Писмо Грецийӕ
Хорз хабар хъусын кӕнӕм Европӕйы ӕппӕты хуссайрагдӕр сакъадахыл
САКЪАДАХ Критӕй нӕ нау сабыргай араст, Зӕххастӕу денджызӕй хӕрдмӕ цы тъӕпӕнхох зыны, уырдӕм, сакъадах Гавдосмӕ. Критӕй цас дарддӕр кодтам, уыйас къаддӕрӕй-къаддӕр кодтой йӕ бӕрзонд Урс хӕхтӕ (Лефка Ори). Мах не ’ппӕт дӕр, 13 адӕймаджы, тынг фӕндыд Гавдосы цӕрджытӕн хорз хабар фехъусын кӕнын. Гавдос картӕйыл гыццыл стъӕлфы йас дӕр нӕу ӕмӕ у Европӕйы ӕппӕты хуссайрагдӕр сакъадах.
Уыд сӕрдыгон тӕвд бон ӕмӕ, боныхъӕд аивдзӕн, уый ӕнхъӕл ничи уыд. Фӕлӕ уалынмӕ дымгӕ сыстад ӕмӕ денджыз абухын райдыдта. Нӕ нау цыма суджы схъис уыд, уыйау ӕй уылӕнтӕ раппар-баппар кодтой. Мӕ зӕрдӕ хӕццӕ кӕнын райдыдта. Ӕмӕ уӕд ахъуыды кодтон апостол Павелыл. Мӕ зӕрдыл ӕрлӕууыд, бирӕ ӕнусты размӕ, Гавдос ма Кавдос куы хуынд, уыцы заман, ацы ран куы уыд ӕмӕ тыхдымгӕ куы сыстад, уӕд цы бавзӕрста, уый (Хъуыддӕгтӕ 27:13–17). Фӕлӕ мӕ уӕддӕр ныфс уыд, нӕ бынатмӕ ӕнӕ фыдбылызӕй кӕй бахӕццӕ уыдзыстӕм.
Сакъадахы цыргъ хай Трипити, Европӕйы ӕппӕты хуссайрагдӕр зӕххы хай
Уалынмӕ суыдтам, кӕдӕм цыдыстӕм, уыцы сакъадах. Гавдосӕн йӕ айнӕг къӕдзӕхтӕ уылӕнтӕ ӕхсынц. Денджызы ӕмвӕзадӕй Гавдос у ӕрмӕстдӕр 300 метры уӕлдӕр, сӕ цъуппытӕ хӕрдмӕ кӕмӕн фӕцыдысты, ахӕм хӕхтӕ дзы нӕй. Сакъадах у 26 квадратон километры ӕмӕ йӕ фылдӕр хай пӕлӕхсар нӕзыбӕлӕстӕй ӕмӕ ныллӕг къутӕртӕй зынгӕ дӕр нӕ кӕны. Иуӕй-иу рӕтты ӕхсӕлыйы къутӕрты бын фесты суанг денджызы былгӕрӕттӕ дӕр.
Кӕддӕр ацы сакъадахыл цард 8 000 адӕймаджы, фӕлӕ дзы абон кӕд 40 адӕймаджы ис, уӕд хорз. Афтӕ нӕм фӕкаст, ӕмӕ раджы замантӕй абоны онг Гавдосы ницы аивта. Кӕд уӕзласӕн наутӕ ӕмӕ танкертӕ йӕ рӕзты арӕх фӕцӕуынц, уӕддӕр уырдӕм бацӕуын ӕмӕ уырдыгӕй рацӕуын зын у, уымӕн ӕмӕ Критӕй Гавдосы ’хсӕн цы нау цӕуы, уый боныхъӕды тыххӕй арӕх кӕнӕ нӕ вӕййы, кӕнӕ та бафӕстиат вӕййы.
Гавдосмӕ цыдыстӕм, цӕмӕй адӕмӕн радзурӕм ӕхсызгон хабар – хорз фидӕн нӕм кӕй ӕнхъӕлмӕ кӕсы, ӕнӕниз кӕй уыдзыстӕм ӕмӕ ӕнустӕм кӕй цӕрдзыстӕм. Ӕппынфӕстаг наулӕууӕнмӕ бахӕццӕ стӕм. Не ’ппӕты дӕр фӕндыд тагъддӕр былмӕ рахизын ӕмӕ сакъадахы цӕрӕг адӕмӕн хорз хабар радзурын.
Нӕ фӕлурс цӕсгӕмттӕй бӕрӕг уыд, нӕ фӕндаг се ’нцонтӕй кӕй нӕ уыди – нӕ нау нын уылӕнтӕ цыппар сахаты ӕмӕ ӕрдӕг фӕраппар-баппар кодтой. Фӕлӕ иу гыццыл афынӕй кодтам, стӕй къофи бынызтам, ӕмӕ нӕ нӕ фӕллад ӕрбайрох. Павелы балцы тыххӕй Библийы цы фыст ис, ууыл цыбыртӕй аныхас кодтам, зӕрдиагӕй Хуыцаумӕ скуывтам ӕмӕ хорз хабар хъусын кӕнынмӕ араст стӕм.
Бынӕттон цӕрджытӕ сты тынг хӕларзӕрдӕ ӕмӕ уазӕгуарзон. Кӕмӕ-иу бацыдыстӕм, уыдон-иу нӕ мидӕмӕ бахуыдтой ӕмӕ-иу нын нӕ разы фынгыл цыдӕртӕ авӕрдтой. Мах-иу сын ӕрмӕст хорз хабары кой нӕ ракодтам, фӕлӕ ма-иу нӕ бон цӕмӕй уыд, уымӕй дӕр-иу сын баххуыс кодтам. Не ’мбӕлттӕй иу уыд электрик, ӕмӕ иу сылгоймагимӕ йӕ куысты куы ныхас кодтам, уӕд бафиппайдта, йӕ электрон прибортӕй цыдӕр саст кӕй у, ӕмӕ йын ӕй сарӕзта. Сылгоймагӕн уый тынг ӕхсызгон уыд. Нӕ литературӕ нын райста, тынг нӕ раппӕлыд ӕмӕ, цы куыст кӕнӕм, уый тыххӕй нын раарфӕ кодта. Ӕндӕр сылгоймаг та, цавӕр хъуыддаджы фӕдыл ӕрцыдыстӕм, уый куы базыдта, уӕд афтӕ тынг бадис кодта, ӕмӕ загъта: «Сымах, ӕцӕгдӕр, Хуыцау ӕрбарвыста! Адӕм сӕхӕдӕг хорз хабар хъусын кӕнынмӕ ахӕм дард ранмӕ ницы хуызы ӕрцыдаиккой!»
Цы литературӕ ӕрластам, уый адӕмы зӕрдӕмӕ тынг фӕцыд. Иу нӕлгоймаг нӕ журналтӕ райста ӕмӕ нын загъта, цӕмӕй ма йын ноджыдӕр радтаиккам ӕмӕ, зымӕджы дӕргъы цы кастаид, уый йын уыдаид. Ӕндӕр нӕлгоймагӕн та журнал куы радтам, уӕд ма нӕ ноджыдӕр ракуырдта, цӕмӕй сӕ йӕ дуканийы ӕрӕвӕрдтаид, ӕмӕ сӕ ӕлхӕнджытӕ дӕр кастаиккой. Стӕй нын йӕ адрис дӕр радта, цӕмӕй йын алы мӕй дӕр ног журналтӕ ӕрвыстаиккам. Иу бинонтӕм та тынг диссаг фӕкаст, сӕ сакъадахы кой Библийы кӕй ис, уый. Уыдон дӕр журналтӕ ӕхсызгонӕй райстой.
Донбакӕлӕн Саракинико, ахӕстон ӕмӕ цыртдзӕвӕн ахст адӕмы номыл
Гавдосы цӕрджытӕ нӕм ахӕм хорз цӕстӕй кӕй ракастысты, уый ныл базыртӕ басагъта. Фӕлӕ ацы сакъадахмӕ кӕй ӕрцыдыстӕм, уый иуӕй-иутӕн сӕ зӕрдыл ӕрлӕууын кодта уӕззау хабӕрттӕ. 1930 азты кӕрон Эммануэль Лионудакисы, Йегъовӕйы Ӕвдисӕны, ӕрцахстой, хорз хабар кӕй хъусын кодта, уый тыххӕй ӕмӕ йӕ ацы сакъадахмӕ ахастойa. Иу чиныджы куыд фыст ис, афтӕмӕй уыцы рӕстӕг Гавдос уыд, «ӕрмӕстдӕр мӕлӕтхӕссӕг къӕдздымтӕ (скорпионтӕ) кӕм уыди, ахӕм ӕдзӕрӕг сакъадах; ӕххормагӕй, ӕнӕмӕнгӕй сӕ цы хъуыд, уыдӕтты хъуагӕй ӕмӕ низтӕй... бирӕтӕ кӕм амардысты, ахӕм бынат; уый уыд, адӕм бындзыты цагъд кӕм кодтой, ахӕм сакъадах». Цӕмӕй ӕххормагӕй ма амардаид, уый тыххӕй Лионудакис ахста кӕсаг. Стӕй ма иннӕ ахст адӕмӕн хорз хабар хъусын кодта, уымӕн ӕмӕ уыцы сакъадахы уый уыд иунӕг Йегъовӕйы Ӕвдисӕн. Лионудакис 70 азы размӕ ахст кӕм уыд, уыцы бынат йӕ чызг, йӕ чызджычызг ӕмӕ йӕ сиахс куы федтой, уӕд сӕ цӕссыгтӕ нал баурӕдтой. Цы фидар уырнындзинады хицау уыд, ууыл хъуыды кӕнгӕйӕ нӕ ноджы тынгдӕр бауырныдта, цыфӕнды уавӕрты дӕр адӕймагӕн йӕ бон кӕй у, цӕмӕй Хуыцауыл иузӕрдионӕй баззайа ӕмӕ йын зынгзӕрдӕйӕ лӕггад кӕна.
Кӕд Гавдос, ардӕм улӕфынмӕ чи ’рцӕуы, уыдонӕн дзӕнӕт у, уӕддӕр ахст адӕмӕн ахӕм бынат нӕ уыд. Фӕлӕ дзы махӕн нӕ зӕрдӕ ӕгӕр дӕр ма барухс: сабат ӕмӕ хуыцаубоны ӕнӕхъӕн сакъадахыл ӕрзылдыстӕм, Библийы тыххӕй хӕларзӕрдӕ адӕмимӕ аныхас кодтам ӕмӕ 46 журналы ӕмӕ 9 брошюрӕйы байуӕрстам. Цы ног ӕмбӕлттӕ дзы ссардтам, уыдоны фенынмӕ та ӕнӕмӕнгӕй ӕрцӕудзыстӕм.
Уыцы дыууӕ боны тагъд атахтысты, ӕмӕ хъуамӕ фӕстӕмӕ аздӕхтаиккам. Фӕлӕ та боныхъӕд фехӕлд, ӕмӕ кӕд нау фондз сахатыл хъуамӕ ацыдаид, уӕд та йын йӕ ацӕуыны рӕстӕг аргъӕвтой. Ӕмбисӕхсӕв наумӕ схызтыстӕм ӕмӕ та нӕхи зын балцмӕ цӕттӕ кӕнын райдыдтам. Ӕппынфӕстаг райсомы ӕртӕ сахатыл ацыдыстӕм. Цалынмӕ Критмӕ бахӕццӕ стӕм, уӕдмӕ та нын денджыз нӕ нау фондз сахаты бӕрц фӕраппар-баппар кодта. Зӕхмӕ куы ’рхызтыстӕм, уӕд нӕм афтӕ каст, цыма зӕхх дӕр нӕ къӕхты бын дыууӕрдӕм кӕны. Кӕд фӕллайгӕ дӕр бакодтам, уӕддӕр тынг цин кодтам, дард сакъадах Гавдосы Йегъовӕйы ном кӕй скадджын кодтам, ууыл (Исай 42:12). Гавдосмӕ кӕй ацыдыстӕм, ууыл нӕ иу дӕр нӕ фӕфӕсмон кодта. Нӕ фӕллад ферох кодтам, фӕлӕ уыцы диссаджы балц нырма бирӕ рӕстӕг мысдзыстӕм.
a Эммануэль Лионудакисы биографи мыхуыргонд уыд журналы «Сторожевая башня». Кӕс 1999 азы 1 сентябры «Сторожевая башня», 25–29 фӕрстӕ.