Iyẹnrẹn Ra Habaye
1. Oborẹ e ru Vwrurhe i Babylon Rode na
Marhẹ e ru rhe taghene i “Babylon Rode na” o mevirhọ ẹga efian ephian? (Revelation 17:5) Yono kpahen iroro enana:
Ọ wian uvuẹn akpọ na ephian. E dje kpahen i Babylon Rode na taghene o siyẹ oberun “otu ọrhẹ egbamwa.” O vwo “uvie ro suẹn irodje ri ha uvuẹn otọrakpọ na.”—Revelation 17:15, 18.
Ọ sabu rhiẹ omẹgbanhon usuon oseghe ọrhẹ ọrẹ eyẹsuọ-ọ. “Irodje ọrẹ akpọ na” ọrhẹ “Ileyi na” i vabọ oghwọghọ ye.—Revelation 18:9, 15.
O dje Osolobrugwẹ rhẹ oborẹ ọ vwọ havwọ. Ọye igberadja, fọkime ọ wian kugbe rhẹ igọmẹti nọ sabu mẹrẹn igho ọrhẹ ekwakwa erọrọ. (Revelation 17:1, 2) O suẹn ihworho egbamwa na ephian vrẹ. Ọ jeghwai suẹ rẹn uhwu ihworho buebun.—Revelation 18:23, 24.
Ghwẹrioma riẹ uyono 13 udjoghwẹ ọrẹ 6
2. Ọkiọgo yi Messiah na ọnọ Homaphia?
Baibol na ọ mẹraro taghene ikprughwre 69 ine te vwẹre, ni Messiah na ọ ki rhe.—Se Daniel 9:25.
Ọkiọgo yẹ ikprughwre 69 na ọ tonrhọ? Uvuẹn ẹgbukpe 455 B.C.E. Ọke ọrana, Igọvunọ Nehemiah no riẹ i Jerusalem ya ‘rharhumu ha amwa na mwu jeghwai bọn yen.’—Daniel 9:25; Nehemiah 2:1, 5-8.
Marhẹ ikprughwre 69 na i jiri te? Uvuẹn aruẹmẹrẹn ezẹko uvuẹn i Baibol na, ẹdẹ o mevirhọ ẹgbukpe. (Numbers 14:34; Ezekiel 4:6) Ọkprughwre owuowu no mevirhọ ẹgbukpe irhiruẹ. Uvuẹn aruẹmẹrẹn ọnana, ikprughwre 69 yẹ ẹgbukpe 483, (nọyẹ ikprughwre 69 x ẹdẹ 7).
Ọkiọgo yẹ ikprughwre 69 na e toba? Erhe kele ẹgbukpe 483 nẹ ẹgbukpe 455 B.C.E. ọnọ yẹ ọwan ẹgbukpe 29 C.E.a Ọnana yẹ ẹgbukpe ri Jesu o bromarhame jeghwai rhiẹ i Messiah na!—Luke 3:1, 2, 21, 22.
Ghwẹrioma riẹ uyono 15 udjoghwẹ ọrẹ 5
3. Irueruo Omesimo Ri Sekpahen Ọbara
Ovwo irueruo omesimo ezẹko, ri sekpahen ọra ha ọbara ohworho re simẹ na ruiruo. Ọrẹn, e kwenu rẹn Ilele Kristi ni ha ezẹko usuẹn aye ruiruo-o. Jerẹ udje, ihworho ezẹko e toro ọbara aye rẹn awọrọ. Yanghene aye a sẹroriẹ rhẹ ekete, na sabu haye ruiruo orhianẹ ana bẹrẹ oma aye. Ọrẹn, Ilele Kristi i ruẹ ọnana-a.—Deuteronomy 15:23.
Ọrẹn, ana sabu kwerhọ irueruo omesimo ezẹko. Ezẹko usuẹn aye yẹ ọra damu ọbara, re ruẹ ọbara ohworho rẹ ikeriviewun ọnẹyen ọvwọ dabu rhe wian fuan (hemodialysis,) ra ha emru ghwa ọbara ohworho (hemodilution,) yanghene ọra sẹrorẹ ọbara ohworho re simẹ na, na sabu rharhumu se yi rhẹ omayen, yanghene ọra ha imẹshini rọ ha userhumu rẹn ohworho mwuẹhẹn, ji lẹrhẹ ọbara zẹ uvuẹn oma na ruiruo ọke omesimo. Olele Kristi owuowu yo no vi brorhiẹn oborẹ ana ha ọbara ye ruiruo lele uvuẹn irueruo omesimo sansan, ọrhẹ ọke rọ damoma yen uvuẹn ihọsipita. Idọkitọ owuowu ọnọ sabu ha irueruo omesimo enana ruiruo izede sansan. Omarana, bọmọke Olele Kristi ono ki kwerhọ irueruo omesimo, omẹdamu, yanghene erọrọ, o fori nọ dabu guọlọ otọre oborẹ ana ha ọbara ye ruiruo lele. Roro kpahen enọ enana:
Orhianẹ ene ruie nẹ ọbara ezẹko uvuẹn omamẹ i ze riẹ ekete ọrọrọ, jeghwai dobọ ye ji nọ jọ rhọ zẹ uvwrọke owu vwo? Mi ne roro taghene ọbara ọnana usuẹn ọbara mẹ, gbinẹ ẹhẹn obrorhiẹn mẹ ọnọ lẹrhe mẹ guọlọ ne “rhie yi rhotọre”?—Deuteronomy 12:23, 24.
Orhianẹ uvwrọke omesimo na, ene se ọbara ezẹko nẹ omamẹ, ruie fon, ji rharhumu se yi rhẹ omamẹ vwo? Mi rhe kwerhọ irueruo omesimo ọrana, ono kpokpo ẹhẹn obrorhiẹn mẹ ri Baibol na o yono ne?
Ghwẹrioma riẹ uyono 39 udjoghwẹ ọrẹ 3
4. Ẹhẹriẹ Uvuẹn Orọnmo
Baibol na o jirie rẹn eri rọnmọren taghene aye i hẹriẹ-ẹ, o ji djeyi fiotọre taghene ẹhẹriẹ ọ ha uphẹn rẹn eri hẹriẹre na ni rọnmọ ọwọrọ-ọ. (1 Corinthians 7:10, 11) Ọrẹn, ovwo erhirhiẹ ezẹko rọ lẹrhẹ Ilele Kristi ezẹko hẹriẹ uvuẹn orọnmo aye.
Uruemru rẹ esa ovwo kwe hẹrote ekruien: Ọnana o mevirhọ taghene esa na o vwo kwe hẹrote ekruien izede ọrẹ ugboma-a, te erhirhiẹ rẹ ekrun na a rioja oborẹ aye i vi guọlọ uvuẹn akpenyerẹn aye.—1 Timothy 5:8.
Ekpe ọgbogbanhon: Ekpe ọnana ọnọ sabu gbanhon te erhirhiẹ rẹ arhọ yanghene omọkpokpọ ọre kpe na ọnọ ha erhirhiẹ imwofẹn.—Galatians 5:19-21.
Re fi ukọ rhẹ onyerẹnkugbe ohworho rhẹ i Jehova: Ọnana ọke rẹ owuọwan uvuẹn orọnmo na ọ lẹrhiẹ bẹn rẹn ọreva ye nọ jọ rhọ ga i Jehova.—Acts 5:29.
5. Erẹ sansan
Ilele Kristi i vwe vwobọrhọ erẹ ri vwa lẹrhẹ oma merhen i Jehova-a. Ọrẹn, Olele Kristi owuowu ọnọ vi ha ẹhẹn obrorhiẹn yen ri Baibol na o yonorin ruiruo uvuẹn ọke ihworho a riorẹ enana. Roro kpahen ibiẹ idje enana.
Ohworho nọ mroma ruọn rhẹ ẹmro ra bọn kpahen orẹ owu. Wu na sabu ghwai kpahenrhọ riẹn taghene, “Wẹ nobiruo.” Orhianẹ ọravwọ ọ guọlọ yono rhọ, wu na sabu dje riẹn oborẹ ọsoriẹ wu vwa riorẹ ọrana.
Ọrẹ wu rọnmọren, ro vwo rhiẹ Oseri Jehova, nọ ha use wẹn ne wu lelie ọrhẹ ekruien riẹ emaren uvwrọke orẹ na. Ẹhẹn obrorhiẹn ọnọ orho kwenu wẹn ne wu nya, wu na sabu ta rẹn ọrẹ wa rọnmọ na rhotọre taghene orhianẹ aye ine ruẹ irueruo emẹgọ uvuẹn orẹ na, wu vwobọrhọ ye-e.
Uvwrọke orẹ na, ọrẹ wa wian riẹn nọ haba igho rọ kwa wẹn. O fori ne wu tiẹn? Ọkezẹko, sekpahen erhirhiẹ na. Ọrẹ wa wian riẹn na o tiobọnu ẹghẹlẹ na wẹn fọkiẹ orẹ na, gbinẹ fọkiẹ ọdaremẹro ro vwo kpahen omamọ owian ọnọ?
Ohworho nọ yẹruọ ẹghẹlẹ uvwrọke orẹ na. Ọrọ yọ ẹghẹlẹ na ọnọ sabu ta: “Mi rheri taghene wu vwa riorẹ ọnana-a, ọrẹn, mi guọlọ tiobọnu ẹghẹlẹ ọnana ha wẹn.” Ọkezẹko, ọye ohworho ro vwo uruemru esiri. Ọrẹn, o vwo oborẹ ọnọ lẹrhuọ roro taghene ọ damoma rọ nọ damu esegburhomẹmro ọnọ ni, yanghene ọ guọlọre ne wu vwobọrhọ orẹ na? Wu rhe roro kpahiẹn hin, wẹwẹ ọvo yi ne brorhiẹn na sẹ wu na ha ẹghẹlẹ na. Uvuẹn orhienbro ọwan ephian, ọwan i guọlọ sẹrorẹ ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron, ji fuevwan rẹn i Jehova.—Acts 23:1.
Ghwẹrioma riẹ uyono 44 udjoghwẹ ọrẹ 1
6. Emiamo ri na Sabu Mwu Ọwọrọ
Fọkime e vwo ẹguọlọ kpahen ihworho, ọwan na jomarhotọre na ja rha ha emiamo mwu aye. Omarana, orhianẹ, e rheri taghene e vwo emiamo ri na sabu mwu ọwọrọ, yanghene e roro taghene e vworie, o fori na dabu jomarhotọre. Ọwan e ruẹ ọnana fọkime i Baibol na o je akama rẹn ọwan taghene: “Are ine vi vwo ẹguọlọ kpahen ọreva are jerẹ oma are.”—Romans 13:8-10.
Marhẹ ohworho ro vwo emiamo na ono ru dje ẹguọlọ ọnana rẹn awọrọ? O fo nẹ ohworho ro vwo emiamo na o dje ẹguọlọ phia rẹn awọrọ nyoma rọ nọ gbalọ yanghene fiọnfiọn aye-e. Ọ vwọ tuekwẹre-e, orhianẹ ihworho ezẹko e kwe ha use riẹn rhiẹ oghwa aye-e, fọkime aye i guọlọ sẹrorẹ ekrun aye. Nẹ ọravwọ o ki bromarhame, o fori nọ ta rẹn ọrọ hẹrote ewian ugboma ekpako uvuẹn ukoko rọ havwọ, na sabu ru ẹkwaphiẹrhotọre rọ nọ sẹrorẹ awọrọ ri ne ji bromarhame ẹdẹ ọrana. O ji fo nẹ ọro vwo emiamo ọnana nọ yọ damu ọbara ye uvuẹn ihọsipita, bọmọke ọnọ ki kọnrhọ ọwọrọ. Nyoma izede enana, nu we djephia taghene wu vwo ẹguọlọ kpahen awọrọ, ‘wa ji guọlọ edamẹ erẹ awọrọ, ukperẹ ono rhiẹ ọnọ ọvo.’—Philippians 2:4.
Ghwẹrioma riẹ uyono 56 udjoghwẹ ọrẹ 2
7. Ẹmro ri Sekpahen Eyẹsuọ Ọrhẹ Urhi
Ọwan ina sabu kẹnoma rẹn okpetu buebun nyoma ra ya ẹbe kpahen eyẹsuọ ọrhẹ igho, ọrhọ tobọ rhianẹ o sekpahen omizu uvuẹn ukoko na. (Jeremiah 32:9-12) Udabọ ọrana, Ilele Kristi a sabu vwo ibiẹ ẹfro uvwre omoma aye fọkiẹ igho yanghene ẹmro erọrọ. O fori nẹ aye ọrhẹ ihworho ẹmro na o ji sekpahen, i damoma kwaphiẹ ẹmro na rhọ ogege izede ufuoma.
Marhẹ ene ru kwaphiẹ ẹmro eghwaghwa rhọ, jerẹ ọro sekpahen ọghware yanghene ọra rhaphiẹ ohworho? (Se Matthew 18:15-17.) Jesu ọ yẹrẹ ọwan idjaghwẹ esa ra na sabu kpare:
Are awanva i damoma kwaphiẹ ẹmro na rhọ.—Se oghwẹmro ọrẹ 15.
Ọrhọ wia-an, ta rẹn omizu owu yanghene awanva ri tedje uvuẹn ukoko na nẹ aye i leluo.—Se oghwẹmro ọrẹ 16.
Orhianẹ ẹmro na o ji notọre-e, ọke ọrana yẹ wu na sabu ta rẹn ekpako na.—Se oghwẹmro ọrẹ 17.
Ọgbọ buebun, ọwan i vwa ha imizu ọwan riẹ oghwa ẹghware-e, fọkime ọnọ lẹrhẹ awọrọ ha ukẹro rọ sọre ni Jehova ọrhẹ ukoko na. (1 Corinthians 6:1-8) Ọrẹn, ovwo ẹmro ezẹko ra na sabu kwaphiẹrhọ uvuẹn oghwa ẹghware jerẹ: irueruo orọnmo ẹfan, orhienbro kpahen ọrọ nọ hẹrote ọmọ, osa ra kwa rẹn esa yanghene ane orhianẹ aye i fan orọnmo, igho ra na kwa rẹn ohworho orhianẹ emru ọ phia riẹn, ẹmro ri sekpahen osa ra rere ra vwa sabu kwa hin, yanghene oborẹ ana ghalẹ uku lele. Olele Kristi rọ kpare aruẹ ẹmro erana riẹ oghwa ẹghware izede ufuoma, ọ kparehaso urhebro i Baibol na-a.
Orhianẹ emru rọ sọre omamọ ọ phiare, jerẹ ọke ra gba ohworho gbọfanrhiẹn, re ruẹ ọmọvwerhe gbalogbalo, yanghene gba ye gbọfanrhiẹn, ekpe, uhieso, yanghene re kpe ohworho hwu, Olele Kristi rọ kpare ẹmro na vwe ere suẹn, ọ kparehaso urhebro i Baibol na-a.
a Nẹ ẹgbukpe 455 B.C.E. ye te ẹgbukpe 1 B.C.E. ẹgbukpe 454. Nẹ ẹgbukpe 1 B.C.E. ye te ẹgbukpe 1 C.E. ẹgbukpe owu. Nẹ ẹgbukpe 1 C.E. ye te ẹgbukpe 29 C.E. ẹgbukpe 28. E rhe ku aye ephian kugbe, nọyẹ ẹgbukpe 483.