ਫੁਟਨੋਟ

a ਬਾਈਬਲ ਵਿਚ ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ “ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਕੀਮਤ” ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਚੁਕਾਈ ਗਈ ਰਕਮ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ, ਇਬਰਾਨੀ ਕਿਰਿਆ ਖਾਫ਼ਰ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ “ਢਕਣਾ।” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। (ਜ਼ਬੂਰ 65:3) ਇਸੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਨਾਂਵ ਹੈ ਕੋਫੇਰ ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਉਹ ਰਕਮ ਜੋ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਢਕਣ ਯਾਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਲਈ ਚੁਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। (ਕੂਚ 21:30) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਲਾਈਟ੍ਰੋਨ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਕਸਰ “ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਕੀਮਤ” ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ “ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਮੁੱਲ” ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। (ਮੱਤੀ 20:28, ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਈਬਲ ਨਵਾਂ ਅਨੁਵਾਦ) ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਰਕਮ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜੋ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਬੰਦੀ ਬਣਾਏ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।