ਫੁਟਨੋਟ

a  ਇਕ ਵਾਰ ਪਹਿਰਾਬੁਰਜ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ) ਨੇ ਇਹ ਅੰਤਰਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ-ਭਰਪੂਰ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ: “ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਜੀਵਨ ਵਿਅਰਥਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਬਰਬਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ . . . ਜੇਕਰ ਇਹੋ ਜੀਵਨ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਵਨ ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ ਸੁੱਟੀ ਗਈ ਇਕ ਗੇਂਦ ਦੇ ਵਰਗਾ ਹੈ ਜੋ ਝਟ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਫਿਰ ਡਿਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਥੋੜ੍ਹ-ਚਿਰਾ ਪਰਛਾਵਾਂ, ਇਕ ਕੁਮਲਾਉਂਦਾ ਫੁੱਲ, ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਮੁਰਝਾ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਘਾਹ ਦਾ ਇਕ ਪੱਤਾ ਹੈ। . . . ਸਦੀਵਤਾ ਦੇ ਤਰਾਜੂ ਉੱਤੇ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਕਿਣਕਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਿਚ, ਇਹ ਇਕ ਵੱਡਾ ਤੁਪਕਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ [ਸੁਲੇਮਾਨ] ਸਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੇਕ ਮਾਨਵੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਰਥਤਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇੰਨੀ ਜਲਦੀ ਚੱਲ ਵਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਓਂ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਨਾ ਹੀ ਆਉਂਦੇ, ਅਰਥਾਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਰਬਾਂ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਕਿ ਇੰਨੇ ਘੱਟ ਹੀ ਕਦੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਵੀ ਸਨ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਨਕੀ ਜਾਂ ਗ਼ਮਗੀਨ ਜਾਂ ਉਦਰੇਵਾਂ ਜਾਂ ਰੋਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਹੈ, ਸਾਮ੍ਹਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਹਕੀਕਤ, ਇਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਜੇਕਰ ਇਹੋ ਜੀਵਨ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ।”—ਅਗਸਤ 1, 1957, ਸਫ਼ਾ 472.