ਫੁਟਨੋਟ

a ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਯਹੂਦਾਹ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਝੂਠੀ ਕਿਤਾਬ ਤੋਂ ਲਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਨੋਕ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਵੇਂ ਹਨੋਕ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਹਨੋਕ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਦਾ ਸਹੀ-ਸਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸ੍ਰੋਤ ਤੋਂ ਲਈ ਹੋਣੀ ਜੋ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸ੍ਰੋਤ ਕੋਈ ਲਿਖਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਯਹੂਦਾਹ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਸ੍ਰੋਤ ਵਰਤਿਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹਨੋਕ ਬਾਰੇ ਯਿਸੂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੋਣਾ ਜਿਸ ਨੇ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਹਨੋਕ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਢੰਗ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ।