ਫੁਟਨੋਟ

a ਯਹੋਵਾਹ ਦੇ ਗਵਾਹਾਂ ਨੇ “ਯਹੋਵਾਹ” ਨਾਂ ਆਪਣੇ ਮਨੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਘੜਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦਾ ਨਾਂ “ਯਹੋਵਾਹ” ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਾਈਬਲ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਕਈ ਤਰਜਮਿਆਂ ਵਿਚ ਯਹੋਵਾਹ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ “ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ” ਅਤੇ “ਪ੍ਰਭੂ” ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਸ ਤੋਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦਾ ਘੋਰ ਨਿਰਾਦਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।