Ma gä sigi gä pe̱ꞌtsuäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba

1. Mäske mi pädi ge ma xä tho, ¿por hanja rä apostol Pablo himbi ꞌme̱di näꞌä rä johya mi senti?

MÄSKE rä apostol Pablo mi pädi ge ma xä tho, ¿por hanja himbi ꞌme̱di näꞌä rä johya mi pe̱ꞌtsi? Ngeꞌä mi pädi ge xki me̱päbi rä Zi Dada Jeoba ja ngu ri ꞌñehe. Po rängeꞌä bi za bi ꞌñenä: «Ya xtä huatä nuꞌä rä ꞌme̱fi bi tꞌaki, ꞌne xtä su nuꞌä rä jamfri bi tꞌutkägi» (2 Tim. 4:​6-8). Rä apostol Pablo mi pädi ge rä Zi Dada Jeoba mi numäñho ꞌne mi johya kongeꞌä ngeꞌä xki ju̱ yä hogä desision. Geꞌä di ne gä pe̱fihu̱ ꞌnehe. Mu̱ di nehu̱ ge rä Zi Dada Jeoba dä johya ꞌne dä numäñho näꞌä di pe̱fihu̱, mähyoni gä ju̱hu̱ yä hogä desision. ¿Hanja dä za gä pädihu̱ mu̱ di ju̱hu̱ yä hogä desision? Ma gä handihu̱.

2. ¿Te ri bo̱ni gä yꞌohu̱ po rä jamfri?

² Rä apostol Pablo bi ꞌñenä de geꞌäse̱ ꞌne de märꞌa yä gamfri: «Di yꞌohu̱ po rä jamfri, hingä po näꞌä di handihu̱» (2 Cor. 5:​7, TNM). ¿Te bi ne bi mängä rä apostol Pablo ora bi ꞌñenä: «Di yꞌohu̱»? Nunä noya ri bo̱ni näꞌä rä mꞌu̱i tsitsꞌi nꞌa rä jäꞌi durante gatꞌho rä te. Nꞌa rä jäꞌi näꞌä «yꞌo po näꞌä handi» ma dä gu̱ yä desision ho̱nse̱ po näꞌä handi, o̱de ꞌne senti. Pe nꞌa rä jäꞌi näꞌä «yꞌo po rä jamfri» nzäntho ma dä yꞌo̱tꞌe ngue̱nda rä Zi Dada Jeoba änte de dä gu̱ nꞌa rä desision. ¡Hinte mä duda di pe̱ꞌtsihu̱ ge mu̱ gä mꞌu̱ihu̱ ngu di ho rä Zi Dada Jeoba, ma gä hänihu̱ ndunthi yä jäpi ꞌne ma dä magägihu̱ xä ñho! (Sal. 119:66; Heb. 11:6).

3. ¿Te mä jäpi ma gä hänihu̱ mu̱ gä yꞌohu̱ po rä jamfri? (2 Corintios 4:18).

³ Mäjuäni ge nuꞌmu̱ di ju̱hu̱ nꞌa rä desision di o̱tꞌehu̱ ngue̱nda näꞌä di handihu̱, näꞌä di o̱dehu̱ ꞌne näꞌä di sentihu̱. Pe änte de gä ju̱hu̱ nꞌa rä däta desision zäi ge hingä ho̱nse̱ ma gä o̱tꞌehu̱ ngue̱nda nuya hñuu yä tꞌo̱tꞌe. ¿Por hanja? Ngeꞌä mä dahu̱, mä guhu̱ ꞌne mä korasohu̱ dä za dä hyakägihu̱ ꞌne asta dä za gä fayabihu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä pe̱fihu̱ näꞌä di u̱tsa (Ecl. 11:9; Mat. 24:​37-39). Pe mu̱ gä yꞌohu̱ po rä jamfri, mänꞌa hindä jakägihu̱ xä ñhei gä pe̱fihu̱ näꞌä «di numäñho rä zi Hmuu» (Efes. 5:​10, TNM). Nuꞌmu̱ di jamäsuhu̱ näꞌä di mända rä Zi Dada Jeoba di pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho ꞌne di tinihu̱ näꞌä xa mäjuäni rä johya (Sal. 16:​8, 9; Is. 48:​17, 18). Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, mu̱ gä sigi gä yꞌohu̱ po rä jamfri, ¡rä Zi Dada Jeoba ma dä rꞌakägihu̱ nꞌa rä te pa nzäntho! (Hñeti 2 Corintios 4:18).a

4. ¿Hanja dä za gä pädihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri ꞌne hingä ho̱nse̱ po näꞌä di handihu̱?

⁴ ¿Hanja dä za gä pädihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri ꞌne hingä ho̱nse̱ po näꞌä di handihu̱? Pa gä pädihu̱, mähyoni gä o̱tꞌehu̱ nuya yä ntꞌani: «¿Te di o̱tꞌe ngue̱nda änte de gä ju̱ nꞌa rä desision? ¿Di o̱tꞌe ngue̱nda ho̱nse̱ näꞌä di handi o di o̱tꞌe ngue̱nda näꞌä rä komfiansa di pe̱ꞌtsuäbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne nuꞌu̱ yä mhända ꞌne yä tsꞌofo?». Ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱, ma gä handihu̱ hñuu yä forma de gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri: 1) nuꞌmu̱ di huahnihu̱ nꞌa rä ꞌme̱fi, 2) nuꞌmu̱ di desidihu̱ kontoꞌo gä nthätihu̱ ꞌne 3) nuꞌmu̱ rä hnini rä Zi Dada Jeoba xikägihu̱ te gä pe̱fihu̱. Ma gä handihu̱ te di debe gä o̱tꞌehu̱ ngue̱nda änte de gä ju̱hu̱ nꞌa de nuya yä desision.

NUꞌMU̱ DI HUAHNIHU̱ NꞌA RÄ ꞌME̱FI

5. ¿Te dä hogi gä o̱tꞌehu̱ ngue̱nda änte de gä ju̱hu̱ nꞌa rä ꞌme̱fi?

⁵ Gatꞌho di ne gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä ꞌme̱fi pa gä mäntene mä familiahu̱ o gä mäntenese̱hu̱ (Ecl. 7:12; 1 Tim. 5:8). Rꞌaa tähä xä ñho ꞌne tsa dä dai näꞌä di japäbi mꞌe̱di ꞌne asta tsa dä orra nꞌa tu̱i pa xudi ndämäni. Pe märꞌa hingi tähä ndunthi ꞌne kontrabaho tsu̱päbi dä dambäbi te dä zi ꞌne te dä hyee rä familia. Mu̱ nuꞌi gi hongä nꞌa rä ꞌme̱fi, zäi ma gi yꞌo̱tꞌe ue̱nda hängu ma gi tähä. Pe mu̱ ho̱nse̱ geꞌä di o̱tꞌehu̱ ngue̱nda, ri bo̱ni ge di yꞌohu̱ po näꞌä di handihu̱ ꞌne hingä po rä jamfri.

6. Änte de gä ju̱hu̱ nꞌa rä ꞌme̱fi, ¿hanja dä za gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri? (Hebreos 13:5).

⁶ Mu̱ di yꞌohu̱ ko rä jamfri, änte de gä ju̱hu̱ nꞌa rä ꞌme̱fi, mꞌe̱tꞌo di ne gä o̱tꞌehu̱ ngue̱nda mu̱ näꞌä rä ꞌme̱fi ma dä afekta näꞌä rä ntsitsꞌi di pe̱ꞌtsihu̱ ko rä Zi Dada Jeoba. Dä hogi gä ñꞌanise̱hu̱: «¿Ma drä obligagi gä pe̱fi näꞌä di u̱tsa rä Zi Dada Jeoba?» (Prov. 6:​16-19). ¿Ma dä hñägägi näꞌä rä tiempo di umbäbi rä Zi Dada Jeoba pa gä ntini ha yä mhuntsꞌi, gä po̱ni gä ungä ntꞌo̱de ꞌne gä nxadi rä Mäkä Tꞌofo? ¿Ma gä tsoogi mä familia pa gä ma gä mpe̱fi yabu̱? (Filip. 1:10). Mu̱ gi thädi ge hää nꞌa de nuya yä ntꞌani, mänꞌa dä hogi hingi häni nunä rä ꞌme̱fi mäske dä jaꞌi xä ñhei gi tsu̱di mänꞌaa. Koꞌmu̱ di yꞌohu̱ po rä jamfri, näꞌä rä desision gä ju̱hu̱ ma dä ꞌñudi ge di ꞌmu̱ihu̱ kombensido ge rä Zi Dada Jeoba ma dä rꞌakägihu̱ näꞌä dä jakägihu̱ mꞌe̱di (Mat. 6:33; hñeti Hebreos 13:5).b

7, 8. ¿Hanja bi ꞌñudi rä ku Javier ge mi pe̱ꞌtsuäbi rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba? (Hyandi ꞌnehe rä kꞌoi).

⁷ Nꞌa rä ku rä thuhu Javierc —mengu Sudamérica— mi ntiende xä ñho ge mi debe dä ñꞌo po rä jamfri ꞌne dä ꞌñudi ge mi debe dä me̱ꞌtsuäbi rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba. Näꞌä enä: «Habu̱ ndi mpe̱fi, mä patro mi ofrese nꞌa rä ꞌme̱fi habu̱ ma xtä tähä yo mꞌiki de näꞌä ya ndi tähä. Koꞌmu̱ nuga ndi ne näꞌä puestoꞌä, dä xipäbi ge go dä rꞌakägi». Pe rä ku Javier mi ne xä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba de gä precursor regular. Hänge näꞌä sigi enä: «Bri sikägi ge mu̱ ndi ne näꞌä ꞌme̱fi mi debe dä tꞌo̱tkägi nꞌa rä entrebista. Pe änte de geꞌä dä ja nꞌa rä sadi. Ndi pädi xä ñho ge rä Zi Dada Jeoba mi pädi ndaꞌä mänꞌa xmä ñho pa geki. Pe hingä ma xtä häni nꞌa rä ꞌme̱fi mu̱ ndi pädi ge ma xä hñägägi näꞌä rä tiempo ndi umbäbi rä Zi Dada Jeoba pa gä ntini ha yä mhuntsꞌi, gä po̱ni gä ungä ntꞌo̱de ꞌne gä nxadi rä Mäkä Tꞌofo».

⁸ Rä ku Javier sigi enä: «Durante rä entrebista bi tꞌangägi mu̱ ndi ꞌmu̱i dispuesto gä mpe̱fi märꞌa yä ora. Ko rä tꞌekꞌei dä embäbi ge hinä ngeꞌä nuga ndrä testigo rä Jeoba». Yo semänä mꞌe̱fa rä ku Javier bi mu̱di bi mprecursor regular. Mismo näꞌä je̱ya bi dini nꞌa rä ꞌme̱fi näꞌä himi häkuäbi de rä tiempo pa dä sigi dä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Näꞌä sigi enä: «Rä Zi Dada Jeoba bi yꞌo̱de nuꞌu̱ mä sadi ꞌne dä tini nꞌa rä ꞌme̱fi näꞌä hokägi gä mprecursor regular. Xa di senti ndunthi rä johya ngeꞌä nubye̱ mänꞌa di pe̱ꞌtsi rä tiempo pa gä pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne pa gä fatsꞌi yä ku de rä mhuntsꞌi».

9. ¿Te dä za gä pädihu̱ de näꞌä bi mede rä ku Trésor?

⁹ ¿Te dä za gä pe̱fihu̱ mu̱ di dahu̱ ngue̱nda ge näꞌä rä ꞌme̱fi di pe̱ꞌtsihu̱ hingi hokägihu̱ gä yꞌohu̱ po rä gamfri? Ma gä handihu̱ te bi thogi Trésor, nꞌa rä ku näꞌä ꞌmu̱i ha rä dähni Congo. Näꞌä enä: «Dä tini näꞌä rä ꞌme̱fi xa ndi ne. Ndi tähä hñu mꞌiki de näꞌä ndi tähä änte ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä me̱fi mi pe̱skägi rä tꞌekꞌei». Pe koꞌmu̱ mi tꞌapäbi dä gohi dä mpe̱fi märꞌa yä ora, njatꞌä mi ꞌme̱di yä mhuntsꞌi ꞌne aparte de geꞌä mri obligabi dä mängä yä nkꞌuamba. Rä ku Trésor mi ne xä zoogi näꞌä rä ꞌme̱fi, pe mi tupäbi rä mu̱i ge hinxä za xä dini mänꞌaa. ¿Te bi matsꞌi rä ku Trésor pa bi gu̱ nꞌa rä hogä desision? Näꞌä enä: «Näꞌä mängä Habacuc 3:​17-19 bi maxkägi gä ntiende ge mäske xtä kohi nsinke rä ꞌme̱fi o mäske xtä tähä menu, rä Zi Dada Jeoba nzäntho ma xä sugägi. Hänge dä desidi gä tsoogi näꞌä ꞌme̱fi». Näꞌä sigi enä: «Ndunthi yä hmuu huyämu̱i ge mu̱ drä juꞌti xä ñho nꞌa rä me̱fi nuꞌu̱ ma dä ꞌmu̱i dispuesto dä renunsia nuꞌu̱ märꞌa yä responsabilida pe̱ꞌtsi, por ejemplo ko Äjuä ꞌne ko yä familia. Xa di senti ndunthi rä johya ngeꞌä dä hutsꞌi mꞌe̱tꞌo näꞌä rä ntsitsꞌi di pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba. Nꞌa nje̱ya mꞌe̱fa dä tini mä nꞌa rä ꞌme̱fi habu̱ mäske hingä ndi tähä ndunthi, mi tsu̱kägi pa gä tai näꞌä mi jakägi mꞌe̱di ꞌne mi faxkägi pa gä sigi gä pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Mu̱ gä desidihu̱ gä hutsꞌihu̱ mꞌe̱tꞌo rä Zi Dada Jeoba, rꞌabu̱ ma gä thogihu̱ rä ñꞌäbojä. Pe dä thogi näꞌä dä thogi, näꞌä nzäntho ma dä rꞌakägihu̱ näꞌä dä jakägihu̱ mꞌe̱di». Hää, mu̱ gä hutsꞌihu̱ mꞌe̱tꞌo rä Zi Dada Jeoba ha mä mꞌu̱ihu̱ ꞌne gä pe̱ꞌtsihu̱ rä komfiansa ge näꞌä ma dä maxkägihu̱ ꞌne ma dä sugägihu̱, ma gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri ꞌne näꞌä ma dä jäpigihu̱.

NUꞌMU̱ DI DESIDIHU̱ KONTOꞌO GÄ NTHÄTIHU̱

10. Mäske xa mähyoni gi hyandi te mä mꞌu̱i pe̱ꞌtsi näꞌä toꞌo gi ne gi nthätui, ¿de te di debe gi nsu?

¹⁰ Koꞌmu̱ rä nthäti nꞌa rä regalo näꞌä bi ehe de rä Zi Dada Jeoba, ndunthi de gekhu̱ di ne gä nthätihu̱. Por ejemplo mu̱ nꞌa rä nju ne dä nthäti ma dä hyandi ge näꞌä jäꞌi di pe̱ꞌtsi yä hogä mꞌu̱i, di nheki ꞌne di porta xä ñho, di trata xä ñho rä familia, ge märꞌaa di ñä xä ñho de geꞌä, ge pädi dä su rä bojä ꞌne mu̱ japi dä senti xä ñho.d Mäjuäni ge mu̱ di ne gä nthätihu̱, di ne gä jamäsuhu̱ nuya yä tꞌo̱tꞌe. Pe mu̱ ho̱nse̱ geꞌä odä ha mä mfenihu̱ ri bo̱ni ge di yꞌohu̱ ho̱nse̱ po näꞌä di handihu̱ ꞌne hingä po rä jamfri.

11. ¿Hanja dä za gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri änte de gä desidihu̱ kontoꞌo gä nthätihu̱? (1 Corintios 7:39).

¹¹ Rä Zi Dada Jeoba di numäñho ꞌne handi ko ndunthi rä muui nuꞌu̱ yä ku ꞌne yä nju di jamäsu ꞌne o̱te nuꞌu̱ yä tsꞌofo uni änte de dä desidi kontoꞌo ne dä nthäti. Nꞌa de nuꞌu̱ yä tsꞌofo di tinihu̱ ha rä Mäkä Tꞌofo enä ge mu̱ toꞌo beni dä nthäti, dä za dä yꞌo̱tꞌe njabu̱ «änte xtä tho rä mbäsjäꞌi» pa dä za dä mu̱di dä nobioui nꞌa rä jäꞌi (1 Cor. 7:36). Mä nꞌa rä tsꞌofo umbäbi rä Zi Dada Jeoba nuꞌu̱ beni dä nthäti enä ge di debe dä hyandi ge näꞌä jäꞌi dä me̱ꞌtsi nuꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i ma dä matsꞌi pa dä trata xä ñho rä däme o rä ꞌme̱hñä (Prov. 31:​10-13, 26-28; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). Pe mu̱ nꞌa rä jäꞌi näꞌä hingä rä Testigo di koketeabi nꞌa rä ku o nꞌa rä nju, nuꞌu̱ di jamäsu näꞌä rä tsꞌofo rꞌakägihu̱ rä Zi Dada Jeoba habu̱ enä ge di debe gä nthätihu̱ se̱he̱ ko nꞌa rä jäꞌi näꞌä «di pe̱päbi Äjuä ꞌnehe», ja ngu mängä 1 Corintios 7:​39, TNM (hñeti). Nuꞌu̱ toꞌo di jamäsu nuya yä tsꞌofo udi ge yꞌo po rä jamfri, ꞌne hinte mä duda pe̱ꞌtsi ge rä Zi Dada Jeoba dä za dä umbäbiꞌu̱ näꞌä dä japäbiꞌu̱ mꞌe̱di pa dä mꞌu̱i ko rä johya (Sal. 55:22).

12. ¿Hanja dä za dä maxꞌäꞌi näꞌä bi thogi rä nju Rosa?

¹² Ma gä handihu̱ te bi thogi nꞌa rä zi nju rä thuhu Rosa, nꞌa rä precursora mengu rä dähni Colombia. Ha rä ꞌme̱fi nꞌa rä jäꞌi näꞌä hingä mi rä Testigo bi mu̱di bi zofo. Rosa xa mi ho näꞌä mi xipäbi näꞌä jäꞌi. Rä zi nju enä: «Nuni mi nꞌa rä hogä ñꞌo̱ho̱. Xa mi ho dä matsꞌi märꞌaa yä jäꞌi ꞌne mi ho dä su rä nzaki. Xa ndi ho hanja mi tratagi. Geꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i ndi honi de nꞌa rä däme. Pe näꞌä hingä mi rä testigo rä Jeoba». Rä zi nju sigi enä: «Xa bi jakägi xä ñhei gä embäbi ge hinä. Pe mä koraso mi enä ge hää. Ha näꞌä tiempoꞌä xa ndi sentise̱ ꞌne ndi ne gä nthäti, pe hingä xti tini nꞌa rä ku pa gä nthätꞌmee». Pe koꞌmu̱ rä zi nju Rosa hingä mi yꞌo ho̱nse̱ po näꞌä mi handi, bi ntso̱ꞌmi hanja mu̱ xä asepta xä nobioui näꞌä rä jäꞌiꞌä xä za xä tsꞌoni rä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. Po rängeꞌä bi desidi ya hindä ñäui näꞌä rä jäꞌi ꞌne bi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä sigi dä ntini ha yä mhuntsꞌi, dä bo̱ni dä ungä ntꞌo̱de ꞌne dä nxadi rä Mäkä Tꞌofo. Ko rä tiempo bri mbitabi ha rä Ngunsadi pa yä Evangelizador de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ꞌne nubye̱ faxte ngu rä precursora especial. Näꞌä sigi enä: «Rä Zi Dada Jeoba xä jäpigi ndunthi ꞌne xä maxkägi pa gä ꞌmu̱i ko rä johya». Mäjuäni ge rꞌabu̱ ma dä jakägihu̱ xä ñhei gä yꞌohu̱ po rä jamfri, mänꞌa nuꞌmu̱ di sentihu̱se̱ ꞌne di ne gä nthätihu̱, pe hindi tinihu̱ kontoꞌo. Pe mu̱ gä hopäbihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba dä gu̱nkägihu̱, näꞌä ma dä jäpigihu̱.

NUꞌMU̱ RÄ HNINI RÄ ZI DADA JEOBA XIKÄGIHU̱ TE GÄ PE̱FIHU̱

13. Nuꞌmu̱ rä hnini Äjuä uni nꞌa rä tsꞌofo o o̱tꞌe nꞌa rä mpadi, ¿te ma dä beni nꞌa rä jäꞌi näꞌä yꞌo ho̱nse̱ po näꞌä handi?

¹³ Njatꞌä di hänihu̱ yä tsꞌofo o yä mpadi de hanja gä pe̱päbihu̱ mänꞌa xä ñho rä Zi Dada Jeoba. Di hänihu̱ po mädee de yä anciano, yä superintendente de gä circuito, rä ngu Betel o rä Cuerpo Gobernante. Zäi ge rꞌabu̱ nixi di ntiendehu̱ por hanja di tꞌuni nꞌa rä tsꞌofo o di tꞌo̱tꞌe nꞌa rä mpadi. Xti thogi njabu̱, ¿te ma gä pe̱fihu̱? ¿Ma gä jamäsuhu̱ mäske dä jakägihu̱ xä ñhei o mäske näꞌä rä ku toꞌo bi uni rä tsꞌofo rä imperfecto? Mu̱ gä dudahu̱, ma gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ ho̱nse̱ po näꞌä di handihu̱ ꞌne hingä po rä jamfri.

14. Nuꞌmu̱ rä hnini Äjuä uni nꞌa rä tsꞌofo o o̱tꞌe nꞌa rä mpadi, ¿te ma dä maxkägihu̱ pa gä yꞌohu̱ po rä jamfri? (Hebreos 13:17).

¹⁴ Nuꞌmu̱ di yꞌohu̱ po rä jamfri, hinte mä duda di pe̱ꞌtsihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba go geꞌä gu̱hni rä hnini ꞌne pädi ndaꞌä mänꞌa xä ñho pa gekhu̱. Po rängeꞌä, nguntꞌä di jamäsuhu̱ näꞌä rä tsꞌofo ꞌne näꞌä rä mpadi bi tꞌo̱tꞌe ko ngatꞌho mä ganähu̱ (hñeti Hebreos 13:17).e Hinte mä duda di pe̱ꞌtsihu̱ ge mu̱ gä udihu̱ ge dyä hogä yꞌo̱dehu̱, rä hnini rä Zi Dada Jeoba mänꞌa ma dä ꞌmu̱i temäꞌentho (Efes. 4:​2, 3). Mäpaya rä Zi Dada Jeoba usa yä jäꞌi nuꞌu̱ yä imperfecto pa dä gu̱hni rä hnini. Po rängeꞌä ora di jamäsuhu̱ nuꞌu̱ yä tsꞌofo o yä mpadi, näꞌä di jäpigihu̱ (1 Sam. 15:22). Pe mu̱ rä Zi Dada Jeoba dä hyandi ge himbi hogi näꞌä desision, näꞌä ma dä nkargo de dä bo̱ni xä ñho (Miq. 7:7).

15, 16. ¿Te bi matsꞌi Kevin dä ꞌñudi ge mi yꞌo po rä jamfri? (Hyandi ꞌnehe rä kꞌoi).

¹⁵ Ma gä handihu̱ te bi thogi nꞌa rä ku näꞌä udi por hanja xa mähyoni gä yꞌohu̱ po rä jamfri. Mäske ha rä dähni Perú ndunthi yä jäꞌi ñä rä ñhämfo̱, ꞌnehe ꞌmu̱i mä ndunthi yä jäꞌi ñä märꞌa yä ñhäki. Nꞌa de geꞌu̱ rä ñhäki quechua. Po ndunthi yä je̱ya yä ku xki honi yä jäꞌi mi ñä näꞌä ñhäkiꞌä pa dä umbäbiꞌu̱ ntꞌo̱de. Pe koꞌmu̱ yä ley de näꞌä dähni bi mpadi, yä ku pe̱ꞌtsi te bi paati näꞌä rä forma de hanja mi honi nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ñä rä quechua (Rom. 13:1). Rꞌa yä ku bi mu̱di bi ñꞌani te ma xä me̱fibye̱ pa xä dini nuꞌu̱ yä zi jäꞌiꞌu̱. Pe koꞌmu̱ yä ku bi jamäsu nuꞌu̱ yä tsꞌofo ꞌne yä mpadi bi tꞌo̱tꞌe, rä Zi Dada Jeoba bi jäpiꞌu̱ ꞌne nuꞌu̱ bi sigi bi dini yä jäꞌi nuꞌu̱ mi ñä rä ñhäki quechua.

¹⁶ Kevin, nꞌa rä anciano näꞌä faxte ha nꞌa rä mhuntsꞌi de gä quechua, himi pädi mu̱ ma xä hogi näꞌä rä mpadi xki tꞌo̱tꞌe. Näꞌä enä: «Ndi ñꞌanise̱ “xibye̱, ¿te ma gä pe̱fihe pa gä tinihe nuꞌu̱ yä jäꞌi ñä rä ñhäki quechua?”». ¿Te bi me̱fi Kevin? Näꞌä enä: «Bi jakägi dä ntso̱ꞌmi näꞌä mängä Proverbios 3:5. ꞌNehe, bi maxkägi ndunthi näꞌä bi thogi Moisés. Rä Zi Dada Jeoba xki nkargobi Moisés dä gu̱ki yä israelita de rä dähni Egipto ꞌne dä zitsꞌiꞌu̱ ndelante de rä mar Rojo habu̱ mi nheki ge hinxä za xä ꞌmatꞌi de yä nkontra. Koꞌmu̱ Moisés bi yꞌo̱de näꞌä bi mändabi rä Zi Dada Jeoba, näꞌä bi jäpi ꞌne bi hyandi hanja bi ñäni rä hnini» (Éx. 14:​1, 2, 9-11, 21, 22). Koꞌmu̱ Kevin bi jamäsu näꞌä rä mpadi bi nja de hanja dä hyonibye̱ yä jäꞌi, bi mabi xä ñho. Näꞌä enä: «Rä Zi Dada Jeoba bi jäpigihe. Mä mꞌe̱tꞌo ndi yꞌohe ndunthi pa gä tinihe yä jäꞌi ꞌne rꞌabu̱ kontrabaho ndi tinihe nꞌaa o yoho yä zi jäꞌi mi ñä rä quechua. Pe nubye̱ di pahe di uñhe ntꞌo̱de habu̱ kasi gatꞌho yä jäꞌi ñä rä ñhäki quechua. Nubye̱ mänꞌa di ñäuihe ndunthi yä jäꞌi, di tso̱nihe mänꞌaki ꞌne asta di fu̱dihe yä ntꞌudi de rä Mäkä Tꞌofo. Rꞌa yä zi jäꞌi asta ya di ntini ha yä mhuntsꞌi». Ngu di handihu̱, mu̱ gä yꞌohu̱ po rä jamfri rä Zi Dada Jeoba nzäntho ma dä jäpigihu̱.

17. ¿Te gä pädi ha nunä ntꞌudi dä nxadihu̱?

¹⁷ Ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱, xtä handihu̱ hñuu yä forma de hanja dä za gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ po rä jamfri ꞌne geꞌä di ne gä pe̱fihu̱ nzäntho. Por ejemplo: ora di huahnihu̱ te ma gä o̱dehu̱, te ma gä handihu̱ o konte ma gä dibertihu̱ ꞌne te mä educación ma gä hänihu̱. O mu̱ dyä dadahu̱, hanja ma gä tedehu̱ mä zi bätsihu̱. Po rängeꞌä änte de gä ju̱hu̱ nꞌa rä desision, dä hogi ge mꞌe̱tꞌo gä ñꞌanise̱hu̱: «Nunä desision ma gä ju̱u̱, ¿ma dä afekta mä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba? ¿Ma dä ꞌñudi ge di ne gä jamäsu nuꞌu̱ yä tsꞌofo? ¿Udi ge di pe̱ꞌtsuäbi rä komfiansa ꞌne ge hingä ho̱nse̱ di yꞌo po näꞌä di handi?». Mu̱ geꞌä gä pe̱fihu̱, ma gä udihu̱ ge di yꞌohu̱ «ko rä thuhu rä Zi Dada Jeoba pa nzäntho» (Miq. 4:5).