Marhẹ ekpako ine ru hẹrokele uvwele ẹha i Gideon uvuẹn aruẹ erhirhiẹ erana? Dabu kerhọ ọkpọvi na ji haye ruiruo. w23.06 4-5 ¶9-11