ਫੁਟਨੋਟ

b ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ “ਨਵੇਂ ਨੇਮ” ਵਿਚ ਇਬਰਾਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਸੈਪਟੁਜਿੰਟ ਅਨੁਵਾਦ (ਇਬਰਾਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਯੂਨਾਨੀ ਅਨੁਵਾਦ) ਵਿੱਚੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸੈਪਟੁਜਿੰਟ ਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਵਿਚ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦਾ ਨਾਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸੈਪਟੁਜਿੰਟ ਦੀਆਂ ਉਪਲਬਧ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਨਾਂ ਇਬਰਾਨੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦਾ ਨਾਂ ਯਹੋਵਾਹ ਵਰਤਣ ਦਾ ਠੋਸ ਕਾਰਨ ਹੈ।