“O Vwo Emru Owuorowu Rọ Nọ Sabu Dobọ i Jehova Ji-i”

Gbe roro kpahen ẹko isodja re fi rhẹ ekete nẹ aye i dẹrẹ otọre ọkaka rọ vuọnren rhẹ atita. Isodja itu i Philistia re fi rhẹ avwaye i mẹrẹn emru ro gberẹ aye unu uvuẹn ekete ọnana: Ehworhare awanva ri rhiẹ emọ Israel i mevi ekete ro rhie firhọ obọrẹ o seriotọre ekete ọkpakpa uvwre ugbenu na. Isodja na na chẹẹ—nime aye a mẹrẹn imwofẹn owuorowu-u. O jiri ne itu i Philistia e sehiẹn emọ Israel, aye i vwa sabu lọ ekwakwa aye a ha wian uvuẹn ikebi aye-e, jokpanẹ aye i ya nekpẹn userhumu mie evweghrẹn aye vwẹre. Isodja itu Israel e vwo omamọ ekwakwa ra ha fiuvweri-i. Habaye, enana ehworhare avwanva ọvo! Orhianẹ aye i vwo ekwakwa re fiuvweri dede, me yẹ aye ina sabu ru? Ọrẹ echẹẹdjẹ, itu i Philistia ni seri aye rhẹ uvwele ọgbogbanhon: “Are i bru ame rhe, nẹ ame i ha ikẹro are mẹrẹn egbọlọ!”—1 Samuel 13:19-23; 14:11, 12.

Itiọrurhomẹmro, itu i Philistia yi na ha ikẹro aye mẹrẹn egbọlọ ukperẹ ono rhiẹ emọ Israel. Emọ Israel awanva na ni zẹ riẹ ekete ro seriotọre uvwre ugbenu na ji dan yen vrẹn, aye ne rhenren ugbenu na bru aye. Ugbenu na o rierun omamọ, omarana aye na ha abọ ọrhẹ aghwẹ aye shọrọ nyarhẹn, aye ne rhenren itita na riẹ ekete isodja na i havwọ! (1 Samuel 14:13) Itu i Philistia na i mẹrẹnvwrurhe taghene ọhworhare rọ karo na o vwo ekwakwa owọnren; ọrọ kpare ekwakwa owọnriẹn ọ ha kpahiẹn. Ọrẹn ọhworhare na ọrhẹ ọrọ kpare ekwakwa owọnriẹn a ghini guọlọ ya wọnrọn ẹko isodja buebun na? Urhomu ọhworhare na ọgbare vwana?

Urhomie ọgbare; ọye ọhworhare ro vwo esegburhomẹmro ọgbogbanhon. Odẹ ye i Jonathan, ọwan e ji yono kpahen ikuegbe yi rọ vuọnren rhẹ iyono harẹn Ilele Kristi inyenana. Dedevwo ọwan i vwe fiuvweri-i, ọwan ina sabu yono uduefigbere, atamwu ọrhẹ uruemru ra homakpahontọre mie i Jonathan, ro rhiẹ iruemru ra guọlọre na sabu bọn obọdẹn esegburhomẹmro.—Isaiah 2:4; Matthew 26:51, 52.

Ọmọ Ọhworhare Ro Vwo Atamwu Ro Ji Rhiẹ Isodja Ro Fiudugbere

Na sabu vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ i Jonathan ọ yọ wọnrọn egba owọnren ra dẹrẹ otọre na, o fori ne rhe ekete ro nurhe. Jonathan yẹ ọmọ ọkpako orodje ọrukaro ro suẹn i Israel, re se i Saul. Ọke ra ha i Saul mwu orodje, Jonathan o te ọhworhare ne, ọkezẹko o te omẹ ẹgbukpe 20 yanghene ọ ghwẹ omaran ne. Ọ họhọre taghene i Jonathan ọ sẹrorẹ onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ ọsẹ ye, ọyẹ ọsoriẹ ọsẹ ye ọ hẹrosuiẹ. Uvuẹn ẹdẹ erana, Jonathan ọ dabu rhe taghene ọsẹ ye ọhworhare ro rhiri, ro vwo erhumu, ọye ji isodja ro fiudugbere, habaye o ji vwo emru rọ ghwẹ ọrana—ọye ọhworhare ro vwo esegburhomẹmro kugbe omeriotọre. Jonathan ọnọ sabu mẹrẹn oborẹ ọsoriẹ Jehova ọ djẹ Saul no rhiẹ orodje. Ọmẹraro Samuel ọ ji ta taghene o vwo ohworho rọ họhọ i Saul uvuẹn otọre na-a!—1 Samuel 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

Jonathan o ghini mẹriẹn rhiẹ uphẹn ọduado rọ nọ wọnrọn haso evwreghrẹn ihworho i Jehova otọre ọkpọvi ọsẹ ye ọke aye e fiuvweri. Ivweri erana a họhọ ivweri egbamwa e fiẹ inyenana-a. Ọke ọrana, Jehova ọ djẹ agbamwa Israel ni mevi riẹn, nime egbamwa ra ga isolobrugwẹ efian e ji gidi aye ọke ephian. Itu i Philistia ra ga isolobrugwẹ efian jerẹ Dagon, a damoma aye ine sehiẹn yanghene ghwọghọ ihworho i Jehova ọ djẹha.

Harẹn ihworho jerẹ i Jonathan ọke ọrana, re fi uvweri, ogame ra ha rẹn i Jehova. Jehova o fi ebrurhọ rhẹ omẹdamu i Jonathan. Ogege i Saul o rhiẹ orodje, nọ ha i Jonathan mwu no sun isodja ri te 1,000, omarana no sun isodja na ye lele ẹko isodja itu i Philistia fiuvweri uvuẹn i Geba. Dedevwo isodja enẹyen e vwo omamọ ekwakwa re fiuvweri-i, ọrẹn nyoma userhumu i Jehova, Jonathan no fi rẹ aye kparobọ. Fọkime e fi rẹ aye kparobọ, itu i Philistia ni ha isodja ri bunrun omamọ rhiẹ uvweri na. Ofẹn no mwu buebun isodja i Saul. Ezẹko ni zẹ ye tiomanu, awọrọ ni homaba evwreghrẹn aye! Ọrẹn uduefigbere i Jonathan o seriotọre-e.—1 Samuel 13:2-7; 14:21.

Ẹdẹ re dje kpahen uvuẹn ọtonrhọ ikuegbe ọnana, Jonathan no brorhiẹn nẹ ọye ọrhẹ ọrọ kpare ekwakwa owọnren enẹyen i bẹbẹ nẹ erhẹrhẹ otu na. Ọke aye e tikẹrẹ ekete isodja itu i Philistia i havwọ uvuẹn i Michmash, Jonathan nọ ta rẹn ọrọ kpare ekwakwa owọnriẹn kpahen iroro rọ djẹre. Aye ina homaphia nẹ isodja itu i Philistia ri mevi avwaye i mẹrẹn aye. Isodja itu i Philistia i rhe kwe taghene aye i bru aye rhe me lele aye wọnrọn, ọnana ghwai oka ro djephia taghene i Jehova ọnọ sa idibo yi erhumu. Ọrọ kpare ekwakwa owọnriẹn no kwe rhẹ iroro na, ọkezẹko fọkiẹ ẹmro imwẹro i Jonathan ọ tare: “O vwo emru owuorowu rọ nọ sabu dobọ i Jehova ji-i, ro no simi ọwan nyoma ihworho ri bunrun yanghene eri kamuru-un.” (1 Samuel 14:6-10) Me yọ haye ta?

Jonathan ọ dabu rhe Osolobrugwẹ ye. Ọye o rhe kpahen oborẹ ọ phia vrẹn ne, ọke i Jehova ọ ha userhumu rẹn ihworho yi fi evwreghrẹn aye kparobọ dedevwo evwreghrẹn aye i bun ghwẹ aye. O vwo ọke i Jehova ọ ha owuọwan ọvo fi evweghrẹn aye kparobọ. (Judges 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Omarana, Jonathan o rheri taghene rhẹ ihworho ri bunrun, gbanhonron yanghene ekwakwa ri idibo Osolobrugwẹ a ha wọnrọn yọ ghanranre-en; ọrẹn esegburhomẹmro aye. Nyoma esegburhomẹmro, Jonathan nọ ha uphẹn rẹn i Jehova no djephia sẹ ọye ọrhẹ ọrọ kpare ekwakwa owonriẹn i lele isodja itu i Philistia ri ha avwaye wọnrọn; ọye nọ djẹ oka ro no rhe taghene i Jehova o kwerhọ ye. Ọke i Jonathan ọ mẹrẹn ekwerhọ i Jehova, no fiudugbere homaphia.

Djokarhọ ekwakwa eva ri Jonathan ọ bọn esegburhomẹmro ọnẹyen kpahen. Ọrukaro, ọ dabu rhe oborẹ Osolobrugwẹ ye Jehova ọ havwọ. O rheri taghene Osolobrugwẹ Ọrọmaigbanhon na ọ vwọ hẹroso omẹgbanhon ituakpọ no ki ruẹ ọhọre ọnẹye-en, udabọ ọrana Jehova ọ ha ebrurhọ rẹn omẹdamu idibo yi ra fuevwan ga ye. (2 Chronicles 16:9) Ọreva, Jonathan ọ guọlọ oborẹ o djephia taghene i Jehova o vwo ekwerhọ kpahiẹn vwẹre ọ ki kpare idjaghwẹ. Inyenana, ọwan i vwa guọlọ eka igbevwunu mie Osolobrugwẹ vwẹre ne ki rhe sẹ o vwo ekwerhọ kpahen idjaghwẹ ra guọlọ kpara-a. Rhẹ Ẹmro Osolobrugwẹ ro rhiẹ i Baibol re vwori, ọwan i vwo ọsoso oborẹ a guọlọre re ne rhe ọhọre Osolobrugwẹ. (2 Timothy 3:16, 17) Ọwan a dabu se i Baibol na vwẹre e ki brorhiẹn kirighwo? Orho rhiẹ omaran, ne djephia taghene a ha ọhọre Osolobrugwẹ karo ukperẹ ono rhiẹ ọrẹ ọwan—jerẹ i Jonathan.

Omarana, ehworhare awanva na, ọgba owọnren ọrhẹ ọrọ kpare ekwakwa owonriẹn ni rhenren ekete ro rierun na bru isodja na uvuẹn ekete aye i havwọ. Isodja itu i Philistia, ni mẹrẹnvwrurhe taghene ihworho awanva e bru aye sa me lele aye wọnrọn, omarana aye ni dje isodja aye ye lele awanva ri bruru aye rhe na wọnrọn. Isodja itu i Philistia e bun ghwẹ aye ọvo-o, ọrẹn ekwakwa i ji serhọ rẹn aye nime aye i ha ekete ro rierun, omarana ọnọ phẹrẹ rẹn aye nẹ aye i sabu gidi awanva ri me lele aye wọnrọn na. Ọrẹn i Jonathan nọ ghwiẹ isodja owuowu kpe. Ọrọ kpare ekwakwa owọnriẹn no kpe eri vwe ji hwu. Uvwre ekete owu, awanva na ni kpe isodja itu i Philistia ri te 20! Jehova no ru oborẹ ọ ghwẹ ọrana. Jene se yi: “Omarana, ofẹn nọ ruẹ ọsoso ọko na ọrhẹ uvwre ihworho ephian ri ha avwaye, ofẹn no ji mwu ihworho ri me lele aye wọnrọn na. Otọrakpọ na no kpoghori, ofẹn ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe nọ ruẹ aye oma.”—1 Samuel 14:15.

Nẹ ekete oseseri, Saul ọrhẹ isodja ye na mẹrẹn otighri ọrhẹ ofẹn rọ ha uvwre itu i Philistia, ra ji kparahasuẹ owuowọnwan! (1 Samuel 14:16, 20) Isodja Israel ni fiudugbere jeghwai ye lele aye wọnrọn, ọkezẹko nyoma aye a ha ekwakwa owọnren itu i Philistia ri hwu ne ha wọnrọn. Jehova nọ ha userhumu rẹn ihworho yi fikparobọ ẹdẹ ọrana. Jehova o ji wene-e. Ọwan i rha hẹrosuiẹ uvuẹn ọke ọwan na jerẹ oborẹ i Jonathan ọrhẹ ọrọ kpare ekwakwa owọnriẹn i ruru, ọwan i vwa samọ vioja kpahen orhienbro ọwa-an.—Malachi 3:6; Romans 10:11.

“Nyoma Userhumu Osolobrugwẹ Yọ Sabu Ru Oborẹ O Ruru”

Harẹn i Jonathan, Jehova yọ soriẹ aye e fikparobọ, ọrẹn i Saul o rorie omara-an. Saul o ruẹ orusọ ọghwaghwa ezẹko. Ọ tiẹn uvwele ọmẹraro i Jehova re se i Samuel nyoma ro ze izobo, ro rhiẹ owian ọmẹraro na ro rhiẹ onyẹ i Levi. Ọke i Samuel ọ rhe, nọ tarẹn i Saul taghene fọkime ọ tiẹn uvwele, isuensun ọnẹyen ọ tọ-ọ. Omarana, Saul no dje egba owọnren enẹyen riẹ uvweri, ọrẹn nọ kiki ta rẹn aye taghene aye i dumirhonrin ro vwo dje ẹghwanren phia: “Ephien ọ havwiẹ harẹn ohworho rọ riẹ emaren bọmọke owuowọn ono ki te, jokpanẹ mi fi evwreghrẹn mẹ kparobọ!”—1 Samuel 13:10-14; 14:24.

Ẹmro i Saul o djephia taghene uruemrie o biomẹrhọ ne. Ọhworhare ọnana ro vwo omeriotọre, ro ji vwo ẹguọlọ kpahen Osolobrugwẹ vẹrhẹ bi, o djephia vwana taghene o rhomu ghwẹ awọrọ? Ọrẹn i Jehova ọ ha ọkpọvi owuorowu phia taghene isodja re fiudugbere ra ji wian gbangbanhon na i fiobọrhọ irhonrin ọrana-a. Ẹmro i Saul enana vwo, “jokpanẹ mi fi evwreghrẹn mẹ kparobọ”—ẹmro enana i djephia taghene i Saul o roro taghene ọye yo vwo uvweri na? Ọ sẹri Saul ẹro taghene orhienbro ọsoso i Jehova yọ mai ghanren ghwẹ efikparobọ ọrhẹ ujiri ro no vwo?

Jonathan o rhe kpahen irhonrin rẹ ọsẹ ye o dumuru-un. Fọkime oma ọ ghwọghe riẹ uvuẹn uvweri na, no dumu ukorọkpọ ye rhẹ uvuẹn amiahon jeghwai lalọ ibiesuọn; ogege nọ rharhumu vwo omẹgbanhon. Omarana, owuọwan usuẹn isodja ye nọ ta riẹn kpahen urhi ọsẹ ye o jeri ra na ja re emru owuorowu. Jonathan nọ tare: “Ọsẹ mẹ ọ suẹ okpetu ọduado rhẹ otọre na ne. Gbe nẹ oborẹ ikẹro mẹ i dabu fiotọre fọkime mi lalọ ibiẹ amiahon. Gbe nẹ oborẹ ono rhomu te orhianẹ ihworho na i dabu riẹ emaren inyenana nẹ ekwakwa aye i ha mie evwreghrẹn aye! Manẹ isodja itu i Phi·lis′tia re rhe kpe bi, e bun omamọ.” (1 Samuel 14:25-30) Oborẹ ọ tare ọgbare. Jonathan ọmọ ro vwo atamwu, ọrẹn atamwu ọnẹyen ọro serhọ ovwan. Ọ ghwai kwerhọ i kemru kemru ọsẹ ye o ruẹ yanghene ọ ta-a, ọrana ọ lẹrhẹ ihworho mwuọghọ riẹn.

Ọke i Saul o rhe taghene i Jonathan o gbe urhi na ghwu, ọye ọ mẹriẹnvwrurhe taghene urhi na o dje ọhọ phia-a. Ukpomaran, no brorhiẹn taghene e kpe ọmọyen ọhworhare hwu! Jonathan o lelie ti yanghene rẹ ne dje arodọmẹ riẹ-ẹn. Djokarhọ ẹkpahenrhọ ye. Fọkime o vwo uruemru omẹhakpahontọre nọ tare: “Mẹmẹ na! Mi mwuegbe mi ne hwu!” Ogege, emọ Israel ni tare: “Ene kpe i Jon′a·than hwu—ro rhiẹ ohworho rọ lẹrhẹ Israel mẹrẹn efikparobọ ọnana? O dje ọhọ phia-a! Ri Jehova o nyerẹn na, ẹton owu uvuẹn urhomie o se totọre-e, fọkime nyoma userhumu Osolobrugwẹ yọ sabu ru oborẹ o ruru inyenana.” Me yo nerhumie rhe? Saul ọ sabu tẹmro owuorowu-u. Iyẹnrẹn na nọ tare: “Ihworho na ni simi arhọ i Jon′a·than, orho hwu-u.”—1 Samuel 14:43-45.

Jonathan o vwo omamọ odẹ nyoma uduefigbere, owian ọgbogbanhon ọrhẹ ẹhẹn omẹhakpanhontọre ọnẹyen. Ọke rọ ha erhirhiẹ imwofẹn, omamọ odẹ ro vwori yọ ha userhumu riẹn. O fori nẹ ọwan i roro kpahen odẹ, yanghene ohworho re rhe rẹ ọwan rhọ inyenana. Baibol na ọ ta rẹn ọwan taghene omamọ odẹ ọghanranren omamọ. (Ecclesiastes 7:1) Ọwan i rha hẹrokele i Jonathan jeghwai vwo omamọ odẹ obaro i Jehova, omamọ odẹ ọwan no no rhiẹ efe ọghoghanren.

Ọmudu ro Biomẹrho

Dedevwo i Saul o ru oborẹ ọsọre, Jonathan o ji kuomakugbe yi wọnrọn ẹgbukpe buebun. Ọwan ina sabu roro kpahen oborẹ ẹhẹn i Jonathan ono seriotọre te ọke rọ mẹrẹn ọsẹ ye ro vwo uruemru omẹkpare, ji tiẹn uvwele. Ọmudu ọsẹ ye o biomẹrhọ, o vwo oborẹ i Jonathan ọnọ sabu ru kpahiẹ-ẹn.

Ebẹnbẹn enana ni toba ọke i Jehova ọ ta rẹn i Saul no yo lele itu Amalek fiuvweri, enana ihworho ri rhiẹ evwọkon uvuẹn ẹdẹ i Moses, Jehova o veri taghene ana ghwọghọ ọsoso agbamwa na. (Exodus 17:14) A ta rẹn i Saul taghene o kpe ọsoso isurhe aye jeghwai kpe orodje aye, Agag. Saul no fikparobọ, itiọrurhomẹmro, ọmọyen Jonathan o kuomakugbe yi fiudugbere wọnrọn. Ọrẹn Saul nọ ha arudo tiẹn uvwele i Jehova nyoma ro vwo kpe Agag, ọ ji sẹrorẹ efe ọrhẹ isurhe na. Ọmẹraro Samuel nọ ta riẹn kpahen ẹzenguon i Jehova: “Fọkime wu tiẹn ẹmro i Jehova, ọye ọ ji tiọn wu ne rhiẹ orodje.”—1 Samuel 15:2, 3, 9, 10, 23.

Orho jiri-i, Jehova no ti ẹhẹn ọfuanfon ọnẹyen nẹ oma i Saul. Nime i Saul ọ vwọ rhọ mẹrẹn ọkpọvi Jehova-a, nọ tuekwẹre ọgbogbanhon, ọ vwọ rhọ sabu suẹn iroro yi-i, nọ ji lẹrhẹ ofẹn mwu ihworho. Nọ họhọre taghene Osolobrugwẹ o kweri nẹ ẹhẹn ọvwiavwia o wene ọrẹ orhorhomu na. (1 Samuel 16:14; 18:10-12) Ọnana ọnọ ghini lẹrhẹ ẹhẹn i Jonathan seriotọre rọ mẹrẹn uruemru ọsẹ ye ro biomẹrhọ! Udabọ ọrana, Jonathan ọ sẹrorẹ atamwu ro vwo kpahen i Jehova. Ọ hobọtua ọsẹ ye te ekete omẹgbanhon ọnẹyen o teri, rọ huvwele riotọre tẹmro riẹn, ọrẹn ọ tẹnrovi Jehova ro rhiẹ Ọsẹ ye ọrhẹ Osolobrugwẹ ye ro vwo wene.—1 Samuel 19:4, 5.

Wu dẹrughwaroghwu erhirhiẹ wa mẹrẹn ohworho ekrun ọnọ ro wene omamọ uruemru ro vwori bi? Ọnọ sabu suẹ omiamiamo ọgbogbanhon. Udje i Jonathan ọ karorhọ ọwan kpahen oborẹ ọbo-ijoro na ọ yare: “Ọrhọ tobọ rhianẹ ọsẹ mẹ ọrhẹ izu mẹ i sẹrerhumuji mẹ, Jehova ọnọ hẹrote mẹ.” (Psalm 27:10) Jehova o vwo atamwu. Ituakpọ ri vwa gba i rha tobọ lẹrhẹ ẹhẹn ọnọ seriotọre dede, Jehova ọnọ hẹroto jeghwai rhiẹ obọdẹn Ọsẹ ha wẹn.

Ọke o ru, Jonathan no mo rhe taghene i Jehova ọ guọlọ ha isuesuon na mie i Saul. Me yi Jonathan o roro kpahiẹn? Ọye o roro kpahen oborẹ ono sun isuesuon ọnẹyen lele? Ọye o fiẹrorhọ ọke rọ nọ kpọ oruso ọsẹ ye vi, ro no dje udje taghene ọye orodje ro vwo atamwu rọ ji huvwele? Ọwan e rhe obore ọ ha uvuẹn ẹhẹn ye-en; ọrẹn ọwan i rheri taghene ekwakwa a nyalele omara-an. Ọnana no mevirhọ taghene i Jehova nọ sẹrerhumuji ọhworhare ọnana rọ fuevwan? Ẹjo, Jehova ọ ha i Jonathan yono ọwan kpahen atamwu uvwre igbehian ra nẹ iyẹnrẹn yen rhẹ uvuẹn i Baibol na! Onyerẹnkugbe ọrana ya na tẹmro kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọrọrọ ro sekpahen i Jonathan.