ਫੁਟਨੋਟ

a ਲੂਕਾ ਆਪਣੀ ਇੰਜੀਲ ਵਿਚ ਇਸ ਆਦਮੀ ਨੂੰ “ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਥਿਉਫ਼ਿਲੁਸ” ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਥਿਉਫ਼ਿਲੁਸ ਮੰਨਿਆ-ਪ੍ਰਮੰਨਿਆ ਆਦਮੀ ਸੀ ਜੋ ਅਜੇ ਮਸੀਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ ਸੀ। (ਲੂਕਾ 1:1) ਪਰ ਰਸੂਲਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਲੂਕਾ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਪਿਆਰਾ ਥਿਉਫ਼ਿਲੁਸ’ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੂਕਾ ਦੀ ਇੰਜੀਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥਿਉਫ਼ਿਲੁਸ ਮਸੀਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੂਕਾ ਨੇ ਰਸੂਲਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ “ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ” ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਥਿਉਫ਼ਿਲੁਸ ਉਸ ਦਾ ਮਸੀਹੀ ਭਰਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।