Библийы 20 чиныг – Ӕмбисӕндтӕ
Чи сӕ радзырдта: Соломон, Агур, Лемуил
Кӕм ӕрцыд фыст: Иерусалимы
Фыст фӕцис: н. э. агъоммӕ 717 азмӕ ӕв.
НӔ ЭРӔЙЫ агъоммӕ 1037 азы Давиды фырт Соломон Израилы паддзах куы сси, уӕд Иегъовӕмӕ куывта «зонд ӕмӕ зонындзинӕдты» тыххӕй, цӕмӕй «ацы стыр адӕмыл тӕрхон кодтаид». Иегъовӕ йын йӕ куывд фехъуыста ӕмӕ йын радта «зонд ӕмӕ зонындзинӕдтӕ» ӕмӕ «ӕмбаргӕ зӕрдӕ» (2 Пар. 1:10–12; 3 Пад. 3:12; 4:30, 31). Уый рабӕрӕг, Соломон «ӕртӕ мин ӕмбисонды [кӕй] радзырдта», уымӕй (3 Пад. 4:32). Уыцы зондджын ныхӕстӕй иуӕй-иутӕ ӕрцыдысты фыст Библийы, Ӕмбисӕндты чиныджы. Соломонмӕ цы зонд уыд, уый йын «йӕ зӕрдӕйы Хуыцау нывӕрдта», ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ Ӕмбисӕндты чиныг ахуыргӕнгӕйӕ мах ӕцӕгӕй ахуыр кӕнӕм Иегъовӕ Хуыцауы зонд (3 Пад. 10:23, 24). Уыцы ӕмбисӕндты ис фенӕн ӕнусон ӕцӕгдзинӕдтӕ. Цы бонты сӕ дзырдтой, уӕд куыд ахсджиаг уыдысты, афтӕ сты абон дӕр.
2 Соломоны хицауиуӕгады рӕстӕг хорз фадат лӕвӕрдта, цӕмӕй Хуыцауӕй ахӕм разамынд лӕвӕрд цыдаид. Соломонӕн загъдӕуыд, уый кӕй «баддзӕн Иегъовӕйы паддзахбадӕныл». Теократон паддзахад Израиль уыд йӕ тӕккӕ тӕмӕны, Соломон та хорзӕхджын ӕрцыд ахӕм «стырадӕй», ӕмӕ уый хуызӕн паддзах нӕдӕр йӕ размӕ уыд, нӕдӕр йӕ фӕстӕ (1 Пар. 29:23, 25). Уый уыд фарны, бӕркад ӕмӕ ӕдасдзинады рӕстӕг (3 Пад. 4:20–25). Фӕлӕ уӕддӕр уыцы теократон хицауиуӕгады рӕстӕджы дӕр адӕмӕн сӕ ӕнӕххӕстдзинады тыххӕй уыд сӕхи хъӕндзинӕдтӕ ӕмӕ ӕвзӕрстой зындзинӕдтӕ. Уӕдӕ бамбарӕн ис, адӕм зондджын паддзах Соломонмӕ сӕ зындзинӕдтӕ скъуыддзаг кӕнынмӕ цӕмӕн цыдысты, уый (3 Пад. 3:16–28). Алыхуызон хъуыддӕгтӕ ӕвзаргӕйӕ-иу, уый ӕрхаста, царды мидӕг бирӕ уавӕрты чи баххуыс кодтаид, ахӕм ӕмбисӕндтӕ. Ацы ӕлвӕст, фӕлӕ зӕрдӕ агайӕг ныхӕстӕн стыр аргъ кодтой, йӕ цард Хуыцауы фӕндонмӕ гӕсгӕ аразын кӕй фӕндыд, уыдон.
3 Фыстад нӕ дзуры, Соломон Ӕмбисӕндты чиныг кӕй ныффыста, уый. Фӕлӕ дзы дзырдӕуы, уый сӕ кӕй «радзырдта», стӕй ма «лӕмбынӕг иртӕста, цӕмӕй ӕмбисӕндты стыр нымӕц бӕлвырд фӕткмӕ гӕсгӕ равӕрдтаид»; уымӕй бӕрӕг у, кӕй йӕ фӕндыд, цӕмӕй сӕ иннӕ фӕлтӕртӕ дӕр пайда кодтаиккой (3 Пад. 4:32; Еккл. 12:9). Давид ӕмӕ Соломоны рӕстӕджы паддзахы галуаны лӕггадгӕнджыты ’хсӕн уыд писыртӕ дӕр (2 Пад. 20:25; 4 Пад. 12:10). Мах ӕй нӕ зонӕм, Соломоны писыртӕ йын йе ’мбисӕндтӕ фыстой ӕмӕ сӕ ӕмбырд кодтой ӕви нӕ, фӕлӕ уыцы рӕстӕджы ахӕм стыр хицӕутты ныхӕстӕн кодтой стыр аргъ ӕмӕ-иу сӕ фысгӕ дӕр ныккодтой. Ахуыргӕндты иумӕйаг хъуыдымӕ гӕсгӕ, ӕмбисӕндты чиныг ӕрцыд арӕзт ӕндӕр ӕмбырдгӕндты бындурыл.
4 Ӕмбисӕндты чиныг адих кӕнӕн ис фондз хайыл: 1) 1–9 сӕртӕ разныхасимӕ «Давиды фырт Соломоны ӕмбисӕндтӕ»; 2) 10–24 сӕртӕ, хуыйнынц «Соломоны ӕмбисӕндтӕ»; 3) 25–29 сӕртӕ, райдайынц ныхӕстӕй: «Адон дӕр сты Соломоны ӕмбисӕндтӕ, рафыстой сӕ Иудейы паддзах Езекийы лӕггадгӕнджытӕ»; 4) 30 сӕр, хуыйны «Иакейы фырт Агуры ныхӕстӕ» ӕмӕ 5) 31 сӕр, ис дзы «Паддзах Лемуилы ныхӕстӕ, йӕ мад ын зонд амонынӕн цы ахсджиаг ныхӕстӕ загъта, уыдон». Афтӕмӕй бӕлвырд кӕны, ӕмбисӕндты фылдӕр хай Соломон кӕй радзырдта, уый. Агур ӕмӕ Лемуил чи уыдысты, уый бӕлвырд нӕу. Библиӕмбарынгӕнджытӕй иуӕй-иутӕ хъуыды кӕнынц, Лемуил дӕр Соломоны ном кӕй у.
5 Ӕмбисӕндтӕ кӕд ӕрцыдысты фыст ӕмӕ сӕ кӕд бахастой иу чиныгмӕ? Ӕнӕ дызӕрдыгӕй ис зӕгъӕн, сӕ фылдӕр кӕй ӕрцыд фыст Соломоны хицауиуӕгады рӕстӕджы (н. э. агъоммӕ 1037–998 азты), Хуыцауӕй куы нӕма аздӕхт, уӕд. Агур ӕмӕ Лемуил чи уыдысты, уый бӕрӕг кӕй нӕу, уымӕ гӕсгӕ зын у сбӕлвырд кӕнын, сӕ ӕмбисӕндтӕ кӕд ӕрцыдысты фыст, уый. Иу ӕмбырдгонд ӕрцыд арӕзт паддзах Езекийы хицауиуӕгады рӕстӕджы (н. э. агъоммӕ 745–717 азты), ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ ӕмбырдгонд ӕнӕхъӕнӕй йӕ хицауиуӕгады рӕстӕгӕй раздӕр арӕзт не ’рцыдаид. Цымӕ фӕстаг дыууӕ хайы дӕр паддзах Езекийы рӕстӕджы ӕрцыдысты ӕмбырдгонд? Ацы фарстӕн дзуапп лӕвӕрд цӕуы «Сыгъдӕг Фыстады Ног Дунейы тӕлмацы фиппаинӕгты» Ӕмбисӕндтӕм 31:31-аг стихмӕ цы сноскӕ ис, уым: «Рагон дзуттаг тексты иуӕй-иу рауагъдты ис триграмматон, кӕнӕ ӕртӕ дамгъӕйы, хет, заин, коф (חזק). Уый у паддзах Езекийы къухӕвӕрд ӕмӕ-иу ӕй ӕвӕрдта, йӕ писыртӕ-иу документтӕ куы рафыстой, уӕд; афтӕмӕй ӕвдыст цыд, куыст кӕронмӕ кӕй фӕцис, уый».
6 Дзуттаг ӕвзагыл уагъд Библиты Ӕмбисӕндты чиныг сӕрысуангӕй хуынд чиныджы фыццаг дзырдмӕ гӕсгӕ мишле́, нысан кӕны «ӕмбисӕндтӕ». Мишле́ у рагон дзуттаг номдар маша́лы бирӕон нымӕц, ӕмӕ уыцы дзырды тыххӕй хъуыды кӕнынц, зӕгъгӕ, цы уидагӕй у арӕзт, уый нысан кӕны «цӕйдӕр хуызӕн» кӕнӕ «цӕимӕдӕр абарын». Ацы дзырдтӕ хорз ӕвдисынц, чиныджы мидис, уымӕн ӕмӕ ӕмбисӕндтӕ сты, арӕх ӕмхуызондзинӕдтӕ ӕмӕ абарстытӕ кӕм вӕййы ӕмӕ кӕсӕджы хъуыды кӕнынмӕ чи разӕнгард кӕны, ахӕм ӕлвӕст хъуыдытӕ. Ӕмбисӕндтӕ цыбыр кӕй сты, уый тыххӕй сты ӕнцонӕмбарӕн, цымыдисаг, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ сӕ ӕнцондӕр ис спайдагӕнӕн зонд бацамонынӕн, сахуыр кӕнынӕн ӕмӕ сӕ бахъуыды кӕнынӕн. Чиныджы ныхӕстӕ хъарынц зӕрдӕмӕ.
7 Цымыдисаг ма у чиныджы стиль дӕр. Уый у рагон дзуттаг поэзийы стиль. Чиныджы фылдӕр хай фыст у ахӕм аивадон мадзалы ӕххуысӕй, куыд параллелизм. Ӕмдзӕвгӕйы рӕнхъытӕ ӕнӕмӕнг рифмӕгонд не сты, фӕлӕ дзы ис фенӕн, сӕ мидисмӕ гӕсгӕ ӕмхуызон хъуыдытӕ цы рӕнхъыты ис, уыдоны ритмикон арӕзт. Хъуыдыйы ритмикон арӕзты руаджы зондамындтӕ сты рӕсугъддӕр ӕмӕ ахадгӕдӕр. Хъуыдытӕ, гӕнӕн ис, уой синонимон кӕнӕ ныхмӕвӕрд, фӕлӕ параллель сӕйраджыдӕр хъӕуы хъуыды дарддӕр райхалынӕн, йӕ нысаниуӕг ын бамбарын кӕнынӕн ӕмӕ йӕ раст радӕттынӕн. Синонимон параллелизмы цӕвиттонтӕ ис фенӕн Ӕмбисӕндты 11:25; 16:18 ӕмӕ 18:15, ӕмӕ арӕхдӕр чи ӕмбӕлы, ахӕм ныхмӕвӕрд параллелизмы цӕвиттонтӕ та – Ӕмбисӕндты 10:7, 30; 12:25; 13:25 ӕмӕ 15:8. Чиныджы кӕрон ма ис фенӕн поэтикон композицийы ӕндӕр аивадон мадзал (Ӕмб. 31:10–31). Чиныджы рагон дзуттаг тексты фӕстаг 22 стихы афтӕ арӕзт сты, ӕмӕ сӕ алкӕцыдӕр райдайы рагон дзуттаг алфавиты дамгъӕйӕ, иу иннӕйы фӕдыл куыд цӕуы, уымӕ гӕсгӕ. Тексты ахӕм арӕзт хуыйны акростих ӕмӕ ма ӕмбӕлы псаломтӕй иуӕй-иуты дӕр. Рагон дунейы литературӕйы ацы стилӕй рӕсугъддӕр стиль нӕй.
8 Ӕмбисӕндты чиныг ӕууӕнчы аккаг кӕй у, уый бӕлвырд кӕны, фыццаг чырыстӕттӕ уагахасты тыххӕй уагӕвӕрдтӕ фидар кӕнгӕйӕ ацы чиныгӕй куыд арӕх пайда кодтой, уый. Куыд зыны, афтӕмӕй Иаков тынг хорз зыдта Ӕмбисӕндты чиныг, ӕмӕ чырыстон уагахасты тыххӕй амындтӕ куы лӕвӕрдта, уӕд пайда кодта ацы чиныджы сӕйраг принциптӕй. (Абар Ӕмбисӕндтӕ 14:29; 17:27 ӕмӕ Иаковы 1:19, 20; Ӕмбисӕндтӕ 3:34 ӕмӕ Иаковы 4:6; Ӕмбисӕндтӕ 27:1 ӕмӕ Иаковы 4:13, 14.) Комкоммӕ Ӕмбисӕндтӕй ист цитатӕтӕ та ис фенӕн: Ромӕгтӕм 12:20 – Ӕмбисӕндтӕ 25:21, 22; Дзуттытӕм 12:5, 6 – Ӕмбисӕндтӕ 3:11, 12; 2 Петры 2:22 – Ӕмбисӕндтӕ 26:11.
9 Уымӕй уӕлдай ма Ӕмбисӕндты чиныг разы у Библийы иннӕ чингуытимӕ дӕр ӕмӕ афтӕмӕй ӕвдыст цӕуы, «ӕппӕт Фысты» хай кӕй у, уый. Ӕмбисӕндтӕ куы абарӕм Моисейы Закъонимӕ, Йесойы ахуырӕдтимӕ ӕмӕ ма йӕ ахуыргӕнинӕгтӕ ӕмӕ йӕ апостолты фыстытимӕ дӕр, уӕд фендзыстӕм, сӕ хъуыдытӕ куыд ӕмдзых кӕнынц, уый. (Кӕс Ӕмбисӕндтӕ 10:16 – 1 Коринфӕгтӕм 15:58 ӕмӕ Галатӕгтӕм 6:8, 9; Ӕмбисӕндтӕ 12:25 – Матфейы 6:25; Ӕмбисӕндтӕ 20:20 – Рацыд 20:12 ӕмӕ Матфейы 15:4). Суанг ма, адӕймагӕн зӕхх цӕттӕгонд куыд цыд, ууыл кӕм цӕуы дзырд, уым дӕр ис фенӕн, ӕмбисӕндты фысджытӕ Библийы иннӕ фысджытимӕ куыд ӕмхуызон хъуыды кодтой, уый (Ӕмб. 3:19, 20; Уӕв. 1:6, 7; Иов 38:4–11; Пс. 103:5–9).
10 Чиныг Хуыцауы удцырынӕй фыст кӕй у, уый ма бӕлвырд кӕны, зонадмӕ гӕсгӕ раст кӕй у, уымӕй дӕр, ӕмӕ уӕлдай нӕу, цӕуыл дзура: химийы закъӕттыл, медицинӕйы ӕви ӕнӕниздзинады фарстатыл. Куыд зыны, афтӕмӕй Ӕмбисӕндты 25:20-ӕм стихы дзырд цӕуы туагад-щелочон реакцийы тыххӕй. Ӕмбисӕндты 31:4, 5-ӕм стихтӕ разы сты нырыккон зонадон бӕлвырдгӕнӕнтимӕ, зӕгъгӕ, нозтджын адӕймагӕн хъуыды кӕнын зындӕр вӕййы. Бирӕ дохтыртӕ ӕмӕ диетологтӕ разы сты, мыд пайда кӕй у, ууыл, ӕмӕ ам ӕмбӕлон у ӕмбисонд: «Мыд хӕр, мӕ фырт, уымӕн ӕмӕ уый пайда у» (Ӕмб. 24:13). Абоны иртӕстытӕ психосоматикӕйы фадыджы дӕр Ӕмбисӕндтӕй хъауджыдӕр ногӕй ницы дзурынц. Уым дзырдӕуы: «Хъӕлдзӕг зӕрдӕ у ӕвдадзыхосау» (17:22; 15:17).
11 Ӕмбисӕндты адӕймаджы домӕнты ӕмӕ уавӕрты тыххӕй афтӕ лӕмбынӕг цӕуы дзырд, ӕмӕ иу зындгонд ахуыргонд загъта: «Царды алы къабазмӕ дӕр дзы ис ӕмбӕлон амынд; алы хорз кӕнӕ ӕвзӕр хъуыддагмӕ дӕр дзы ис кӕнӕ разыйы ныхӕстӕ, кӕнӕ та уайдзӕф. Адӕймаджы зонд ӕдзухдӕр агуры Хуыцауы... ӕмӕ йӕ фӕндӕгтыл цӕугӕйӕ, адӕймаг хаты, Сфӕлдисӕг ӕмӕ Тӕрхонгӕнӕг йӕ разы кӕй ис, уый... Ацы рагон чиныджы нӕ цӕстыты раз ӕрлӕууынц алыхуызон адӕймӕгтӕ; ӕмӕ кӕд ӕртӕ мин азы размӕ ӕрцыд фыст, уӕддӕр нын нӕ цард афтӕ хорз ӕвдисы, цыма йӕ фӕлгонцтӕ абоны цардӕй ист сты, уыйау» (Смиты «Библион дзырдуат», 1890 аз, III том, 2616 фарс).
ЦЫ ПАЙДА У
19 Ӕмбисӕндты чиныджы фыццаг стихты ӕвдыст цӕуы, цӕмӕн ӕрцыд фыст, уый: «Цӕмӕй адӕймаг базона зонд ӕмӕ зондамынд, бамбара ӕмбаргӕдзинады ныхӕстӕ, йӕ хъус ӕрдара ӕмбарындзинады, рӕсттӕрхоны, тӕрхон ӕмӕ рӕстдзинады амындтӕм, ӕвӕлтӕрд дардмӕ уыныныл сахуыр уа, ӕрыгон лӕппу зонындзинад ӕмӕ ӕрхъуыдыйӕ фӕхайджын уа» (1:2–4). Уыцы нысанмӕ гӕсгӕ чиныг ӕргом здахы зонындзинӕдтӕм, зонд ӕмӕ ӕмбаргӕдзинадмӕ, уымӕн ӕмӕ сӕ алкӕцыдӕр у пайда.
20 1) Зонындзинӕдтӕ адӕймаджы ӕнӕмӕнг хъӕуынц: адӕймаг ӕнӕфенд хъуамӕ ма уа. Иегъовӕйы ’фсарм кӕмӕ нӕ уа, уымӕн йӕ бон нӕу дырыс зонындзинӕдтӕ ссарын, уымӕн ӕмӕ зонындзинӕдты гуырӕн у уыцы ’фсарм. Зонындзинӕдтӕ зынаргъдӕр сты ӕппӕты сыгъдӕгдӕр сыгъзӕринӕй. Цымӕ цӕмӕн? Уымӕн ӕмӕ зонындзинӕдты руаджы рӕстаг адӕм цӕуынц ирвӕзт; уый нӕ хъахъхъӕны тӕригъӕд ракӕнынӕй. Уӕдӕ куыд ахсджиаг у зонындзинӕдтӕ агурын ӕмӕ сӕ арын! Уыдонӕн аргъ нӕй. Уӕдӕ «дӕ хъус ӕрдар, ӕмӕ зондджынты ныхӕстӕм байхъус, цӕмӕй дӕ зӕрдӕ бацагура мӕ зонындзинӕдтӕ» (22:17; 1:7; 8:10; 11:9; 18:15; 19:2; 20:15).
21 2) Зонд, кӕнӕ зонындзинӕдтӕй раст пайда кӕныны курдиат, Иегъовӕйӕн кад кӕнгӕйӕ, у «ӕппӕты сӕйрагдӕр». Агур ӕй. Зонды Суадон у Иегъовӕ. Цард чи дӕтты, уыцы зондӕй адӕймаг фӕхайджын вӕййы, Иегъовӕ Хуыцауы куы базоны ӕмӕ йӕм Хуыцауы ’фсарм куы фӕзыны, уӕд. Уый у зонды дӕгъӕл. Уӕдӕ тӕрсын хъӕуы адӕймагӕй нӕ, фӕлӕ Хуыцауӕй. Зонд адӕймагау сиды алкӕмӕдӕр ӕмӕ сӕ разӕнгард кӕны сӕ фӕндӕгтӕ сраст кӕнынмӕ. Йӕ хъӕлӕс ма суанг уынгты дӕр хъуысы. Иегъовӕ сиды ӕвӕлтӕрд адӕймӕгтӕм ӕмӕ фаг зонд кӕмӕ нӕй, уыдонмӕ, цӕмӕй раздӕхой ӕмӕ сӕхи зонды къӕбӕрӕй бафсадой. Ӕмӕ сӕм Иегъовӕйы ’фсарм куы уа, уӕд уыдзысты амондджын, бирӕ сӕм куы ницы уа, уӕддӕр. Зонд бирӕ арфӕдзинӕдтӕ хӕссы; йӕ пайдайӕн та ницӕимӕ ис абарӕн. Зонд ӕмӕ зонындзинӕдтӕ сты хорз бындур ӕмбаргӕдзинадӕн, чи нӕ хъахъхъӕндзӕн, уыцы миниуӕгӕн. Мыд куыд пайда ӕмӕ адджын у, афтӕ пайда у зонд дӕр. Уый сыгъзӕринӕй зынаргъдӕр у; уый у царды бӕлас. Адӕм ӕнӕ зондӕй фесӕфынц, уымӕн ӕмӕ уый цард хъахъхъӕны; уый йӕхӕдӕг дӕр нысан кӕны цард (4:7; 1:7, 20–23; 2:6, 7, 10, 11; 3:13–18, 21–26; 8:1–36; 9:1–6, 10; 10:8; 13:14; 15:16, 24; 16:16, 20–24; 24:13, 14).
22 3) Зонындзинӕдтӕ ӕмӕ зондӕй уӕлдай ма ахсджиаг у ӕмбаргӕдзинад; уымӕ гӕсгӕ «дӕм цыдӕриддӕр ис, уымӕй агур ӕмбаргӕдзинад дӕр». Ӕмбаргӕдзинад адӕймагӕн ӕххуыс кӕны хъуыддагмӕ алырдыгӕй ӕркӕсынӕн ӕмӕ йын йӕ фӕстиуджытӕ фенынӕн; уый нысан кӕны дардмӕ уынын, баст у Хуыцауимӕ, уымӕн ӕмӕ адӕймагӕн йӕ бон нӕу йӕхи ӕмбаргӕдзинадыл йӕ ныфс дарын. Ницы хуызы ис ссарӕн ӕмбаргӕдзинад кӕнӕ дардмӕ уынӕн, Иегъовӕйы фӕндоны ныхмӕ цӕугӕйӕ! Цӕмӕй нӕм ӕмбаргӕдзинад уа, уый тыххӕй йӕ хъуамӕ зӕрдиагӕй агурӕм ӕмбӕхст хӕзнайау. Цӕмӕй ӕмбаргӕ уӕм, уый тыххӕй нӕ хъӕуы зонындзинӕдтӕ. Ӕмбаргӕ адӕймаг зонындзинӕдтӕ куы фӕагуры, уӕд ӕрцӕуы арфӕгонд ӕмӕ ссары зонд. Уый хъахъхъӕд у ацы дунейы ӕнӕнымӕц къӕппӕджытӕй, зӕгъӕм, фыдзӕрдӕ адӕм иннӕты сӕ фӕстӕ асайынӕн ӕмӕ сӕ талынг фӕндӕгтыл кӕнынӕн кӕмӕй пайда кӕнынц, уыдонӕй. Куыд тынг бузныг хъуамӕ уӕм Иегъовӕ Хуыцауӕй, цард нын чи дӕтты, уыцы зонындзинӕдты, зонд ӕмӕ ӕмбаргӕдзинады Суадонӕй! (4:7; 2:3, 4; 3:5; 15:14; 17:24; 19:8; 21:30).
23 Йӕ нысанмӕ гӕсгӕ Ӕмбисӕндты чиныг дӕтты бирӕ зондджын, Хуыцауы удцырынӕй фыст уынаффӕтӕ, цӕмӕй нын баххуыс кӕной ӕмбаргӕдзинад ссарынӕн ӕмӕ нӕ зӕрдӕтӕ бахъахъхъӕнынӕн, «уымӕн ӕмӕ царды суадӕттӕ уырдыгӕй гуырынц» (4:23, «Мах дуг», 1999 аз, № 12). Ӕркӕсӕм, Ӕмбисӕндты чиныджы цы зондджын уынаффӕтӕ ис, уыдонмӕ.
24 Фыдгӕнджытӕ ныхмӕвӕрд сты рӕстгӕнджытӕн. Фыдгӕнӕг зылынгонд ӕрцӕудзӕн йӕ гакъон-макъон фӕндӕгты тыххӕй, ӕмӕ йӕ йӕ мулк масты бон нӕ фервӕзын кӕндзӕн. Рӕстгӕнӕг та лӕууы царды фӕндагыл ӕмӕ йӕ Иегъовӕ схорзӕхджын кӕндзӕн (2:21, 22; 10:6, 7, 9, 24, 25, 27–32; 11:3–7, 18–21, 23, 30, 31; 12:2, 3, 7, 28; 13:6, 9; 14:2, 11; 15:3, 8, 29; 29:16).
25 Ахсджиаг у хӕрзӕгъдау уагахаст. Соломон арӕх фӕдзӕхсы ӕнӕгъдаудзинадӕй. Йӕ цардӕмбалыл ӕнувыд чи нӕу, ома хӕтгӕ чи кӕны, уыдон сӕхи ӕппарынц бӕллӕхы, сӕхи худинаг кӕнынц, ӕмӕ сӕ ном никуы ссыгъдӕг уыдзӕн. Чи зоны, «давӕггаг дӕттӕ» лӕппумӕ хӕрзад кӕсой, фӕлӕ хъахбай сылгоймаджы фӕндӕгтӕ мӕлӕтмӕ кӕнынц ӕмӕ ма йӕ фӕстӕ дӕр асайы ӕвӕлтӕрд амӕттӕгты. Ӕнӕгъдаудзинады арф дзыхъхъы чи ныххауы, уыдонӕн Иегъовӕ кӕны тӕрхон (2:16–19; 5:1–23; 6:20–35; 7:4–27; 9:13–18; 22:14; 23:27, 28).
26 Ахсджиаг у хиуыл хӕцын. Тӕрхонгонд цӕуынц фыднозт ӕмӕ фырхӕрд. Хуыцауы хорзӕх райсын кӕй фӕнды, уыдон хъуамӕ хӕрды ӕмӕ нозты сӕ бӕрц зоной (20:1; 21:17; 23:21, 29–35; 25:16; 31:4, 5). Йӕ маст уромын чи зоны, уыдонмӕ ис бирӕ ӕмбаргӕдзинад ӕмӕ сты, сахар чи басӕтты, ахӕм лӕгӕй тыхджындӕр (14:17, 29; 15:1, 18; 16:32; 19:11; 25:15, 28; 29:11, 22). Хиуыл хӕцын ма хъӕуы, цӕмӕй, стджытӕ чи хӕрог кӕны, уыцы хӕлӕгӕй нӕхи хизӕм (14:30; 24:1; 27:4; 28:22).
27 Зондджын ӕмӕ ӕнӕзонд ныхӕстӕ. Гӕды ’взаг, мӕнгдзурӕг, мӕнгӕвдисӕн ӕмӕ сайӕгой хурмӕ хаст ӕрцӕудзысты, уымӕн ӕмӕ ӕлгъаг сты Иегъовӕйы цӕсты (4:24; 6:16–19; 11:13; 12:17, 22; 14:5, 25; 17:4; 19:5, 9; 20:17; 24:28; 25:18). Адӕймаджы дзыхӕй хорз ныхас куы цӕуа, уӕд уый у царды гуырӕн, фӕлӕ ӕдылыйы йӕ дзых кӕны сӕфтмӕ. «Мӕлӕт дӕр ӕмӕ цард дӕр ӕвзагыл баст сты, ӕмӕ йӕ чи уарзы, уый йын йӕ фӕстиуджытӕ йӕхиуыл бавзардзӕн» (18:21). Фыдкойгӕнджытӕ, гӕдыныхасгӕнджытӕ, зӕрдӕлхӕнӕн ӕмӕ талф-тулфныхасгӕнджытӕ тӕрхонгонд цӕуынц. Рӕстдзинад дзурын ӕмӕ Хуыцауӕн кад кӕнын у зонды фӕндаг (10:11, 13, 14; 12:13, 14, 18, 19; 13:3; 14:3; 16:27–30; 17:27, 28; 18:6–8, 20; 26:28; 29:20; 31:26).
28 Сӕрбӕрзонддзинад ӕнӕзонд ми у, сӕрныллӕгдзинад та ахсджиаг у. Хъал адӕймаг уӕлӕуӕз стӕхы, фӕлӕ бынуӕз ӕрбады. Хъалзӕрдӕтӕ сты ӕлгъаг Иегъовӕйы цӕсты, сӕрныллӕгтӕн та дӕтты зонд, кад, мулк ӕмӕ цард (3:7; 11:2; 12:9; 13:10; 15:33; 16:5, 18, 19; 18:12; 21:4; 22:4; 26:12; 28:25, 26; 29:23).
29 Адӕймаг хъуамӕ зивӕг ма кӕна, фӕлӕ уарза кусын. Зивӕггӕнаг адӕймаджы тыххӕй дзы бирӕ дзырдӕуы. Хорз уаид, мӕлдзыгмӕ куы бацӕуид ӕмӕ дзы зонд куы райсид. Фӕлӕ зивӕг чи нӕ кӕны, уый уыдзӕн ӕнтыстджын! (1:32; 6:6–11; 10:4, 5, 26; 12:24; 13:4; 15:19; 18:9; 19:15, 24; 20:4, 13; 21:25, 26; 22:13; 24:30–34; 26:13–16; 31:24, 25).
30 Хорз ӕмбалад. Ӕнӕзонд ми у, Иегъовӕйы ’фсарм кӕмӕ нӕй, фыдгӕнӕг чи у, ӕнӕсӕр, мӕстыгӕр чи у, дам-думтӕ чи хӕссы, фырхӕрд чи кӕны, уыдонимӕ хӕлариуӕг кӕнын. Уый бӕсты зондджынтимӕ хӕлариуӕг кӕн, цӕмӕй ноджы зондджындӕр суай (1:10–19; 4:14–19; 13:20; 14:7; 20:19; 22:24, 25; 28:7).
31 Хъӕуы уайдзӕф кӕнын ӕмӕ раст кӕнын. «Иегъовӕ кӕй уарзы, уымӕн уайдзӕф кӕны», ӕмӕ йын йӕ зондамындмӕ йӕ хъус чи дары, уыдон скадджын уыдзысты ӕмӕ сӕ къухы бафтдзӕн цард. Уайдзӕф ӕнӕуынон кӕмӕн у, уый та фӕхудинаг уыдзӕн (3:11, 12; 10:17; 12:1; 13:18; 15:5, 31–33; 17:10; 19:25; 29:1).
32 Уынаффӕтӕ хорз ус уӕвынӕн. Ӕмбисӕндты бирӕ хӕттыты устытӕ фӕдзӕхст цӕуынц, цӕмӕй ма уой хъуыр-хъуыргӕнаг ӕмӕ ӕнӕуаг митӕ ма кӕной. Хуыцауӕй чи тӕрсы, ахӕм ӕмбаргӕ, хорз усӕн йӕ дзыхӕй цӕуы фӕлмӕн ныхас; ахӕм ус чи ссара, уымӕн уый уыдзӕн Иегъовӕйы хорзӕх (12:4; 18:22; 19:13, 14; 21:9, 19; 27:15, 16; 31:10–31).
33 Сывӕллӕттӕ хъомыл кӕнын. Ӕдзухдӕр сын амон Хуыцауы фӕдзӕхстытӕ, цӕмӕй сӕ «ма рох кӕной». Сӕ сабибонтӕй сӕ хъомыл кӕн Иегъовӕйы фӕдзӕхстытӕм гӕсгӕ. Куы хъӕуа, уӕд сын уисӕй ма тӕрс; уис ӕмӕ уайдзӕф ӕвдисынц уарзондзинад ӕмӕ лӕппуйӕн дӕттынц зонд. Йӕ сывӕллӕтты Хуыцауы домӕнтӕм гӕсгӕ чи хъомыл кӕны, уыдонӕн сӕ сывӕллӕттӕ уыдзысты зондджын, сӕ мад ӕмӕ сӕ фыдӕн та хӕсдзысты циндзинад ӕмӕ ӕхцондзинад (4:1–9; 13:24; 17:21; 22:6, 15; 23:13, 14, 22, 24, 25; 29:15, 17).
34 Иннӕтӕн ӕххуыс кӕныны хӕс. Ӕмбисӕндты уый тыххӕй арӕх дзырдӕуы. Зондджын адӕймаг хъуамӕ йӕ зонындзинӕдтӕ дӕтта иннӕтӕн дӕр, цӕмӕй уыдонӕн дӕр пайда хӕссой. Адӕймаг хъуамӕ уа рӕдау ӕмӕ мӕгуыртӕн ӕххуыс кӕна. Афтӕмӕй уый ӕфстау дӕтты Иегъовӕйӕн, уый та йӕ ӕнӕмӕнг схорзӕхджын кӕндзӕн (11:24–26; 15:7; 19:17; 24:11, 12; 28:27).
35 Иегъовӕйыл зӕрдӕ дарын. Ӕмбисӕндты чиныг нӕ кӕй фӕдзӕхсы, цӕмӕй алкӕддӕр нӕ зӕрдӕ Хуыцауыл дарӕм, уымӕй нын ӕвдисы, зындзинӕдтӕ нын цӕй тыххӕй вӕййы, уый. Алы хъуыддаджы дӕр хъуамӕ хъуыды кӕнӕм Иегъовӕйыл. Адӕймагӕн йӕ бон у фӕндтӕ кӕнын, фӕлӕ йын йӕ къахдзӕфтӕн хъуамӕ разамынд дӕтта Иегъовӕ. Иегъовӕйы ном у фидар мӕсыг, рӕстаг адӕм ӕм лидзынц ӕмӕ дзы ӕдасдзинад ссарынц. Дӕ зӕрдӕ Иегъовӕйыл дар ӕмӕ разамынд агур йӕ Ныхасы (3:1, 5, 6; 16:1–9; 18:10; 20:22; 28:25, 26; 30:5, 6).
36 Куыд тынг нын ӕххуыс кӕны Ӕмбисӕндты чиныг нӕхи ӕмӕ иннӕты ахуыр кӕнынӕн ӕмӕ зонд амонынӕн! Адӕмы ’хсӕн цы ахастытӕ, цы уавӕртӕ вӕййы, уыдонӕй алкӕцыйы тыххӕй дӕр цӕуы дзырд. Хуыцауы лӕггадгӕнджытӕй йӕхи исчи хицӕн кӕны йе ’муырнджытӕй? (18:1). Бӕрзонд бынат чи ахсы, ахӕм адӕймаг исты хъуыддаджы уынаффӕ хӕссы, уыцы хъуыддаджы тыххӕй иууылдӕр цы хъуыды кӕнынц, уый куы нӕ базона, афтӕмӕй? (18:17). Исчи уарзы, иннӕтӕм хъыг чи кӕсы, ахӕм хъазӕн ныхӕстӕ кӕнын? (26:18, 19). Исчи искӕй хъулон кӕны? (28:21). Дуканийы уӕйгӕнӕг, быдыры кусӕг, лӕг, ус ӕмӕ сывӕллӕттӕ – алчи дӕр дзы ссардзӕн хорз уынаффӕтӕ. Ныййарджытӕн лӕвӕрд цӕуы ӕххуыс, ӕмӕ уый руаджы сӕ бон у, ӕрыгӕтты раз цы бирӕ къӕппӕджытӕ вӕййы, уыдон раргом кӕнын. Зондджынты бон у, царды чи ницы ма федта, уыдонӕн зонд амонын. Кӕмфӕнды ма цӕрӕм, фӕсномыг ныхӕстӕ сты пайда; ацы чиныджы цы зондамындтӕ ӕмӕ уынаффӕтӕ ис, уыдон никуы базӕронд уыдзысты. Америкӕйы ахуырады фадыджы кусӕг Уилльям Лайон Фелпс иухатт загъта: «Ӕмбисӕндты чиныг цыфӕнды ног газетӕй дӕр нырыккондӕр у»a. Ӕмбисӕндты чиныг ахсджиаг у абоны царды ӕмӕ пайда у ахуыр кӕнынӕн, уымӕн ӕмӕ у Хуыцауы удцырынӕй фыст.
37 Соломон йӕ фылдӕр хай кӕмӕн радзырдта, уыцы Ӕмбисӕндты чиныг пайда у сраст уӕвынӕн ӕмӕ адӕмы ’ргом здахы Ӕппӕтхъомысджын Хуыцаумӕ. Афтӕ ма кодта Йесо Чырысти дӕр, уый та Матфейы 12:42-ӕм стихы хуыйны «Соломонӕй стылдӕр».
38 Уӕдӕ куыд тынг бузныг хъуамӕ уӕм Иегъовӕйӕ, уыцы диссаджы зондджын гоймаджы Паддзахады Мыггагӕй кӕй равзӕрста, уый тыххӕй! Йӕ паддзахбадӕн «фидаргонд ӕрцӕудзӕн рӕстдзинадӕй», ӕмӕ йӕ фӕрнджын хицауиуӕгады кад уыдзӕн Соломоны паддзахады кадӕй бирӕ стырдӕр. Уыцы Паддзахады хицауиуӕгады тыххӕй у загъд: «Хорзӕх ӕмӕ рӕстдзинад хъахъхъӕнынц паддзахы; ӕмӕ хорзӕх у йӕ паддзахбадӕны бындур». Уый руаджы ӕппӕт адӕмӕн дӕр райдайдзӕн ӕгӕрон, рӕстаг хицауиуӕгады дуг, Ӕмбисӕндты куыд дзырдӕуы: «Паддзах мӕгуыртӕн раст тӕрхон куы хӕсса, уӕд йӕ бадӕн фидар уыдзӕни». Афтӕмӕй, махӕн ӕхсызгон у зонын, Ӕмбисӕндтӕ нын кӕй рухс кӕнынц, зонындзинӕдтӕм, зонд, ӕмбаргӕдзинадмӕ ӕмӕ ма нӕ ӕнусон цардмӕ цы фӕндаг кӕны, канд уый нӕ, фӕлӕ ма уымӕй бирӕ ахсджиагдӕр та, уыдон кадджын кӕнынц Иегъовӕйы, Паддзахады Бындар Йесо Чырыстийы уылты ӕцӕг зонд чи дӕтты, уый Суадоны. Ӕмбисӕндты чиныджы руаджы хуыздӕр ӕмбарӕм Хуыцауы Паддзахад ӕмӕ абон цы рӕстаг принциптӕм гӕсгӕ хицауиуӕг кӕны, уыдон (Ӕмб. 25:5; 16:12; 20:28; 29:14, «Мах дуг», 1999 аз, № 12).
[Фиппаинаг]
a «Treasury of the Christian Faith», редактортӕ Стабер ӕмӕ Кларк, 1949 аз, 48 фарс.