НӔ ИСТОРИЙЫ ХӔЗНАДОНӔЙ
«Драмӕ эврикӕ»-йы фӕрцы бирӕтӕ рӕстдзинад ссардтой
«ЭВРИКӔ!» Ацы дзырд нысан кӕны «Ссардтон ӕй!». 19 ӕнусы адӕм Калифорнимӕ (АИШ) сызгъӕринагурӕг куы ныггуылф кодтой, уӕд-иу ацы дзырд фехъусӕн уыди, сызгъӕрин-иу куы ссардтой, уӕд. Фӕлӕ Чарлз Тейз Расселл ӕмӕ иннӕ Библииртасджытӕ ссардтой, сызгъӕринӕй бирӕ зынаргъдӕр цы уыд, уый – Библийы фыст рӕстдзинад. Ӕмӕ сӕ тынг фӕндыд, цӕмӕй уыцы рӕстдзинады тыххӕй иннӕтӕн дӕр радзырдтаиккой.
1914 азы сӕрдмӕ стыр горӕтты цӕрӕг адӕмӕй милуантӕ бакастысты, Ӕппӕтдунеон Библииртасджыты Ассоциаци кӕй сарӕзта, уыцы «Сфӕлдыстады фотодрамӕ»-мӕ. Уыцы фотодрамӕ уыди Библийыл арӕзт ӕмӕ цыди 8 сахаты. Фотодрамӕйы уыди, адӕмы дисы чи ’фтыдта, ахӕм кинокадртӕ ӕмӕ рӕсугъд хуызджын слайдтӕ, стӕй цымыдисаг раныхӕстӕ ӕмӕ аив классикон музыкӕ. Ӕвдыст дзы цыди, Хуыцау зӕхх куы сфӕлдыста, уӕдӕй фӕстӕмӕ цы хабӕрттӕ ’рцыд ӕмӕ Чырыстийы миназон хицаудзинады кӕронмӕ ноджыдӕр цы хабӕрттӕ хъуамӕ ӕрцӕуа, уыдон (Рарг. 20:4)a.
Фӕлӕ гыццыл горӕтты ӕмӕ хъӕуты чи цард, уыдон та? Цӕмӕй, рӕстдзинад базонын кӕй фӕндыд, уыдон се ’ппӕт дӕр драмӕмӕ бакастаиккой, уый тыххӕй 1914 азы августы Ӕппӕтдунеон Библииртасджыты Ассоциаци рауагъта «Фотодрамӕ»-йы цыбыр вариант – «Драмӕ эврикӕ», уыди йӕ къухы хӕссӕн ӕмӕ уыд ӕнӕ кинокадртӕй. Уыцы драмӕ уыд ӕртӕ хуызы, стӕй алыхуызон ӕвзӕгтыл. Иу дзы хуынди «Эврикӕ Х» ӕмӕ дзы уыди, ӕнӕуи «Фотодрамӕ»-йы цы раныхӕстӕ ӕмӕ музыкӕйы записьтӕ уыд, уыдон иууылдӕр. Иннӕ хуынди «Эврикӕ Y», уыди дзы раныхӕстӕ, музыкӕ ӕмӕ ма рӕсугъд хуызджын слайдтӕ дӕр. Ӕртыккаг та хуынди «Драмӕ эврикӕ бинонтӕн», уыди дзы кӕцыдӕр раныхӕстӕ ӕмӕ зарджытӕ, ӕмӕ афтӕ конд уыд, цӕмӕй йӕм уыдаид хӕдзары байхъусӕн. Ӕппӕтдунеон Библииртасджыты Ассоциацийы ӕххуысӕй ма адӕймагӕн йӕ бон уыди асламӕй фонограф ӕмӕ проектор балхӕнын дӕр.
Хуызджын слайдтӕ кӕй фӕрцы ӕвдыстой, ахӕм проектор
Ныр драмӕ ӕвдисынӕн кинопроектор ӕмӕ стыр экран нал хъуыд, ӕмӕ йӕ Библииртасджытӕн сӕ бон уыд хъӕуты цӕрӕг адӕмӕн дӕр лӕвар ӕвдисын ӕмӕ афтӕмӕй Паддзахады хабар дард рӕттӕм хӕццӕ кӕнын. Аудиодрамӕмӕ «Эврикӕ X» байхъусӕн уыд боныгон дӕр ӕмӕ изӕрыгон дӕр. Драмӕ «Эврикӕ Y» кӕй фӕрцы ӕвдыстой, уыцы проектор куыста ӕнӕ токӕй дӕр, карбиды лампӕйы фӕрцы. Финаг «Хъахъхъӕнӕн мӕсыджы» уый тыххӕй фыст уыд: «Ныр ацы слайдтӕ нӕ бон у кӕмфӕнды дӕр ӕвдисын». Ӕмӕ хабар ӕцӕгдӕр афтӕ уыд.
Библииртасджытӕй-иу бирӕтӕ стыр агъуыстытӕ ӕххуырсыны бӕсты ссардтой, фидын кӕй тыххӕй нӕ хъуыд, ахӕм бынӕттӕ, зӕгъӕм, скъолайы кълӕстӕ кӕнӕ тӕрхондоны залтӕ, ӕфсӕнвӕндаг станцӕтӕ ӕмӕ ма стыр хӕдзӕртты залтӕ дӕр. Арӕх-иу драмӕ равдыстой ӕддейӕ дӕр, экраны бӕсты-иу сарайы къулыл урс хъуымац ӕрцауыгътой, афтӕмӕй. Энтони Хамбук ныффыста: «Фермертӕ-иу сӕ дыргъдӕтты бӕласы хъӕдтӕ рӕгъ-рӕгъ сӕвӕрдтой ӕмӕ-иу сыл адӕм сбадтысты, цӕмӕй-иу драмӕмӕ бакастаиккой». Ӕфсымӕр Хамбук ӕмӕ ма йемӕ чи уыд, уыцы ӕфсымӕртӕн уыди «Драмӕйы уӕрдон», уым-иу ластой, драмӕ ӕвдисынӕн сӕ чи хъуыд, уыцы дзауматӕ, стӕй сӕхи дзаумӕттӕ, сӕ пъалаткӕтӕ ӕмӕ хӕринаггӕнӕн мигӕнӕнтӕ дӕр.
«Драмӕ эврикӕ»-мӕ бакӕсынмӕ-иу кӕм гыццыл къорд ӕрбамбырд, кӕм та сӕдӕгай адӕймӕгтӕ. Зӕгъӕм, Иугонд Штатты, 150 адӕймаджы йеддӕмӕ кӕм нӕ цард, иу ахӕм гыццыл горӕты драмӕ цалдӕр хатты равдыстой скъолайы, ӕмӕ йӕм ӕдӕппӕтӕй бакаст 400 адӕймаджы. Ӕндӕр ран та чидӕртӕ «Драмӕ эврикӕ»-мӕ бакӕсыны тыххӕй ӕрмӕст иуырдӕм фӕцыдысты 8 километры. Швецийы та иу сылгоймаг, Шарлотт Альберг, зӕгъгӕ, йӕ сыхӕгты йӕ гыццыл хӕдзармӕ фӕхуыдта, цӕмӕй драмӕмӕ байхъуыстаиккой. Ӕмӕ цы фехъуыстой, уый сын сӕ зӕрдӕтӕ тынг бацагайдта. Австралийы та, шахтертӕ кӕм цард, иу ахӕм горӕты драмӕмӕ бакӕсынмӕ ӕрбацыд 1 500 адӕймаджы бӕрц. «Хъахъхъӕнӕн мӕсыджы» куыд фыст уыд, афтӕмӕй скъолаты ӕмӕ колледжты «ахуыргӕнджытӕн дӕр ӕмӕ ахуыргӕнинӕгтӕн дӕр сӕ зӕрдӕмӕ тынг фӕцыдысты, драмӕйы цы нывтӕ федтой ӕмӕ цы диссаджы раныхӕстӕм байхъуыстой, уыдон». Кинотеатртӕ кӕм уыд, ахӕм рӕтты дӕр адӕм «Драмӕ эврикӕ»-мӕ бакӕсынмӕ зӕрдиагӕй цыдысты.
РӔСТДЗИНАДЫ МЫГГӔГТӔ РӔЗЫДЫСТЫ
Библииртасджыты кълӕстӕ, кӕнӕ ӕмбырдтӕ, ӕндӕр ӕмӕ ӕндӕр рӕттӕм раныхасгӕнджыты ӕрвыстой, цӕмӕй-иу уымыты раныхӕстӕ радзырдтаиккой ӕмӕ-иу «Драмӕ эврикӕ» равдыстаиккой. Уый фӕрцы-иу уыцы рӕтты дӕр ног кълӕстӕ скодтой. «Драмӕ эврикӕ»-мӕ ӕдӕппӕтӕй цас адӕм байхъуыста, уый зын зӕгъӕн у. Драмӕйы комплекттӕй кӕцыдӕртӕй пайда кодтой ӕдзухдӕр. Фӕлӕ 1915 азы, «Драмӕ» чи ӕвдыста, уыцы 86 къордӕй хыгъд ӕдзухдӕр лӕвӕрдтой ӕрмӕстдӕр 14 къорды. Ӕмӕ, драмӕмӕ чи бакаст, уыцы адӕмы, хъыгагӕн, се ’ппӕты дӕр нӕ банымадтой. Фӕлӕ уӕддӕр, уыцы азы кӕрон цы хыгъд арӕзт ӕрцыд, уымӕ гӕсгӕ, драмӕмӕ бакаст иу милуан адӕймагӕй фылдӕр. Уыдонӕй 30 000 адӕймаджы бӕрц ракуырдтой Библи ӕмбарынгӕнӕн литературӕ.
Кӕд «Драмӕ эврикӕ» алчидӕр нӕ хъуыды кӕны, уӕддӕр Австралийӕ Аргентинӕмӕ, Хуссар Африкӕйӕ Британийы сакъадӕхтӕм, стӕй Индийы ӕмӕ Карибы сакъадӕхты милуантӕ федтой ацы диссаджы равдыст. Уыдонӕй бирӕтӕ ссардтой, сызгъӕринӕй зынаргъдӕр цы у, уый – Библийы фыст рӕстдзинад – ӕмӕ уыдонӕн дӕр сӕ бон уыд цингӕнгӕйӕ зӕгъын: «Эврикӕ!».
a Кӕс брошюрӕ «Скадджын кӕнут Паддзах Йесо Чырыстийы!», рубрикӕ «Нӕ историйы хӕзнадонӕй», статья «Бирӕты уырнындзинад чи бафидар кодта, уыцы кинонывыл сӕххӕст 100 азы», 30–32 фӕрстӕ.